پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 43 |
| تعداد شمارهها | 1,682 |
| تعداد مقالات | 13,758 |
| تعداد مشاهده مقاله | 32,155,944 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 12,731,509 |
شناسایی سوگیریهای شناختی تأثیرگذار بر تصمیمگیری سرمایهگذاران در پروژههای سرمایهگذاری شهری | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اقتصاد شهری | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| دوره 8، شماره 2، اسفند 1402، صفحه 27-44 اصل مقاله (989.78 K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/ue.2024.139948.1276 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| روح اله شهنازی* 1؛ مجتبی پناهی2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1دانشیار بخش اقتصاد، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2دانشجوی دکتری بخش اقتصاد، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| سرمایهگذاری و جذب سرمایهگذار همواره جزء اصلیترین دغدغههای دولتهای ملی و محلی بوده است و از طرفی در سالهای گذشته، رویکردهای نوین در جذب سرمایهگذاری و چالشهای آن در علوم بینرشتهای مانند اقتصاد رفتاری بررسی شدهاند. با توجه به ادبیات اقتصاد رفتاری، در رابطه با جذب سرمایهگذاری، تحلیل تصمیم سرمایهگذار برای ورود به پروژۀ سرمایهگذاری بسیار مهم است؛ این در حالی است که تحلیل اقتصاد متعارف به دلیل مشکلات روششناختی و فروض غیرواقعی که دارد امکانپذیر نیست. پژوهشهای انجامشده در زمینۀ اقتصاد رفتاری نشان میدهد افراد هنگام ورود به پروژههای سرمایهگذاری درگیر سوگیریهای شناختی مختلفی هستند که بیشتر این الگوها یا سوگیریها قابل پیشبینی هستند. این یافتهها فرصتهایی جدید را برای درک بهتر رفتار سرمایهگذار باز میکند و میتواند به بهینهسازی سیاستگذاری در زمینۀ جذب سرمایهگذار کمک کند؛ از این رو، هدف پژوهش حاضر شناسایی عوامل رفتاری و سوگیریهای شناختی در جذب سرمایهگذاری شهری بوده است. پژوهش حاضر از نظر روش پیمایشی و از نظر هدف کاربردی است. برای این منظور، جامعۀ آماری شامل کارمندان سازمان سرمایهگذاری شهرداری، شاغلان در واحدها یا سازمانهای مربوط به سرمایهگذاری، فعالان در حوزۀ پژوهشی و مطالعههای سرمایهگذاری، سرمایهگذاران (دارای تجربۀ سرمایهگذاری) طی سال 1402 انتخاب شد. به منظور تعیین حجم نمونۀ آماری از جدول مورگان استفاده شد و با استفاده از روش نمونهگیری تصادفی 105 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. نتایج پژوهش نشان میدهد سوگیریهای شناختی اعتمادبهنفس بیش از حد، اثر قالببندی، زیانگریزی، خوشبینی، پشیمانگریزی و اثر هالهای بیشترین اثرگذاری را در انتخابها و تصمیمگیریهای سرمایهگذاران دارند. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژهها | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| جذب سرمایهگذار؛ اقتصاد رفتاری؛ سوگیری شناختی؛ تصمیمهای سرمایهگذاری | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
مقدمه جذب سرمایهگذاری و فرایند تصمیمگیری سرمایهگذاران از دیرباز موضوع جالب توجه دولتهای ملی و محلی در سراسر جهان بوده است. در سالهای گذشته، حوزۀ جذب سرمایهگذاری شاهد رویکردهای نوآورانه و بررسیهای میانرشتهای بهویژه در حوزۀ اقتصاد رفتاری بوده است. اقتصاد رفتاری چشماندازی تازه را ارائه میکند که از چالشهای روششناختی و مفروضات غیرواقعبینانۀ ذاتی اقتصاد متعارف فاصله میگیرد تا فرایندهای تصمیمگیری سرمایهگذاران را هنگام ورود به پروژههای سرمایهگذاری تحلیل کند. پژوهشهای گسترده در حوزۀ اقتصاد رفتاری نشان دادهاند (از مهمترین آنها میتوان به کانمن و تورسکی[i] (1979) اشاره کرد.) افراد هنگام تصمیمگیری دربارۀ سرمایهگذاری سوگیریهای شناختی مختلفی را از خود نشان میدهند و بسیاری از این سوگیریها از الگوهای قابل پیشبینی پیروی میکنند. این یافتهها فرصتهایی جدید را برای درک عمیقتر رفتار سرمایهگذار به منظور بهینهسازی سیاستها و راهبردهای سرمایهگذاری ارائه میکند. از طرفی، از وظایف اصلی شهرداریها اجرای پروژههای سرمایهگذاری در شهرها است که معمولاً محل تأمین اعتبارات برای این پروژهها اعتبارات دولتی یا محلی است. در سالهای گذشته، با توجه به محدودیتهای بهوجودآمده در تأمین مالی پروژههای سرمایهگذاری و کسری بودجه در بیشتر شهرداریها، توجه به رویکردهای تازه و نوین در جذب اعتبارات افزایش یافته است و در بیشتر شهرها تنوعبخشی به روشهای تأمین بودجۀ پروژههای سرمایهگذاری در دستور کار قرار گرفته است. یکی از مهمترین روشهای جذب اعتبار از طریق مشارکت سرمایهگذاران در پروژههای سرمایهگذاری اتفاق میافتد (فریدوند، 1397). در رابطه با جذب سرمایهگذاری، تصمیم سرمایهگذار برای ورود به پروژۀ سرمایهگذاری بسیار مهم است. تحلیل سیستم تصمیمگیری سرمایهگذار در اقتصاد متعارف به دلیل مشکلات روششناختی که دارد و فروض غیرواقعی امکانپذیر نیست. از طرفی، در رویکرد اقتصاد رفتاری، با توجه به فرضیاتی مانند عقلانیت محدود، سوگیریهای شناختی، سیستم تصمیمگیری شهودی و ... و با پشتیبانی آزمایشهای تجربی، بیان میشود ناهنجاریهای به اصطلاح رفتاری در تصمیمگیری عاملان نقش اساسی دارند و بنابراین، لازم است در برنامهها و سیاستهای جذب سرمایهگذاری به این موضوع توجه شود. بر این اساس، هدف این مطالعه شناسایی عوامل رفتاری و سوگیریهای شناختی (خطاهایی ذهنی که به صورتی نظاممند به گرایش، نگرش، وهم یا باوری غلط منجر میشوند) هنگام جذب سرمایهگذاری شهری است. با درک این سوگیریهای شناختی، سیاستگذاران و برنامهریزان میتوانند راهبردهایی مؤثر را برای رسیدگی به آنها و بهبود طرحهای جذب سرمایهگذاری ایجاد کنند. این پژوهش به مجموعۀ دانش رو به رشد در زمینۀ اقتصاد رفتاری کمک میکند و بینشهای حیاتی را ارائه میدهد که میتوان از آنها برای بهینهسازی سیاستهای سرمایهگذاری، تقویت توسعۀ شهری پایدار و بهبود فضای سرمایهگذاری کلی استفاده کرد؛ بنابراین، پرسش اساسی این پژوهش چیستی سوگیریهای شناختی در زمینۀ سرمایهگذاری و جذب سرمایهگذار است. برای پاسخ دادن به این پرسش در این پژوهش، ابتدا ضرورت جذب سرمایه در شهرداریها بررسی و سپس، رویکرد اقتصاد رفتاری تبیین و تشریح میشود. بعد از آن، مؤلفههای مؤثر بر جذب سرمایهگذاری به عنوان یکی از چالشهای اساسی پیش روی شهرداری بررسی و تبیین و این چالش بر اساس دیدگاه اقتصاد رفتاری تجزیه و تحلیل میشود. در ادامه، از طریق گردآوری پرسشنامه، عمدهترین سوگیریهای شناختی در رابطه با سرمایهگذاری بررسی میشوند و در نهایت، پیشنهادهایی به شهرداریها برای کاهش این سوگیریها و جذب و حفظ سرمایهگذارن ارائه میشوند. با توجه به مطالب بیانشده، مراحل و فرایند اجرای پژوهش در شکل (1) مشخص شدهاند.
شکل 1- مراحل کلی پژوهش (نگارندگان پژوهش)
مبانی نظری و مروری بر مطالعههای گذشته بررسی مطالعههای گذشته نشان میدهد با اینکه در ادبیات نظری مربوط به پژوهشهای سرمایهگذاری - رفتاری مطالعههایی متفاوت انجام شدهاند، میتوان گفت بیشتر این مطالعهها در حوزۀ بازارهای مالی و به ویژه بازار بورس بودهاند و به موضوعهای رفتاری و فرایند تصمیمگیری در فرایند جذب سرمایه و سرمایهگذار در حوزۀ اقتصاد شهری توجهی نشده است و میتوان زیربنای اساسی تمامی آنها را سه نظریۀ چشمانداز[ii]، ابتکاری[iii] و قاببندی[iv] دانست (Kartini & Nahda, 2021). برای مثال، در این زمینه میتوان به مطالعۀ زینیوند و همکاران (1400) با عنوان «سوگیریهای رفتاری و تصمیمات سرمایهگذاران حقیقی و حقوقی مبتنی بر اطلاعات تکنیکال در بورس اوراق بهادار تهران» اشاره کرد. از طرفی، در مطالعههای کلاسیک در حوزۀ اقتصاد شهری نیز رویکردهای رفتاری و موضوعهایی مانند سوگیریهای شناختی بررسی نشدهاند. برای مثال، در این زمینه میتوان به مطالعۀ فریدوند (1397) با عنوان «سرمایهگذاری در پروژههای شهری» یا مطالعۀ میرباقریهیر و سلاحورزی (1395) با عنوان «موانع جذب سرمایهگذاری در حوزۀ شهری (مورد مطالعه: استان لرستان)» اشاره کرد. در این مطالعه سعی شده است به موضوع جذب سرمایهگذاری در اقتصاد شهری و در پرتو مطالعهها و رهیافتهای اقتصاد رفتاری توجه شود.
جذب سرمایهگذاری در شهرداری جذب سرمایه و اشتغالزایی از اولویتهای کشور به ویژه در کلانشهرها محسوب میشود، تا جایی که جذب سرمایهگذار یکی از شاخصهای توسعهیافتگی اقتصادی تلقی میشود (دودانگی، 1395). در عین حال، یکی از دیدگاههای اساسی مدیران شهری انجام پروژههای شهری است؛ اما متأسفانه به دلایلی گوناگون، اجرای پروژهها بر مبنای زمانبندی و سرعت قابل قبول همواره با چالشهای جدی مواجه بوده است و در بازۀ زمانی طولانیتر و با هزینۀ بیشتر نسبت به پیشبینیهای انجامشده اجرایی میشود. یکی از مهمترین دلایل آن را میتوان عدم تأمین مالی و وجود جریان مناسب نقدینگی در پروژه نام برد. این موضوع در پروژههای شهری دارای اهمیتی بیشتر است، به این دلیل که مدیریت درآمد و هزینه باید توأمان انجام شود؛ از این رو، توجه به سازوکارهای تأمین مالی پروژهای شهری به واسطۀ ویژگیهای حاکم بر این پروژهها اهمیتی بهسزا دارد. از سوی دیگر، متأسفانه با وجود ظرفیتهای نهفته در این پروژهها، عنصر مشارکت جایگاه خود را نیافته و فرض بر این است که بیشک منابع مالی پروژه باید به دست کارفرما (مدیریت شهری) تأمین شوند؛ به این ترتیب، بررسی جایگاه مشارکت در انجام پروژهها و شیوۀ تحقق آن، علاوه بر فزونی جایگاه این عنصر مهم در فرایندهای شهری، خواهد توانست پاسخی درخور برای چالش تأمین مالی پروژههای شهری بیابد (رسولیمنش، 1391). موانع جذب سرمایهگذاری منظور از موانع جذب سرمایهگذاری حذف عواملی است که روند تشکیل و توسعۀ سرمایهگذاری در مناطق مختلف را تحت تأثیر منفی خود قرار میدهند. اقدام سرمایهگذاران به سرمایهگذاری در گرو پیدایش و وجود بسترهایی است و تا زمانی که این بسترها فراهم نشوند، سرمایهگذاری شکل نمیگیرد (میرباقریهیر و سلاحورزی، 1395). برخی از موانع جذب سرمایهگذاری عبارتاند از:
علاوه بر موانع بیانشده، میتوان به موانع سیاسی، موانع فرهنگی و اجتماعی نیز اشاره کرد. در این عرصه باید سرمایهگذاریهای مولد در افکار جامعه از نظر ایجاد ارزشافزوده، تولید و اشتغال و داشتن سهم جالب توجه در تولید ناخالص ملی به عنوان ارزش در نظر گرفته شوند و رابطۀ پیوسته و نزدیک میان توسعه و نظام اقتصادی ایجاد و همچنین، سرمایهگذاری در نظام فکری جامعه وارد شود تا از یک طرف، در جامعه فضای فرهنگی مساعدی آماده شود و از طرف دیگر، اعتمادبهنفس در سرمایهگذاران و مدیران به وجود آید. سرمایهگذار در شرایط مناسب که حس تعهد و تعلق به شهر را داشته باشد، راحتتر وارد جریان سرمایهگذاری میشود. همچنین، یکی از مهمترین مفاهیم در زمینۀ جذب سرمایهگذاران امنیت سرمایهگذاری است. نخستین بار، برونتی[v] و همکاران (1998) با طراحی شاخصی برای اندازهگیری قابلیت اعتماد به قوانین و محاسبۀ آن در بیش از هفتاد کشور نشان دادند کشورهایی که قوانین در آنها کمتر قابل اعتماد هستند، سرمایهگذاری و رشد اقتصادی کمتری را تجربه میکنند. از طرفی، ریشۀ بسیاری از موانع فرهنگی و اجتماعی مانند اعتماد، مشارکت افراد، حس تعهد و ... در رویکردهای هترودوکس[vi] اقتصادی نظیر اقتصاد نهادی و اقتصاد رفتاری بحث و بررسی میشود. در ادامه، با توجه به رهیافتهای اقتصاد رفتاری، موانع رفتاری و شناختی جذب سرمایهگذاری بررسی میشوند. همچنین، روشها و پیشنهادهای اقتصاد رفتاری برای تضمین امنیت سرمایهگذاری، تضمین برگشت سرمایه، تبلیغ مناسب، شفافیت در سرمایهگذاری و امور اجتماعی و روانشناختی جذب سرمایهگذاری و ... بررسی میشوند.
اقتصاد رفتاری اقتصاد رفتاری یکی از شاخههای نسبتاً جدید در دانش اقتصادی محسوب میشود که در سالهای گذشته مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است. هیکلوم[vii] ( 2014 ) معتقد است اقتصاد رفتاری فصلی جدید را برای پژوهشهای اقتصاددانان در رابطه با نواقص بازار به وجود آورده است. به نظر میرسد جریان اصلی اقتصاد (نئوکلاسیکهای بعد از جنگ) در رابطه با شناخت رفتار انسانها کاستیهایی دارد و اقتصاد رفتاری خواستار رفع این کاستیها در راستای دقیقتر کردن بُعد اقتصادی انسانشناسی است. اقتصاد رفتاری با استفاده از علم اقتصاد و روانشناسی نشان داده است مبانی شناخت انسانها و متغیرهای جمعیتی و مانند آنها بر تصمیمهای اقتصادی افراد اثر میگذارند و آنها را از تصمیمهای عقلایی دور میکنند (انصاری و همکاران، 1394). به عبارتی، حوزۀ نوظهور اقتصاد رفتاری تلفیقی شیرین و دلچسب از روانشناسی و اقتصاد دربارۀ فرایند انتخاب و تصمیمگیری انسانها است (Thaler, 2015)؛ اما باید این نکته را در نظر گرفت که برخی از طرفداران مکتب اقتصاد رفتاری جرئتی بیش از استفاده از نظریههای روانشناسی به خود دادهاند و برای توضیح دینامیسم اقتصادی، نظریههای علوم جامعهشناسی و انسانشناسی را نیز به کار گرفتهاند و باعث به وجود آمدن تحول در این دیدگاه شدهاند. این نظریه که انسانها موجوداتی کاملاً منطقی نیستند مدتها است در زمینههایی مانند روانشناسی یا علوم عصبشناسی شناخته شده است؛ با این حال، اقتصاد بهتازگی شروع به بهکارگیری جنبههای جامعهشناختی، انسانشناختی و روانشناختی برای توضیح عملکرد بازارها و رفتار سرمایهگذاران کرده است. همانطور که اشاره شد، اقتصاد رفتاری رشتهای است که با کمک دانشهایی در زمینههای روانشناسی، عصبشناسی، انسانشناسی و جامعهشناسی، برای درک بهتر فرایند تصمیمگیری اقتصادی افراد به کمک نظریۀ اقتصادی مرسوم آمده است تا آنها را تکمیل و غنیتر کند. در حقیقت، علم اقتصاد رفتاری نقطۀ مقابل اقتصاد مرسوم نیست. به گفتۀ تالر[viii] (2015)، اقتصاد رفتاری ابزارهای تحلیلی و تجربی بیشتری را برای درک و پیشبینی رفتار انسان در اختیار اقتصاددانان قرار داده است.
فرایند تصمیمگیری در اقتصاد رفتاری تصمیمگیری فرایندی است که طی آن فرد باید بین دو یا چند گزینه انتخاب کند. این فرایند ممکن است در تمام ابعاد زندگی روزمره اعم از شخصی و حرفهای رخ دهد. دو عامل اصلی در فرایند تصمیمگیری دخیل هستند:
برخلاف نظریۀ اقتصادی مرسوم که مدعی است فرایند تصمیمگیری مبتنی بر تحلیل و محاسبۀ دقیق همۀ گزینههای موجود است، اقتصاد رفتاری استدلال میکند احساسات و شهود نقش اساسی در این فرایند دارند. در اقتصاد متعارف، عقلانیت افراد بر جنبۀ عاطفی آنها غالب است؛ در حالی که اقتصاد رفتاری معتقد است دومی نقش اصلی را در تصمیمگیری ایفا میکند. در این راستا، کانمن در کتاب خود به نام تفکر، سریع و آهسته (2011)، دو سیستم فکری را متمایز میکند:
این دو سیستم با هم تعامل دارند و همیشه فعال هستند. سیستم 1 دائماً به سیستم 2 در قالب برداشتها، شهود، مقاصد و احساسات پیشنهاد میدهد. تأثیرات و شهود اگر توسط سیستم 2 تأیید شوند، به باورها و انگیزهها و سپس، به اعمال ارادی تبدیل میشوند. به طور کلی، هر دو سیستم بهراحتی با هم کار میکنند؛ بنابراین، سیستم 2 پیشنهادهای سیستم 1 را میپذیرد. فقط زمانی که سیستم 1 با مشکل مواجه شود، به سیستم 2 روی میآورد تا روشی دقیقتر را پیشنهاد کند که میتواند مشکل را حل کند. این توزیع کار بین دو سیستم اجرا را بهینه میکند. سیستم 1 به اندازۀ کافی کار میکند، پیشبینیهای کوتاهمدت آن معمولاً مناسب هستند و پاسخهای اولیۀ آن سریع و به طور کلی مناسب هستند؛ با این حال، این سیستم دارای سوگیریهایی است (سوگیریهای سیستماتیک که احتمالاً در شرایط ویژه مرتکب آنها میشود). در مقابل، سیستم 2 دارای فرآیندی کند برای تصمیم گیری است که مقداری زیاد انرژی مصرف میکند. جدول 1- بررسی دو سیستم فکری (Kahneman, 2011)
در اصل، فرایند تصمیمگیری با یک روش تفکر مبتنی بر احساسات و شهود شکل میگیرد که پاسخهای سریع و خودکار ایجاد میکند؛ بنابراین، شهود و استدلال دو روش تفکر هستند. اولی مسئول برداشتها و قضاوتهای سریع است و دومی بسیار کندتر است، به تلاش بیشتر نیاز دارد و باید آگاهانه کنترل شود. بیشتر تصمیمهای روزانه توسط سیستم 1 با نتیجۀ نسبتاً خوب گرفته میشوند، بهجز هرگونه سوگیری که ممکن است رخ دهد. سیستم 2 فقط برای حل پرسشهایی دشوار عمل میکند که به تجزیه و تحلیل و تفکر انتقادی نیاز دارند. در نتیجه، پژوهشهای کانمن (2011) نشان میدهند مدل عامل منطقی همۀ تصمیمهای انسانها را به تصویر نمیکشد. این دشواری به دلیل وجود سوگیریها است؛ یکی از دلایل عمدۀ به وجود آمدن این سوگیریها استفاده از ترفندها یا میانبرهای ذهنی (که اکتشافی نیز نامیده میشوند) در تصمیم گیری است که به سادهسازی بسیاری از فرایندهای ذهنی کمک میکنند که دائماً در حال وقوع هستند و زندگی روزمره را آسانتر میکنند.
سوگیری شناختی همانطور که بیان شد، سیستم تصمیمگیری 1 مستعد سوگیریهای شناختی است. در این قسمت سوگیری شناختی[ix] در علم روانشناسی تعریف میشود. روانشناسان شناختی بر این نکته تأکید میکنند که میتوان مغز انسان را پردازشکنندۀ اطلاعات دانست که با توجه به اطلاعاتی که به آن وارد میشود، مشکلات را بررسی و حل میکند. در فرایند تصمیمگیری، مهمترین مرحله شناخت و دریافت صحیح اطلاعات از پیرامون یک موضوع است. هرچه این شناخت به نحو بهتر انجام شود و کاملتر باشد، بدیهی است در ادامۀ مراحل تصمیمگیری کار به نحو بهتر دنبال میشود و در غیر این صورت، تصمیمگیری پیامدی مناسب نخواهد داشت. پژوهشهای روانشناسی نشان میدهند به علل مختلف، فرایند شناخت بهدرستی انجام نمیشود. به همین علت، مجموعهای از سوگیریهای شناختی برشمرده شدهاند که به معنای انحراف از واقعیت موضوعی هستند که تحت بررسی است. به حکم مبانی روانشناختی، در معرض این سوگیریها است که واکنشهای انسان در مواجهه با پدیدهها و تصمیمهایی که باید گرفته شوند تحت تأثیر قرار میگیرند. البته در شرایط مختلف، این سوگیریها ممکن است کمتر یا بیشتر بروز یابند. در هر صورت، هنگامی که موضوع انحرافهای شناختی مطرح است، بحث بر این است که اگر فرد خود را خارج از ماجرا احساس میکرد، شناخت و قضاوتی دیگر داشت و اکنون که در شرایط ویژه و در معرض تورش قرار گرفته است، قضاوت و شناخت وی تحت تأثیر قرار گرفته است (سعیدی و فرهانیان، 1390). منابع سوگیریهای شناختی در تصمیمگیری بهاختصار در زیر آمدهاند:
سوگیری در تصمیمگیری سرمایهگذاری انسانها همواره تصمیمهای منطقی و دقیق نمیگیرند. در واقع، بهجای فرایندهای تحلیلی و کنترلشده، بیشتر تصمیمها را به دنبال فرایندهای شهودی و خودکار میگیرند. این طرز تفکر سریع و شهودی متحمل تأثیرپذیری از سوگیریها است که این امر به گرفتن تصمیمهای احتمالاً اشتباه منجر میشود. رایجترین سوگیریهایی که بر تصمیمهای سرمایهگذاری تأثیر میگذارند عبارتاند از:
توهم کنترل[xi]: در این سوگیری، سرمایهگذاران تصور میکنند میتوانند پیامدها را کنترل کنند یا دستکم بر آنها تأثیر بگذارند؛ در حالی که واقعاً این گونه نیست. در چنین شرایطی، سرمایهگذاران حاضر به پذیرش ریسک بسیار زیاد هستند که در نتیجۀ آن، بازده آنها بهشدت کاهش خواهد یافت (Rajagopalan, & Gurusamy, 2015؛ سعیدی و فرهانیان، 1390). سوگیری تأیید[xii]: تفسیر اطلاعات دریافتی یا جستوجوی اطلاعات جدید به گونهای که از باورها یا ایدههای قبلی پشتیبانی کند. این سوگیری باعث میشود سرمایهگذاران بهجای جستوجوی نظرات یا گزارشهای متناقض، به طور انتخابی به دنبال اطلاعات تأییدکنندۀ نظرات خود باشند؛ در نتیجه، ریسک سرمایهگذاری نامناسب را در پی دارد (Howard, 2012).
مراحل تصمیمگیری سرمایهگذاری تصمیمگیری سرمایهگذاری فرایندی پویا و پیچیده است. این فرآیند را میتوان بر اساس مطالعۀ کادناس[xxvi] (2020) به سه مرحله تقسیم کرد. در این سه مرحله، احساسات سرمایهگذاران، افکار و زبان آنها نقش حیاتی را ایفا میکنند؛ زیرا این عناصر کلیدی برای تصمیمگیری هستند. همچنین، در هر مرحله، سوگیریهای شناختی و رفتاری مشخصی ممکن است بر سرمایهگذاران تأثیر بگذارند که لازم است از آنها آگاه باشند تا پیامدهای آنها را کاهش دهند. این سه مرحله عبارتاند از:
اولین مرحله تماس با محصول سرمایهگذاری یا بازار سرمایهگذاری است. معمولاً سرمایهگذار به طور فعال به دنبال اطلاعات دربارۀ آنها است. این مرحله ممکن است جستوجوی اینترنتی، بازدید از شرکت، تبلیغات یا توصیه یا مکالمه با یک مدیر باشد. جنبههایی مانند نظرات در انجمنها، شبکههای اجتماعی، خدمات مشتری یا تبلیغات، در میان دیگران، ممکن است سرمایهگذاران را تحت تأثیر قرار دهند. شایعترین سوگیریها در این مرحله سوگیری تأیید، لنگر، سوگیری اقتدار، تنزیل هذلولی، اعتمادبهنفس بیش از حد، اثر قالببندی، رفتار گلهای، خوداسنادی، اثر هاله و اثبات اجتماعی هستند. ریسک اصلی در این مرحله این است که این سوگیریها ممکن است بر شیوهای که سرمایهگذاران اطلاعات مربوط به محصول یا شرکت را درک میکنند، تأثیر بگذارند؛ به طوری که آنها بدون توجه به اطلاعاتی دیگر که ممکن است مرتبط باشد، به تصمیمگیری میرسند.
در این مرحله، سرمایهگذار برای خرید محصول سرمایهگذاری یا پروژۀ سرمایهگذاری یا شرکت انتخابشده وارد معامله میشود. سرمایهگذار علاوه بر سوگیریهای بیانشده در مرحلۀ قبلی، با سوگیری زیانگریزی، پشیمانگریزی، اثر ایکیا و توهم کنترل نیز در این مرحله روبهرو خواهد بود و به این دلیل که رفتار انسان مشروط به ترس از دست دادن و تنزیل هذلولی است، نحوۀ ارائه اطلاعات در این مرحله بسیار مهم است. سرمایهگذاران بر اساس چگونگی انتخاب گزینهها تصمیم میگیرند.
پس از انتخاب پروژه سرمایهگذاری، مرحله مهم بعدی برای سرمایهگذار نظارت بر عملکرد آن است. در طول این مرحله، سوگیریهای اصلی که سرمایهگذار را تحت تأثیر قرار میدهد، تنزیل هذلولی ، سوگیری حفظ وضع موجود و سوگیری هزینه هدر رفته است. به عنوان مثال، تنزیل هذلولی میتواند سرمایهگذار را از سرمایهگذاری برای مدت طولانی برنامهریزی شده و مناسب منصرف کند. به همین ترتیب، سرمایهگذار ممکن است برای کاهش هزینههای هدر رفته روی سرمایهگذاریهای شکستخورده برنامهریزی کند. جدول زیر خلاصهای از رایجترین سوگیریها در هر یک از این مراحل را نشان میدهد.
جدول 2- سوگیریها در مراحل سرمایهگذاری (Cadenas, 2020)
اقتصاد رفتاری و هنجارهای اجتماعی در رابطه با سرمایهگذاری در رویکرد اقتصاد رفتاری به این موضوع اشاره میشود که انسانها در انزوا دست به تصمیمگیری نمیزنند. علاوه بر عوامل روانشناختی، احساسی و شهودی که در این فرایند نقش دارند، هنجارها و عوامل اجتماعی و فرهنگی نیز در این فرایند تأثیرگذار هستند (کیانپور، 1400). در ادامه، چند عامل اجتماعی مؤثرتر فرایند تصمیمگیری در زمینۀ سرمایهگذاری را بررسی میکنیم:
روش پژوهش پژوهش حاضر از نظر روش پیمایشی و از نظر هدف کاربردی است. برای جمعآوری دادهها از یک پرسشنامۀ محققساخته استفاده شده است. پرسشهای این پرسشنامه بر اساس شاخصهایی طراحی شدهاند که هر یک بیانگر سوگیریهای رفتاری و شناختی هستند. در این پژوهش، سوگیریها به دو صورت بررسی شدهاند. ابتدا، به صورت غیرمستقیم به تورشهای رفتاری اشاره شد و افراد پاسخگو نظرات خود را بیان کردند و در مرحلهای دیگر، به صورت مستقیم به سوگیریهای رفتاری اشاره شد و نظر پاسخدهندگان تحلیل شد. در این پژوهش، جامعۀ آماری شامل 1- کارمندان سازمان سرمایهگذاری شهرداری، 2- شاغلان در واحدها یا سازمانهای مربوط به سرمایهگذاری، 3- فعالان در حوزۀ پژوهشی و مطالعات سرمایهگذاری، 4- سرمایهگذاران (دارای تجربۀ سرمایهگذاری) و 5- سایرین بوده است. به منظور تعیین حجم نمونۀ آماری از جدول مورگان استفاده شد و با استفاده از روش نمونهگیری تصادفی 105 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای سنجش روایی پرسشنامه از نظرات متخصصان رفتاری و مالی و اساتید این حوزه استفاده شد و ابهامهای پرسشهای پرسشنامه برطرف و اصلاحهای لازم انجام شدند و در نهایت، روایی آن تأیید شد. برای تعیین پایایی پرسشنامه از روش آلفای کرونباخ استفاده شد. همچنین، به منظور پردازش اطلاعات بهدستآمده در این پژوهش از نرمافزار SPSS استفاده شده است.
یافتهها جدول زیر شاخصهای فراوانی و درصد فراوانی ویژگیهای جمعیتشناختی اعضای نمونه را نشان میدهد.
جدول 3- ویژگیهای جمعیت شناختی نمونۀ آماری (یافتههای پژوهش)
همانطور که قبلاً بیان شد، در قسمت اول پرسشنامه به صورت غیرمستقیم به سوگیریهای رفتاری اشاره شده است. برای مثال، از مخاطبان خواسته شده است تا میزان موافقت خود با این جمله را بیان کنند: «برخی از سرمایهگذاران فکر میکنند اطلاعات و دانش آنها بیشتر از دیگران است» که این پرسش به صورت غیرمستقیم به سوگیری اعتمادبهنفس بیش از حد اشاره دارد. نتایج این قسمت در جدول (4) آورده شده است. در ابتدا، باید بیان کرد با توجه به مقادیر آلفای کرونباخ بهدستآمده برای پرسشهای پرسشنامه که بزرگتر از 7/0 برآورد شدهاند، میتوان پذیرفت پرسشهای این قسمت از پرسشنامۀ پژوهش پایا بودهاند. مطابق نتایج جدول (4)، مشاهده میشود بهترتیب سوگیریهای رفتاری اعتمادبهنفس بیش از حد، اثر قالببندی، زیانگریزی، سوگیری خوشبینی و اثر هالهای دارای متوسط نمرات بیشتری بودهاند؛ بنابراین، این سوگیریها از نظر افراد پاسخگو از اهمیتی بیشتر برخوردار هستند. در ادامه، در نمودار (1) مهمترین شاخصها که از دید افراد پاسخگو بیشترین امتیاز را داشتهاند، آورده شدهاند.
جدول 4- آلفای کرونباخ و آمار توصیفی سوگیریهای رفتاری سرمایهگذاران (یافتههای پژوهش)
نمودار 1- سوگیریهای با امتیاز بیشتر (یافتههای پژوهش)
در قسمت بعد به سوگیریهای رفتاری به صورت مستقیم اشاره شده است و توضیحاتی دربارۀ چیستی سوگیریها بیان شده است. برای مثال، از افراد خواسته شده است تا میزان موافقت خود با تأثیرگذاری این سوگیری در فرایند سرمایهگذاری را بیان کنند: «اعتمادبهنفس بیش از حد (سرمایهگذارانی که اعتمادی بیش از اندازه به خودشان دارند؛ تواناییهایشان را بیش از حد واقعی برآورد میکنند؛ همچنین، بدون درنظر گرفتن طیفی گسترده از احتمالات، نسبت به نتایج خوشبین هستند؛ در نتیجۀ سوگیری اعتمادبهنفس بیش از حد، انبوهی از اشباهها مانند تصمیمگیری آنی، پذیرش ریسک بیش از حد توان، معاملات افراطی و از بین بردن بخشی عمده از سود را رقم میزنند)». مطابق نتایج بهدستآمده در جدول (5)، با توجه به مقادیر آلفای کرونباخ بهدستآمده برای پرسشهای پرسشنامه که بزرگتر از 7/0 برآورد شدهاند، میتوان پذیرفت پرسشهای این قسمت از پرسشنامۀ پژوهش پایا بودهاند. همچنین، سوگیریهای پشیمانگریزی، اعتمادبهنفس بیش از حد، اثر قالببندی، زیانگریزی و تعصب خوشبینی بهترتیب از بیشترین اهمیت برخوردار بودهاند و افراد پاسخگو برای این سوگیریها بیشتر اهمیت قائل بودهاند. در ادامه، در نمودار (2) مهمترین شاخصها که از دید افراد پاسخگو بیشترین امتیاز را داشتهاند، آورده شدهاند.
جدول 5- آلفای کرونباخ و آمار توصیفی سوگیریهای رفتاری سرمایهگذاران
(یافتههای پژوهش)
نمودار 2- سوگیریهای با امتیاز بیشتر (یافتههای پژوهش)
در ادامه، از افراد پاسخگو خواسته شد تا میزان موافقت خود را در رابطه با نقش دیگر عوامل مداخلهگر اثرگذار بر تصمیمگیری سرمایهگذاران فردی بیان کنند که نتایج بهدستآمده به این شرح است: با توجه به نظر افراد پاسخگو، محیط، مشورت، انعطافپذیری، دیستریکت[xxviii] و سبک زندگی بهترتیب از اثرگذاری بیشتری برخوردار بودهاند. همچنین، با توجه به مقادیر آلفای کرونباخ بهدستآمده برای پرسشهای پرسشنامه که بزرگتر از 9/0 برآورد شدهاند، میتوان پذیرفت پرسشهای این قسمت از پرسشنامۀ پژوهش پایا بودهاند.
جدول 6- آلفای کرونباخ و آمار توصیفی سرمایهگذاران (یافتههای پژوهش)
نمودار 3- عوامل روانشناختی مؤثر بر سرمایهگذاری (یافتههای پژوهش)
نتیجهگیری در سالیان گذشته، کسری بودجۀ شهرداری، ناپایداری درآمدهای شهرداریها، کمبود منابع سرمایهگذاری در شهرها و برنامهریزی برای جذب سرمایهگذاریهای بخش خصوصی از مهمترین دغدغههای شهرداریها بودهاند. این در حالی است که سیاستهای جذب سرمایهگذاری موجود در شهرداریها پاسخگوی تحولات و چالشهای اقتصادی جدید نیستند و ضرورت دارد در این زمینه بازنگریهایی انجام شوند. به منظور حل این مشکل، در بسیاری از کشورهای پیشرفتۀ اقتصادی از روشهای نوین برای جذب سرمایهگذار استفاده میشود. مطالعۀ حاضر نشان میدهد میتوان از ابزارهای اقتصاد رفتاری به عنوان رویکردی نوین در زمینۀ علم اقتصاد برای جذب سرمایهگذاری استفاده کرد. یکی از موضوعهای مهم در جذب سرمایهگذار عوامل تأثیرگذار بر تصمیمگیری سرمایهگذاران است. تحلیل سیستم تصمیمگیری سرمایهگذار در اقتصاد متعارف به دلیل مشکلات روششناختی که دارد و فروض غیرواقعی امکانپذیر نیست. این مشکلات روششناختی در رهیافت اقتصاد رفتاری بررسی و برطرف میشوند. در این رویکرد، با ارائۀ تحلیلی واقعی از رفتار انسان اقتصادی، بیان میشود افراد در بازار سرمایه به طور کامل به صورت عقلایی رفتار نمیکنند. بسیاری از عوامل شناختی و رفتاری هستند که در جهتدهی سرمایهگذاران نقش ایفا میکنند. این رویکرد بیان میکند سوگیریهای شناختی اثری بااهمیت روی تصمیمگیری سرمایهگذاری افراد دارند؛ از این رو، شناخت این عوامل ممکن است در جهتدهی و جذب سرمایهگذاران در پروژههای سرمایهگذاری بسیار مهم باشد. در این پژوهش، سعی شد تا با انجام مطالعهای میدانی، سوگیریهای شناختی پیشروی سرمایهگذاران در سه مرحلۀ جستوجو برای اطلاعات، انتخاب پروژۀ سرمایهگذاری (ورود به پروژه) و نظارت بر پروژۀ سرمایهگذاری بررسی و سپس رتبهبندی شوند. نتایج بهدستآمده از تحلیل پرسشنامۀ این پژوهش نشان داد سوگیریهای شناختی اعتمادبهنفس بیش از حد، اثر قالببندی، زیانگریزی، سوگیری خوشبینی، سوگیری پشیمانگریزی و اثر هالهای اثرگذاری بیشتری را در انتخابها و تصمیمگیریهای سرمایهگذاران دارا هستند. همانطور که در بخش ادبیات نظری این پژوهش اشاره شد، بسیاری از مطالعهها در این زمینه به شناسایی سوگیریهای مربوط به سرمایهگذاری های مالی معطوف هستند و این پژوهش برای اولین بار در کشور ایران به شناسایی سوگیریهای شناختی در جذب سرمایهگذاری در شهرداری اختصاص یافته است؛ با این حال، بسیاری از سوگیریهای شناساییشده در این پژوهش با سوگیریهای شناساییشده در زمینۀ سرمایهگذاری مالی و بازارهای سرمایه نیز مطابقت دارند. برای نمونه، در مطالعۀ باباجانی محمدی و همکاران (1396)، عمدۀ سوگیریهای شناساییشده در بازاهای مالی و سرمایه شامل اعتمادبهنفس بیش از حد، اتکاء و تعدیل، نمایندگی، خوداسنادی، محافظهکاری، ابهامگریزی، حسابداری ذهنی، رویدادهای گذشته، شکلدهی، اثر وضعی، خودکنترلی، خوشبینی، زیانگریزی و پشیمانگریزی بودهاند. نتایج ایـن مطالعه میتواند با اتخاذ سیاستگذاریها و تصمیمهای مناسب توسط برنامهریزان اقتصاد شهری، راهحلی بهینهتر را برای جذب سرمایهگذاری ارائه دهد.
راهکارهای پیشنهادی برای شهرداریها به منظور جذب سرمایهگذاری با توجه به رویکرد اقتصاد رفتاری اقدامات متناسب با سوگیریهای شناختی
برای کاهش این سوگیری، شهرداری میتواند با ارائۀ برنامهریزی دقیق و منطقی و با در نظر گرفتن ریسکها و اتفاقات پیشبینینشده موجب شود سرمایهگذار هنگام ورود به پروژههای سرمایهگذاری دید مناسب، منطقی و واقعی داشته باشد. از طرفی، ضرورت دارد شهرداری از ظرفیت مشاوران تخصصی در کنار سرمایهگذاران استفاده کند. همچنین، با آگاهیبخشی از این نوع سوگیری و دریافت بازخورد و نظرات افراد متخصص و قابل اعتماد در شرایط گوناگون میتوان شدت این سوگیری را در جامعه کاهش داد.
همانطور که بیان شد، اثر قالببندی یک سوگیری شناختی است که با طرح گزینههای موجود به شیوههای مختلف، تصمیمگیری را تحت تأثیر قرار میدهد. به عبارتی دیگر، افراد تحت تأثیر گونههای متفاوت ارائۀ یک محتوا یا پرسش یکسان قرار میگیرند. با توجه به این سوگیری، شهرداری هنگام ارائۀ پیشنهادهای سرمایهگذاری باید از تحریک بیش از حد مخاطب بپرهیزد. اطلاعات بیش از اندازه باعث لبریز شدن فرایند شناختی سرمایهگذار میشود و فرایند تصمیمگیری را دچار اخلال میکند. فقط ارائۀ اطلاعات کلیدی و گزینههای محدود به سرمایهگذار کمک میکند تا با کمترین تلاش و تمرکز بتواند پروژههای سرمایهگذاری بهتری را انتخاب کند. نکتۀ مهم در کاربرد این سوگیری شناختی در جذب سرمایهگذار این است که شهرداری باید از عبارتها و جملههایی برای ارائۀ پروژههای سرمایهگذاری استفاده کند که به القای کاهش ریسک در افراد منجر میشوند. اثر قالببندی به ویژه برای پروژههای سرمایهگذاری بسیارکاربردی است که پرریسک هستند. زمانی که یک قالببندی ضرر را در ذهن تداعی میکند، تمایل به گریز از آن بیشتر است و اگر فایده را به خاطر آورد، ذهن بیشتر به آن توجه میکند. در معرفی پروژههای سرمایهگذاری، فایدهها و سودهای پروژه پررنگتر نمایش داده میشوند. اصطلاحاً توجهها باید به نیمۀ پر لیوان معطوف شوند. در بحث تبلیغات برای جذب سرمایهگذار استفاده از جملههایی مانند «چون شما ارزشش را دارید» یا «فرصت را از دست ندهید» توسط افراد مورد علاقۀ مردم (هنرمندان، بازیگران، تأثیرگذاران، ...) نوعی قالببندی مناسب است. لازم است برای پروژههای مختلف از واژههای مناسب استفاده شود. برای مثال، در بازاریابی رفتاری، برای تبلیغ یک خودروی گران استفاده از لغت «خودروی لوکس» بهجای «خودروی گران» و برای تبلیغ یک خودروی ارزان استفاده از لغت «خودروی اقتصادی» بهجای «خودروی ارزان» نمونههایی دیگر از کاربرد قالببندی هستند.
ممکن است سرمایهگذاران احتمالی هنگام ارزیابی نتایج پروژههای خطرپذیر دچار خوشبینی خیالی شوند و بهجای اینکه با ارزیابی و وزندهی به سودها، زیانها و احتمالات پیشبینیهای واقعی ارائه دهند، تمایل داشته باشند سودها و منافع را بیش از حد واقعی و هزینهها و ریسکها را کمتر از حد واقعی در نظر بگیرند. در این مواقع، شهرداریها باید به سرمایهگذاران برای دستیابی به پیشبینی واقعی و منطقی با دادن اطلاعات واقعی کمک کنند. همچنین، شهرداری برای کاهش آسیبهای این سوگیری برای سرمایهگذاران میتواند از راهکارهای زیر استفاده کند که این امر به جذب سرمایهگذاران احتمالی در آینده نیز کمک میکند: - در ارائۀ اطلاعات به سرمایهگذاران از نکات آماری برای پیشبینیها و ارزیابیهای استفاده کند. - از تجربههای افراد متخصص برای استفادۀ سرمایهگذاران جدید استفاده کند. - برای روند سرمایهگذاری دستورالعملهای شفاف ایجاد کند.
همانطور که بیان شد، سوگیری هالهای زمانی رخ میدهد که افراد بر اساس جزئیات دربارۀ کلیات بسیار سریع نتیجهگیری میکنند. در واقع، فرد با دیدن یکی از ویژگیهای یک نفر یا یک پدیده و بر اساس آن ویژگی دربارۀ سایر ویژگیهای فرد یا پدیده قضاوت میکند. نکتهای که شهرداری باید در رابطه با این سوگیری به آن توجه کند این است که اگر سرمایهگذار برداشت و دیدی مثبت از کلیت شهرداری داشته باشد، به احتمال زیاد تصوری مشابه از پروژهای سرمایهگذاری در شهرداری خواهد داشت. برعکس این امر نیز صادق است؛ یعنی سرمایهگذاری که دید منفی نسبت به شهرداری داشته باشد، این دید روی طرز فکر او دربارۀ ورود به پروژههای سرمایهگذاری در شهرداری نیز تأثیر میگذارد. شهرداری باید سعی کند ارتباطی واقعی را با سرمایهگذاران حفظ کند که این امر نیازمند بررسی، درک شخصیت آنها، در دسترس بودن و مشاوره دادن به آنها است.
در تبلیغات مربوط به جذب سرمایهگذار میتوان زمان دریافت پیشنهادهای سرمایهگذاری را فقط برای مدتی محدود مششخص کرد و برای پیشنهادهایی که سریعتر ارسال میشوند حمایتهایی را در نظر گرفت. با این کار احساس کمبود در مخاطبان ایجاد میشود؛ بنابراین، اگر آنها الان پیشنهاد سرمایهگذاری داشته باشند، میتوانند از مزایای پیشنهاد شهرداری استفاده کنند؛ ولی اگر منصرف شوند، مزایای پیشنهاد را از دست خواهند داد. همچنین، با استفاده از تایمر شمارش معکوس میتوان به علاقهمندان به سرمایهگذاری نشان داد پیشنهاد سرمایهگذاری شهرداری تا چه اندازه فوری، جذاب و مهم است؛ بنابراین، آنها میتوانند دقایق و ثانیهها را تا پایان زمان پیشنهاد شهرداری تماشا کنند؛ چنین کاری نه فقط باعث میشود سرمایهگذاران بالقوه اصل کمبود را حس کنند، بلکه فوریت آن را نیز احساس کنند.
یکی از دلایل بروز خطای لنگر نداشتن اطلاعات دقیق و کافی است؛ بنابراین، جمعآوری اطلاعات و توجه دقیقتر و عمیقتر به دادهها یکی از راههای کاهش بروز این خطا است. حتی افراد باتجربه نیز تحت تأثیر این خطا قرار میگیرند. در واقع، این سوگیری نوعی میانبر ذهنی برای ارزشدهی به چیزی است که دربارۀ مقدار واقعی آن چیزی نمیدانیم. سرمایهگذاران در تصمیمگیریهای خود به منظور کاهش ریسک به اطلاعات قبلی خود تکیه میکنند و با توجه به خطای لنگر اطلاعات خود را با توجه به اطلاعات جدید تعدیل نمیکنند. شهرداریها باید اطلاعات شفاف و بهروز را در اختیار سرمایهگذاران قرار دهند و با دادن اطلاعات باکیفیت و دقیق و انجام محاسبههای شفاف، سودهای پیشبینیشدۀ ریسک سرمایهگذاری را کاهش دهند. این کار باعث میشود رفتار احساسی سرمایهگذاران کاهش یابد و سرمایهگذار دچار خطای لنگر نشود. انتقال صحیح اطلاعات مالی مربوط به پروژههای سرمایهگذاری افزایش قابلیت اتکای اطلاعات مالی پروژهها و افزایش اطمینان سرمایهگذاران را در پی دارد. باید برای انتقال صحیح پیغام و رفع پدیدۀ لنگر ذهنی بسترسازی شود و روشهای اطلاعرسانی پروژههای سرمایهگذاری در شهرداری بهبود یابند. همچنین، سودهای انتظاری پروژهها بادقت تهیه و اعلام شوند و سرمایهگذاران به ارائۀ طرحهای توجیهی و گزارش خلاصۀ مدیریتی مناسب ملزم شوند. بهبود گزارشهای اقتصادی و مالی باکیفیت موجب کاهش انواع خطایهای شناختی میشود و با رفع اختلال انتقال پیام، اطلاعات به طور صحیح به سرمایهگذاران منتقل خواهد شد. به طور کلی، کاهش هزینۀ پردازش اطلاعات، بهبود کیفیت اطلاعات و بهبود فرایند تخصیص منابع در سیستم اقتصادی موجب بهبود تصمیمگیری انفرادی سرمایهگذاران و جذب سرمایهگذاران برای پروژهای سرمایهگذاری میشوند.
سوگیری تنزیل هذلولی یکی از خطاهای ادراکی است که منجر میشود فرد به نتایج و پیامدهایی که در کوتاهمدت به دست میآورد بیشتر تمایل داشته باشد. با توجه به این نوع سوگیری، شهرداریها باید روی سودهایی کوتاهمدت تأکید کنند که سرمایهگذاران بلافاصله بعد از سرمایهگذاری به دست میآورند؛ به ویژه اگر سود نهایی و اصلی در بلندمدت خود را نشان دهد. بیشتر سرمایهگذاران میخواهند بدانند چطور پروژههای سرمایهگذاری آنها را به سود سریع میرسانند؛ به همین دلیل، در تبلیغات جذب سرمایهگذار باید از کلمههای دارای فوریت بیشتر استفاده کرد. همچنین، به منظور از بین بردن این سوگیری و برای اینکه در روند جذب سرمایهگذار مشکلساز نشود، باید اهداف بزرگ تحقق سود را به اهداف کوچکتر تقسیم کرد. این کار باعث میشود این اهداف دسترسپذیرتر به حساب آیند و سرمایهگذاران برای چشمپوشی از لذتهای آنی بیشتر انگیزه داشته باشند.
بر اساس این سوگیری رفتاری، بسیاری از افراد تمایل دارند به خاطر سرمایهگذاری و هزینههایی زیاد که برای کاری متحمل شدهاند، به تلاش و کار خود ادامه دهند. این سوگیری باعث میشود سرمایهگذار جذب پروژهای جدید نشود. سوگیری هزینۀ هدررفته معمولاً بر اساس احساسات شکل میگیرد؛ زیرا ما از اینکه هنگام انجام کاری زمانمان هدر برود، احساسی بد داریم. با فرهنگسازی لازم توسط شهرداریها و تغییر نگرش افراد در این زمینه میتوان بر این سوگیری غلبه کرد و سرمایهگذاران جدید را جذب کرد. فرهنگسازی موجب میشود سرمایهگذاران به این نتیجه برسند که هر انسانی ممکن است تصمیمهایی غلط بگیرد؛ اما توانایی قبول کردن اشتباهها و تلاش برای بهبود آن است که ذهن منطقی را از ذهن سوگیریدار متمایز میکند. آگاهسازی از این سوگیری در این زمینه اولین قدم است.
سوگیری تأیید یکی از خطاهای ادراکی است که به پشتیبانی و پذیرش اطلاعات پیشین ما منجر میشود. به بیان دیگر، اولویت با اطلاعاتی است که عقاید قبلی ما را تأیید کند. شهرداری باید تمامی اطلاعات مربوط به پروژهها را در اختیار سرمایهگذار قرار دهد تا از ارتکاب این خطا توسط سرمایهگذار جلوگیری شود. معمولاً سرمایهگذار در این خطا هنگام جمعآوری اطلاعات به دنبال شواهد تأییدکنندۀ باورهای قبلی خود است نه دانستن همۀ اطلاعات دربارۀ پروژه. همچنین، سازمان فرهنگی شهرداری موظف است در زمینۀ این خطا در سرمایهگذاری فرهنگسازی کند و این موضوع که سرمایهگذاران موفق حتماً همۀ اطلاعات از جمله اطلاعات متضاد و مخالف را برای یک سرمایهگذاری بررسی میکنند باید به یک فرهنگ تبدیل شود.
معمولاً افراد به دنبال حفظ و تثبیت وضعیت فعلی هستند و از تصمیمهایی که تغییر ایجاد میکنند گریزان هستند و این سوگیری باعث میشود بسیاری از افراد وارد پروژههای سرمایهگذاری ریسکدار نشوند. در مواجهه با این سوگیری، شهرداریها میتوانند نقشی مؤثر در فرهنگسازی مدیریت ریسک در میان شهروندان داشته باشند. شهرداریها با ابزاری مانند تبلیغات، مشاوره، کم کردن بوروکراسی و ... میتوانند افراد را متقاعد کنند تا به وضعیت موجود اکتفا نکنند و وارد پروژههای سرمایهگذاری با ریسک مناسب و البته سود بیشتر شوند.
شهرداری میتواند با مشارکت دادن افراد در سیاستگذاریهای کوچک و بزرگ شهری باعث شود افراد احساس تعلق بیشتر و حس دلبستگی بیشتری به آبادانی شهر پیدا کنند. همچنین، لازم است در شهرها این امکان وجود داشته باشد که افراد ایدهها و پیشنهادهای خود را بیان کنند؛ به این ترتیب، با توجه به اثر ایکیا، حس مشارکت در پروژههای سرمایهگذاری و در نهایت، جذب سرمایهگذاری افزایش پیدا میکند. اقدامات با توجه به تأثیر تعاملات اجتماعی بر جذب سرمایهگذاری در شهرداری همانطور که در قسمتهای قبل اشاره شد، رویکرد اقتصاد رفتاری بر مفاهیم و دانش روانشناسی و جامعهشناسی تأکید ویژه دارد. همچنین، اقتصاد رفتاری به دنبال این است که نشان دهد هنجارهای اجتماعی روی تصمیمهای افراد تأثیرگذار هستند. با توجه به موضوع جذب سرمایهگذاری، در ادامه، از منظر اقتصاد رفتاری عوامل مختلف فرهنگی و اجتماعی تأثیرگذار بر رفتار سرمایهگذاران و تصمیم آنها برای ورود به پروژههای سرمایهگذاری شهرداری بررسی میشوند: مسئولان شهری با غنیسازی سرمایۀ اجتماعی و فرهنگی شهروندان به وسیلۀ جشنوارهها، آموزش، نمایشگاهها، فضای مجازی، مبلمان شهری و ... میتوانند حس تعلق و تعهد به هویت شهری و اعتماد را در شهروندان تقویت کنند و از این طریق بستری را برای جذب سرمایهگذاران احتمالی در پروژههای شهرداری فراهم کنند. از دیگر اقدامات در راستای تقویت تعاملات اجتماعی میتوان به اقدامات زیر اشاره کرد: - راهاندازی کانونهای مشاوره، طراحی مکانیسمهای اطلاعرسانی سالم و بدون ملاحظۀ ویژه، کمک به تولید و خلق دانش تخصصی در حوزۀ سرمایهگذاری. - ترویج فرهنگ سرمایهگذاری به وسیلۀ رسانههای جمعی. همچنین، شهرداری در جذب سرمایهگذار بدون توجه به عدالت اجتماعی به معنای برابری همۀ جامعه و تخصیص عادلانۀ خدمات شهری برای همگان موفق نخواهد بود؛ زیرا در تصمیمگیری سرمایهگذار موضوع عدالت اجتماعی و عدالت در تخصیص امکانات شهری بسیار اهمیت دارد.
کاربردهای سیاستی شناسایی سوگیریهای شناختی مؤثر بر تصمیمگیری سرمایهگذاران در پروژههای سرمایهگذاری پیامدهای سیاستی مهمی برای دولتهای ملی و محلی دارد. درک این سوگیریها ممکن است به سیاستگذاران کمک کند تا راهبردهایی مؤثرتر را برای جذب و حفظ سرمایهگذاران ایجاد کنند. برای مثال، الزام پروژههای سرمایهگذاری برای ارائۀ اطلاعات جامع و شفاف ممکن است به سرمایهگذاران کمک کند تا تصمیمهایی آگاهانهتر بگیرند و تأثیر سوگیریهایی مانند خوشبینی و در نتیجه اعتمادبهنفس بیش از حد و اثر هالهای را کاهش دهند. دستورالعملها و استانداردهای شفاف برای افشای سرمایهگذاری ممکن است به ایجاد زمینۀ بازی برابر برای سرمایهگذاران کمک کنند. همچنین، استفاده از تلنگرهای رفتاری ممکن است به سرمایهگذاران کمک کند تا بر سوگیریهای شناختی غلبه کنند و تصمیمهای سرمایهگذاری منطقیتری بگیرند. سیاستگذاران میتوانند مداخلههایی را طراحی کنند تا سرمایهگذاران را به بررسی دیدگاههای جایگزین، ارزیابی عینیتر ریسکها و اجتناب از سوگیریهای رایج مانند اعتمادبهنفس بیش از حد، تعصب خوشبینی، سوگیری وضع موجود و لنگر ذهنی ترغیب کنند. ابزارهای پشتیبانی تصمیم، مانند پلتفرمهای تعاملی، میتوانند به سرمایهگذاران در ارزیابی نتایج و ریسکهای بالقوۀ پروژههای سرمایهگذاری، با در نظر گرفتن عواملی فراتر از سوگیریهایشان، کمک کنند. با گنجاندن این پیامدهای سیاستی، شهرداریها میتوانند محیطی را ایجاد کنند که از تصمیمهای سرمایهگذاری آگاهانه و منطقی حمایت کند، تأثیر سوگیریهای شناختی را کاهش دهد و اثربخشی راهبردهای جذب سرمایهگذاری را افزایش دهد.
محدودیتها و پیشنهادها برای پژوهشهای آینده از جملۀ مهمترین محدودیتها و چالشهای پیشروی این مطالعه این بوده است که در آن از پرسشنامۀ آنلاین برای بررسی نگرش و رفتار افراد استفاده شده است. مشکلی که در این زمینه وجود دارد این است که کسی که تمایلی بسیار دارد، ممکن است لزوماً اقدام واقعی انجام ندهد؛ بنابراین، انجام یک کار آزمایشگاهی واقعیتر با دربرگرفتن نمونۀ آزمایشی گسترده باعث میشود یافتههایی جامعتر و یکپارچهتر به دست آید؛ از این رو، پیشنهاد میشود در مطالعههای آینده، یک کار آزمایشگاهی با استاندارهای تعریفشده در علم اقتصاد رفتاری با موضوع این پژوهش انجام شود.
[i] Kahneman & Tversky [ii] Perspective Theory [iii] Heuristic Theory [iv] Framing [v] Brunetti [vi] Heterodox [vii] Heukelom [viii] Thaler [ix] Cognitive bias [x] Overconfidence [xi] The illusion of control [xii] Confirmation bias [xiii] Anchoring [xiv] Authority bias [xv] Halo effect [xvi] Social proof [xvii] Hyperbolic discounting [xviii] Loss aversion [xix] Status quo bias. [xx] Optimism Bias [xxi] Sunk cost fallacy [xxii] framing [xxiii] IKEA Effect [xxiv] Self-Serving [xxv] Regret avoidance bias [xxvi] Cadenas [xxvii] Herding Behavior [xxviii]جدا شدن از محیط کار و فکر کار برای ریکاوری ذهن در لحظات یا ساعتهایی در روز یا روزهایی در ماه. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
اسلامی بیدگلی، غلامرضا، و کردلویی، حمیدرضا (1389). مالی رفتاری، مرحلهای گذر از مالی استاندارد تا نوروفاینانس. فصلنامۀ علمی– پژوهشی مهندسی مالی و مدیریت پرتفوی، 1(1)، 19-36. انصاری سامانی، حبیب، پورفرج، علیرضا، زارع، مسعود، و امینی، عباس (1394). مقدمهای بر اقتصاد رفتاری: مفهوم، روششناسی و شیوههای استخراج ترجیحات. بررسی مسائل اقتصاد ایران، 2(1). باباجانی محمدی، سعیده، مرتضوی، سعید، مهارتی، یعقوب، و تهرانی، رضا (1396). شناسایی عمدهترین سوگیریهای سرمایهگذاران در بازار سرمایۀ ایران با استفاده از روش فراتحلیل. فصلنامۀ انجمن مدیریت ایران، 12(46)،61-80. دودانگی، محمد (1395). عوامل مؤثر بر جذب سرمایهگذاری خارجی در ایران. نشریۀ پژوهشهای رشد و توسعۀ اقتصادی، 6(23)، 131-147. رسولیمنش، سید مصطفی (1391). تأمین مالی پروژههای شهری با استفاده از روش B.O.T. پنجمین همایش مالیۀ شهرداری، مشکلات و راهکارها، شهرداری تهران. زینیوند، محمد، جنانی، محمدحسن، همتفر، محمود، و ستایش، محمدرضا (1400). سوگیریهای رفتاری و تصمیمات سرمایهگذاران حقیقی و حقوقی مبتنی بر اطلاعات تکنیکال در بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامۀ اقتصاد مالی، 15(4(پیاپی 57))، 203-231. سعیدی، علی، و فرهانیان، سید محمدجواد (1390 ). مبانی اقتصـادی و مـالی رفتـاری. تهـران: شـرکت اطلاعرسانی و خدمات بورس. فریدوند، الهام (1397). سرمایهگذاری در پروژههای شهری. مجلۀ اقتصادی (دوماهنامۀ بررسی مسائل و سیاستهای اقتصادی)، 18(10)، ۱۴۷-۱۳۳. کیانپور، کامل (1400). اقتصاد رفتاری و بررسی پیامدهای روانشناختی کمیابی با تأکید بر آرای مولایناتان و شفیر. کنفرانس ملی مدیریت، اقتصاد و علوم اسلامی. میرباقریهیر، میرناصر، و سلاحورزی، میثم (1395). موانع جذب سرمایهگذاری در حوزۀ شهری (مورد مطالعه: استان لرستان). اقتصاد و مدیریت شهری، 5(17)، 101-114. Armistead, N. (2014). Comparative analysis of individual investor portfolios based on behavioral finance and efficient market theories. Northcentral University. Baker, H. K., & Nofsinger, J. R. (Eds.) (2010). Behavioral finance: investors, corporations, and markets (Vol. 6). John Wiley & Sons. Bhandari, G. (2005). Incorporating cognitive support in investment DSS [Doctoral dissertation]. Brunetti, A., Kisunko, G., & Weder, B. (1998). Credibility of rules and economic growth: Evidence from a worldwide survey of the private sector. The World Bank Economic Review, 12(3), 353-384. Cadenas, M. E. (2020). Behavioural Economics for Investor Protection-Practical Recommendations for Investors, Entities and Regulators. CNMV Working Paper, 70. Chen, J. Y. S. (2013). Implications of sticky cost behavior for earnings surprise and market reaction [Doctoral dissertation]. Temple University. Libraries. Droms, C. M. (2009). An investigation into consumers' repeated attempts at behavior change. University of South Carolina. Howard, J. A. (2012). Behavioral finance: contributions of cognitive psychology and neuroscience to decision making. Journal of Organizational Psychology, 12(2), 52-70. Heukelom, F. (2014). Behavioral economics: A history. Cambridge University Press. Kabiawu, O. (2014). Three essays in behavioral finance [Doctoral dissertation]. Rensselaer Polytechnic Institute, Troy, NY. Kahneman, D., & Tversky, A. (1979). Prospect theory: An analysis of decision under risk. Econometrica, 47(2), 263-292 Kahneman, D. (2011). Thinking, fast and slow. New York, Farrar, Straus and Giroux.. Kartini, K., & Nahda, K. (2021). Behavioral biases on investment decision: A case study in Indonesia. The Journal of Asian Finance, Economics and Business, 8(3), 1231-1240. Rajagopalan, P., & Gurusamy, S. (2015). Behavioural Biases and Perception of Retail Investors in Stock Market-An Empirical Approach. Sumedha Journal of Management, 4(1), 113-140 Shiller, R. J. (2015). Irrational exuberance (revised and expanded third edition). Thaler, R. H. (2015). Misbehaving: The making of behavioral economics. WW Norton & Company. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 42 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 41 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||