تأثیر فرهنگ سازمانی بر ریسک سقوط قیمت سهام: رویکرد تجزیه‌وتحلیل متنی

اسدی، غلامحسین، و کاظمی، کاظم (1397). بررسی رابطۀ ریسک سقوط قیمت سهام با استفاده از معیار چولگی منفی بازده سهام و سیاست تقسیم سود در شرکت های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران. چشم‌انداز مدیریت مالی، 8(22)، 9-28. https://jfmp.sbu.ac.ir/article_95452.html

اسلام دوست، مهناز، رنجبر ناوی، رستم، و چناری، حسن (1400). تأثیر سازوکار برون‌سازمانی حاکمیت شرکتی بر مخاطرۀ ریزش قیمت سهام با تأکید بر کیفیت گزارشگری مالی و تخصص حسابرس در صنعت. بررسی‏‌‌های حسابداری و حسابرسی، 28(2)، 226-248. https://doi.org/10.22059/acctgrev.2021.308398.1008421

حبیب‌زاده بایگی، جواد، دارابی، رویا، صراف، فاطمه، و نوری فرد ، یدالله (1400). ارائۀ مدلی برای تشخیص زمان سقوط قیمت سهام. راهبرد مدیریت مالی، 9(33)، 156-177. https://doi.org/10.22051/jfm.2019.21966.1771

حسینی، سید علی، و امجدیان، فتانه (1396). بررسی رابطۀ مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکتی و خطر سقوط آتی قیمت سهام. مجلۀ دانش حسابداری، 8(1)، 75-105. https://doi.org/10.22103/jak.2017.1648

دیندار فرکوشی، پرویز، پناهیان، حسین، و جباری، حسین (1400). عدم اطمینان اقتصادی و خطر سقوط قیمت سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران. تحقیقات حسابداری و حسابرسی، 13(51)، 143-164.  https://doi.org/10.22034/iaar.2021.141681

فروغی، داریوش، و ساکیانی، امین (1397). تأثیر توانایی مدیریتی بر ریسک سقوط قیمت سهام. پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، 10(40)، 47-68. https://journals.iau.ir/article_546192.html

مرادی، محمد، و کرمی، سحر (1398). تأثیر عدم تقارن اطلاعاتی بر رابطۀ بین تأمین مالی از طریق اعتبار تجاری و ریسک سقوط قیمت سهام. دانش حسابداری مالی، 6(4)، 77-98. https://doi.org/10.30479/jfak.2020.11923.2571

محمدزاده سالطه، حیدر، و ابیضی، عیسی (1397). تأثیر محدودیت مالی بر خطر سقوط قیمت سهام با تأکید بر اقلام تعهدی اختیاری. بررسی‏‌‌های حسابداری و حسابرسی، 25(2)، 251-268.  https://doi.org/10.22059/acctgrev.2018.239965.1007678

نوراله‌زاده، نوروز، پسندیده، پارسا، و محمدی، رضا (1400). نسبت‌های مالی و ریسک سقوط مورد انتظار قیمت سهام. تحقیقات حسابداری و حسابرسی، 13(52)، 76-96.  https://doi.org/10.22034/iaar.2021.145049

نوری فرد، یدالله، و کاظمی، ژاله (1398). رابطۀ قابلیت مقایسۀ صورت‌های مالی و ریسک سقوط مورد انتظار قیمت سهام. تحقیقات حسابداری و حسابرسی، 11(44)، 107-124. https://doi.org/10.22034/iaar.2019.102294

 

References

Alawaqleh, Q. A. (2021). The impact of accounting system on internal audit quality: meditating role of organizational culture. International journal of financial research, 12(1), 25-213. http://dx.doi.org/10.5430/ijfr.v12n1p205

Alvesson, M., & Sveningsson, S. (2015). Changing organizational culture: Cultural change work in progress (2nd ed.). New York: Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315688404

Andreou, C. K., Lambertides, N., & Panayides, P. M. (2021a). Distress Risk Anomaly and Misvaluation. The British Accounting Review, Forthcoming. https://doi.org/10.1016/j.bar.2020.100972

Andreou, C. K., Andreou, P. C., & Lambertides, N. (2021b). Financial distress risk and stock price crashes. Journal of Corporate Finance, 67. https://doi.org/10.1016/j.jcorpfin.2020.101870

An, Z., Chen, Z., Li, D. & Xing, L. (2018). Individualism and stock price crash risk. Journal of International Business Studies, 49(9), 1208-1236. https://doi.org/10.1057/s41267-018-0150-z

An, Z., Li, D. & Yu, J. (2015). Firm crash risk, information environment, and speed of leverage adjustment. Journal of Corporate Finance, 31, 132-151. https://doi.org/10.1016/j.jcorpfin.2015.01.015

Assadi, G. H., & Kazemi, K. (2018). The Relationship Between Dividend Payments and Stock Price Cash Risk in The Companies Listed on The Tehran Stock Exchange. Financial Management Perspective, 8(22), 9-28. https://jfmp.sbu.ac.ir/article_95452.html [In Persian]

Bess, J., & Dee, J. (2008). Understanding college and university organization: Theories for effective policy and practice, Vol. I: The state of the system. Sterling. VA: Stylus.

Benmelech, E., Kandel, E., & Veronesi, P. (2010). Stock-based compensation and CEO (dis) incentives. The Quarterly Journal of Economics, 125(4), 1769-1820. https://doi.org/10.1162/qjec.2010.125.4.1769

Bhandari, A., Mammadov, B., Thevenot, M., & Vakilzadeh., H. (2022). Corporate Culture and Financial Reporting Quality. Accounting Horizons, 36(1), 1-24. https://doi.org/10.2308/HORIZONS-19-003

Bolman, L., & Deal, T. (2008). Reframing organizations: Artistry, choice, and leadership (4th ed.). San Francisco, CA: Jossey-Bass.

Bol, J., & Grabner, I. (2019). Literature Review the Effect of Audit Culture on Audit Quality. The Foundation for Auditing Research.No2018B02.

Callen, J. L., & Fang, X. (2015). Religion and stock price crash risk. Journal of Financial and Quantitative Analysis, 50, 169-195. https://doi.org/10.1017/S0022109015000046

Cameron, K., & Quinn, R. (2006). Diagnosing and Changing Organizational Culture: Based on the Competing Values Framework, REVISED EDITION. The Jossey-Bass Business & Management Series.

Chen, C., Kim, J. B., & Yao, L. (2017). Earnings smoothing: does it exacerbate or constrain stock price crash risk?. Journal of Corporate Finance, 42, 36-54. https://doi.org/10.1016/j.jcorpfin.2016.11.004

Chen, J., Hong, H., & Stein, J. C. (2001). Forecasting crashes: Trading volume, past returns, and conditional skewness in stock prices. Journal of financial Economics, 61(3), 345-381. https://doi.org/10.1016/S0304 405X(01)00066-6

Chen, X., Liu, C., Liu, Z., & Huang, Y. (2023). Corporate Financial Portfolio and Distress Risk: Forewarned is Forearmed. Emerging Markets Finance and Trade, 59(6), 1852-1864. https://doi.org/10.1080/1540496X.2022.2156281

Chen, M., Ren, J., & Zhao, J. (2024). The impact of corporate culture on stock price crash risk: a firm-level analysis. International Journal of Accounting & Information Management, 32(1), 1-8. https://doi.org/10.1108/IJAIM-04-2023-0095

Dang, T. L., Faff, R., Luong, H. & Nguyen, L. (2019). Individualistic cultures and crash risk. European Financial Management, 25(3), 622-654. https://doi.org/10.1111/eufm.12180

Dang, V. A., Lee, E., Liu, Y., & Zeng, C. (2018). Corporate debt maturity and stock price crash risk. European Financial Management, 24(3), 451-484. https://doi.org/10.1111/eufm.12134

Deal, T. E. (2023). Cultural change: opportunity, silent killers or metamorphosis. In R. Kilmann, M. J. Saxton, R. Serpa & associates (Eds.), Gaining Control of Corporate Culture. Jossey-Bass Pulishers, San Fransico, CA.

Dindar Farkoushy, P., Panahian, H., & Jabbari, H. (2021). Economic Uncertainty and Stock Price Crash Risk Companies Listed in Tehran Stock Exchange. Accounting and Auditing Research, 13(51), 143-164. https://doi.org/10.22034/iaar.2021.141681 [In Persian]

Eslamdoost, M., Ranjbar Navi, R., & Chenari, H. (2021). The Effect of External Corporate Governance Mechanism on the Stock Price Crash Risk with Emphasis on Financial Reporting Quality and Auditor Expertise in the Industry. Accounting and Auditing Review, 28(2), 226-247. https://doi.org/10.22059/acctgrev.2021.308398.1008421 [In Persian]

Fiordelisi, F., & Ricci, O. (2014). Corporate culture and CEO turnover. Journal of Corporate Finance, 28, 66-82. https://doi.org/10.1016/j.jcorpfin.2013.11.009

Foroghi, D., & Sakiyani, A. (2019). The Effect of Managerial Ability on Stock Price Crash Risk. The Financial Accounting and Auditing Researches, 10(40), 47-68. https://journals.iau.ir/article_546192.html [In Persian]

Graham, J. R., Grennan, J., Harvey, C. R. & Rajgopal, S. (2022). Corporate culture: evidence from the field. Journal of Financial Economics, 146(2), 552-593. https://doi.org/10.1016/j.jfineco.2022.07.008

Habibzadeh Baygi, S. J., Darabi, R., Sarraf, F., & Norifard, Y. (2021). Detection Model of Stock Price Crashes. Financial Management Strategy, 9(2), 156-177. https://doi.org/10.22051/jfm.2019.21966.1771 [In Persian]

Hackenbrack, K. E., Jenkins, N. T., & Pevzner, M. (2014). Relevant but delayed information in negotiated audit fees. Auditing: A Journal of Practice and Theory, 33(4), 95-117. https://doi.org/10.2308/ajpt-50830

Harvey, C. R., & Siddique, A. (2000). Conditional skewness in asset pricing tests. The Journal of Finance, 55(3), 1263-1295. https://doi.org/10.1111/0022-1082.00247

Harhash, D. E., El shrief, H. A., & Ahmed, M. Z. (2021). The Relationship between Healthcare Organizational Culture and Nurses' Empowerment. International Journal of Studies in Nursing, 6(4), 87-99. https://doi.org/10.20849/IJSN.V6I4.975

Hofstede, G., Neuijen, B., Ohayv, D. D., & Sanders, G. (1990). Measuring Organizational Cultures: A Qualitative and Quantitative Study Across Twenty Cases. Administrative Science Quarterly, 35(2), 286-316. https://doi.org/10.2307/2393392

Hosseini, S. A., & Amjadian, F. (2017). Relationship between Corporate Social Responsibility and Crash Risk of Stock Price. Journal of Accounting Knowledge, 8(1), 75-105. https://doi.org/10.22103/jak.2017.1648 [In Persian]

Hu, J., Li, S., Taboada, A. G., & Zhang, F. (2020). Corporate board reforms around the world and stock price crash risk. Journal of Corporate Finance, 62(10), 15-57, https://doi.org/10.1016/j.jcorpfin.2020.101557

Hutton, A. P., Marcus, A. J., & Tehranian, H. (2009). Opaque financial reports, R2, and crash risk. Journal of financial Economics, 94(1), 67-86. https://doi.org/10.1016/j.jfineco.2008.10.003

Jin, L., & Myers, S. C. (2006). R2 around the world: new theory and new tests. J. Finance Econ., 79(2), 257-292. https://doi.org/10.1016/j.jfineco.2004.11.003

Karami, S., & Moradi, M. (2020). The Effect of Information Asymmetry on the Relationship between Trade Credit Financing and Stock Price Crash Risk. Financial Accounting Knowledge, 6(4), 77-98. https://doi.org/10.30479/jfak.2020.11923.2571 [In Persian]

Kim, T., & Chang, J. (2019), Organizational culture and performance: a macro-level longitudinal study. Leadership & Organization Development Journal, 40(1), 65-84. https://doi.org/10.1108/LODJ-08-2018-0291  

Kim, J. B., & Zhang, L., (2014). Financial reporting opacity and expected crash risk: evidence from implied volatility smirks. Contemp. Account. Res., 31, 851-875. https://doi.org/10.1108/LODJ-08-2018-0291

Kothari, S. P., Shu, S., & Wysocki, P.D. (2009). Do managers withhold bad news. J. Account. Res., 47(1), 241-276. https://doi.org/10.1111/j.1475-679X.2008.00318.x

Lee, S. M., Jiraporn, P., & Song, H. (2020). Customer concentration and stock price crash risk. Journal of Business Research, 110, 327-346. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2020.01.049

Li, T., Xiang, C., Liu, Z., & Cai, W. (2020). Annual report disclosure timing and stock price crash risk. Pacific-Basin Finance Journal, 62. https://doi.org/10.1016/j.pacfin.2020.101392

Luo, Y., & Zhang, C. (2020). Economic policy uncertainty and stock price crash risk. Research in International Business and Finance, 51. https://doi.org/10.1016/j.ribaf.2019.101112

Martínez, C., Gregg Skeet, A., & Sasia, P. (2021). Managing organizational ethics: How ethics becomes pervasive within organizations. Business Horizons, 64(1), 83-92. https://doi.org/10.1016/j.bushor.2020.09.008

Mohammadzade Salteh, H., & Abyazi, E. (2018). Impact of Financial Constraint on Stock Price Crash Risk with an Emphasis on Discretionary Accruals. Accounting and Auditing Review, 25(2), 251-268. https://doi.org/10.22059/acctgrev.2018.239965.1007678 [In Persian]

Murata, R., & Hamori, S. (2021). ESG disclosures and stock price crash risk. Journal of Risk and Financial Management, 14(2), 70. https://doi.org/10.3390/jrfm14020070 

Noorolahzade, N., Pasandideh Parsa, B., & Mohammadi, R. (2021). Financial Ratios and the Expected Crash Risk of Stock Prices. Accounting and Auditing Research, 13(52), 79-96. https://doi.org/10.22034/iaar.2021.145049 [In Persian]

Nouri Fard, Y., & Kazemi, Z. (2019). Relationship between Financial Statement Comparability and Expected stock Price Crash Risk. Accounting and Auditing Research, 11(44), 107-124. https://doi.org/10.22034/iaar.2019.102294 [In Persian]

Oh, I., & Kim, K. J. (2023). Gendered melancholia as cultural branding: fandom participation in the K-pop community. Asia Pacific Business Review, 29(33), 1-24. https://doi.org/10.1080/13602381.2022.2145007

Quinn, R. E., & Rohrbaugh, J. (1981). A competing values approach to organizational effectiveness. Public Productivity Review, 5, 122-140. https://doi.org/10.2307/3380029

Quinn, R. E. (1988). Beyond Rational Management: Mastering the Paradoxes and Competing Demands of High Performance. San Francisco: Jossey-Bass.

Schein, E. H. (2004). Organizational culture and leadership (3rd ed.). San Francisco, CA: Jossey – Bass.

Strengers, J., Graamans, E., Mutsaers, L., & van Rossum, L. (2022). The organizational culture of scale - ups and performance. Journal of organizational change management, 35(8), 115-130. https://doi.org/10.1108/JOCM-09-2021-0268

Tran, O. T. K., Nguyen, A. H. V., Nguyen, P. Y. N., & Duong, K. D. (2023). CEO overpower and stock price crash risk: Evidence from family businesses in Vietnam. Journal of Eastern European and Central Asian Research (JEECAR), 10(3), 425-438. https://doi.org/10.15549/jeecar.v10i3.1195.

Verhezen, P. (2010). Giving voice in a culture of silence. From a culture of compliance to a culture of integrity. Journal of Business Ethics, 96(2), 187-206. https://doi.org/10.1007/s10551-010-0458-5

Wu, C. M., & Hu, J. L. (2019). Can CSR reduce stock price crash risk? Evidence from China's energy industry. Energy Policy, 128, 505-518. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2019.01.026

Yang, M., Chen, S., Wang, J., & Wang, Y. (2023). Corporate social responsibility and stock price crash risk: does analyst coverage matter?. Applied Economics, 55(10), 1045-1061. https://doi.org/10.1080/00036846.2022.2095347

Zaman, R., Atawnah, N., Haseeb, M., Nadeem, M., & Irfan, S. (2021). Does corporate eco-innovation affect stock price crash risk? The British Accounting Review, 53(5).  https://doi.org/10.1016/j.bar.2021.101031

Ziyarani, M. S., Sepasi, S., & Aghaei, A. M. (2022). Corporate Cultural Dimensions, Social Responsibility and Financial Performance. International Journal of Finance and Managerial Accounting, 7(26), 227-239. https://doi.org/10.30495/ijfma.2022.19297

 

 

 

ریسک سقوط قیمت سهام نگرانی جدی برای مشارکت‌کنندگان در بازار سرمایه است؛ زیرا تصمیم‌های سرمایه‌گذاری نامناسب نوسانات شدید قیمت سهام را به دنبال دارد (Tran et al., 2023). این ریسک بیانگر احتمال وقوع کاهش شدید و غیر‌منتظره در ارزش سهام است (Lee et al., 2020) که به کاهش ثروت سهامداران منجر می‌شود (Dang et al., 2018). گروهی از پژوهشگران مانند بنلمک و همکاران (2010) و لی و همکاران (2020)، از دیدگاه نظریۀ نمایندگی بیان می‌کنند برخی از مدیران به دلیل حفظ ثروت، قرارداد‌های پاداش، فرار مالیاتی، حفظ موقعیت شغلی و در نهایت، بیشینه‌کردن منافع خود، به رفتار‌هایی مانند عدم افشای اخبار بد مرتبط با شرکت روی می‌آورند (Benmelech et al., 2010; Lee et al., 2020). به بیانی دیگر، مدیران تمایل دارند در این‌گونه مواقع، اخبار بدی که در رابطه با سازمان و پروژه‌های زیان‌ده وجود دارد را با رویکردی راهبردی افشا نکنند (Lee et al., 2020). این امر ممکن است به انباشت اخبار بد در رابطه با وضعیت و عملکرد بنیادین سازمان منجر شود. در این شرایط، تأخیر در انتشار اخبار بد، خوش‌بینی بیش از حد سرمایه‌گذاران را نسبت به رشد آیندۀ شرکت به همراه دارد (Yang et al., 2023). از طرف دیگر، همیشه یک سطح معین و نهایی برای انباشت اخبار منفی وجود دارد. زمانی که اخبار انباشت‌شده به این سطح برسند، به طور ناگهانی به بازار منتقل می‌شوند و این امر باعث تجدیدنظر در باورهای قبلی سرمایه‌گذاران می‌شود که در نهایت، این وضعیت به کاهش جالب توجه قیمت سهام شرکت در بازار سرمایه منجر خواهد شد (Chen et al., 2017; Jin & Myers, 2006; Benmelech et al., 2010; Hutton et al., 2009; Li et al., 2020; Kothari et al., 2009).

از سوی دیگر، مطابق فرض تفکیک شخصیت و نظریۀ ذی‌نفعان در ادبیات حسابداری، سازمان‌ها به عنوان یکی از بزرگ‌ترین سازه‌های اجتماعی بشر، دارای شخصیت مستقل و مخصوص به خود هستند و هر آنچه از آنها نمود می‌یابد در نتیجۀ شخصیتی است که در بستر فرهنگی خاص شکل گرفته است. به عبارتی دیگر، نتیجـۀ شـیوة زنـدگی هـر سازمان فرهنگ آن سازمان است. فرهنگ سازمانی چارچوب فکری و رویکرد عملیاتی سازمان است که از تعاملات اجتماعی و فردی اعضا شکل می‌گیرد و به ‌طور جمعی توسط آنها پذیرفته و به اشتراک گذاشته می‌شود (Cameron & Quinn, 2006; Bess & Dee, 2008). این مؤلفه بر رفتارها، احساسات و نگرش‌های کارکنان شرکت اثرگذار است و می‌توان با تحلیل آن، واکنش‌های احتمالی اعضا را نسبت به تغییرات ارزیابی و هدایت کرد. بر اساس نظریۀ نهادی، عوامل محیطی مانند فشارهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بر رفتار سازمانی تأثیر می‌گذارند. این نظریه تعاملات اجتماعی در سازمان‌ها را توصیف می‌کند و نشان می‌دهد چگونه فشارهای موجود در این سازمان‌ها نهادینه و به قواعد پذیرفته‌شده و رفتارهای معمول تبدیل می‌شوند. زمانی که این چارچوب‌ها در سازمان‌ها تثبیت می‌شوند، به قوانین و هنجارهایی تبدیل می‌شوند که بدون هیچ‌گونه پرسشی پذیرفته می‌شوند.

با توجه به اینکه کاهش شدید قیمت سهام یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های فعالان بازار سرمایه است، فرهنگ سازمانی باید به گونه‌ای شکل بگیرد که از انباشت اخبار منفی و همچنین افزایش مخاطرات جلوگیری کند. در چارچوب نظریۀ نهادی، هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر فرهنگ سازمانی به عنوان یکی از ویژگی‌های محیطی بر ریسک سقوط قیمت سهام در محیط اقتصادی ایران است.

درک و شناخت عواملی که بر ریسک کاهش قیمت سهام تأثیر می‌گذارند، برای سرمایه‌گذاران و مدیریت ریسک بسیار حیاتی است؛ زیرا این آگاهی به آنها کمک می‌کند تا تصمیم‌هایی بهتر اتخاذ و راهبردهایی مناسب برای مدیریت ریسک‌های احتمالی طراحی کنند (Li et al., 2020). به سه دلیل اصلی برای درک عوامل تعیین‌کنندۀ ریسک سقوط قیمت سهام می‌توان اشاره کرد: اول) ریسک سقوط را نمی‌توان از طریق راهبردهای پورتفولیو از بین برد (Kim & Zhang, 2014) و سرمایه‌گذاران به بازده مورد انتظار بالاتری به عنوان غرامت برای تحمل این ریسک نیاز دارند (Harvey & Siddique, 2000)، دوم) ریسک سقوط قیمت سهام بالا به پیامدهایی نامطلوب مانند هزینه‌های حسابرسی زیاد برای مشتریان (Hackenbrack et al., 2014) و سرعت تعدیل اهرم پایین (An et al., 2015) منجر می‌شود و سوم) سقوط‌های بزرگ قیمت سهام بر ثروت سرمایه‌گذاران و ثبات بازار مالی تأثیر منفی می‌گذارد (An et al., 2018).

بسیاری از مطالعات انجام‌شده در زمینۀ عوامل مؤثر بر ریسک کاهش قیمت سهام به دو دسته تقسیم می‌شوند. دستۀ اول این پژوهش‌ها عوامل مثبت تأثیرگذار بر ریسک کاهش قیمت سهام را تحلیل می‌کنند (Andreou et al., 2021a؛ Lee et al., 2020؛ محمدزاده سالطه و ابیضی، 1397؛ فروغی و ساکیانی، ۱۳۹۷). از سوی دیگر، دستۀ دوم مطالعات در این زمینه عوامل منفی که بر این ریسک اثرگذار هستند را مطالعه کرده‌اند (Murata & Hamori, 2021؛ اسلام دوست و همکاران، ۱۴۰۰؛ نوری فرد و کاظمی، 1398). افزون بر این، مجموعه‌ای رو‌به‌رشد از ادبیات، عوامل تعیین‌کنندۀ ریسک قیمت سقوط سهام را از منظر هنجارهای اجتماعی، مانند فرهنگ ملی (An et al., 2018; Dang et al., 2019) بررسی کرده‌اند؛ برای مثال، به اعتقاد آن و همکاران (2018) فرهنگ ملی شامل ابعاد فردگرایی، فاصلۀ قدرت، مردانگی و اجتناب از عدم اطمینان، اثراتی جالب توجه بر ریسک سقوط قیمت سهام دارد (An et al., 2018). در ارتباط با تأثیر ارزش‌های فرهنگی بر ریسک قیمت سقوط سهام، چن و همکاران (2023) در محیط اقتصادی آمریکا با در نظر گرفتن معیار‌هایی مانند یکپارچگی، کار تیمی، نوآوری، احترام و کیفیت به این نتیجه دست پیدا کرده‌اند که معیار‌های یکپارچگی و کیفیت به‌ ترتیب ریسک سقوط قیمت سهام را کاهش و افزایش می‌دهند (Chen et al., 2023). یافته‌های آنان نشان داد اثر کاهندۀ معیار یکپارچگی بر ریسک سقوط قیمت سهام در شرکت‌هایی مشاهده می‌شود که انگیزه یا توانایی قوی برای انباشت اخبار بد دارند. همچنین، تأثیر تشدیدکنندۀ معیار کیفیت بر ریسک سقوط در بین شرکت‌هایی با انعطاف‌پذیری مدیریتی کمتر، بیشتر است. با وجود موارد بالا، تا کنون پژوهشی در راستای اینکه هر یک از انواع فرهنگ سازمانی چه تأثیری بر ریسک قیمت سقوط سهام در محیط اقتصادی ایران به همراه دارند، انجام نشده است.

بر این اساس، پرسش اصلی که مطرح می‌شود این است که فرهنگ سازمانی چه تأثیری بر ریسک سقوط قیمت سهام دارد. به منظور پاسخ به پرسش اصلی پژوهش، ربع‌های چهارگانۀ فرهنگ سازمانی (کنترل، خلاقیت، رقابتی، همکاری) در قالب چارچوب ارزش‌های رقابتی معرفی‌شده توسط کویین و رورباخ (1981) با استفاده از رویکرد تجزیه‌وتحلیل متنی ارزیابی می‌شوند تا میانگین امتیاز‌های تجمعی برای هر یک از ربع‌های فرهنگی (به صورت کلی و به تفکیک صنعت) به دست آید (Quinn & Rohrbaugh, 1981 Bhandari et al., 2022;). سپس، ارتباط ربع‌های فرهنگی با ریسک قیمت سقوط سهام در قالب مدل‌های رگرسیونی مورد آزمون قرار می‌گیرد.

پژوهش حاضر ابتدا، اثر فرهنگ سازمانی در قالب چارچوب ارزش‌های رقابتی بر ریسک قیمت سقوط سهام را بررسی می‌کند. سپس، به منظور سنجش و ارزیابی فرهنگ سازمانی، از ابزار‌های پیمایشی مانند پرسشنامه‌ها عبور و از رویکرد تجزیه‌وتحلیل متنی استفاده می‌کند. دو جنبۀ یادشده به عنوان دانش‌افزایی پژوهش حاضر مدنظر قرار می‌گیرند.

در ادامه، ساختار پژوهش به این صورت است که ابتدا ادبیات موضوع و چهار بُعد فرهنگ سازمانی بررسی می‌شوند. سپس، در بخش سوم، روش‌شناسی پژوهش ارائه و سپس در بخش چهارم، یافته‌ها ارائه و تحلیل می‌شوند. در نهایت، در بخش آخر پژوهش، نتیجه‌گیری از یافته‌ها ارائه می‌شود.

 

مبانی‌ نظری و پیشینۀ پژوهش

فرهنگ سازمانی

برای شناخت یک سازمان، آشنایی با دیدگاه‌ها و چارچوب‌های مختلف ساختاری، سیاسی، انسانی و فرهنگی اهمیت زیادی دارد. به اعتقاد بولمن و دیل (2008)، این چارچوب‌ها مدیران را در درک بهتر چالش‌ها و اتخاذ تصمیم‌های بهینه برای برطرف‌کردن مسائل و بهبود فرهنگ سازمانی یاری می‌رسانند (Bolman & Deal, 2008). مطالعات پیشین فرهنگ سازمانی را به عنوان ارزش‌ها، باور‌ها و اصول زیربنایی ، الگویی از مفروضات بنیادین (Schein, 2004)، ابرچسب سازمان (Bolman & Deal, 2008)، اهدافی مشترک و منحصربه‌فرد (شکل‌گیری یک ذهنیت واحد در تمامی اعضای سازمان) (Martínez et al., 2021) و ابتکار بشر که موجب همبستگی و معنا، انگیزه، تعهد و بهره‌وری می‌شود (Deal, 2023)، توصیف می‌کنند. در واقع، فرهنگ سازمانی شامل زبان، احساسات، عواطف، باورها و الگوهای رفتاری است که همچون شخصیتی برای انسان عمل می‌کنند. این فرهنگ نه فقط عاملی وحدت‌بخش به شمار می‌رود، بلکه با خود معنا و مفهوم، راهنمایی و همچنین پویایی و تحرک را به ارمغان می‌آورد. فرهنگی که بر اساس هنجار‌های فرهنگی شکل می‌گیرد، به ایجاد مقررات شناخته‌شده و پذیرفته‌شده برای تصمیم‌گیری منجر می‌شود. این هنجارها در قوانین مکتوب و نانوشته تجلی می‌یابند و بر رفتار کارکنان تأثیر می‌گذارند (Bol & Grabner, 2019). این مؤلفه دربرگیرندۀ مفاهیم اخلاقی است و برای اعضای سازمان «چگونگی وقوع اتفاقات را در سازمان» شفاف‌سازی می‌کند (Cameron & Quinn, 2006)، مرز بین درست و غلط یا خوب و بد را تبیین می‌کند و به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل حمایت و محدودیت برای موفقیت یا شکست سازمان معرفی می‌شود (Oh & Kim, 2023). فرهنگ سازمانی به‌ عنوان اهرمی عمل می‌کند که می‌تواند تغییرات را به‌سادگی تسهیل کند و جهت‌گیری‌هایی جدید را در سازمان ایجاد کند. چنانچه رهبران سازمان‌ها از ویژگی‌ها، ابعاد و شاخص‌های آن شناخت و درکی عمیق نداشته باشند، در پیشبرد سازمان با مشکلاتی مانند تعارض، عدم ‌انسجام و ضعف در عملکرد روبه‌رو می‌شوند. شواهد پیشین نشان می‌دهد سازمان‌‌هایی که مقولۀ فرهنگ سازمانی را با رویه‌ها و برنامه‌ریزی راهبردی خود ادغام کرده‌اند، علاوه بر اینکه در جنبه‌های مختلف سازمانی مانند عملکرد سازمانی (Strengers et al., 2022; Kim & Chang, 2019; Alawaqleh, 2021; Bhandari et al., 2022; Ziyarani et al., 2022) موفق بوده‌اند، توانسته‌اند ایجاد احساس هویت و تعهد سازمانی را تسهیل (Harhash et al., 2021) و موجبات پایداری و سازگاری سازمان را فراهم کنند. با بررسی نقش‌ها و کارکرد‌های عمدۀ فرهنگ سازمانی می‌توان بیان کرد چنین عنصری به عنوان یک دارایی ارزشمند، سازمان‌‌ها را به سمت یکپارچگی و هم‌سویی سوق می‌دهد و به عنوان عاملی تأثیرگذار بر عملکرد سازمان بسیار مهم و ضروری شناخته می‌شود (Alvesson & Sveningsson, 2015).

قرن بیستم به عنوان دوره‌ای برجسته در مطالعات فرهنگ سازمانی شناخته می‌شود؛ زیرا در این دوران، چارچوب‌ها و مدل‌هایی متنوع و پیشرفته، از جمله چارچوب ارزش‌های رقابتی توسعه یافته‌اند. در ابتدا، چارچوب ارزش‌‌های رقابتی بر مبنای پژوهش‌های انجام‌شده در خصوص ارزیابی اثر‌بخشی سازمانی معرفی شد. در این راستا، کمفل و همکارانش در سال ۱۹۷۴ فهرستی متشکل از ۳۹ شاخص که به ادعای آنان مجموعه‌ای کامل از تمامی نشانه‌های بهره‌وری سازمان‌ها را به همراه داشت، استخراج کردند (Cameron & Quinn, 2006). کویین و رورباخ با بررسی‌های آماری خود این شاخص‌ها را به ۱۶ مورد و در سه بُعد اصلی تقلیل دادند (Quinn & Rohrbaugh, 1981). اولین بُعد، معیار‌های بهره‌وری که بر انعطاف‌پذیری، بصیرت و پویایی تأکید دارند را از معیارهایی که بر پایداری، نظم و کنترل متمرکز هستند، متمایز می‌کند. دومین بُعد، بر حوزۀ تمرکز سازمانی تأکید می‌کند و شاخص‌هایی که بر محیط داخلی، یکپارچگی و استقامت تمرکز دارند را از سایر شاخص‌‌ها که به محیط بیرونی، تفکیک و رقابت اشاره دارند، جدا می‌کند. آخرین بُعد نیز بر دوگانگی موجود در بین ابزار‌ها و فرآیند‌های سازمانی مانند برنامه‌‌ریزی و نتایج نهایی مانند اثربخشی و کارایی تأکید می‌کند. از طریق ترکیب ابعاد شناسایی‌شده چارچوبی پدید می‌‌آید که دربرگیرندۀ چهار مدل با خصیصه‌ها و ویژگی‌‌های متمایز است که هر ربع آن معرف یکی از چهار مدل اصلی موجود در نظریۀ سازمان و مدیریت است (شکل 1).

 

 

شکل 1: چارچوب ارزش‌های رقابتی از دیدگاه کویین (1988)

Figure 1: The Competing Values Framework According to Quinn (1988)

 

چارچوب ارزش‌های رقابتی کوین و رورباخ مبنای توسعۀ رویکردی توسط کامرون و کویین در سال ۱۹۹۹ برای تحلیل و تحول فرهنگ سازمانی قرار گرفت. این الگو با ویژگی‌های تکاملی و نوع‌شناسانه، به منظور ارزیابی تناسب و سازگاری اجزا و عناصر فرهنگی در یک سازمان طراحی شده است. طبق این مدل، چنانچه ویژگی‌های فرهنگی در یک ربع خاص از چارچوب قرار گیرند، این امر نشان‌دهندۀ سازگاری و هماهنگی فرهنگی است. علاوه بر این، استفاده از نوع‌شناسی فرهنگی مشخص می‌کند آیا سازمان تحت تأثیر یک فرهنگ خاص قرار دارد یا ترکیبی از فرهنگ‌های مختلف در آن وجود دارد. یکی از مدل‌های نوین مبتنی بر چارچوب ارزش‌های رقابتی مدل ربع‌های فرهنگی است. بر اساس شکل (2)، این مدل شامل چهار ربع فرهنگی کنترل‌محور (سلسله‌مراتبی)، رقابتی‌محور (مبتنی بر بازار)، همکاری‌محور (مشارکتی) و خلاقیت‌محور (ویژه‌سالاری) است.

 

شکل 2: چهار ربع فرهنگ سازمانی (Cameron & Quinn, 2006)

Figure 2: The Four Quadrants of Organizational Culture (Cameron & Quinn, 2006)

 

فرهنگ سازمانی و ریسک سقوط قیمت سهام

ریسک سقوط قیمت سهام به معنای احتمال بروز کاهش ناگهانی و جالب توجه در ارزش سهام یک شرکت است (Lee et al., 2020). این سقوط به معنای کاهش جالب توجه ارزش سهام است که به کاهش جالب توجه ثروت سرمایه‌گذاران و سهامداران منجر خواهد شد (Dang et al., 2018). مطابق مبانی نظری و تعاریفی که در ارتباط با ریسک سقوط قیمت سهام وجود دارند، این ریسک به عنوان رویدادی نامطلوب برای فعالان و سرمایه‌گذاران بازار سرمایه به شمار می‌رود (Murata & Hamori, 2021). مطابق مفهوم سقوط قیمت سهام در ادبیات موجود، دلایلی از جمله فرار مالیاتی، دریافت پاداش، بیشینه‌کردن منافع شخصی و حفظ موقعیت شغلی موجب می‌شوند مدیران برخی از شرکت‌ها اخبار منفی که در ارتباط با شرکت و پروژه‌های زیان‌ده وجود دارند را به طور راهبردی پنهان کنند (Li et al., 2020). این امر به انباشت اخبار منفی دربارۀ وضعیت واقعی شرکت منجر می‌شود. همچنین، یک سطح مشخص و نهایی برای انباشت اخبار منفی وجود دارد؛ زمانی که این اخبار به این سطح برسند، به طور ناگهانی به بازار وارد می‌شوند و باورهای قبلی سرمایه‌گذاران را تغییر می‌دهند و در نتیجه، کاهشی چشم‌گیر در قیمت سهام شرکت در بازار سرمایه ایجاد می‌شود (Chen et al., 2017؛ Hutton et al., 2009؛ Benmelech et al., 2010؛ Jin & Myers, 2006؛ حبیب‌زاده بایگی و همکاران، 1400؛ Lee et al., 2020 ؛ Kothari et al., 2009). در این زمینه، عدم افشای اخبار منفی به ایجاد عدم ‌تقارن اطلاعاتی بین سهامداران و مدیران منجر می‌شود که در این حالت، دارندگان اطلاعات محرمانه می‌توانند تصمیم‌هایی بهتر برای دست‌یابی به منافع بیشتر اتخاذ کنند (Wu & Hu, 2019). بررسی ادبیات موجود در زمینۀ دلایل وقوع ریسک سقوط قیمت سهام نشان می‌دهد نظریه‌هایی مانند نظریۀ نمایندگی (Jin & Myers, 2006) و نظریۀ اثرات اهرمی برای توضیح این پدیده مطرح شده‌اند. در رابطه با نظریۀ نمایندگی، بسیاری از پژوهش‌های نظری و تجربی عوامل اثرگذار بر ریسک سقوط قیمت سهام را تحلیل کرده‌اند. ادبیات موجود در این زمینه عمدتاً بر شناسایی عواملی که می‌توانند بر ریسک سقوط قیمت سهام تأثیر بگذارند، تمرکز دارد (Yang et al., 2023)؛ زیرا آگاهی و شناخت عوامل اثرگذار بر این ریسک اهمیت زیادی برای سرمایه‌گذاران در تصمیم‌گیری و مدیریت ریسک دارد و موجب جلب توجه نهادهای نظارتی و سرمایه‌گذاران شده است (Zaman et al., 2021). با توجه به اینکه ریسک سقوط قیمت سهام می‌تواند به پیامدهایی غیرقابل جبران مانند کاهش اعتماد عمومی به بازار مالی، خروج سرمایه‌ها و کاهش ارزش سرمایه‌گذاری‌ها منجر شود، شناسایی عوامل تعیین‌کنندۀ این سقوط به عنوان یک نیاز پژوهشی در مطالعات مختلف مورد توجه قرار گرفته است. در این ارتباط، از دیدگاه نظریۀ نهادی، فرهنگ سازمانی یکی از عوامل تأثیرگذار بر ریسک سقوط قیمت سهام است و مطالعاتی این موضوع را بررسی کرده‌اند (Chen et al., 2023). از دیدگاه نظریۀ نهادی، فرهنگ سازمانی به عنوان یک عامل کلیدی تحت تأثیر هنجارها و ساختارهای اجتماعی عمل می‌کند؛ زمانی که فرهنگ سازمانی بر پایۀ خلاقیت، کنترل، همکاری و رقابت بنا شده باشد، نهادینه‌شدن این رفتارها می‌تواند بر ریسک سقوط قیمت سهام در شرکت‌ها تأثیر بگذارد.

 

 

فرهنگ سازمانی کنترل‌محور و ریسک سقوط قیمت سهام

فرهنگ سازمانی کنترل‌محور بر روی قوانین، رویه‌ها و نظارت تأکید دارد (Cameron & Quinn, 2006)؛ از این رو، در این نوع از فرهنگ سازمانی، مدیران به‌شدت بر عملکرد و انطباق کارکنان نظارت می‌کنند و در سازمان‌هایی با فرهنگ سازمانی کنترل‌محور، احتمال دارد مدیران به دلیل ترس از عواقب منفی از جمله اخراج، اخبار بدی که در ارتباط با شرکت وجود دارند را پنهان کنند. این موضوع می‌تواند به انباشت اخبار منفی و در نهایت، سقوط قیمت سهام منجر شود (Chen et al., 2023). بر اساس نظریۀ نمایندگی، عدم ‌تقارن اطلاعاتی بین مدیران و سهامداران می‌تواند به تصمیم‌های نادرست سرمایه‌گذاران منجر شود (کرمی و مرادی، 1398). این عدم‌افشا و کنترل شدید می‌تواند ریسک سقوط قیمت سهام را افزایش دهد. از این رو، فرضیۀ اول پژوهش به شرح زیر مطرح می‌شود:

 فرضیۀ اول: فرهنگ سازمانی کنترل‌محور موجب افزایش ریسک سقوط قیمت سهام می‌شود.

 

فرهنگ سازمانی رقابتی‌محور و ریسک سقوط قیمت سهام

مطابق دیدگاه کامرون و کویین[1] (2006)، فرهنگ سازمانی رقابتی‌محور بر رقابت، دست‌یابی به نتایج بهتر و هدف‌گرایی تأکید دارد؛ بنابراین، در این نوع از فرهنگ سازمانی، موفقیت فردی و گروهی در اولویت قرار دارد. در چنین محیط‌های رقابتی در شرکت‌ها، مدیران ممکن است به دلیل حفظ موقعیت شغلی خود، از افشای اخبار منفی موجود خودداری کنند. عدم افشای اخبار منفی در نهایت، با سرازیرشدن یک‌بارۀ این اخبار به بازار، موجب سقوط قیمت سهام می‌شود (Chen et al., 2017; Hutton et al., 2009). از دیدگاه یکی از پارامترهای نظریۀ نمایندگی، یعنی انگیزه، مدیرانی که تحت فشار هستند، ممکن است تصمیم‌هایی نادرست اتخاذ کنند که این امر می‌تواند بر عملکرد مالی شرکت تأثیر منفی بگذارد و ریسک سقوط قیمت سهام شرکت را تحت تأثیر قرار دهد؛ از این رو، فرضیۀ دوم پژوهش به شرح زیر مطرح می‌شود:

فرضیۀ دوم: فرهنگ سازمانی رقابتی‌محور موجب افزایش ریسک سقوط قیمت سهام می‌شود.

 

فرهنگ سازمانی همکاری‌محور و ریسک سقوط قیمت سهام

تأکید فرهنگ همکاری‌محور بر کار تیمی، ارتباطات باز و حمایت متقابل است (Cameron & Quinn, 2006). در این نوع فرهنگ سازمانی، اعضای سازمان به همکاری و کمک به یکدیگر تشویق می‌شوند. فرهنگ همکاری می‌تواند به افزایش شفافیت و افشای به‌موقع اطلاعات منجر شود که این موضوع می‌تواند ریسک سقوط قیمت سهام را کاهش دهد؛ زیرا سرمایه‌گذاران به اطلاعاتی دقیق‌تر دسترسی خواهند داشت (Chen et al., 2023). مطابق نظریۀ اعتماد، در سازمان‌هایی با فرهنگ سازمانی همکاری‌محور که همبستگی، مشارکت و انسجام گروهی ویژگی غالب آنهاست، اعتماد بین مدیران و سهامداران بیشتر است و این موضوع می‌تواند باعث کاهش عدم افشای اخبار منفی شرکت و در نتیجه، کاهش ریسک سقوط قیمت شود؛ از این رو، فرضیۀ سوم پژوهش به شرح زیر مطرح می‌شود:

فرضیۀ سوم: فرهنگ سازمانی همکاری‌محور موجب کاهش ریسک سقوط قیمت سهام می‌شود.

 

فرهنگ سازمانی خلاقیت‌محور و ریسک سقوط قیمت سهام

در فرهنگ سازمانی خلاقیت‌محور، کارکنان تشویق می‌شوند تا ایده‌هایی جدید را ارائه دهند و راه‌حل‌هایی نوآورانه پیدا کنند و سازمان‌هایی که بر نوآوری و خلاقیت تأکید دارند، احتمالاً در پیش‌بینی ریسک‌ها و مدیریت آنها موفق عمل می‌کنند (Cameron & Quinn, 2006). یکی از ارزش‌های مهم فرهنگی در سازمان‌ها فرهنگ خلاقیت‌محور است (Graham et al., 2022). ادبیات موجود اثر مثبت خلاقیت را بر رفتار افراد مستند می‌کند (Chen et al., 2023). از دیدگاه ورهزن[2] (2010) فرهنگ خلاقیت‌محور بخشی از حاکمیت شرکتی است که از نظر خلاقیت، تعالی اخلاقی و ارزش شرکت برای شرکت‌ها سودمند است. از سوی دیگر، گراهام و همکاران[3] (2022) به این نتیجه رسیدند که فرهنگ خلاقیت‌محور همراه با صداقت موجب افرایش کیفیت گزارشگری مالی می‌شود؛ بنابراین، استدلال می‌شود فرهنگ سازمانی خلاقیت‌محور موجب کاهش افشای اخبار بد توسط مدیران و در نتیجه، موجب کاهش ریسک سقوط قیمت سهام خواهد شد. همچنین، مطابق نظریۀ سیستمی خلاقیت، سازمان‌های 

خلاق می‌توانند به‌سرعت به تغییرات بازار پاسخ دهند و از انباشت اخبار منفی در ارتباط با وضعیت منفی شرکت جلوگیری کنند که این امر می‌تواند ریسک سقوط قیمت سهام را کاهش دهد؛ از این رو، فرضیۀ‌ چهارم پژوهش به شرح زیر مطرح می‌شود:

فرضیۀ چهارم: فرهنگ سازمانی خلاقیت‌محور موجب کاهش ریسک سقوط قیمت سهام می‌شود.

در ادامه، پژوهش‌های تجربی انجام‌شده در ارتباط با موضوع پژوهش بررسی می‌شوند. شواهد تجربی ارتباط منفی مسئولیت اجتماعی شرکت با ریسک سقوط قیمت سهام را تأیید می‌کند (حسینی و امجدیان، 1396؛ Wu & Hu, 2019؛ Yang et al., 2023). نتایج آنان نشان داد مسئولیت اجتماعی به عنوان یک عامل بیرونی در شرکت‌ها عدم ‌تقارن اطلاعاتی را کاهش می‌دهد، به کاهش احتکار اخبار بد در شرکت منجر و در نهایت، موجب کاهش ریسک سقوط قیمت سهام می‌شود. لو و ژانگ[1] (2020) و دیندار فرکوش و همکاران (1400) ارتباط عدم اطمینان اقتصادی با ریسک سقوط قیمت سهام را بررسی کردند که نتایج آنان نشان داد با افزایش سطح عدم اطمینان اقتصادی، ریسک سقوط قیمت سهام دچار افزایش می‌شود. در حقیقت، نتایج آنها ارتباط مثبت عدم اطمینان اقتصادی را به عنوان یک عامل بیرونی شرکت با ریسک سقوط قیمت سهام تأیید کرد. همچنین، شواهد موجود ارتباط منفی عوامل درونی شرکت از جمله سیاست تقسیم سود (اسدی و کاظمی، 1397)، نسبت نقدینگی و سودآوری (نوراله‌زاده و همکاران، 1400)، تغییرات هیئت‌مدیره (Hu et al., 2020) و نوآوری سازمانی (Zaman et al., 2021) را با ریسک سقوط قیمت سهام تأیید می‌کند. در این راستا، پژوهش‌های تجربی متعددی عوامل اثر‌گذار بر ریسک سقوط قیمت سهام را از منظر هنجارهای اجتماعی مانند مذاهب (Callen & Fang, 2015)، فرهنگ ملی (An et al., 2018; Dang et al., 2019) و فرهنگ سازمانی (Chen et al., 2023) بررسی کرده‌اند. در این ارتباط، آن و همکاران[2] (2018) دریافتند فرهنگ ملی، شامل ابعاد فردگرایی، فاصلۀ قدرت، مردانگی و اجتناب از عدم‌قطعیت، اثراتی جالب توجه بر ریسک سقوط قیمت سهام دارد. به اعتقاد کالن و فانگ[3] (2015)، شرکت‌هایی که مکان آنها در سطحی بالاتر از شهرستان‌های مذهبی قرار دارد، با ریسک سقوط پایین‌تری مرتبط هستند. پژوهش حاضر، با بررسی تأثیر فرهنگ سازمانی بر ریسک سقوط قیمت سهام در محیط اقتصادی ایران در چارچوب نظریۀ نهادی، از نظر دسته‌بندی عوامل اثرگذار بر این ریسک در این گروه از ادبیات قرار می‌گیرد. استفاده از ربع‌های چهارگانۀ فرهنگ سازمانی (کنترل‌محور، رقابتی‌محور، همکاری‌محور و خلاقیت‌محور) در قالب چارچوب ارزش‌های رقابتی معرفی‌شده توسط کویین و رورباخ (Quinn & Rohrbaugh, 1981) با استفاده از رویکرد تجزیه‌وتحلیل متنی در محیط اقتصادی ایران، وجه تمایز پژوهش حاضر با مطالعات پیشین در این زمینه است؛ بنابراین، با توجه به موارد بالا، مدل مفهومی پژوهش به صورت شکل (3) است.

 

شکل 3: مدل مفهومی پژوهش

Figure 3: Conceptual Model of the Research

روش‌شناسی پژوهش

این پژوهش جزء پژوهش‌های اثباتی است و از لحاظ هدف در زمرۀ پژوهش‌های کاربردی قرار می‌گیرد. پژوهش از نظر بررسی ارتباط بین متغیرها، توصیفی ـ همبستگی و از نوع پس‌رویدادی است؛ زیرا برای آزمون فرضیه‌ها از داده‌های تاریخی استفاده شده است. شرکت‌های فعال در بورس اوراق بهادار تهران جامعۀ آماری پژوهش هستند. برای انجام این پژوهش، داده‌های مالی جمع‌آوری و با روش رگرسیون چنده متغیره و تحلیل داد‌ه‌های ترکیبی بررسی و تجزیه‌وتحلیل شدند. همچنین، برای تعیین نوع و شدت رابطۀ میان متغیرها، از ضرایب رگرسیونی چندمتغیره بهره گرفته شده است. نمونۀ نهایی این پژوهش شامل 124 شرکت از سال 1391 تا سال 1400 است که بر اساس غربالگری با اعمال محدودیت‌هایی که در ادامه ارائه شده‌اند، انتخاب شده‌اند؛ الف) برای اینکه توان هم‌سنجی افزایش پیدا کند و همچنین همسان‌سازی شرایط نمونه‌های انتخابی افزایش یابد، شرکت‌های نمونۀ پژوهش دارای پایان سال مالی 29 اسفند باشند؛ ب) برای داشتن قیمت بازار قابل اتکا، شرکت‌های انتخابی در سال مدنظر دارای وقفۀ معاملاتی بیشتر از سه ماه نباشند؛ پ) پژوهش حاضر برای شرکت‌ها و صنعت‌های تولیدی انجام می‌شود؛ بنابراین، شرکت‌هایی که جزو شرکت‌های سرمایه‌گذاری، بانکی، بیمه‌ای، واسطه‌گری مالی، اعتباری، لیزینگی و غیره هستند، حذف می‌شوند؛ زیرا ساختار حاکمیت شرکتی در آنها متفاوت از سایر شرکت‌ها است؛ ت) در دسترس بودن اطلاعات در سال‌های مورد پژوهش؛ ث)  در بازۀ زمانی پژوهش تغییر سال مالی نداشته باشند؛ ج) در بازۀ زمانی پژوهش زیان انباشته نداشته باشند و چ) دست‌کم صنایع آنها از ۴ شرکت تشکیل شده باشد. در نگارۀ (1)، تعداد نمونۀ نهایی با توجه به محدودیت‌ها ارائه شده است.

قبل از انجام برآورد نهایی مدل‌های پژوهش، آزمون‌های مورد نیاز پیش فرض و همینطور فروض کلاسیک از جمله ناهمسانی واریانس و آزمون خودهمبستگی انجام شده‌اند. از آزمون لوین لین چو برای مانایی متغیرهای پژوهش استفاده شد که مانایی تمام را در سطح 99 درصد تأیید کرد. با استفاده از آزمون کلوموگروف-اسمیرنوف، نرمال بودن هر دو معیار متغیر وابسته تأیید شد.

 

نگارۀ 1: تعداد نمونه نهایی

Table 1: Final Sample Size

شرکت‌های عضو در بورس و فرابورس اوراق بهادار تهران	۹۳۲
کسر می‌شود:
بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری.	213
شرکت‌هایی که پایان دورۀ مالی آن‌ها منتهی به ۲۹ اسفند نیست.	۱۷۶
شرکت‌هایی که در بازۀ زمانی پژوهش، تغییر فعالیت یا سال مالی داشته‌اند.	۸
شرکت‌هایی که طی بازۀ زمانی ۱۳۹۱ تا ۱۴۰۰ در بورس اوراق بهادار تهران عضویت نداشته‌اند.	۹۶
شرکت‌هایی که در بازۀ زمانی پژوهش زیان انباشته دارند.	55
شرکت‌هایی که داده‌های لازم برای محاسبۀ متغیر‌های پژوهش را دارا نیستند.	۱۹۹
شرکت‌هایی که صنایع آنها از دست‌کم ۴ شرکت تشکیل نشده است.	۲۵
شرکت‌هایی که دارای وقفۀ معاملاتی بیشتر از سه ماه هستند.	36
تعداد شرکت‌های نمونه	124

 

 

 

اندازه‌گیری متغیرها

متغیر وابسته: ریسک سقوط قیمت سهام متغیر وابستۀ مدل پژوهش است. به پیروی از پژوهش‌ آندرو و همکاران[4] (2021) و چن و همکاران[5] (2001)، از دو معیار اندازه‌گیری چولگی منفی بازده سهام و معیار نوسان پایین به بالا استفاده شده است:

چولگی منفی بازده سهام: در این معیار، ابتدا بازده ماهانۀ خاص شرکت با استفاده از رابطۀ (1) محاسبه می‌شود:

که در رابطۀ (1):

: بازده ماهانۀ خاص شرکت j  در ماه t در طول سال مالی است؛

: بازده باقیماندۀ سهام شرکت j در ماه t است که به ‌صورت باقیماندۀ مدل (1) محاسبه شده است:

مدل (1)

 

که در مدل بالا:

: بازده ماهانۀ سهام شرکت  j در ماهt  است؛

 : بازده ماهانۀ بازار در ماه t در طی سال مالی است که برای محاسبۀ آن، مقدار شاخص انتهای ماه به کسر مقدار شاخص ابتدای ماه و نتیجۀ حاصل تقسیم بر مقدار شاخص ابتدای ماه می‌شود. در نهایت، با استفاده از

(بازده ماهانۀ خاص شرکت)، چولگی منفی بازده سهام از طریق رابطۀ (2) اندازه‌گیری شده است:

رابطۀ (2)

 

که در رابطۀ بالا:

: برابر است با چولگی منفی بازده ماهانۀ سهام j طی سال مالی t؛

  : عبارت است از بازده ماهانۀ خاص شرکت j در ماه t؛

: تعداد ماه‌هایی است که بازده آنها محاسبه شده است؛

  : در منفی 1 ضرب می‌شود تا مقدار بیشتر این شاخص نشان‌دهندۀ ریسک سقوط بالایی باشد.

 نوسان پایین به بالا: این معیار به پیروی از چن و همکاران (2001) مطابق رابطۀ (3) محاسبه شده است (Chen et al., 2001):

رابطۀ (3)

 

در رابطۀ بالا:

: عبارت است از انحراف معیار مشاهدات کمتر از میانگین برای بازده خاص شرکت i درسال مالی t؛

: برابر است با انحراف معیار مشاهدات بزرگ‌تر از میانگین بازده خاص شرکت i درسال مالی t؛

: تعداد ماه‌های بالا طی سال مالی t است؛

: تعداد ماه‌های پایین طی سال مالی t است.

فرهنگ سازمانی (متغیر مستقل): فرهنگ سازمانی از طریق نمادها، اجسام، مفاهیم، نقش‌ها، کلمات و افکار، اساطیر، آیین‌ها و هنجارها نمایان می‌شود. این عناصر می‌توانند جنبه‌های مختلف فرهنگ را به تصویر بکشند (Hofstede et al., 1990). کلمات و عبارت‌های به‌کاررفته در گزارش‌های سازمانی، به ویژه گزارش فعالیت هیئت‌مدیره، بازتاب فرهنگ نهادینه‌‌شده در میان اعضا هستند (Fiordelisi & Ricci, 2014). این گزارش‌ها به عنوان منابع جامع اطلاعاتی دربارۀ فعالیت‌ها، نتایج مالی و برنامه‌های آینده سازمان عمل می‌کنند. برای ارزیابی فرهنگ سازمانی از رویکرد تحلیل متنی استفاده می‌شود که رویکردی برای شناسایی و تحلیل الگوهای موجود در داده‌های کیفی و تبدیل آنها به داده‌های کمّی است.

 

نگارۀ 2: واژگان کلیدی در چهار ربع فرهنگ سازمانی

Table 2: Key Terms in the Four Quadrants of Organizational Culture

واژگان مرتبط با ربع فرهنگی	ربع فرهنگ سازمانی
هماهنگی، متمرکز، تولید، بازده، عمر، بلند‌مدت، ظرفیت، تعهد، مشاور، قاعده، اختیار، مشغول، مقید، کنترل، بازرسی، قدرت، قوانین، رایزنی، شرکت مادر، خصوصیات، رویه، ایجاد، بحران، تسهیل، اجتماعی، انتظار، مهارت، استخدام، نگهداری، ثبات	فرهنگ کنترل‌محور
کسب، تهاجمی، توافق، بودجه، چالش، مسئولیت، عملکرد، وضعیت، تنگنا، سود، سابقه، نتیجه، درآمد، مشتری، رقابت، تحویل، مستقیم، محرک، برتر، توسعه، سریع، هدف، رشد، سخت، سرمایه ‌گذاری، بازار، حرکت، برون‌سپاری، رضایت، موفقیت، بررسی، علامت، سرعت، قوی، سرپرست، پیروزی، اندوختن	فرهنگ رقابتی‌محور
ارشد، همکاری، مشارکت، حفظ، سند، مدرک، احتیاط، انسجام، قطعی، رئیس، خطا، شکست، کمک، انسان، خبر، راه، حاصل، شریک، مردم، ارتباط، کیفیت، اعتماد، رفع، سهم، استاندارد، تیم، آموزش، زنجیره، یکسان، استدلال	فرهنگ همکاری‌محور
ابتکار، یادگیری، تحقیق، منشأ، تعدیل، شروع، تغییر، خلق، ساختن، توقف، امید، جزئیات، مؤسس، جدید، تجربه، تمایل، آزادی، آینده، ایده، اصلی، نوآوری، سرمایه، پیشگام، خطر، ریسک، فکر، پیش‌بینی، جسارت، گرایش	فرهنگ خلاقیت‌محور

 

این روش به تحلیل نظام‌مند اطلاعات و درک بهتر فرهنگ سازمانی کمک می‌کند. بر اساس پژوهش‌های کامرون و کویین[6] (2006)، فیوردسیلی و ریچی[7] (2014) و بهنداری و همکاران[8] (2022)، برای شناسایی و اندازه‌گیری هر یک از ابعاد چهارگانۀ فرهنگ سازمانی، مجموعه‌ای از واژگان که نشان‌دهندۀ نوعی خاص از فرهنگ هستند، مطابق نگارۀ (2)، استخراج و تنظیم شده‌اند.

برای سنجش هر یک از ربع‌های فرهنگی، ابتدا گزارش‌های فعالیت هیئت‌مدیره با استفاده از نرم‌افزار OCR پردازش شده و به نسخه‌های خوانا و قابل جست‌وجو تبدیل شده‌اند. سپس، خروجی‌های نرم‌افزار OCR به نرم‌افزارهای Adobe Acrobat و Microsoft Edge منتقل شده‌اند تا شمارش واژگان مرتبط با هر ربع فرهنگی آغاز شود. در مرحلۀ اول، تعداد فراوانی هر واژه مشخص می‌شود و در مرحلۀ دوم، با جمع‌بندی فراوانی‌ها، میزان فراوانی هر ربع فرهنگی محاسبه می‌شود. در نهایت، فراوانی هر ربع فرهنگی بر مجموع فراوانی‌های چهار ربع تقسیم می‌شود تا نسبت عددی ویژه‌ای برای هر ربع به دست آید؛ به این ترتیب، برای هر سال ـ شرکت، چهار نسبت عددی به عنوان امتیاز ربع‌های چهارگانۀ فرهنگ سازمانی محاسبه می‌شود.

 

مدل‌های پژوهش

برای بررسی ارتباط فرهنگ سازمانی و ریسک سقوط قیمت سهام (آزمون فرضیۀ اول)، مدل (2) که توسط چن و همکارا[9]ن (2023) مطرح شده، برآورد شده است.

 مدل (2)

 

 

که در اینجا:

: ریسک سقوط قیمت سهام در سال مالی t+1 است؛

: به منظور سنجش فرهنگ سازمانی، از چهار ربع فرهنگی کنترل‌محور ( ) با ضریب  و علامت مورد انتظار مثبت (+)، رقابتی‌محور ( ) با ضریب  و علامت مورد انتظار مثبت (+)، همکاری‌محور ( ) با ضریب  و علامت مورد انتظار منفی (-) و خلاقیت‌محور ( ) با ضریب  و علامت مورد انتظار منفی (-) استفاده شده است.

متغیرهای کنترلی: به پیروی از چن و همکاران (2001)، آندرو و همکاران[10] (2021) و چن و همکاران (2023)، متغیرهای زیر به عنوان متغیرهای کنترلی در مدل گنجانده شده‌اند.

: چولگی منفی بازده سهام در سال مالی t است؛

: اندازۀ شرکت است و از طریق لگاریتم طبیعی، ارزش بازار حقوق مالکانه در سال مالی t محاسبه شده است.

: اهرم مالی است که از طریق نسبت ارزش دفتری مجموع بدهی‌ها بر ارزش دفتری مجموع دارایی‌ها در سال مالی t اندازه‌گیری شده است.

: انحراف معیار از بازده ماهانۀ سهام در سال مالی t است؛

  : فرصت‌های سرمایه‌گذاری است که از طریق نسبت ارزش بازار حقوق مالکانه بر ارزش دفتری آن در سال مالیt محاسبه شده است.

: تقسیم سود عملیاتی شرکت بر ارزش دفتری دارایی‌ها در سال پایان سال مالی t است که بازده دارایی‌ها را نشان می‌دهد.

: برابر است با میانگین بازده ماهانۀ سهام در سال مالی t؛

 

یافته‌های پژوهش

در نگارۀ (3)، آمارتوصیفی متغیرهای کیفی و کمّی پژوهش ارائه شده است. میانگین نوسان پایین به بالا  (08/0-) و چولگی منفی بازده سهام (26/0-) است که نشان می‌دهد میانگین‌های به‌دست‌آمده در هر دو معیار با مطالعات دیگر در محیط اقتصادی ایران مطابقت دارند؛ برای مثال، با پژوهش‌های دیندار فرکوشی و همکاران (1400) و اسلام دوست و همکاران (1400)، که نشان‌دهندۀ اعتبار نمونۀ پژوهش حاضر است. بیشترین مقدار ریسک سقوط قیمت سهام در دو معیار به ترتیب برابر است با (72/1) و (24/3) که مربوط به ارتباط با شرکت شرکت پالایش نفت تهران و فارسیت اهواز در سال های 1393 و 1391 است. از سوی دیگر، کمترین مقدار این متغیر در هر دو معیار ریسک سقوط قیمت سهام برابر است با (40/3-) و (37/1-) که مربوط به شرکت شرکت فرآورده‌های تزریقی در سال 1391 و سیمان‌ فارس در سال 1393 است. میانگین چهار ربع فرهنگی کنترل‌محور، رقابتی‌محور، همکاری‌محور و خلاقیت‌محور به ترتیب برابر 261/0، 332/0، 198/0 و 206/0 است.

 

نگارۀ 3: آمار توصیفی

Table 3: Descriptive Statistics

کشیدگی	چولگی	کمینه	بیشینه	انحراف معیار	میانه	میانگین	نام فارسی	متغیر
69/3	10/0	37/1-	07/1	29/0	08/0-	09/0-	نوسان پایین به بالا	DUVOL
46/3	05/0	40/3-	21/3	91/0	25/0-	31/0-	چولگی منفی بازده سهام	NCSKEW
056/3	373/0	140/0	462/0	056/0	259/0	261/0	فرهنگ کنترل محور	Control
573/3	310/0	175/0	577/0	056/0	332/0	332/0	فرهنگ رقابتی‌محور	Competition
135/4	717/0	082/0	424/0	050/0	193/0	198/0	فرهنگ همکاری‌محور	Collaboration
612/3	599/0	064/0	418/0	054/0	202/0	206/0	فرهنگ خلاقیت‌محور	Creation
25/3	0	40/3-	21/3	90/0	33/0-	30/0-	چولگی منفی بازده سهام سال	NCSKEWT
82/2	25/0	8	8/21	068/2	75/14	88/14	اندازه	SIZE
12	75/2	9/2-	3/15	66/7	18/3	75/5	فرصت‌های سرمایه‌گذاری	MB
13	26/2	0	9/2	34/0	57/0	60/0	اهرم مالی	LEV
20/7-	21/0-	11/1-	02/1	17/0	13/0	14/0	سودآوری	ROA
10	77/1	0	078/1	10/0	14/0	16/0	انحراف معیار بازده	SDRET
11	58/1	08/0-	45/0	05/0	04/0	07/0	میانگین بازده ماهانه	RET
منبع: یافته‌های پژوهش

 

قبل از برآورد مدل‌ها برای آزمون فرضیه‌ها، با انجام آزمون‌های F ـ لیمر و هاسمن، الگوی مناسب برآورد رگرسیون‌ها مشخص شد. نتایج این آزمون‎‎ها در نگارۀ (4) نشان داده شده است. با توجه به معنادار نبودن آزمون F ـ لیمر، مدل‌های پژوهش از طریق الگوی داده‌های ترکیبی و رویکرد تلفیقی برآورد شده‌اند. در واقع، با توجه به اینکه در تمام فرضیه‌های پژوهش و در هر دو معیار متغیر وابسته، مقدار احتمال F بیشتر از 5 درصد است، داده‌ها تلفیقی هستند و نیازی به انجام آزمون هاسمن نیست.

 

 

 

نگارۀ 4: نوع آزمون Table 4: Types of Tests
نوع رگرسیون	نوع آزمون		متغیر مستقل	متغیر وابسته
	هاسمن	اف لیمر
تلفیقی	----	449/0	فرهنگ کنترل‌محور	چولگی منفی بازده سهام
تلفیقی	----	490/0	فرهنگ رقابتی‌محور
تلفیقی	----	426/0	فرهنگ خلاقیت‌محور
تلفیقی	----	446/0	فرهنگ همکاری‌محور
تلفیقی	----	377/0	چهار ربع فرهنگ سازمانی
تلفیقی	----	461/0	فرهنگ کنترل‌محور	نوسان‌پذیری بالا به پایین
تلفیقی	----	525/0	فرهنگ رقابتی‌محور
تلفیقی	----	504/0	فرهنگ خلاقیت‌محور
تلفیقی	----	502/0	فرهنگ همکاری‌محور
تلفیقی	----	468/0	چهار ربع فرهنگ سازمانی
منبع: یافته‌های پژوهش

 

 

در ادامه، برای بررسی هم‌خطی بین متغیرهای پژوهش از آزمون VIF استفاده شده است. نتایج آزمون VIF در نگارۀ (5) نشان داده شده است. با توجه به نتایج این آزمون، مشاهده می‌شود مقدار VIF در هر دو معیار متغیر وابسته و در تمامی فرضیه‌ها کمتر از 10 است که حاکی از عدم وجود هم‌خطی بین متغیرهای پژوهش است.

 

نگارۀ 5: آزمون هم‌خطی

Table 5: VIF Test

VIF								متغیر
نوسان‌پذیری بالا به پایین				چولگی منفی بازده سهام
----	----	----	01/1	----	----	----	01/1	COLLABORATION
----	----	00/1	----	----	----	00/1	----	CONTROL
----	02/1	----	----	----	03/1	----	----	COMPETITION
03/1	----	----	----	04/1	----	----	----	CREATION
01/1	01/1	00/1	00/1	00/1	01/1	00/1	00/1	NCSKEWT1
18/1	18/1	16/1	17/1	17/1	18/1	16/1	16/1	SIZE
14/1	14/1	13/1	13/1	15/1	14/1	12/1	13/1	LEV
63/1	63/1	63/1	63/1	63/1	64/1	62/1	63/1	RET
53/1	52/1	53/1	54/1	53/1	55/1	53/1	52/1	SDRET
15/1	15/1	14/1	15/1	14/1	15/1	15/1	14/1	MTB
29/1	28/1	28/1	28/1	28/1	29/1	28/1	28/1	ROA
منبع: یافته‌های پژوهش

در پژوهش حاضر، برای بررسی وجود یا عدم وجود واریانس ناهمسانی از آزمون ویگینز و پوی[11] استفاده شده است. با توجه به این آزمون، اگر مقدار معنا‌داری آمارۀ آزمون کمتر از 5 درصد باشد، فرض صفر مبنی بر همسانی واریانس رد می‌شود و مدل دارای ناهمسانی واریانس است. طبق نتایج آزمون، همان‌طور که در نگارۀ (6) نشان داده شده است، فرضیه‌های پژوهش دارای ناهمسانی واریانس هستند؛ بنابراین، به دلیل وجود ناهمسانی واریانس در دو معیار، برای تخمین نهایی رگرسیون، از روش حداقل مربعات تعمیم‌یافته استفاده می‌شود.

 

نگارۀ 6: نتایج آزمون‌های ناهمسانی واریانس Table 6: Results of Heteroscedasticity Tests
نتیجۀ آزمون	LR chi2		فرضیه	متغیر مستقل	متغیر وابسته
ناهمسانی واریانس	006/0	74/165	اول	فرهنگ کنترل‌محور	چولگی منفی بازده سهام
ناهمسانی واریانس	005/0	04/166	دوم	فرهنگ رقابتی‌محور
ناهمسانی واریانس	005/0	10/166	سوم	فرهنگ خلاقیت‌محور
ناهمسانی واریانس	004/0	54/167	چهارم	فرهنگ همکاری‌محور
همسانی واریانس	000/1	10/168-	-	چهار بعد فرهنگ سازمانی
ناهمسانی واریانس	038/0	04/152	اول	فرهنگ کنترل‌محور	نوسان پایین به بالا
ناهمسانی واریانس	040/0	68/151	دوم	فرهنگ رقابتی‌محور
ناهمسانی واریانس	037/0	29/152	سوم	فرهنگ خلاقیت‌محور
ناهمسانی واریانس	043/0	11/151	چهارم	فرهنگ همکاری‌محور
ناهمسانی واریانس	0345/0	00/153	-	چهار بعد فرهنگ سازمانی
منبع: یافته‌های پژوهش

 

تأثیر فرهنگ سازمانی بر ریسک سقوط قیمت سهام

فرضیه‌های اول تا چهارم پژوهش ادعا می‌کنند فرهنگ سازمانی (کنترل‌محور، رقابتی‌محور، خلاقیت‌محور و همکاری‌محور) ریسک سقوط قیمت سهام را در چارچوب نظریۀ نهادی تحت تأثیر قرار می‌دهد. نتایج آزمون فرضیه‌ها با استفاده از معیار اول ریسک سقوط قیمت سهام (چولگی منفی بازده سهام) در نگارۀ (7) ارائه شده است. به دلیل وجود ناهمسانی واریانس در ربع‌های چهارگانۀ فرهنگ سازمانی، برای برآورد نهایی مدل‌ها، از رویکرد حداقل مربعات تعمیم‌یافته استفاده شده است. نتایج برآورد رگرسیون برای تمامی ربع‌های فرهنگ سازمانی با استفاده از معیار چولگی منفی بازده سهام نشان می‌دهد، تمامی مدل ها در سطح اطمینان 99 درصد معنادار هستند.. با توجه به اینکه مقدار آمارۀ دوربین-واتسون در هر چهار ربع فرهنگ سازمانی بین 5/1 تا 5/2 است، مدل‌های پژوهش مشکل همبستگی سریالی ندارند.

در هر چهار ربع فرهنگ سازمانی، با استفاده از معیار چولگی منفی بازده سهام (ریسک سقوط قیمت سهام)، سطح معناداری متغیر مستقل بیشتر از 5 درصد است (کنترل‌محور: سطح معناداری 0/109 با ضریب 13/1؛ رقابتی‌محور: سطح معناداری 101/0 با ضریب 97/0؛ همکاری‌محور: سطح معناداری 078/0 با ضریب 30/1- و خلاقیت‌محور: سطح معناداری 057/0 با ضریب 39/1-)؛ از این رو، بین هیچ یک از ابعاد فرهنگ سازمانی و ریسک سقوط قیمت سهام رابطۀ معناداری در سطح اطمینان 95 درصد وجود ندارد. به عبارتی، هیچ یک از ربع‌های فرهنگ سازمانی ریسک سقوط قیمت سهام را در این معیار تحت تأثیر قرار نمی‌دهد؛ بنابراین، تمام فرضیه‌های پژوهش با استفاده از معیار اول ریسک سقوط قیمت سهام رد می‌شوند. همچنین، مطابق نتایج به‌دست‌آمده، از برآورد چهار ربع فرهنگ سازمانی به طور هم‌زمان و توأم با یکدیگر، این نتیجه حاصل شده است که هیچ‌گونه رابطۀ معناداری میان ربع‌های فرهنگی با ریسک سقوط قیمت سهام وجود ندارد. البته، با توجه به سطح معناداری بیان‌شده، در سطح اطمینان 90 درصد، فرهنگ همکاری‌محور و خلاقیت‌محور ریسک سقوط قیمت سهام را به طور مثبت تحت تأثیر قرار می‌دهند.

از بین متغیرهای کنترلی، متغیر نسبت ارزش بازاری به ارزش دفتری حقوق مالکانه، چولگی منفی بازده سهام، اندازۀ شرکت، اهرم و انحراف معیار بازده ماهانۀ سهام در هر چهار ربع فرهنگ سازمانی ارتباطی مثبت و معنادار با ریسک سقوط قیمت سهام در معیار چولگی منفی بازده سهام دارد.

 

نگارۀ 7: بررسی ارتباط فرهنگ سازمانی و ریسک سقوط قیمت سهام (معیار چولگی منفی بازده سهام)

Table 7: Analysis of the Relationship Between Organizational Culture and Stock Price Crash Risk (Negative Skewness of Stock Returns)

										متغیر
چهار بعد	(H4)	(H3)	(H2)	(H1)
(83/2-)0/846	(01/0-)0/953	(06/0-) 0/784	(64/0-)0/014	(60/0-)0/017					عرض از مبدأ			C
(03/4)0/781				(13/1) 0/109					کنترل‌محور			Control
(86/3)0/791			(97/0)0/101						رقابتی‌محور			Competition
(13/2)0/883		(30/1-) /078**							همکاری‌محور			Collaboration
(09/2)0/885	(39/1-)0/057**								خلاقیت‌محور			Creation
(06/0-)0/014*	(07/0-)0/004*	(07/0-)0/005*	(07/0-)0/005*	(07/0-)0/004*					ریسک سقوط			NCSKEWT
(01/0-)0/256	(02/0)0/009*	(03/0)0/005*	(03/0)0/006*	(03/0)0/006*					اندازه			SIZE
(04/0)0/780	(49/0-)0/001*	(50/0-) 0/001*	(48/0-)0/001*	(5/0-)0/001*					نسبت بدهی			LEV
(14/0-)0/775	(22/0-)0/615	(27/0-)0/535	(26/0-)0/541	(23/0-) 0/594					میانگین بازده ماهانه			RET
(13/3-)0/000*	(05/2-)0/000*	(02/2-)0/000*	(02/2-)0/000*	(05/2-)0/000*			انحراف معیار بازده					SDRET
(01/0-)0/906	(02/0)0/014*	(02/0)0/016*	(02/0)0/015*	(02/0) 0/014*					فرصت‌های رشد			MTB
(01/0)0/970	(04/0)0/832	(01/0)0/991	(02/0) 0/908	(02/0) 0/922					سودآوری			ROA
0/105	0/077	0/078	0/076	0/078							ضریب تعیین تعدیل‌شده
2/14	2/16	2/16	2/16	2/17							دوربین-واتسون
2/00 0/000	1/77 0/000	1/78 0/000	1/77 0/000	1/78 0/000							آمارۀ فیشر
* معناداری در سطح 99 درصد، **معناداری در سطح 95 درصد، ***معناداری در سطح 90 درصد (ضریب متغیر) منبع: یافته‌های پژوهش

 

نتایج آزمون فرضیه‌ها با استفاده از معیار دوم ریسک سقوط قیمت سهام (نوسان پایین به بالا) در نگارۀ (8) ارائه شده است. به دلیل وجود ناهمسانی واریانس در ربع‌های چهارگانۀ فرهنگ سازمانی، برای برآورد نهایی مدل‌ها، از رویکرد حداقل مربعات تعمیم‌یافته استفاده شده است. نتایج برآورد رگرسیون برای تمامی ربع‌های فرهنگ سازمانی با استفاده از معیار چولگی منفی بازده سهام نشان می‌دهد تمامی مدل ها در سطح اطمینان 99 درصد معنادار هستند. با توجه به اینکه مقدار آمارۀ دوربین -واتسون در هر چهار ربع فرهنگ سازمانی بین 5/1 تا 5/2 است، مدل‌های پژوهش مشکل همبستگی سریالی ندارند.

همانند معیار اول ریسک سقوط قیمت سهام، در هر چهار ربع فرهنگ سازمانی با استفاده از معیار دوم ریسک سقوط، سطح معناداری متغیر مستقل بیشتر از 5 درصد است (کنترل‌محور: سطح معناداری 213/0 با ضریب 28/0؛ رقابتی‌محور: سطحی معناداری 54/0 با ضریب 12/0؛ همکاری‌محور: سطح معناداری 199/0 با ضریب 27/0- و خلاقیت‌محور: سطح معناداری 623/0 با ضریب 11/0-)؛ از این رو، بین فرهنگ سازمانی و ریسک سقوط قیمت سهام رابطۀ معناداری در سطح اطمینان 95 درصد وجود ندارد. در واقع، هیچ یک از ربع‌های فرهنگ سازمانی ریسک سقوط قیمت سهام را در این معیار تحت تأثیر قرار نمی‌دهند. همچنین، مطابق نتایج، از برآورد چهار ربع فرهنگ سازمانی به طور هم‌زمان و توأم با یکدیگر، هیچ‌گونه رابطۀ معناداری میان ربع‌های فرهنگی با ریسک سقوط قیمت سهام وجود ندارد؛ بنابراین، تمام فرضیه‌ها با استفاده از معیار چولگی منفی بازده سهام رد می‌شوند.

با توجه به اینکه فرضیه‌های پژوهش دارای پشتوانۀ نظری بودند ولی از لحاظ تجربی تأیید نشدند، می‌توان 1) وجود صنایع مختلف را دلیلی برای رد فرضیه‌های پژوهش به حساب آورد. اگر صنایع تحت بررسی از نظر ساختار و ویژگی‌های فرهنگی مشابه باشند، ممکن است نتایجی یکسان ارائه دهند. این عدم تنوع ممکن است باعث شود تأثیرات خاص فرهنگ سازمانی در صنایع مختلف نادیده گرفته شوند و 2) همچنین، با توجه به اینکه محیط اقتصادی ایران طی سال‌های اخیر به دلیل شرایط محیطی از جمله تحریم‌های بین‌المللی در شرایط خاصی قرار گرفته است و فرهنگ سازمانی متأثر از شرایط سیاسی و اقتصادی است، شرایط محیطی اقتصاد ایران نیز می‌تواند دلیلی برای رد فرضیه‌های پژوهش محسوب شود.

از بین متغیرهای کنترلی، متغیر نسبت ارزش بازاری به ارزش دفتری حقوق مالکانه، اندازۀ شرکت، اهرم و انحراف معیار بازده ماهانۀ سهام در هر چهار ربع فرهنگ سازمانی ارتباطی مثبت و معنادار با ریسک سقوط قیمت سهام در معیار چولگی منفی بازده سهام دارد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نگارۀ 8: بررسی ارتباط فرهنگ سازمانی و ریسک سقوط قیمت سهام (معیار نوسان پایین به بالا)

Table 8: Analysis of the Relationship Between Organizational Culture and Stock Price Crash Risk (Down-to-Up Volatility Measure)

									متغیر
چهار بعد	(H4)	(H3)	(H2)	(H1)
(55/3-)0/210	(11/0-)0/161	(08/0-)0/252	(17/0-)0/51	(21/0-)0/013*				عرض از مبدأ					C
(59/3)0/205				(28/0)0/213				کنترل‌محور					Control
(48/3)0/221			(12/0)0/54					رقابتی‌محور					Competition
(19/3)0/262		(27/0-)0/199						همکاری‌محور					Collaboration
(29/3)0/245	(11/0-)0/623							خلاقیت‌محور					Creation
(01/0-)0/329	(01/0-)0/357	(01/0-)0/323	(01/0-)0/346	(01/0-)0/354				ریسک سقوط					NCSKEWT
(01/0)0/001*	(01/0)0/002*	(01/0)0/001*	(01/0)0/002*	(01/0)0/001*				اندازه					SIZE
(11/0-)0/020*	(11/0-)0/021*	(11/0-)0/021*	(11/0-)0/021*	(11/0-)0./022*				نسبت بدهی					LEV
(13/0-)0/299	(14/0-)0/289	(15/0-)0/255	(14/0-)0/264	(14/0-)0/294			میانگین بازده ماه						RET
(71/0-)0/000*	(71/0-)0/000*	(70/0-)0/000*	(70/0-)0/000*	(71/0-)0/000*			انحراف معیار بازده						SDRET
(01/0)0/000*	(01/0)0/000*	(01/0)0/000*	(01/0)0/000*	(01/0)0/000*				فرصت‌های رشد					MTB
(07/0-)0/269	(07/0-)0/293	(07/0-)0/271	(07/0-)0/291	(07/0-)0/287				سودآوری					ROA
0/097	0/096	0/097	0/097	0/097						ضریب تعیین تعدیل‌شده
2/295	2/294	229	2/295	2/291				دوربین-واتسون
1/974 0/000	1/991 0/000	2/00 0/000	1/996 0/000	2/00 0/000						آمارۀ فیشر
* معناداری در سطح 99 درصد، **معناداری در سطح 95 درصد، ***معناداری در سطح 90 درصد (ضریب متغیر) منبع: یافته‌های پژوهش

 

بحث و نتیجه‌گیری

مطابق نظریۀ نهادی، سازمان‌ها علاوه بر اینکه تحت تأثیر عوامل اقتصادی هستند، به طرزی جالب توجه تحت تأثیر هنجارها، ارزش‌ها و باورهای فرهنگی قرار دارند. فرهنگ سازمانی به عنوان یکی از عوامل بنیادین در شکل‌دهی به تصمیم‌گیری‌ها و رفتارها، نقش زیادی در مدیریت ریسک های مالی دارد. همچنین، با توجه به مسئلۀ حفاظت از ذی‌نفعان مختلف در برابر ریسک سقوط قیمت سهام که ناشی از انباشت اخبار بد توسط مدیران است، شناخت عوامل اثرگذار بر این ریسک ضرورت دارد. در این راستا، فرهنگ سازمانی در قالب چارچوب ارزش‌های رقابتی معرفی‌شده توسط کویین و رورباخ[12] (1981) با استفاده از رویکرد تجزیه‌وتحلیل متنی و با پیروی از بهنداری و همکاران[13] (2022) مورد سنجش قرار گرفت. سپس، تأثیر آن بر ریسک سقوط قیمت سهام با استفاده از دو معیار ضریب منفی چولگی بازده سهام و نوسان‌پذیری پایین به بالا به پیروی از آندرو و همکاران [14](2021) بررسی شد. با استفاده از بررسی نمونه‌ای متشکل از 124 شرکت فعال در بورس اوراق بهادار از سال 1391 الی 1400، یافته‌ها نشان داد بین چهار ربع فرهنگ سازمانی، یعنی فرهنگ کنترل‌محور، همکاری‌محور، خلاقیت‌محور و رقابت‌محور با ریسک سقوط قیمت سهام در سطح اطمینان 95 درصد، ارتباطی معنادار وجود ندارد. با توجه به یافته‌ها، می‌توان نتیجه گرفت فرهنگ سازمانی به ‌عنوان یک عامل مؤثر در مدیریت ریسک، در این رابطه نتوانسته است ریسک سقوط قیمت سهام را تحت تأثیر قرار دهد. همچنین، با توجه به این یافته‌ها، می‌توان عواملی مانند شرایط اقتصادی و سیاسی کشور و ویژگی‌های خاص صنایع مختلف را به عنوان عوامل اثر‌گذار در نتایج به‌دست‌آمده مطرح کرد. در واقع، یکی از دلایل احتمالی و اصلی این یافته‌ها می‌تواند تأثیر شرایط اقتصادی و سیاسی خاص ایران باشد که موجب عدم تأثیرگذاری فرهنگ سازمانی بر ریسک سقوط قیمت سهام می‌شود. نوسانات اقتصادی، تحریم‌ها و عدم ثبات سیاسی ممکن است به ایجاد محیطی نامساعد برای سرمایه‌گذاری و تصمیم‌گیری‌های راهبردی منجر شوند. در چنین حالتی، حتی اگر فرهنگ سازمانی قوی باشد، ممکن است نتواند تأثیر خود را به ‌طور مؤثر بر ریسک سقوط قیمت سهام اعمال کند. وجود صنایع مختلف تحت بررسی پژوهش و شباهت‌های فرهنگی در سازمان‌ها نیز می‌توانند بر یافته‌های پژوهش تأثیر گذاشته باشند. به‌ علاوه، ممکن است در صنایعی خاص مانند صنعت خودروسازی (حساس به تغییرات بازار و تقاضای بازار)، دارویی (تحت تأثیر قوانین و مقررات شدید و تغییرات در تقاضای بازار)و صنعت کشاورزی و غذایی (تحت تأثیر تغییرات آب‌وهوایی) که دارای ویژگی‌های منحصربه‌فرد هستند، فرهنگ سازمانی تأثیر بیشتری بر ریسک سقوط قیمت سهام داشته باشد. این ویژگی‌ها می‌توانند شامل نوع محصول، حساسیت به تغییرات بازار و ساختار مشتریان باشند.

یافته‌های پژوهش در تضاد با نظریۀ نهادی است؛ زیرا تحت چارچوب نظریۀ نهادی، فرهنگ سازمانی به عنوان یکی از ویژگی‌های محیطی در سطح شرکت‌ها عاملی اثرگذار بر ریسک شرکت‌ها به حساب می‌آید.

همان‌طور که در مبانی نظری و پیشینۀ پژوهش بیان شد، مطالعات انجام‌شده در محیط اقتصادی سایر کشورها نشان داده‌اند فرهنگ سازمانی بر عملکرد مدیران شرکت‌ها و ریسک سقوط قیمت سهام تأثیر می‌گذارد. شواهد نظری از جمله نظریۀ نهادی این موضوع را تأیید می‌کند. اما با توجه به عدم تأثیرگذاری فرهنگ سازمانی بر ریسک سقوط قیمت سهام در محیط اقتصادی ایران، برای ارتقای فرهنگ سازمانی در سطح شرکت‌ها پیشنهادهایی ارائه می‌شوند. پیشنهاد می‌شود شرکت‌ها در راستای ارتقای فرهنگ سازمانی در ابعاد کنترل‌محور، خلاقیت‌محور، همکاری‌محور و رقابتی‌محور در کنار اهداف سازمانی حرکت کنند. همچنین، به قانون‌گذاران و استانداردگذاران، از جمله سازمان حسابرسی، پیشنهاد می‌شود با تعریف استانداردها و قوانینی در حوزۀ فرهنگ سازمانی به بهبود فرهنگ سازمانی شرکت‌ها کمک کنند.

در این پژوهش، یکی از عوامل تأثیرگذار بر ریسک سقوط قیمت سهام، یعنی فرهنگ سازمانی، در قالب چهار ربع فرهنگی بررسی شد. پیشنهاد می‌شود در پژوهش‌های آتی، تأثیر شرایط سیاسی و اقتصادی کشور بر ارتباط بین فرهنگ سازمانی و ریسک سقوط قیمت سهام بررسی شود؛ برای نمونه، پیشنهاد می‌شود فرضیه‌های پژوهش قبل و بعد از اعمال تحریم‌های بین‌المللی بر اقتصاد کشور بررسی و آزمون شوند. همچنین، برای بهبود درک تأثیر فرهنگ سازمانی بر ریسک سقوط قیمت سهام، پیشنهاد می‌شود پژوهش‌های آتی به بررسی تفکیکی در صنایع مختلف بپردازند تا تأثیرات بالقوۀ فرهنگ سازمانی در هر صنعت مشخص شود. همچنین، انجام مطالعات مشابه در کشورهای دیگر و مقایسۀ نتایج آن با ایران می‌تواند به درکی بهتر از این موضوع و ادبیات مربوط کمک کند.

 

[1] Luo & Zhang

[2] An et al

[3] Callen & Fang

[4] Andreou et al

[5] Chen et al

[6] Cameron & Quinn

[7] Fiordelisi & Ricci

[8] Bhandari et al

[9] Chen et al

[10] Andreou et al

[11] LR Test

[12] Quinn & Rohrbaugh

[13] Bhandariet al

[14] Andreou et al

 

[1] Cameron & Quinn

[2] Verhezen

[3] Graham et al.

تعداد مشاهده مقاله: 66

تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 46