پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 43 |
| تعداد شمارهها | 1,792 |
| تعداد مقالات | 14,622 |
| تعداد مشاهده مقاله | 38,856,531 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 15,135,889 |
بررسی تأثیر نگرشهای جنسیتی بر کیفیت زندگی زنان و مردان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| پژوهش های راهبردی مسائل اجتماعی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مقاله 6، دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 48، فروردین 1404، صفحه 87-114 اصل مقاله (966.1 K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/srspi.2025.143509.2058 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسنده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ایرج فیضی* | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| استادیار جامعهشناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، تهران، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| در علوم اجتماعی بررسی نگرشها و آثار و پیامدهای آن موضوعی مهم و درخور توجه بوده است. یکی از این نگرشها، یعنی نگرشهای جنسیتی نقشی محوری در تحولات نهاد خانواده دارد. درونمایۀ این نگرشها، تغییر در ساختار کهن نقشهای جنسیتی و تبدیل روابط مردسالارانه به روابط برابر بین زن و مرد است. هدف پژوهش حاضر آن است که تأثیر نگرشهای جنسیتی را بر رضایت از زندگی در ابعاد مختلف آن و در ارزیابی افراد از کیفیت زندگی خود بررسی کند. جامعۀ آماری پژوهش افراد بالای 15 سال خانوارهای معمولی ساکن در مناطق شهری کل کشور در سال 1397 و حجم نمونه 5036 نفر است. نتایج پژوهش نشان داد حدود 10درصد زنان و 27درصد از مردان دارای نگرش جنسیتی سنتی و 37درصد از زنان و 20درصد از مردان دارای نگرش جنسیتی برابرطلب یا مدرن بودهاند و درنهایت حدود 54درصد از زنان و مردان دارای نگرش بینابینی بودهاند. کیفیت زندگی زنان از مردان اندکی بیشتر بوده است. نگرش جنسیتی رابطۀ منفی با کیفیت زندگی داشته است؛ بدین معنا که هرچه نگرش جنسیتی مدرنتر بوده، کیفیت زندگی ذهنی پایینتر بوده است. این تأثیرگذاری بر کیفیت زندگی ذهنی زنان بهمراتب بیشتر بوده است. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد متغیر نگرش جنسیتی در بین زنان با ضریب بتای 196.- مهمترین متغیر تأثیرگذار بر کیفیت زندگی زنان بوده است. حال آنکه نگرش جنسیتی در بین مردان با ضریب 055.- تأثیرگذاری کمتری داشته است. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژهها | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نگرشهای جنسیتی؛ کیفیت زندگی؛ رضایت از زندگی؛ نگرشهای مدرن؛ نگرشهای سنتی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
مقدمه و بیان مسئله نگرشها محصول تجارب فردی و منحصربهفرد افراد هستند، ریشه در ساختارها و واقعیتهای اجتماعی و فرهنگی دارند، به استمرار یا تغییر واقعیتهای اجتماعی و فرهنگی کمک میکنند و هم بر زندگی افراد تأثیرگذارند. به اعتقاد آلپورت[1] نگرشها «برای هر فردی تعیین میکند که چه خواهد دید و چه خواهد شنید، چه فکری خواهد کرد و چه کاری انجام خواهد داد... . آنها روشهای ما برای یافتن راه در یک جهان مبهم هستند» (Maio, 2019). به تعبیر دیگر نگرشها مانند لنزهایی هستند که ازطریق آنها اطلاعات دنیای اجتماعی خود را درک و تفسیر میکنیم و رفتار و اعمال ما را هدایت میکنند (Maio, 2019)؛ بنابراین نگرشهای افراد به موضوعات مختلف (ازجمله نگرشهای جنسیتی)، آثار و پیامدهای واقعی در زندگی آنها خواهد داشت و به همین دلیل شناخت و بررسی آنها دارای اهمیت است. جنسیت متغیر تعیینکنندهای است که دنیای متفاوت زنان و مردان را ایجاد میکند. جنسیت فرصتهای کار و شغل، تجارب و پاداشهای زنان و مردان را شکل میدهد (Dunn & Skaggs, 2006). جنسیت عنصری مرکزی در سازماندهی بنیادی جامعه است. به همان اندازهای که ساختار اقتصادی و ساختار سیاسی در زندگی اجتماعی اهمیت دارند، جنسیت نیز دارای اهمیت است (Risman, 2018). باتوجهبه اهمیت و نقش تعیینکنندۀ جنسیت، بهطور طبیعی نگرشهای جنسیتی هم دارای اهمیت هستند. تغییرات نگرشهای جنسیتی یکی از کانونهای تحولات در جامعه و نهاد خانواده است. نهاد خانواده در دنیای مدرن، اگرچه به آرامی و کندی، دستخوش تغییرات زیادی شده است؛ ازجمله افزایش سن ازدواج، کاهش باروری، گسترش همخانگی، افزایش طلاق، رشد بیفرزندی، رشد مشارکت زنان در بازار کار و تغییر نقشهای خانگی زنان و مردان، رشد ایدئولوژی برابری جنسیتی، تضعیف نهاد ازدواج و گسترش روابط جنسی خارج از ازدواج و فرزندآوری خارج از ازدواج و افول پدرسالاری (Furstenberg, 2019). بیتردید تحولات نهاد خانواده متأثر از تحولات کلان جامعه است؛ اما در سطحی پایینتر نیز میتوان جستوجو برای کشف عامل تحول در درون نهاد خانواده را ادامه داد. برخی از محققان معتقدند که «افول پدرسالاری، هستۀ اصلی تغییر نظام خانواده است؛ اگرچه نمیتوان آن را به معنای دقیق کلمه علت آن دانست. بهطور دقیقتر، تغییرات توسط مجموعهای از عوامل ایجاد میشوند که در کنار هم، برای تضعیف نظم موجود کار میکنند که اغلب مبتنیبر انتظارات مردسالارانه است (Furstenberg, 2019). به اعتقاد اینگلهارت و نوریس تغییرات بنیادینی درحال وقوع است که بهتدریج از ارزشهای سنتی دور میشود و به سمت نقشهای جنسی برابرتر حرکت میکند (Inglehart & Norris, 2003). نگرشهای جنسیتی، باورها و ارزشهایی هستند که افراد دربارۀ نقشهای اجتماعی، رفتارها و ویژگیهای مرتبط با مردان و زنان دارند. در یک سوی این طیف نگرشهای سنتی یا مردسالارانه قرار دارد؛ این نگرشها بر نقشهای جنسیتی سنتی تأکید دارند؛ جایی که مردان بهعنوان نانآور و سرپرست خانواده و زنان بهعنوان مراقبان خانه و فرزندان در نظر گرفته میشوند. در سوی دیگر نگرشهای برابرطلبانه قرار دارد که بر برابری جنسیتی و تقسیم مساوی کارها و مسئولیتها بین زنان و مردان تأکید دارند. در دوران معاصر، همراه با تحولات کلان اجتماعی و فرهنگی، نگرشهای جنسیتی نیز دچار تغییر و تحول شده است. جهت این تحولات از وضعیت تاریخی مردسالاری که برای هزاران سال در همۀ جوامع بشری مسلط بوده به وضعیت برابری جنسیتی است. همراه با افزایش تحصیلات زنان و ورود آنان به بازار کار و متأثر از روندهای جهانیشدن و گسترش رسانههای اجتماعی و...، تغییرات نگرشی در باب نقشهای جنسیتی نیز اتفاق میافتد. این نگرشها بخش مهمی از هویت افراد را در دنیای مدرن تشکیل میدهد. این نگرشها نهتنها بر تعاملات فردی تأثیر میگذارند، بلکه میتوانند بر ساختارهای اجتماعی و خانوادگی نیز تأثیر عمیق و ماندگاری داشته باشند. افراد براساس نوع نگرش جنسیتی، موضعگیریهای متفاوتی در برابر موضوعات مختلف اجتماعی، فرهنگی و خانوادگی خواهند داشت. این نگرشها، مبنای تفسیر واقعیتهای اجتماعی و خانودگی است و براساس آن با این واقعیتها مواجه میشوند، ارزیابی و قضاوت میکنند، تأیید یا رد میکنند و خوشحال یا ناراحت میشوند؛ برایناساس میتوان پیشبینی کرد که کیفیت زندگی افراد یا به عبارتی ارزیابی از زندگی و رضایت یا عدم رضایت از آن متأثر از نگرش جنسیتی آنها باشد. رضایت از زندگی از شاخصهای مهم و سازندۀ مفهوم کیفیت زندگی است. رضایت از زندگی بیانکنندۀ نگرش فرد به جهانی است که در آن زندگی میکند. رضایت از زندگی گرایشی است که پیامدهای خاص خود را دارد و با مقولات مهم دیگر مانند بیگانگی، عدم اعتماد اجتماعی و بیهنجاری در ارتباط است (محسنی و صالحی، 1392: 10). امروزه دربارۀ کیفیت زندگی بهعنوان عنصری کلیدی در سیاستگذاری و بررسی سیاستهای حوزۀ عمومی بحث میکنند و از آن بهعنوان شاخص توسعه نام میبرند (غفاری و همکاران، 1391: 108). در چند دهۀ گذشته، کیفیت زندگی بهعنوان هدف اصلی اجتماعی، سیاست ملی را در بسیاری از کشورهای اروپایی هدایت کرده است. مفهوم کیفیت زندگی جایگزین ایدۀ ثروت بهعنوان هدف غالب توسعۀ اجتماعی شده است. مفهوم بسیار گسترده و چندبُعدی کیفیت زندگی، چشمانداز توسعۀ اجتماعی را نهتنها با در نظر گرفتن جنبههای اقتصادی، بلکه نگرانیهای اجتماعی و زیستمحیطی گسترش داده است. امروزه مفهوم کیفیت زندگی احتمالاً برجستهترین و پرکاربردترین چارچوب نظری برای ارزیابی شرایط زندگی در جامعه است Berger-Schmitt, 2002: 403)). نگرشهای جنسیتی در جوامع مختلف تأثیرات متفاوتی بر رضایت از زندگی و کیفیت زندگی داشته است. به نظر میرسد تأثیر این نگرشها تابع زمینۀ اجتماعی و فرهنگی جامعه است؛ بدین معنا که احتمالاً نگرشهای همراستا با زمینۀ فرهنگی اجتماعی موجب رضایت و افزایش کیفیت زندگی میشود. برعکس نگرشهای متباین با زمینۀ فرهنگی و اجتماعی جامعه باعث ایجاد فشار و نارضایتی و درنهایت کاهش کیفیت زندگی میشود. احتمالاً نگرش برابریطلب در جامعۀ مردسالار یا نگرش مردسالارانه در جامعه با برابری جنسیتی موجب ناراحتی، فشار و نارضایتی در بین افراد دارای این نگرشها میشود و کیفیت زندگی آنها را کاهش میدهد. برعکس، نگرش برابریطلب در جامعه با برابری جنسیتی یا نگرش مردسالار در جامعۀ نابرابر ازنظر جنسیتی، نشاندهندۀ همراستایی و هماهنگی بین نگرش و زمینۀ کلان اجتماعی و فرهنگی جامعه است و احساس رضایت و کیفیت زندگی را ایجاد میکند. سؤال پژوهش حاضر این است که نگرش جنسیتی چه تأثیری بر ابعاد مختلف رضایت از زندگی و کیفیت زندگی ذهنی زنان و مردان دارد. پیشینۀ پژوهش پیشینۀ داخلی بهرامی و همکاران (1390) نگرش به نقش جنسیتی و رابطۀ آن با رضایت از زندگی را در بین کارمندان شهر زنجان بررسی کردند. نتایج این پژوهش نشان داد که نمرۀ نگرش به برابرخواهی جنسیتی در بین زنان بیش از مردان بوده است. همچنین بین رضایت از زندگی و برابرخواهی جنسیتی همبستگی مثبت معنادار وجود داشته و بین پذیرش ویژگیهای کلیشهای جنسیتی و رضایت از زندگی همبستگی منفی وجود داشته است. میرزایی و همکاران (1393) در پژوهش خود کیفیت زندگی زنان متأهل شهر تبریز را با استفاده از پرسشنامۀ کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی در ابعاد سلامت جسمانی، سلامت روانی، سلامت ارتباط اجتماعی، سلامت محیطی بررسی کردند. نتایج نشان داد که زنان شاغل از زنان خانه دار کیفیت زندگی بهتری دارند و هرچه تحصیلات زنان بالاتر باشد، کیفیت زندگی آنها نیز افزایش مییابد؛ بهعلاوه، در خانوادههایی که شوهران دارای تحصیلات و درآمد بالاتر هستند، کیفیت زندگی زنان نیز بهبود مییابد. بین میزان درآمد زن، تعداد افراد خانواده، تعداد سالهای زندگی مشترک و نوع شغل شوهر با کیفیت زندگی زنان رابطۀ معنیداری دیده نشده است. صادقی فسایی و میرحسینی (1395) در پژوهشی کیفیت زندگی زنان خانهدار شهر تهران را با روش کیفی بررسی کردند. براساس نتایج این پژوهش بسیاری از زنان «کارهای خانه را تکراری و یکنواخت میدانند و احساس جدایی از اجتماع، افسردگی و انزوا دارند؛ بنابراین، کار خانهداری را خلاق و ارضاکننده نمیدانند و حال آنکه عدۀ دیگری از زنان، خانهداری را مثبت ارزیابی میکنند؛ زیرا معتقدند که انعطافپذیری و خودمختاری در آن وجود دارد و موجب ارتباط و رسیدگی بیشتر به همسر و فرزندان میشود... . درک و تصور زنان از خانهداری، نقش مهمی در میزان رضایتشان از خانهداری و ارزیابی آنها از سطح کیفیت زندگیشان دارد (صادقی فسایی و میرحسینی، 1395: 46). یافتههای پژوهش سعیدی[2] (2024) در یکی از مناطق شهر مشهد روابط معنیداری بین نگرشها به نقشهای جنسیتی و سبکهای هویتی با رضایت زناشویی نشان میدهد. بدین صورت که افرادی که نگرشهای برابرطلبانه به نقشهای جنسیتی دارند، سطوح بالاتری از رضایت زناشویی را تجربه کردهاند. برعکس، کسانی که به نقشهای جنسیتی سنتی پایبند هستند، بیشتر احتمال دارد سطوح پایینتری از رضایت زناشویی را تجربه کنند. پیشینۀ خارجی نتایج پژوهش فاورز[3] (1991) برخلاف تحقیقات قبلی نشان داد که مردان از ازدواج خود تا حدودی رضایت بیشتری در مقایسه با زنان دارند. توزیع ناعادلانۀ وظایف خانگی و مسئولیتها میتواند منجر به نارضایتی در هر دو جنس شود؛ اما تأثیرات آن بر زنان به مراتب بیشتر است. نتایج پژوهش لی[4] و بیبلرز[5] (1993) براساس دادههای پیمایش ملی خانوارها و خانوادهها[6] در ایالات متحده نشان داد زوجینی که نگرشهای غیرسنتی به زندگی خانوادگی دارند، از ازدواج خود کمتر راضی هستند. تأثیر نگرشها بر رضایت زناشویی، باتوجهبه نقشهای جنسیتی واقعی که زوجین انجام میدهند، متفاوت نیست. تس رومر[7] و همکاران (2008) با استفاده از دادههای پیمایش جهانی ارزشها و مقایسۀ 57 کشور و تقسیم آنها به دو دستۀ موافق و مخالف نابرابری جنسیتی به این نتیجه رسیدند که در کشورهایی که نابرابری جنسیتی پذیرفته شده است، برابری واقعی جنسیتی در بازار کار با سطح پایینتری از بهزیستی ذهنی در زنان در مقایسه با مردان همراه است؛ اما در کشورهایی که نابرابری جنسیتی رد شده است، برابری واقعی جنسیتی در بازار کار به سطح بالاتری از بهزیستی ذهنی در زنان در مقایسه با مردان منجر میشود. متغیر بهزیستی ذهنی با دو متغیر رضایت از زندگی بهطورکلی و ارزیابی از وضعیت سلامتی ایجاد شده است. نگ[8] و همکاران (2009) تفاوتهای جنسیتی در رضایت زناشویی و رضایت از زندگی را در نمونهای متشکل از 425 مرد و زن چینی مالزیایی بررسی کردند. مطابق با یافتهها مردان سطوح بالاتری از رضایت زناشویی را در مقایسه با زنان گزارش میدهند؛ درحالیکه تفاوتهای جنسیتی در رضایت از زندگی یافت نشد. نتایج رگرسیون سلسلهمراتبی نشان داد که رضایت زناشویی بهطور معنیداری رضایت از زندگی را برای هر دو مردان و زنان پیشبینی میکند؛ اما تأثیر آن برای زنان بیشتر بود. نتایج پژوهش مینوت[9] و همکاران (2010) درخصوص ایدئولوژی جنسیتی، تضاد کار و خانواده و رضایت زناشویی نشان داد که در بین زنانی که ایدئولوژی جنسیتی برابرطلبانهتری دارند، رابطۀ منفی قویتری بین تعارض کار و خانواده و رضایت زناشویی وجود دارد؛ بهعبارتدیگر، هرچه این تعارض بیشتر باشد، رضایت زناشویی آنها کمتر میشود. نتایج همچنین مؤید تأثیر متقابل ایدئولوژیهای جنسیتی مردان و زنان بر رضایت زناشویی مردان بود؛ بهطوریکه میزان تأثیر ایدئولوژی جنسیتی همسر بر رضایت زناشویی مردان، به ایدئولوژی جنسیتی خود مرد نیز بستگی دارد. این نشان میدهد که تعامل بین ایدئولوژیهای جنسیتی زوجین در تعیین رضایت زناشویی مردان نقش مهمی دارد. مردان ازنظر ایدئولوژی جنسیتی، نگرش سنتیتری در مقایسه با زنان داشتند. نتایج پژوهش راکونا[10] (2010) در یک زمینه آفریقایی اهمیت نگرشهای نقش جنسیتی و حمایت همسر را بهعنوان پیشبینیکنندههای کلیدی رضایت زناشویی و صمیمیت در مقایسه با سن و جنسیت نشان میدهد؛ یعنی افرادی که امتیاز بالایی در حمایت همسر و نگرشهای نقش جنسیتی برابرطلبانه گزارش کردند، امتیاز بالایی نیز در رضایت زناشویی و صمیمیت گزارش کردند. تانیگوچی[11] و کافمن[12] (2014) با استفاده از دادههای پیمایش اجتماعی عمومی ژاپن ارتباط بین نگرشهای نقش جنسیتی، صحبت از مشکلات[13] و رضایت زناشویی را بررسی کردند. آنها دریافتند که اعتقاد به برابریگرایی جنسیتی با رضایت زناشویی بالاتر برای مردان مرتبط است، درحالیکه با رضایت زناشویی زنان ارتباط منفی دارد. صحبت بیشتر از مشکلات با رضایت زناشویی بالاتر برای هر دو جنس همراه است. صحبت دربارۀ مشکلات در گروه زنان بهطور چشمگیری میانجی ارتباط بین نگرشهای نقش جنسیتی و رضایت زناشویی است. در مقایسه با زنان دارای نگرش جنسیتی سنتی، زنان برابریطلب گفتوگوهای کمتری دربارۀ مشکلات دارند و بنابراین رضایت زناشویی کمتری را تجربه میکنند. جکسون[14] و همکاران (2014) با هدف آزمون این فرضیه که زنان رضایت زناشویی کمتری از مردان تجربه میکنند، یک فراتحلیل انجام دادند. درمجموع ۲۲۶ مطالعه با نمونۀ مستقل با مجموع 110,101 شرکتکننده در این فراتحلیل گنجانده شدند. نتایج کلی نشاندهندۀ تفاوتهای جنسیتی معنادار، اما بسیار کوچک در رضایت زناشویی بین زنان و شوهران بود؛ بهطوریکه زنان کمی کمتر از شوهران راضی بودند؛ بااینحال، تحلیلهای تعدیلکننده نشان داد که این تفاوت به دلیل گنجاندن نمونههای بالینی است. اندازۀ اثر برای نمونههای غیربالینی مبتنیبر جامعه نشاندهندۀ وجودنداشتن تفاوتهای جنسیتی معنادار در میان زوجها در جمعیت عمومی بود. تحلیلهای تعدیلکنندۀ اضافی نشان داد که همچنین هیچ تفاوت جنسیتی وجود نداشت، زمانی که سطوح رضایت زناشویی زن و شوهر با هم (یعنی دادههای دوگانه) مقایسه شدند. کیان[15] و سایر[16] (2016) با استفاده از دادههای پیمایش اجتماعی شرق آسیا در سال 2006 ارتباط رضایت زناشویی با تقسیم کار خانگی و ایدئولوژی جنسیتی را در چهار جامعۀ شرق آسیا: چین شهری، ژاپن، کرۀ جنوبی و تایوان بررسی کردند. در مقایسه با زنان و مردان متأهل ژاپنی و کرهای، زوجهای چینی و تایوانی از ازدواج خود راضیتر بودند و تقسیم کار خانگی برابرطلبانهتری داشتند؛ اما همزمان ایدئولوژیهای جنسیتی کمتر برابرطلبانهای داشتند. تحلیلهای چندمتغیره نشان داد که سهم نسبی کارهای خانه با رضایت زناشویی برای مردان ژاپنی و کرهای و همچنین زنان کرهای و تایوانی ارتباط منفی داشت. ایدئولوژی جنسیتی برابرطلبانه تنها در میان زنان تایوانی با رضایت زناشویی پایینتر مرتبط بود؛ علاوهبراین، ارتباط منفی بین کار خانگی و رضایت زناشویی برای زنان تایوانی که ایدئولوژیهای جنسیتی برابرطلبانهتری داشتند، برجستهتر بود. نتایج پژوهش چتینکایا[17] و گنکدوگان[18] (2017) نشان داد نگرشهای نقش جنسیتی بهطور معنادار و مثبتی با کیفیت زناشویی[19] رابطه دارد. علاوهبر نگرشهای نقش جنسیتی، رضایت از زندگی هم با کیفیت زناشویی رابطۀ معنیدار و مثبت داشته است. همچنین رضایت زناشویی و رضایت از زندگی با هم رابطۀ معنادار داشتهاند. زنان بهطور معناداری نگرش نقش جنسیتی مدرنتر و همچنین رضایت از زندگی بالاتری در مقایسه با مردان داشتهاند؛ اما بین آنها ازنظر کیفیت زناشویی تفاوت معناداری وجود نداشته است. سلطانپناه[20] و همکاران (2017) در مطالعهای رابطۀ بین نقشهای جنسیتی برابریطلبانه، رضایت از نقشهای جنسیتی و رضایت از زندگی را در میان زنان در دو زمینۀ فرهنگی، کردستان در عراق و نروژ، بررسی کردند. نگرشهای جنسیتی برابریطلبانه بهطور قویتری رضایت از نقشهای جنسیتی را در نروژ در مقایسه با کردستان پیشبینی کردند؛ اما رضایت از نقشهای جنسیتی، رضایت از زندگی را در هر دو فرهنگ پیشبینی کرد. نتایج همچنین تأثیر نگرشهای برابریطلبانه بر رضایت از زندگی را نشان داد. پارک[21] و همکاران (2018) مطالعهای با هدف شناسایی الگوهای نگرش نقش جنسیتی در میان مردان و زنان مسن و بررسی تأثیر این الگوها بر کیفیت زناشویی آنها با استفاده از دادههای پیمایش ملی خانواده کره انجام دادند. نتایج نشان داد در گروه مردان مسن، تأثیرات الگوهای نگرش نقش جنسیتی بر رضایت زناشویی و تعارض زناشویی معنیدار بود؛ افرادی که الگوی نگرش نقش جنسیتی تا حدودی برابرطلبانه داشتند، سطوح بالاتری از رضایت زناشویی و سطوح پایینتری از تعارض زناشویی را در مقایسه با افرادی که الگوی نگرش نقش جنسیتی سنتی داشتند، گزارش کردند؛ اما تأثیرات الگوهای نگرش نقش جنسیتی بر رضایت زناشویی و تعارض زناشویی برای زنان مسن معنیدار نبودند. کائو[22] و همکاران (2019) براساس دادههای ملی مطالعات پانل خانوادۀ چین که دادهها را از زن و نیز از شوهر جمعآوری میکند، تأثیرات نگرشهای جنسیتی بر رضایت زناشویی را بررسی کردند. محققان در این پژوهش چهار گروه را شناسایی و از هم تفکیک کردند: گروه «زن مدرن و مرد سنتی»؛ گروه «زن سنتی و مرد مدرن»؛ گروه «کودکمحور» و گروه «زن سنتی و مرد سنتی». بهطورکلی، شوهران در گروه همگن رضایت بالاتری در مقایسه با کسانی گزارش کردند که در گروههای ناهمگن بودند. درحالیکه زنان در گروه «زن مدرن و مرد سنتی» رضایت کمتری را در مقایسه با کسانی گزارش کردند که در گروههای دیگر بودند. یو[23] (2020) در پژوهش خود روابط بین نگرشهای جنسیتی، کیفیت ارتباط و رضایت زناشویی را در زوجهای کرهای بررسی کرد. نتایج این پژوهش نشان داد که زنان از مردان، نگرش جنسیتی برابرطلبانهتری دارند؛ درحالیکه مردان از کیفیت ارتباط و رضایت زناشویی بالاتری برخوردارند. مردان برابرطلب از ارتباط و ازدواج خود راضیتر هستند؛ اما زنان برابرطلب در زمینۀ جامعۀ کره چنین نیستند. چن[24] و همکاران (2023) در پژوهشی تأثیر نابرابری جنسیتی بر بهزیستی زندگی و نقش نگرشهای جنسیتی بر این رابطه را بررسی کردند. تحلیلهای چندسطحی نشان داد که بزرگسالان در استانهایی با سطوح بالاتر نابرابری جنسیتی، بهزیستی ذهنی کمتری داشتهاند؛ علاوهبراین، این ارتباط نهتنها در میان زنان، بلکه در میان مردان نیز وجود داشت. این مطالعه همچنین نشان داد نابرابری جنسیتی بیشتر با احساس رضایت کمتر در بزرگسالان مرتبط است که این ارتباط ازطریق نگرشهای کمتر برابریطلبانه به نقشهای جنسیتی برای هر دو جنس، زنان و مردان، میانجیگری میشود. چن و ژانگ[25] (2024) تفاوتهای جنسیتی در رابطه بین نگرشهای نقش جنسیتی و خوشبختی را بررسی کردند. مسئله ازنظر آنها این بود که بهطور شهودی انتظار میرود زنان از برابری جنسیتی خوشحالی بیشتری تجربه کنند؛ درحالیکه مردان ممکن است با کاهش مزایا به دلیل کاهش ستم جنسیتی مواجه شوند؛ بااینحال، دادهها در چین بهطور شگفتانگیزی نشان دادند که مردان از برابری جنسیتی خوشحالی بیشتری در مقایسه با زنان به دست میآورند. این پدیده بیشتر در کشورهایی رخ میدهد که برابری جنسیتی به دست آمده است و بهعنوان پارادوکس برابری جنسیتی شناخته میشود؛ درحالیکه در کشورهای درحال گذار نسبتاً نادر است. محققان ضمن استفاد از دادههای مقطعی پیمایش اجتماعی عمومی چین با 10 شرکتکننده مصاحبه انجام دادند. نتایج نشان داد که در زمینۀ اجتماعی و فرهنگی چین، احساس خوشبختی با نگرشهای برابریطلبانه جنسیتی افزایش مییابد و مردان افزایش بیشتری را تجربه میکنند؛ اما زنان با ارزشهای برابریطلبانه، برخلاف همتایان سنتی خود، نسبتبه نابرابری جنسی کمتر تحمل دارند و این امر احساس خوشبختی زنان را محدود میکند. برعکس، مردان چینی دارای تفکر برابری ازطریق مزایایی مانند تسکین اقتصادی، کاهش مسئولیتهای خانوادگی و ارزشهای عاطفی مثبت خوشبختی بیشتری احساس میکنند. جمعبندی پیشینۀ پژوهش نتایج پژوهشها درخصوص تأثیر نگرشهای جنسیتی بر رضایت از زندگی و رضایت زناشویی متفاوت بوده است. در برخی از پژوهشها برابرخواهی جنسیتی تأثیر مثبت بر رضایت از زندگی (بهرامی و همکاران، 1390؛ Soltanpanah, 2017) و رضایت زناشویی (Rakwena, 2010; Saeedi, 2024; Çetinkaya & Gençdoğan, 2017) داشته است. در برخی دیگر تأثیر منفی بر رضایت زناشویی داشته است (Minnotte et al., 2020; Taniguchi & Kaufman, 2014; Lye & Biblarz, 1993). پژوهش کائو و همکاران (2019) نشان داد که زنان در شرایطی که خود نگرش مدرن داشته باشند، اما همسر آنها سنتی باشد، رضایت پایینتری را در مقایسه با سایر زنان در شرایط متفاوت دیگر تجربه میکنند. پژوهش کیان و سایر (2016) نیز نشان داد کار خانگی در زنانی که ایدئولوژی برابرطلبانه دارند، تأثیر منفی بر رضایت از زندگی دارد؛ در این راستا پژوهش صادقی فسایی و میرحسینی (1395) نیز نشان داد که ارزیابی مثبت و منفی از کار خانهداری (که میتواند بیانگر نگرش جنسیتی باشد) در رضایت از خانهداری و کیفیت زندگی زنان خانهدار نقش دارد. به نظر میرسد توضیحات تس رومر و همکاران (2008) میتواند تأثیرات متفاوت نگرشهای جنسیتی بر رضایت از زندگی را توجیه کند. آنها معتقدند تأثیر نگرش جنسیتی بر رضایت از زندگی تابع شرایط و زمینۀ اجتماعی کلان جامعه است؛ بدین صورت که در کشورهای موافق نابرابری جنسیتی (دارای نگرش مردسالار)، برابری واقعی جنسیتی در بازار کار با سطح پایینتری از رضایت از زندگی در زنان در مقایسه با مردان همراه است؛ اما در کشورهای مخالف نابرابری جنسیتی، برابری واقعی جنسیتی در بازار کار به سطح بالاتری از رضایت از زندگی در زنان در مقایسه با مردان منجر میشود. پژوهشهای مختلف نشان دادهاند که زنان از مردان برابرخواهی جنسیتی بالاتری داشتهاند (بهرامی و همکاران، 1390؛ Minnotte et al., 2020; Çetinkaya & Gençdoğan, 2017)؛ اما مردان برابرطلب از ازدواج خود رضایت بیشتری در مقایسه با زنان داشتهاند (Yoo, 2020; Park et al., 2018). نتایج پژوهشها درخصوص میزان رضایت از زندگی در بین زنان و مردان متفاوت بوده است. در برخی، مردان رضایت بیشتری از زندگی (Chen & Zhang, 2024) و رضایت زناشویی بالاتری داشتهاند (Yoo, 2020; Fowers, 1991; Ng et al., 2009). حال آنکه در برخی دیگر زنان رضایت از زندگی بالاتری در مقایسه با مردان داشتهاند (Çetinkaya & Gençdoğan, 2017). در دستهای دیگر از پژوهشها تفاوت جنسیتی در رضایت از زندگی مشاهده نشده است (Ng et al., 2009; Jackson et al., 2014). چارچوب نظری در نظریههای حوزۀ خانواده میتوان دو دیدگاه متباین را درخصوص تأثیر نقشهای جنسیتی بر رضایت از زندگی و کیفیت زندگی از هم متمایز کرد؛ از یک طرف کارکردگرایانی نظیر پارسنز معتقدند «تنها باوجود تقسیم نقش براساس جنس و همچنین تقسیم نقش براساس نقشهایی که جنبۀ ابزاری (مردانه) و نقشهایی که جنبۀ بیانگر (زنانه) دارند، امکان بقا و همبستگی خانواده به وجود میآید. در این تقسیم نقش حدود وظایف هریک از والدین مشخص شده تا از اغتشاش نقشها و از ایجاد یک وضعیت رقابتی در خانواده که فرضاً میتواند ناشی از دخالت زن در فعالیتهای شغلی باشد و درنهایت به ازهمپاشیدگی خانواده خواهد رسید جلوگیری نماید» (اعزازی، ۱۳۸۲: ۷۱). شلسکی صاحبنظر دیگر جامعهشناسی خانواده، «نابرابری میان زن و مرد در خانواده و عدم اشتغال به کار زنان را نیز جزء عوامل ثبات خانواده در نظر گرفته و بهصورت مثبت ارزشیابی میکند. بهخصوص دربارۀ اشتغال به کار زنان معتقد است که با کارکردن زن در بیرون از خانه، امنیت و موجودیت خانواده که بهوجودآورندۀ زیربنای معنوی رفتار است به خطر افتاده و سبب نابسامانیهایی در روابط اجتماعی درون خانواده میگردد» (اعزازی، ۱۳۸۲: ۷8). درحالیکه تفکیک نقش برای پارسونز تکمیل متقابل و کارکردی بود، برای فمنیستها منشأ نابرابری قدرت، وابستگی و رنج زنان است (ریتزر، 1374: 476). فمنیستها حتی به استفاده از واژۀ «نقش» اعتراض میکنند؛ زیرا این واژه ضمن فرض وجود نقشهای زنانه و مردانه به رابطۀ کارکردی و مکمل بین زندگیهای مردان و زنان اشاره دارد و روابط همزیستی بین زنان و مردان را فرض میکند؛ درحالیکه به موضوع قدرت و برتری بیتوجه است (Risman, 2018; Chafetz, 2006: 14). این در حالی است که «بسیاری از نویسندگان فمینیسم نشان دادند نابرابری قدرت در روابط خانوادگی بدان معناست که برخی اعضا بیش از دیگران نفع میبرند» (گیدنز و ساتن، ۱۳۹۵: ۵۵۶). دیدگاه دیگری که میتواند به تبیین و توضیح تأثیر نگرشهای جنسیتی بر رضایت از زندگی و کیفیت زندگی کمک کند، دیدگاه کنش متقابل نمادین است. این دیدگاه بر معنا، تعریف و تفسیر افراد از واقعیت تأکید دارد، نه بر واقعیت فینفسه؛ این بدان معناست که از دیدگاه این تئوری، شرایط واقعی، یعنی برابر یا نابرابربودن نقشهای جنسیتی اهمیت ندارد و نمیتواند بر کیفیت زندگی و رضایت از زندگی افراد تأثیرگذار باشد، بلکه تعریف و تفسیر افراد از این شرایط بهعنوان شرایط عادی، تحملپذیر یا بغرنج و تحملناپذیر اهمیت دارد. در این دیدگاه «اگر انسانها موقعیتها را واقعی تعریف کنند، در آن صورت پیامدهای این موقعیتها نیز واقعی خواهند بود» (ریتزر، 1379: 287)؛ به همین دلیل در پژوهش حاضر نه نقشهای جنسیتی بهعنوان امری واقعی، بلکه نگرشهای جنسیتی بهعنوان باور، اعتقاد و تفسیر فرد از واقعیت، تعیینکنندۀ رضایت از زندگی و کیفیت زندگی فرض شده است. نگرشها و ایدئولوژیهای جنسیتی بهطورمستقیم و غیرمستقیم در سطوح مختلف تحلیل بر جامعه تأثیر میگذارند. در سطح فردی، این ایدئولوژیها بر رفتار، انتخابها و باورها تأثیر میگذارند و حتی تعصبات شناختی قوی و خودتحققیابنده[26] دربارۀ قابلیتها و توانمندیهای زنان و مردان تولید میکنند. در سطح تعاملی و اجتماعی، از تولید، بازتولید و مشروعیتبخشی به روابط و نهادهای جنسیتی حمایت میکنند که نابرابری را تداوم میبخشند (Chatillon et al., 2018: 219)؛ در این راستا ممکن است برای اقدامات و نمایشهای متناسب با جنسیت، پاداش و برای فعالیتها و نمایشهای نامتناسب با جنسیت، مجازات در نظر گرفته شود. رضایت از زندگی محصول عدم شکاف یا گسست بین آرزوها و خواستهها با امکان رسیدن به آنها است. دورکیم معتقد است «هیچ موجود زندهای نمیتواند شادمان باشد یا حتی به زندگی ادامه دهد، مگر اینکه نیازهایش به حد کافی متناسب با امکاناتش باشد؛ بهعبارتدیگر، اگر بیش از امکاناتش بخواهد یا صرفاً چیز دیگری طلب کند، بهطور ممتد خواستهایش سرکوب میشود و نمیتواند بدون درد و رنج کار خود را بهخوبی انجام دهد» (دورکهیم، 1389: 290). امکانات شامل امکانات فردی و نیز اجتماعی است. موضوع در سطح فردی روشن است؛ اما در سطح اجتماعی میتواند شامل توقعات و امکاناتی باشد که جامعه اساساً قادر به فراهمکردن آنها نباشد یا به دلایل فرهنگی و اجتماعی اساساً با آنها مخالف باشد. بیشتر درخواستها و انتظارات افراد دارای گرایشها و نگرشهای مدرن در جوامع سنتی از این نوع است. مرتن نیز نارضایتی، رفتار ناهنجار و پیامدهایی از این قبیل را «نشانۀ ازهمگسیختگی بین آرزوهای معین فرهنگی و شیوههای ساختاریشدۀ اجتماعی در جهت رسیدن به این آرزوها دانست» (مرتون، 1378: 434). ازنظر اینگلهارت رضایت، محصول دستیابی به اهداف است. «انسان موجودی هدفمند است و تا زمانی که به آنچه میخواهد دست نیابد، احساس رضایت نمیکند... .» (اینگلهارت، 1373: 241) «احساس سعادت بازتاب توازن میان آرزوهای شخص و وضعیت او میباشد.» (اینگلهارت، 1373: 242) باتوجهبه نظرات بالا میتوان گفت رابطۀ نگرشهای جنسیتی و کیفیت زندگی تابع شرایط کلان اجتماعی و فرهنگی جامعه هم هست، همچنانکه رابطۀ نگرش و رفتار نیز تابع زمینۀ اجتماعی است (Baron & Branscombe, 2012)؛ بدین معنا که نگرشهای جنسیتی در جوامع مختلف بسته به سطح توسعهیافتگی، فردگرا/جمعگرابودن و ارزشهای فرهنگی متفاوتی که دارند، تأثیرات متفاوتی بر کیفیت زندگی خواهند داشت[27]. هرگاه نگرشها، اهداف یا خواستههای افراد متناسب و منطبق با امکانات و مقتضیات جامعه باشد، طبیعتاً دستیابی به آنها میسر و ممکن خواهد شد و موجب رضایت و ارزیابی مثبت از کیفیت زندگی خواهد شد. برعکس، هرگاه این خواستهها و اهداف خارج از مقتضیات و امکانات و شرایط جامعه باشد، دستیابی به آنها دشوار یا غیرممکن خواهد شد. این محرومیت یا عدم دستیابی به اهداف و خواستهها موجب نارضایتی و کیفیت پایین زندگی خواهد شد؛ برایناساس میتوان این فرضیه را مطرح کرد که افرادی که نگرش جنسیتی سنتی دارند، قاعدتاً در جامعۀ عمدتاً سنتی ایران[28] شکافی بین نگرشها و خواستههای خود و انتظارات اجتماعی و فرهنگی نمیبینند و احساس پذیرش و تأیید بیشتری میکنند؛ بنابراین، احساس رضایتمندی خواهند داشت؛ اما افرادی که طرفدار برابری زن و مرد هستند و نگرشهای مدرن دارند در تقابل با هنجارها و انتظارات اجتماعی و فرهنگی قرار دارند و ممکن است در دستیابی به اهداف خود با موانع اجتماعی و فرهنگی روبهرو شوند و با تبعیض، انگ و طرد اجتماعی مواجه شوند و به همین دلیل رضایتمندی و کیفیت زندگی پایینتری دارند. بااینحال فشار، انگ و طرد اجتماعی ناشی از همراستانبودن نگرشهای جنسیتی با زمینۀ فرهنگی و اجتماعی جامعه، به دلیل نقشهای جنسیتی (Eagly & Wood, 2012) و انتظارات جنسیتی (Risman, 2018: 23) توزیع نابرابری بین زنان و مردان دارد. انتظارات جنسیتی در هر نقش اجتماعی وجود دارد. براساس این انتظارات، یک رفتار در یک نقش اجتماعی، توسط زنان تفسیر و پیامد اجتماعی متفاوتی به انجام همان رفتار در همان نقش توسط مردان خواهد داشت. «زنانی که وارد نقشهای مردانه میشوند، با ناسازگاری فرهنگی بین باورهای مردم دربارۀ آنچه برای موفقیت در آن نقشها لازم است و تصورات قالبی مربوط به ویژگیهای زنان دستوپنجه نرم میکنند؛ درنتیجه، حتی زنان بسیار واجد شرایط ممکن است قضاوت شوند که فاقد ویژگیهای لازم برای موفقیت هستند (Eagly & Wood, 2012: 470). زنان به دلیل انتظارات نقش جنسیتی و محدودیتهای اجتماعی ناشی از آن، فشار بیشتری برای انطباق با نقشهای سنتی جنسیتی احساس کنند که این موضوع میتواند بر رضایت آنها از زندگی تأثیر منفی بیشتری در مقایسه با مردان بگذارد. روش پژوهش این پژوهش با استفاده از تحلیل ثانویۀ دادههای پیمایش ملی خانواده (فیضی و ابراهیمی، 1397) انجام شده است. جامعۀ آماری این طرح ملی، مجموع افراد بالای 15 سال خانوارهای معمولی ساکن در مناطق شهری کل کشور در سال 1397 است و از روش نمونهگیری دومرحلهای استفاده شده است. در این روش ابتدا با مراجعه به مرکز آمار ایران و با نمونهگیری از کلیۀ بلوکهای شهری شهرهای کشور، 834 بلوک به روش نمونهگیری با احتمال متناسب با اندازه انتخاب شدند. در مرحلۀ بعد، در هریک از این بلوکها با استفاده از فهرستبرداری از مکانها و خانوارها و نمونهگیری سیستماتیک خطی از آنها (با مبدأ نمونهگیری 5 و فاصلۀ نمونهگیری 10)، 6 فرد واجد شرایط (3 مرد و 3 زن) برای مصاحبه انتخاب شدند. حجم نمونه 5036 نفر بوده و جمعآوری اطلاعات با استفاده از تبلت و مصاحبۀ حضوری در درب منازل در فاصلۀ زمانی اوایل خرداد تا اوایل مرداد 1397 انجام شده است. برای بررسی اعتبار ابزار سنجش، پرسشنامه به همراه لیست مفاهیم، متغیرها و پرسشهای مربوط به آنها توسط داوران، اعضای شورای علمی و مشاوران پژوهش (بیش 10 نفر از متخصصان علوم اجتماعی) بررسی شده است؛ درنتیجه میتوان گفت که شاخصها، براساس نظر آنان، از اعتبار صوری برخوردار هستند. همچنین نتایج نشان میدهد که شاخصهای استفادهشده از اعتبار سازهای برخوردارند. از حیث نظری و براساس نتایج پژوهشهای پیشین انتظار میرود درصد بیشتری از زنان دارای نگرشهای جنسیتی مدرن یا برابرطلب باشند. نتایج پژوهش (37درصد از زنان در برابر 20درصد از مردان دارای نگرش جنسیتی برابرطلب یا مدرن بودهاند) مطابق با این انتظار است و مؤید اعتبار سازهای پژوهش است. برای تعیین پایایی، از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. آلفای کرونباخ مقیاس نگرش جنسیتی 72/. و آلفای کرونباخ مقیاس کیفیت زندگی 82. است. بزرگی ضریب آلفای مقیاسها نشاندهندۀ آن است که پایایی و سازگاری درونی سنجههای به کارگرفتهشده در حد قابلقبول و رضایتبخشی بالا است. مفاهیم و متغیر های پژوهش نگرش جنسیتی: فیشبین[29] و آیزن[30] (2011: 76)نگرش را بهعنوان تمایل یا گرایشی نهفته[31] برای پاسخدادن با درجهای از خوشایندی یا ناخوشایندی به یک موضوع تعریف میکنند. یکی از ویژگیهای مهم نگرش این است که نگرشها بهطور ذاتی ارزیابیکننده هستند و به افراد موقعیتی در یک بُعد ارزیابی یکپارچه نسبتبه یک موضوع نسبت میدهند. بُعدی که از منفی به مثبت و ازطریق یک نقطۀ خنثی متغیر است. توافق گستردهای بین نظریهپردازان و محققان معاصر که در تحقیقات بنیادی دربارۀ نگرشها مشغول به کار هستند، وجود دارد که ویژگی اساسی نگرش، بُعد ارزیابی دوقطبی آن است. نگرش آمادگی ذهنی و عصبی برای موضعگیری در مقابل موضوعات و موقعیتهای مختلف است (سراجزاده و همکاران، 1398: 18). نگرشهای نقش جنسیتی، باورهای فردی یا اجتماعی دربارۀ نقشها و ویژگیهای زنان و مردان در خانه، محل کار و جامعه هستند (Yoo, 2020). نگرشهای نقش جنسیتی سنتی اشاره دارد بر اینکه مردان و زنان باید نقشهای متمایزی را ایفا کنند، بهویژه شوهر بهعنوان نانآور و همسر بهعنوان خانهدار یا مراقب. برعکس، نگرشهای نقش جنسیتی برابرطلب به نگرشهای انعطافپذیر و برابر اشاره دارند که در آن مردان و نیز زنان میتوانند نقشهای تأمینکنندۀ درآمد و خانهدار یا مراقب[32] را ایفا کنند (Yoo, 2020). شاخص نگرش جنسیتی از ترکیب و محاسبۀ میانگین نمرات 9 گویه به شرح زیر ایجاد شده است. آلفای کرونباخ این شاخص 72/. است:
دامنۀ نمرات این شاخص بین 0 و 4 قرار دارد. پاسخگویان براساس نمرهای که از این شاخص کسب کردهاند به یکی از سه دسته دارای نگرش سنتی یا مردسالار (نمرات 0 تا 1.33)، بینابین (نمرات 1.34 تا 2.67) و نگرش مدرن یا برابریطلب (نمرات 2.68 تا 4) تقسیم شدهاند. کیفیت زندگی در پژوهش حاضر کیفیت زندگی در بُعد ذهنی سنجش و اندازهگیری شده است. تاکنون شاخصهای متعددی برای سنجش کیفیت زندگی ایجاد شده است، اما توافق عمومی درخصوص این شاخصها وجود ندارد؛ اما همۀ محققان توافق دارند که کیفیت زندگی دارای دو وجه عینی و ذهنی است. در بُعد عینی میزان دسترسی به امکانات و رفاه و شرایط عینی زندگی بررسی میشود. در بُعد ذهنی نیز توافقی دربارۀ معیارهای کیفیت زندگی ذهنی وجود ندارد، اما اجماع کلی دراینخصوص وجود دارد که کیفیت ذهنی، رضایتمندی از زندگی و ابعاد مختلف آن است (Schneider, 1976; Cummins, 1997; Sączewska- Sączewska-Piotrowska, 2022;؛ ربانی خوراسگانی و کیانپور، 1384؛ لطفی، 1388؛ غفاری و امیدی، 1388 به نقل از صادقی فسایی و میرحسینی، 1395؛ غفاری و همکاران، 1391؛ محسنی و صالحی، 1392: 10؛ فیروزجائیان و همکاران، 1394؛ مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران، 1398؛ کرمی و همکاران، 1400؛ صادقی و همکاران، 1402). کامینز (1997) برای سنجش کیفیت زندگی در بُعد عینی و نیز در بُعد ذهنی، هفت محور را بررسی کرد شامل بهزیستی مادی، سلامت، بهرهوری، صمیمیت، ایمنی، اجتماع و بهزیستی عاطفی است و کیفیت زندگی ذهنی را با استفاده از نمرات رضایت در حوزههای مختلف و وزندهی اهمیت هریک از این حوزهها برای فرد اندازهگیری کرد. کمپل و همکاران کیفیت زندگی را در یک معنای عمومی احساس سعادت تعریف کردهاند که در این تعریف احساس رضایت از زندگی شهری، رضایت از زندگی شغلی و رضایت از زندگی خانوادگی ارکان رضایت کلی از زندگی و درنتیجه احساس سعادت را به وجود میآورند (ربانی خوراسگانی و کیانپور، 1384: 45). ساچوسکا[33] (2022) کیفیت زندگی ذهنی را با استفاده از مقیاس لیکرت 7نقطهای از 1= خیلی ناراضی تا 7= خیلی راضی اندازهگیری کرد. در این شیوۀ اندازهگیری، با تمرکز بر ابعاد مختلف کیفیت زندگی این سؤال مطرح شد: آیا میتوانید بگویید چقدر از جنبههای زیر در زندگیتان راضی هستید؟ ابعاد بررسیشده شامل کار، سطح زندگی، درآمد، زندگی خانوادگی، تعادل کار و زندگی، سلامت، دسترسی به زیرساختها (ورزش، فرهنگ) و دسترسی به خدمات بهداشتی بودند. کیفیت زندگی در ابعاد ذهنی، ادراک و ارزیابی افراد را از وضعیت زندگی خود منعکس میسازد و با استفاده از شاخصهای ذهنی اندازهگیری میشود. براساس این روش زندگی به قلمروهای مختلفی تقسیم میشود و ترکیب میزان رضایت حاصل از هریک از قلمروها، کیفیت کلی زندگی را نشان میدهد (صادقی و همکاران، 1402). در پژوهش حاضر برای سنجش شاخص کیفیت زندگی در بُعد ذهنی، از ترکیبی از رضایت از زندگی در 12 بُعد و همچنین یک سؤال برای سنجش رضایت از زندگی بهطورکلی استفاده شده است. برای پاسخ به سؤال درخصوص میزان رضایت از هرکدام از این ابعاد، شش گزینه (شامل اصلاً، خیلیکم، کم، متوسط، زیاد و خیلیزیاد) به پاسخگویان ارائه شد. ابعاد بررسیشده عبارتاند از: میزان رضایت از همسر، فرزندان، خانوادۀ پدری، خانوادۀ همسر، شغل، وضع سلامتی، وضع مالی، وضع مسکن، محله، شهر محل زندگی، رضایت از فامیل خود و رضایت از فامیل همسر. سؤال کلی با این عبارت بوده است: با این عنوان بهطور کلی چقدر از زندگیتان راضی هستید؟ نمرۀ بالاتر در این شاخص به معنای کیفیت زندگی بالاتر یا به عبارت دقیقتر ارزیابی مثبتتر از کیفیت زندگی است. آلفای کرونباخ شاخص کیفیت زندگی 82. است. نتایج از مجموع پاسخگویان 53.3درصد (2681 نفر) زن و 46.7درصد (2346 نفر) مرد بودهاند. مطابق با اطلاعات جدول 1، 27درصد زنان و 32درصد از مردان در ردۀ سنی 15 تا 29 سال بودهاند. 48درصد از زنان و 41درصد از مردان در ردۀ سنی 30 تا 49 سال و درنهایت 24درصد از زنان و 28درصد از مردان در گروه سنی 50 سال و بالاتر بودهاند. اطلاعات جدول 1 نشان میدهد که 74درصد از پاسخگویان زن و 65درصد از مردان متأهل بودهاند و به ترتیب 17 و 32درصد آنها مجرد یا به عبارت دقیقتر هرگز ازدواج نکرده بودهاند. درصد افراد شاغل در بین زنان 12.3درصد و در بین مردان 56.5درصد بوده است. حدود 44درصد از پاسخگویان در شهرهای غیر از مراکز استانها ساکن بودهاند، حدود 41درصد در مراکز استان و حدود 15درصد هم ساکن شهر تهران بودهاند. توزیع درآمد پاسخگویان در زمان جمعآوری اطلاعات (سال 1397) نشان میدهد که حدود 32درصد از زنان و 25درصد از مردان درآمد خانوار خود را تا یک میلیون تومان در ماه اعلام کردهاند. درآمد ماهانۀ حدود 42درصد از پاسخگویان بین 1 تا 2 میلیون تومان بوده است. جدول 1- ویژگیهای جمعیتشناختی پاسخگویان به تفکیک جنسیت Table 1- Demographic Characteristics of Respondents by Gender
براساس اطلاعات جدول 2، 10درصد از زنان پاسخگو و 5درصد از مردان پاسخگو بیسواد بودهاند. 16درصد از زنان و 13درصد از مردان تحصیلات ابتدایی داشتهاند، حدود 13درصد از هر دو گروه تا مقطع راهنمایی و 8درصد از زنان و 11درصد از مردان تا سطح متوسطه تحصیل کردهاند. حدود 15درصد از پاسخگویان زن و 17درصد از پاسخگویان مرد دارای مدرک لیسانس و 3.5درصد از زنان و 5درصد از مردان دارای فوق لیسانس و دکترا بودهاند. جدول 2- تحصیلات پاسخگویان و همسران آنها Table 2- Education Levels of Respondents and Their Spouses
رضایت از زندگی و کیفیت زندگی رضایت از زندگی در 13 بُعد مختلف اندازهگیری شده است. لازم به ذکر است 4 متغیر از ابعاد رضایت فقط مختص پاسخگویان متأهل بوده است. این موارد عبارتاند از رضایت از همسر، رضایت از فرزندان، رضایت از خانوادۀ همسر و رضایت از فامیل همسر. در 9 متغیر دیگر هر دو گروه مجرد و متأهل مشترک بوده و هر دو به آنها پاسخ دادهاند. در جدول 3 میزان رضایت از زندگی در ابعاد مختلف آن به ترتیب از بیشترین میانگین به کمترین میانگین نشان داده شده است. مطابق با این نتایج بالاترین میزان رضایتمندی، رضایت از فرزندان با میانگین 4.27 بوده است. پس از آن رضایت از همسر قرار دارد که میانگین آن 4.12 است. رضایت از خانوادۀ پدری (4.08)، رضایت از وضعیت سلامتی (3.77) و رضایت از خانوادۀ همسر (3.73) در مراتب بعد قرار گرفته است. کمترین میزان رضایت پاسخگویان از وضعیت مسکن (2.82)، وضعیت مالی (2.83) و شغل (3.08) بوده است. جدول 3- رضایت از زندگی در ابعاد مختلف Table 3- Life Satisfaction in Different Dimensions
از مجموع نمرات ابعاد 13گانه رضایت، شاخص کیفیت زندگی ایجاد شده است. دامنۀ نمرات شاخص کیفیت زندگی از 0 تا 65 است. مطابق با اطلاعات جدول 4 میانگین نمرۀ کیفیت زندگی در بین زنان 40.1 و در بین مردان 39.4 بوده است. جدول 4- کیفیت زندگی پاسخگویان به تفکیک جنسیت Table 4- Respondents' quality of life by gender
نگرشهای جنسیتی دامنۀ نمرات این شاخص بین 0 و 4 قرار دارد. میانگین این شاخص 2.22، میانۀ آن نیز 2.22 و نما 2.33 بوده است. اشتباه استاندارد میانگین برابر با 011. بوده است. مطابق یافتههای جدول 5 درحالیکه تنها حدود 10درصد زنان دارای نگرش جنسیتی سنتی هستند، این عدد در بین مردان به حدود 27درصد رسیده است. این افراد که دارای نگرش جنسیتی سنتی بودهاند، به انحای مختلف با برابری زن و مرد مخالف هستند. نتایج در سوی دیگر طیف نشان میدهد که افراد دارای نگرش مدرن یا برابریطلب در بین مردان 20درصد و در بین زنان 37درصد بودهاند. حدود 54درصد از زنان و مردان دارای نگرش بینابینی بودهاند. جدول 5- نگرش جنسیتی پاسخگویان به تفکیک جنسیت Table 5- Respondents' Gender Attitudes by Gender
میزان رضایت از زندگی در ابعاد مختلف براساس نگرشهای جنسیتی نمرات همۀ متغیرهای رضایت از زندگی (13 متغیر) در دامنۀ 0 تا 5 قرار داد. صفر به معنای عدم رضایت کامل (اصلاً راضینبودن) و 5 به معنای رضایت در حد خیلی زیاد است. در ادامه نتایج هرکدام از ابعاد 13گانه رضایت از زندگی ارائه شده است: رضایت از زندگی (بهطورکلی) در بین زنان دارای نگرش جنسیتی سنتی با میانگین 3.83 بیش از زنان با نگرش مدرن (3.62) بوده است. نتایج تحلیل واریانس نشان داده است که تفاوت میانگینها ازنظر آماری معنادار بوده است؛ اما میانگین رضایت از زندگی در بین مردان دارای نگرش جنسیتی مدرن (3.57) و نگرش بینابین (3.6) اندکی بیش از افراد دارای نگرش سنتی بوده (3.53) است؛ اما نتایج تحلیل واریانس نشان داد که این تفاوتهای اندک ازنظر آماری معنادار نیست. میانگین رضایت از زندگی در بین زنان 3.68 و در بین مردان 3.57 بوده است. رضایت از همسر در گروه زنان دارای نگرش سنتی با میانگین 4.20 بالاتر از بقیۀ گروه هاست (نگرش بینابین 3.97 و نگرش مدرن 3.87)؛ اما در گروه مردان این مردان دارای نگرش جنسیتی مدرن بودهاند که رضایت بالاتری از همسران خود داشتهاند (4.47 در گروه مدرن در برابر 4.34 در گروه سنتی). میانگین رضایت از همسر در گروه مردان با 4.33 بالاتر از زنان با نمرۀ 3.96 بوده است. رضایت از فرزندان در گروه زنان دارای نگرش جنسیتی سنتی با اندکی تفاوت (4.28 در برابر 4.19) بیش از زنان دارای نگرش مدرن بوده است. البته این تفاوت اندک ازنظر آماری معنیدار نبوده است؛ اما در گروه مردان میزان رضایت از فرزندان برحسب نگرش جنسیتی تفاوت معنادار داشته و از 4.26 در گروه سنتی به 4.51 در گروه مدرن افزایش پیدا کرده است. نمرۀ میانگین رضایت از فرزندان در گروه زنان اندکی کمتر از مردان بوده است (4.24 در گروه زنان در برابر 4.31 در بین مردان). میانگین رضایت از خانوادۀ پدری در بین زنان و نیز در بین مردان برحسب نگرش جنسیتی آنها تفاوت ناچیزی داشته است. میانگین رضایت از خانوادۀ پدری در بین زنان و مردان هم (صرف نظر از نگرش جنسیتی آنها) تفاوت ناچیزی داشته است (در بین زنان 4.07 و در بین مردان با 4.08 بوده است). رضایت از خانوادۀ همسر در گروه زنان سنتی با میانگین 3.87 بهطور معناداری بیشتر از گروه زنان مدرن با میانگین 3.42 است؛ اما در بین مردان میزان رضایت از خانوادۀ همسر تفاوت معناداری برحسب نگرش جنسیتی نداشته است (میانگین در گروه سنتی و بینابین 3.94 و در گروه مدرن 3.88 بوده است). میانگین رضایت از خانوادۀ همسر در بین زنان کمتر از مردان بوده است (3.58 در برابر 3.93). در مقایسۀ میانگین رضایت از خانوادۀ پدری و خانوادۀ همسر مشاهده میشود که در گروه زنان، میانگین رضایت از خانوادۀ پدری 4.07 و میانگین رضایت از خانوادۀ همسر 3.58 است (49. کاهش). این اعداد در گروه مردان به ترتیب 4.08 و 3.93 بوده است (15. کاهش). بیشتر کاهش در گروه زنان مدرن بوده است که درحالیکه میزان رضایت آنها از خانوادۀ پدری خودشان 4.08 بوده، رضایت آنها از خانوادۀ همسر به 3.58 کاهش پیدا کرده است (50. کاهش). میزان رضایت از شغل در بین زنان بهطور چشمگیری بیش از مردان بوده است (3.39 در برابر 2.96)؛. اما تفاوت در میزان رضایت از شغل در هرکدام از این دو گروه برحسب نگرش جنسیتی آنها تفاوت معناداری نشان نداده است. زنانی که نگرش جنسیتی مدرن داشتهاند، رضایتمندی بیشتری از وضعیت سلامت خود ابراز کردهاند (میانگین 3.82 در گروه زنان دارای نگرش مدرن در برابر 3.62 در گروه دارای نگرش سنتی). در گروه مردان نیز اگرچه مردان دارای نگرش مدرن ارزیابی مثبتتری از وضعیت سلامت خود کردهاند، تفاوت ارزیابی آنها با سایر افراد اندک بوده و ازنظر آماری معنادار نبوده است (میانگین 3.87 در گروه مردان مدرن در برابر میانگین 3.8 در گروه مردان سنتی). رضایت از وضعیت مالی در گروه زنان با میانگین 2.89 بالاتر از مردان با میانگین 2.76 بوده است؛ اما در هر دو گروه، رضایت از وضعیت مالی متأثر از نگرش جنسیتی آنها نبوده است. در گروه مردان البته شاهد روندی هستیم که طی آن میزان رضایت از وضعیت مالی از 2.68 در گروه مردان دارای نگرش سنتی به 2.77 در بین افراد دارای نگرش بینابین و 2.84 در گروه دارای نگرش مدرن افزایش پیدا کرده است؛ اما به هر حال تفاوتها به حدی نبوده است که ازنظر آماری معنادار باشد. زنان بهطورکلی رضایت بیشتری از وضعیت مسکن خود داشتهاند (میانگین 2.88 در بین زنان در برابر 2.76 در بین مردان)؛ اما در گروه زنان، افراد دارای نگرش سنتی بهطور معناداری رضایت بیشتری در مقایسه با زنان دارای نگرش مدرن از وضعیت مسکن خود داشتهاند (به ترتیب 3.05 در برابر 2.82). رضایت از مسکن در گروه مردان، براساس نگرش جنسیتی آنها تفاوتی نشان نداده است. میانگین رضایت از محله در گروه زنان دارای نگرش سنتی 3.52 بوده، این عدد در گروه دارای نگرش بینابین به 3.41 و در گروه زنان دارای نگرش مدرن به 3.26 کاهش پیدا کرده است. تفاوت گروهها ازنظر آماری معنیدار بوده است. اما در گروه مردان تفاوت ها معنیدار نبوده است. زنان با میانگین 3.5 در برابر مردان با میانگین 3.31 رضایت بیشتری از شهر محل زندگی خود داشتهاند. در گروه مردان و نیز در گروه زنان، افراد دارای نگرش جنسیتی سنتی رضایت بیشتری از شهر محل زندگی خود داشتهاند. در گروه زنان رضایت از شهر از میانگین 3.74 در بین زنان دارای نگرش سنتی به 3.33 در بین زنان دارای نگرش مدرن کاهش پیدا کرده است. در گروه مردان رضایت از شهر از 3.43 در بین افراد دارای نگرش سنتی به 3.20 در بین افراد دارای نگرش مدرن کاهش پیدا کرده است. میزان رضایت از فامیل خود در بین افراد دارای نگرش جنسیتی سنتی (در بین مردان و نیز در بین زنان) بالاتر از سایر گروهها بوده است (3.72 در گروه زنان سنتی در برابر 3.46 در گروه زنان مدرن و 3.5 در گروه مردان سنتی در برابر 3.35 در بین مردان مدرن). البته این تفاوتها در گروه مردان ازنظر آماری معنادار نبوده است. میانگین رضایت از فامیل خود در بین زنان 3.55 و در بین مردان 3.41 بوده است. رضایت از فامیل همسر نیز در بین زنان و مردان دارای نگرش جنسیتی سنتی بالاتر از زنان و مردان دارای نگرش جنسیتی مدرن بوده است. رضایت از فامیل همسر در گروه زنان سنتی 3.74 بوده که در گروه زنان مدرن به 3.24 کاهش پیدا کرده است. این اعداد در گروه مردان به ترتیب 3.56 . 3.33 بوده است. میانگین رضایت از فامیل همسر در بین زنان 3.39 و در بین مردان 3.47 بوده است. متغیر کیفیت زندگی از مجموع نمرات رضایت از ابعاد مختلف زندگی ایجاد شده است. مطابق با نتایج، میانگین نمرۀ کیفیت زندگی زنان سنتی 42.64 بوده است. این عدد در بین زنان دارای نگرش بینابین به 41.30 و در بین زنان دارای نگرش مدرن بهطور معناداری به 37.69 کاهش پیدا کرده است. در گروه مردان، میانگین نمرۀ کیفیت زندگی از 40.43 در گروه دارای نگرش سنتی به 36.6 در گروه دارای نگرش مدرن کاهش پیدا کرده است. جدول 6- میانگین رضایت از زندگی برحسب نگرش جنسیتی و به تفکیک جنسیت Table 6- Mean life satisfaction by gender attitude and gender
جدول7- تحلیل واریانس رضایت از زندگی براساس نگرشهای جنسیتی به تفکیک جنسیت Table 7- Life satisfaction ANOVA by gender attitudes and gender
در ادامه برای بررسی تأثیر نگرشهای جنسیتی بر کیفیت زندگی با حضور متغیرهای زمینهای تحلیل رگرسیون اجرا شد. نتایج تحلیل رگرسیون نشان میدهد که در بین زنان متغیر نگرش جنسیتی با 196.- مهمترین متغیر تأثیرگذار بر کیفیت زندگی زنان بوده است. این نتیجه نشان می دهد که بین دو متغیر رابطۀ معکوس وجود دارد؛ بدین معنی که در بین زنان هرچه نگرش جنسیتی مدرنتر بوده، کیفیت زندگی ذهنی پایینتر بوده است. نگرش جنسیتی در بین مردان با ضریب 055.- تأثیرگذاری کمتری داشته است، اما جهت رابطه همچنان معکوس است؛ بدین معنا که در گروه مردان هم هرچه نگرش جنسیتی مدرنتر بوده، کیفیت زندگی پایین تر بوده است و بالعکس. نکتۀ جالب توجه دیگر آنکه در بین زنان، تحصیلات همسر در مقایسه با تحصیلات خود فرد اثرگذاری بیشتری بر کیفیت زندگی داشته است. در این گروه ضریب تأثیر تحصیلات همسر 193. و ضریب تحصیلات خود فرد 045. بوده است. حال آنکه در گروه مردان، ضریب تأثیر تحصیلات خود فرد 190. و ضریب تأثیر تحصیلات فرد منفی بوده است (107.-). شاغلبودن زنان (در مقایسه با سایر وضعیتها شامل خانهداربودن، بیکاربودن و بازنشستهبودن) تأثیر اندکی بر کیفیت زندگی زنان داشته که معنادار هم نبوده است (.016)؛ اما ضریب تأثیر شاغلبودن بر کیفیت زندگی در گروه مردان (0.110) مثبت و معناداری بوده است. میزان درآمد ماهانۀ خانوار تأثیر بیشتری بر کیفیت زندگی زنان (0.108) در مقایسه با مردان (0.063) داشته است. اندازۀ شهر محل سکونت در بین زنان (-0.106) و نیز در بین مردان (-0.099) تأثیر معکوسی بر کیفیت زندگی داشته است؛ بدین معنا که هرچه اندازۀ شهر بزرگتر بوده، ارزیابی از کیفیت زندگی پایینتر بوده است. مقدار R در مدل رگرسیونی زنان 316. و در مدل رگرسیونی مردان 223. است. بر این اساس مقدار R Square برای مدل زنان 097. و برای مدل مردان 046. است. این ارقام نشان میدهد که مدل رگرسیونی ارائهشده حدود 10درصد از کیفیت زندگی ذهنی زنان و 5درصد از کیفیت زندگی ذهنی مردان را تبیین کرده است. جدول 8- ضرایب استاندارد رگرسیونی تأثیر متغیرهای مستقل بر کیفیت زندگی Table 8. Standardized Regression Coefficients of Independent Variables on Quality of Life
نتیجه مطابق یافتههای پژوهش، نگرش جنسیتی مردان سنتیتر از زنان بوده است (10درصد زنان در برابر 27درصد از مردان دارای نگرش سنتی و به ترتیب 37 و 20درصد دارای نگرش مدرن بودهاند). این یافته با نتایج سایر پژوهشها (بهرامی و همکاران، 1390؛ Minnotte et al., 2010; Çetinkaya & Gençdoğan, 2017) همراستاست. میانگین متغیر رضایت از زندگی (بهطورکلی) در دامنۀ 0 تا 5 در بین زنان 3.68 و در بین مردان 3.57 بوده است. همچنین میانگین شاخص کیفیت ذهنی زندگی در دامنۀ 0 تا 65 در بین زنان 40.10 و در بین مردان 39.43 است. این نتایج نشان میدهد که رضایت از زندگی و کیفیت زندگی زنان و مردان تفاوت اندکی داشته است. نتایج پژوهشهای پیشین درخصوص میزان رضایت از زندگی در بین زنان و مردان متفاوت بوده است. در برخی، مردان رضایت بیشتری از زندگی (Chen & Zhang, 2024) داشتهاند. حال آنکه در برخی دیگر زنان رضایت از زندگی بالاتری در مقایسه با مردان داشتهاند (Çetinkaya & Gençdoğan, 2017). در دستهای دیگر از پژوهشها تفاوت جنسیتی در رضایت از زندگی مشاهده نشده است (Ng et al., 2009; Jackson et al., 2014). پژوهش جکسون و همکاران (2014) که به شیوۀ فراتحلیل انجام شده است، نشان داد که رضایت بالاتر مردان در نمونههای بالینی بوده و در نمونههای غیربالینی یعنی در جامعه تفاوت معنیدار نبوده است. همانطور که نتایج پژوهش حاضر نشان داد که درمجموع رضایت از زندگی و کیفیت زندگی زنان از مردان اندکی بیشتر بوده است. احتمالاً به دلیل اندکبودن تفاوت، نتایج مطالعات مختلف (ازنظر معناداربودن آماری یا شاید خطای برآورد) با هم متفاوت بودهاند. به هر حال صرف نظر از معناداربودن یا نبودن آماری، روشن است که تفاوت جنسیتی درخصوص رضایت از زندگی و ارزیابی از کیفیت زندگی اندک است. نگرش جنسیتی زنان بر چهار مورد از ابعاد رضایت از زندگی (رضایت از فرزندان، خانوادۀ پدری، شغل و وضعیت مالی) تأثیری نداشته است؛ اما در شاخص کیفیت زندگی و سایر ابعاد رضایت (رضایت از زندگی بهطورکلی، همسر[34]، خانوادۀ همسر، وضع مسکن، محله، شهر محل سکونت، فامیل خود، فامیل همسر) میزان رضایت زنان دارای نگرش جنسیتی سنتی بیشتر بوده است. تنها در یک مورد یعنی وضعیت سلامتی، زنان دارای نگرش جنسیتی مدرن رضایت بیشتری داشتهاند. اما در بین مردان نگرش جنسیتی در بیشتر ابعاد رضایت (رضایت از زندگی بهطورکلی، خانوادۀ پدری، خانوادۀ همسر، شغل، وضع سلامتی، وضع مالی، وضع مسکن، محله و فامیل خود) تأثیر معناداری نداشته است. مردان دارای نگرش جنسیتی مدرن تنها درخصوص رضایت از همسر، رضایت بیشتری داشتهاند. پژوهشهای فاورز (1991)، نگ و همکاران (2009)، یو (2020)، پارک و همکاران (2018) نیز نشان داد که مردان برابرطلب از ازدواج خود رضایت بیشتری در مقایسه با زنان داشتهاند. مردان دارای نگرش جنسیتی سنتی در ابعاد رضایت از شهر محل سکونت و رضایت از فامیل همسر رضایت بیشتری نشان دادهاند و مردان دارای نگرش بینابین رضایت بیشتر از فرزندان داشتهاند. درمجموع مردان دارای نگرش جنسیتی سنتی از سایر گروهها، ارزیابی بالاتری از کیفیت زندگی خود داشتهاند. باتوجهبه مجموع نتایج میتوان گفت نگرش جنسیتی شاخصی است که تأثیر بیشتری بر زندگی (کیفیت زندگی و رضایت از زندگی در ابعاد مختلف آن) زنان دارد تا مردان. هرچند کیفیت زندگی مردان و ابعاد کمتری از رضایت از زندگی مردان هم متأثر از این شاخص بوده است؛ در این راستا نتایج تحلیل رگرسیون نیز نشان داد که متغیر نگرش جنسیتی در بین زنان با ضریب بتای 196.- مهمترین متغیر تأثیرگذار بر کیفیت زندگی زنان بوده است. حال آنکه نگرش جنسیتی در بین مردان با ضریب 055.- تأثیرگذاری کمتری داشته است. یافتۀ مهم دیگر پژوهش این است که کیفیت زندگی و رضایتمندی افراد (زنان و نیز مردان) دارای نگرش جنسیتی سنتی بیشتر از افراد دارای نگرش جنسیتی مدرن بوده است. زنان دارای نگرش مدرن تنها درخصوص رضایت از وضعیت سلامتی و مردان دارای نگرش جنسیتی مدرن تنها درخصوص رضایت از فرزندان رضایت بیشتری داشتهاند. نتایج تحلیل رگرسیون نیز نشان داد در هر دو گروه بین نگرش جنسیتی و کیفیت زندگی رابطۀ معکوس وجود دارد؛ بدین معنا که هرچه نگرش جنسیتی مدرنتر بوده، کیفیت زندگی پایینتر بوده است و بالعکس. همانطور که در چارچوب نظری پژوهش بیان شد، نظریهپردازان مختلف (دورکهیم (1389)، مرتون (1378) و اینگلهارت (1373)) رضایت از زندگی را محصول عدم شکاف و گسست بین آرزوها و اهداف و امکان دستیابی بین آنها میدانند؛ برایناساس هرگاه آرزوها و اهداف فرد قابلیت تحقق نداشته باشد یا با موانع جدی روبهرو باشد، رضایت از زندگی کاهش پیدا خواهد کرد. یافتههای پژوهش (رضایت و کیفیت زندگی بالاتر افراد دارای نگرش سنتی و رضایت و کیفیت زندگی پایینتر افراد دارای نگرش جنسیتی مدرن) مؤید این دیدگاه است؛ زیرا نگرشهای جنسیتی مدرن هدف و خواستهای است که در جوامع سنتی یا درحال گذار، با موانع فرهنگی و اجتماعی درخور توجهی روبهروست؛ بنابراین، افراد طرفدار این دیدگاه از این وضعیت ناراضی خواهند بود. حال آنکه وضعیت تسلط ارزشها و هنجارهای سنتی، وضعیت دلخواه افراد دارای نگرش جنسیتی سنتی است، پس رضایت بیشتری از زندگی دارند. اما درعینحال این شرایط تأثیر یکسانی بر زنان و مردان ندارد؛ زیرا زنان دارای نگرش مدرن با عدم پذیرش نقشهای جنسیتی سنتی و نادیدهگرفتن انتظارات جنسیتی سنتی تقابل بیشتری با هنجارهای سنتی و مردسالارانۀ جامعه پیدا میکنند و در معرض انگ، طرد و عدم پذیرش اجتماعی قرار میگیرند و به همین دلیل، ناراضایتی بیشتری حتی در مقایسه با مردان همفکر خود، یعنی مردان دارای نگرشهای مدرن دارند. در ارتباط با پیشنهادات سیاستی و راهبردی این پژوهش میتوان گفت نابرابری جنسیتی پدیدهای فرهنگی و اجتماعی است و تحولات در این حوزهها به کندی و آرامی انجام میشود. همانطور که نتایج پژوهشهای اینگلهارت نشان داده است، این تحولات با جایگزینی نسلها اتفاق میافتد. «وقتی یک نسل جای خود را به نسل دیگر میسپارد، اولویتهای کل جامعه ممکن است تغییر یابد؛ لذا فراگرد دگرگونیهای فرهنگی با پیامدهای بلندمدت پیگرد و دستیابی به سعادت ذهنی ارتباط دارد.» (اینگلهارت، 1373: 241) بنابراین، به نظر میرسد که نمیتوان انتظار داشت در کوتاهمدت تحول خاصی اتفاق بیفتد؛ اما درک این یافتهها و شناخت کیفیت و ماهیت تغییرات فرهنگی میتواند به زنان دارای نگرشهای مدرن کمک کند تا آمادگی و انتظارات متناسبی با شرایط اجتماعی و فرهنگی جامعه داشته باشند. نفس این شناخت و آگاهی میتواند مفید باشد؛ بااینحال در کوتاهمدت میتوان با ترویج برابری جنسیتی بهخصوص در بین مردان (در مدارس، دانشگاهها، ادارات و...، از طریق تولید آثار هنری و حمایت از انجمنها و سازمانهای مردمنهاد)، حمایت از کارآفرینی زنان، حمایت از برابری جنسیتی در حقوق، مزایا و ارتقای شغلی و تشویق مردان به مشارکت در امور خانواده و خانه نابرابری جنسیتی و نگرشهای مرتبط با آن را تعدیل کرد. «با پذیرش نقشهای غیرسنتی توسط زنان، مردم ممکن است باورهای جدیدی دربارۀ ویژگیهای زنان پیدا کنند؛ زیرا این باورها تا حدودی بازتابی از عملکرد نقش هستند.» (Eagly & Wood, 2012: 470)
[1] Gordon Allport [2] Saeedi [3] Fowers [4] Lye [5] Biblarz [6] National Survey of Families and Households [7] Tesch-Römer, C. [8] Ng [9] Minnotte [10] Rakwena [11] Taniguchi [12] Kaufman [13] Troubles Talk [14] Jackson [15] Qian [16] Sayer [17] Çetinkaya [18] Gençdoğan [19] Marital Quality [20] Soltanpanah [21] Park [22] Cao [23] Yoo [24] Chen [25] Zhang [26] Self-fulfilling [27] . در این راستا پژوهشها نشان دادهاند که در آمریکای شمالی شادکامی با موفقیت شخصی و نیز با عزت نفس مرتبط است؛ درحالیکه، در آسیای شرقی شادکامی مشروط به هماهنگی اجتماعی است (Sirgy, 2021: 99). [28] . در پاسخ به این سؤال که «وقتی شغل کمیاب است، مردان باید بیش از زنان حق شغل داشته باشند» 22.7درصد از ایرانیان در مقایسه با 94.3درصد ایسلندیها، 93.4درصد سوئدیها، 81.9درصد آمریکاییها، 83.8درصد هلندیها، 68. درصد فرانسویها با این گویه مخالف بودهاند (Tesch-Römer et al., 2008)؛ دراینخصوص همچنین ر.ک به اینگلهارت و نوریس، 2003: 33. [29] Fishbein [30] Ajzen [31] Latent Disposition or Tendency [32] Caregiver [33] Sączewska [34] پیشینههای پژوهشی نشان داد که تأثیر نگرشهای جنسیتی بر رضایت زناشویی متفاوت بوده است. در برخی از پژوهشها برابرخواهی جنسیتی تأثیر مثبت (Rakwena, 2010; Saeedi, 2024; Çetinkaya & Gençdoğan, 2017) و در برخی دیگر تأثیر منفی بر رضایت زناشویی داشته است (Minnotte et al., 2020; Taniguchi & Kaufman, 2014; Lye & Biblarz, 1993). | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
اعزازی، ش. (۱۳۸۲). جامعهشناسی خانواده: با تأکید بر نقش، ساختار و کارکرد خانواده در دوران معاصر. روشنگران و مطالعات زنان. اینگلهارت، ر. (1373). تحول فرهنگی در جامعه پیشرفته صنعتی (مریم وتر، مترجم). کویر. بهرامی، ه.، کیانی، ق. و طارمیان، ف. (1390). مقایسه نگرش به نقش جنسیتی و رابطه آن با رضایت از زندگی در کارمندان. مطالعات روانشناختی، 7(1)، 111-126. https://doi.org/10.22051/psy.2011.1559 دورکهیم، ا. ( ۱۳89). خودکشی (نادر سالارزاده امیری، مترجم). دانشگاه علامه طباطبایی. ربانی خوراسگانی، ع. و کیانپور، م. (1384). درآمدی بر رویکردهای نظری و تعاریف عملی مفهوم کیفیت زندگی. مددکاری اجتماعی، 5(4)، 43-57. https://ensani.ir/fa/article/307185 ریتزر، ج. (1379). نظریههای جامعهشناسی در دوران معاصر (محسن ثلاثی، مترجم). علمی. سراجزاده، س. ح.، جواهری، ف. و فیضی، ا. (1398). نگرشها و رفتار دانشجویان (1394)؛ موج دوم پیمایش طولی نگرشها و رفتار دانشجویان دانشگاههای دولتی تحت پوشش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی. پژوهشگاه مطالعات فرهنگی اجتماعی و تمدنی. صادقی فسایی، س. و میرحسینی، ز. (1395). مطالعه جامعهشناختی کیفیت زندگی زنان خانهدار شهر تهران. پژوهشهای جامعهشناختی، 10(1)، 27-48. https://sanad.iau.ir/journal/soc/Article/536868?jid=536868 صادقی، ن.، شیعه، ا. و ذاکرحقیقی، ک. (1402). سنجش رضایت از کیفیت زندگی شهری در محلههای شهر کرج. برنامهریزی رفاه و توسعه اجتماعی،14(55)، 381-427. https://journals.atu.ac.ir/article_16012.html غفاری، غ.، کریمی، ع. ر. و نوذری، ح. (1391). روند مطالعه کیفیت زندگی در ایران. مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 1(3)، 107-134. https://jisr.ut.ac.ir/article_36564_2ea86543531f94cda0305385975f1674.pdf فیروزجاییان، ع. ا. و دهقان حداد، م. (1394). ارتباط و تأثیر کیفیت زندگی عینی بر کیفیت زندگی ذهنی (مطالعه موردی: شهر آمل، استان مازندران). مطالعات توسعه اجتماعی-فرهنگی، 3(4)، 157-184. http://journals.sabz.ac.ir/scds/article-1-216-fa.html فیضی، ا. و ابراهیمی م. (1397). پیمایش ملی خانواده. جهاد دانشگاهی واحد البرز. کرمی، ا.، زینالی عظیم، ع.، بصیری، م. و عبدالهی، ر. (1400). تحلیل شاخصهای عینی و ذهنی کیفیت زندگی در مکانهای شهری با روش ارزیابی یکپارچه در محله شتربان شهرتبریز. معماری و شهرسازی پایدار، 9(2)، 113-132. https://journals.sru.ac.ir/article_1613.html?lang=en گیدنز، آ. و ساتن، ف. (۱۳۹۵). جامعهشناسی (هوشنگ نایبی، مترجم؛ جلد اول). نی. لطفی، ص. (1388). مفهوم کیفیت زندگی شهری: تعاریف، ابعاد و سنجش آن در برنامهریزی شهری. نگرشهای نو در جغرافیای انسانی (جعرافیای انسانی)، 1(4)، 65-80. https://sid.ir/paper/177061/fa محسنی، م. و صالحی، پ. (1392). رضایت اجتماعی در ایران. یادداشت. مرتون، ر. (1378). ساختار اجتماعی و بیهنجاری در نظریههای بنیادی جامعهشناختی (صص 440-431؛ فرهنگ ارشاد، مترجم). نی. مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) (1398). پیمایش ملی کیفیت زندگی مردم ایران. میرزایی، ح.، آقایاری هیر، ت. و کاتبی، م. (1393). بررسی کیفیت زندگی زنان متأهل در چارچوب نهاد خانواده. جامعهشناسی نهادهای اجتماعی، 1(3)، 71-93. https://www.ensani.ir/fa/article/357702/
References Bahrami, H., Kiani, Q., & Taramian, F. (2011). Comparing attitude toward gender role and it`s relation with life satisfaction among employees. Quarterly Journal of Psychological Studies, 7(1), 111-126. [In Persian]. doi: 10.22051/psy.2011.1559 Baron, R. A., & Branscombe, N. R. (2012). Social psychology. Pearson Education. Berger-Schmitt, R. (2002). Considering social cohesion in quality of life assessments: Concept and measurement. Social Indicators Research, 58, 403–428. https://doi.org/10.1023/A:1015752320935 Cao, H., Li, X., Chi, P., Du, H., Wu, Q., Liang, Y., Zhou, N., & Fine, M. A. (2019). Within-couple configuration of gender-related attitudes and its association with marital satisfaction in Chinese marriage: A dyadic, pattern-analytic approach. Journal of Personality, 87(6), 1189–1205. https://doi.org/10.1111/jopy.12467 Çetinkaya, S. K., & Gençdoğan, B. (2017). The relationship between marital quality, attitudes towards gender roles and life satisfaction among the married individuals. Psychology, Society, & Education, 6(2), 94. http://dx.doi.org/10.25115/psye.v6i2.511 Chafetz, J. S. (2006). The varieties of gender theory in sociology. In: Handbook of the sociology of gender (pp. 3-23). Handbooks of Sociology and Social Research. Springer, Boston, M A. https://doi.org/10.1007/0-387-36218-5_1 Chatillon, A., Charles, M., & Bradley, K. (2018). Gender ideologies. In B. J. Risman, C. M. Froyum, & W. J. Scarborough (Eds.), handbook of the sociology of gender (2nd ed., pp. 217-226). Springer. Chen, L., Wu, K., Du, H., King, R., Chen, A., & Li, T., & Chi, P. (2023). Less equal, less satisfied? Gender inequality hampers adults’ subjective well-being via gender-role attitudes. Sex Roles, 89, 718-730. https://doi.org/10.1007/s11199-023-01392-8 Chen, Y., & Zhang, X. (2024). Gender differences in relation of gender role attitudes and happiness—a mixed-methods research from China. Frontiers in psychology, 15, 1419942. http://dx.doi.org/10.3389/fpsyg.2024.1419942 Cummins, R. A. (1997). Comprehensive quality of life scale-intellectual/cognitive disability (Fifth edition). (ComQol-I5) manual. School of Psychology, Deakin University. Dunn, D., & Skaggs, S. (2006). Gender and paid work in industrial nations. In: Handbook of the Sociology of Gender (pp. 321-342). Handbooks of Sociology and Social Research. Springer, Boston, MA. https://doi.org/10.1007/0-387-36218-5_15 . Durkheim, E. (2010). Suicide (N. Salarzadeh Amiri, Trans.). Allameh Tabatabai University Publications. [In Persian]. Eagly, A. H., & Wood, W. (2012). Social role theory. In P. A. M. Van Lange, A. W. Kruglanski, & E. T. Higgins (Eds.), Handbook of Theories of Social Psychology (pp. 458–476). Sage Publications Ltd. https://doi.org/10.4135/9781446249222.n49 . Ezazi, S. (2003). Sociology of the family. Roshangaran and Women's Studies Publications. [In Persian]. Faizi, I., & Ebrahimi, M. (2018). National family survey. The Publications of Academic Center for Education, Culture and Research (ACECR), Alborz branch. [In Persian]. Firozjayan. A., & Dehghan-Hadad, M. (2015) The relationship and impact of life objective quality on the life subjective quality (Case Study: Amol city, Mazandaran province). Quarterly Journal of Socio-Cultural Development Studies, 3(4), 157-184. [In Persian]. http://journals.sabz.ac.ir/scds/article-1-216-en.html Fishbein, M., & Ajzen, I. (2011). Predicting and changing behavior: The reasoned action approach. Psychology Press. Fowers, B. J. (1991). His and her marriage: A multivariate study of gender and marital satisfaction. Sex Roles, 24, 209–221 https://doi.org/10.1007/BF00288892 Furstenberg, F. F. (2019). Family change in global perspective: How and why family systems Change. Family Relations, 68(3), 326–341. https://doi.org/10.1111/fare.12361 Ghafari, G., Karimi, A., & Nozari, H. (2012). Trend study of quality of life in Iran. Quarterly of Social Studies and Research in Iran, 1(3), 107-134. [In Persian]. https://doi.org/10.22059/jisr.2013.36564 Giddens, A., & Sutton, P. (2016). Sociology (H. Naeibi, Trans.; Volume one). Ney Publications. [In Persian]. Inglehart, R. (1994). Cultural change in advanced industrial society (M. Vetr, Trans.). Kavir Publications. [In Persian]. Inglehart, R., & Norris, P. (2003). Rising tide: Gender equality and cultural change around the world. Cambridge: Cambridge University Press. Iranian Students Polling Agency. (ISPA) (2019). National survey of the quality of life in Iran. [In Persian]. Jackson, J. B., Miller, R. B., Oka, M., & Henry, R. G. (2014). Gender differences in marital satisfaction: A meta-analysis. Journal of Marriage and Family, 76(1), 105-129. https://doi.org/10.1111/jomf.12077 Karami, I., Zeynali-Azim, A., Basiri, M., & Abdollahi, R. (2021). Analysis of objective and subjective indicators of quality of life in urban places with integrated evaluation method in Shotorban neighborhood of Tabriz City. Journal of Sustainable Architecture and Urban Design, 9(2), 113-132. [In Persian]. https://jsaud.sru.ac.ir/article_1613.html?lang=en Lotfi, S. (2009). The concept of urban quality of life: Definitions, dimensions, and measuring in urban planning. Journal of Human Geography, 1(4), 65-80. [In Persian]. https://sid.ir/paper/177061/en Lye, D. N., & Biblarz, T. J. (1993). The effects of attitudes toward family life and gender roles on marital satisfaction. Journal of Family Issues, 14(2), 157-188. https://doi.org/10.1177/019251393014002002 Maio, G., Haddock, G., & Verplanken, B. (2019). The psychology of attitudes & attitude change. Sage Publications. Merton, R. (1999). Social structure and anomie. In L. Coser & B. Rosenberg (Eds.), Fundamental Sociological Theories (F. Ershad, Trans.; pp. 440-431). Ney Publications. [In Persian]. Minnotte, K. L., Minnotte, M. C., Pedersen, D. E., Mannon, S. E., & Kiger, G. (2010). His and her perspectives: Gender ideology, work-to-family conflict, and marital satisfaction. Sex Roles, 63(5-6), 425-438. https://psycnet.apa.org/doi/10.1007/s11199-010-9818-y Mirzaei, H., Aghayari, T., & Katebi, M. (2014). A study on life quality among married women in family institution. Sociology of Social Institutions, 1(3), 71-93. https://ssi.journals.umz.ac.ir/article_973.html?lang=en. [In Persian]. Mohseni, M., & Salehi, P. (2013). Social satisfaction in Iran. Yaddasht Publications. [in Persian]. Ng, K. M., Loy, J. T. C., Gudmunson, C. G., & Cheong, W. (2009). Gender differences in marital and life satisfaction among Chinese Malaysians. Sex Roles, 60, 33–43 https://doi.org/10.1007/s11199-008-9503-6 Park, H., Jun, H. J., & Joo, S. (2018). The effect of gender role attitude patterns on marital satisfaction and marital conflict among older adults. Journal of Family Relations, 23(1), 25-51. https://doi.org/10.21321/jfr.23.1.25 Qian, Y., & Sayer, L. C. (2016). Division of labor, gender ideology, and marital satisfaction in East Asia. Journal of Marriage and Family, 78(2), 383-400. https://doi.org/10.1111/jomf.12274 Rabbani-Khorasgani, A., & Kianpour, M. (2007). An introduction to theoretical approaches and practical definitions of quality of life. Quarterly Journal of Social Work, 5(4), 42-57. [In Persian]. https://ensani.ir/fa/article/download/307185 Rakwena, K. H. (2010). Marital satisfaction and intimacy: Gender role attitudes and spousal support in botswana. Loma Linda University Electronic Theses, Dissertations & Projects. Risman, B. J. (2018). Gender as a social structure. In B. Risman, C. Froyum, & W. Scarborough (Eds.), Handbook of the Sociology of Gender (pp. 19-43). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-319-76333-0_2 Ritzer, G. (2000). Contemporary sociological theory (M. Solathi, Trans). Scientific Publications. [In Persian]. Sączewska-Piotrowska, A. (2022). Changes in subjective quality of life in Poland during the COVID-19 pandemic. Procedia Computer Science, 207, 1322–1330. https://doi.org/10.1016/j.procs.2022.09.188 Sadeghi, N., Shieh, E., & Zakerhaghighi, K. (2023). Satisfaction measurement of the quality of urban life in the neighborhoods of Karaj. Social Development & Welfare Planning, 14(55), 381-427. [In Persian]. https://qjsd.atu.ac.ir/article_16012.html Sadeghi-Fasai, S., & Mirhosseini, Z. (2016). Sociological study quality of life of housewives in Tehran. Journal of Sociological Researches, 10(1), 27-48. [In Persian]. https://sanad.iau.ir/en/Journal/soc/Article/536868?jid=536868. Saeedi, Z. (2024). Predicting marital satisfaction based on attitudes towards gender roles and identity styles in couples. Journal of Family Relations Studies, 4(14), 31-40. https://doi.org/10.22098/jfrs.2024.14297.1163 Schneider, M. (1976). The “quality of life” and social indicators research. Public Administration Review, 36(3), 297–305. https://doi.org/10.2307/974587 Serajzadeh, S. H., Javaheri, F., & Faizi, I. (2019). Attitudes and behaviors of students: The second wave of longitudinal survey on the attitudes and behaviors of students in public universities under the Ministry of Science, Research, and Technology. Cultural and Social Studies Research Institute. [In Persian]. Sirgy, M. J. (2021). The psychology of quality of life: Wellbeing and positive mental health. Springer. Soltanpanah, J., Parks-Stamm, E. J., Martiny, S. E., & Rudmin, F. W. (2017). A cross-cultural examination of the relationship between egalitarian gender role attitudes and life satisfaction. Sex Roles 79, 50–58. https://doi.org/10.1007/s11199-017-0859-3 Taniguchi, H., & Kaufman, G. (2014). Gender role attitudes, troubles talk, and marital satisfaction in Japan. Journal of Social and Personal Relationships, 31(7), 975-994. https://doi.org/10.1177/0265407513516559 Tesch-Römer, C., Motel-Klingebiel, A., & Tomasik, M. J. (2008). Gender differences in subjective well-being: Comparing societies with respect to gender equality. Social Indicators Research, 85, 329–349. https://doi.org/10.1007/s11205-007-9133-3. Yoo, J. (2022). Gender role attitude, communication quality, and marital satisfaction among Korean adults. Journal of Family Studies, 28(3), 1108–1125. https://doi.org/10.1080/13229400.2020.1791230 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,116 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 318 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||