پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 43 |
| تعداد شماره‌ها | 1,650 |
| تعداد مقالات | 13,402 |
| تعداد مشاهده مقاله | 30,200,901 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 12,073,813 |
تأثیر برنامه آموزش والدگری مثبت بر سلامت روانی و رضامندی زناشویی مادران دارای کودک اختلال یادگیری ویژه | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| پژوهش نامه روانشناسی مثبت | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| دوره 9، شماره 4 - شماره پیاپی 36، اسفند 1402، صفحه 77-92 اصل مقاله (1.14 M) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/ppls.2024.140155.2488 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شهروز نعمتی* 1؛ محمد باردل2؛ ناهید محمدی3؛ مهرناز جبلی آده4؛ نسرین حسین پور5 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1استاد، گروه علوم تربیتی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2دکتری روانشناسی تربیتی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 3کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی، دانشکده علوم انسانی، واحد علوم تحقیقات دانشگاه آزاد، ارومیه، ایران. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 4کارشناسی ارشد روانشناسی و تربیت کودکان استثنایی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 5کارشناسی علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی، دانشگاه فرهنیگان واحد شهید مطهری، خوی، ایران. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| پژوهش با هدف بررسی تأثیر برنامه آموزش والدگری مثبت بر سلامت روانی و رضامندی زناشویی مادران دارای کودک اختلال یادگیری ویژه پایه ششم ابتدایی اجرا شد. طرح پژوهشی استفاده‌شده در این تحقیق، یک طرح نیمه‌آزمایشی با پیش‌آزمون و پس‌آزمون و با گروه آزمایش و کنترل بود. جامعه آماری پژوهش، مادران دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری مراجعه‌کننده به مرکز اختلال یادگیری شهرستان خوی بود. آزمودنی‌های این پژوهش 24 نفر (12 آزمودنی گروه کنترل و 12 آزمودنی گروه آزمایش) از مادران دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری بودند که به روش نمونه‌گیری دردسترس انتخاب شدند. از پرسشنامه سلامت روانی و رضامندی زناشویی استفاده شد. بسته آموزشی برنامه والدگری مثبت در 8 جلسه 90 دقیقه‌ای برای گروه آزمایش اجرا شد و در گروه کنترل هیچ مداخله‌ای صورت نگرفت. نتایج تحلیل کواریانس داده‌ها نشان دادند برنامه والدگری مثبت تأثیر برتر معنی‌دار بر سلامت روانی دارد. همچنین، نشان دادند برنامه والدگری مثبت تأثیر برتر معنی‌دار بر رضامندی زناشویی دارد. با توجه به اثربخشی والدگری مثبت بر سلامت روانی و رضامندی زناشویی اجرای آن بر در جلسات آموزش خانواده مداری پیشنهاد می‌شود. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| برنامه آموزش والدگری مثبت؛ سلامت روانی؛ رضامندی زناشویی؛ اختلال یادگیری ویژه؛ ششم ابتدایی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
یکی از شایع‌ترین اختلالات عصب تحولی، اختلال یادگیری ویژه است که به‌صورت مداوم یادگیری درسی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در توصیف و طبقه‌بندی جدید به جای مطرح‌کردن اختلال در حوزه‌های ویژه مانند اختلال‌های خواندن، ریاضیات و بیان نوشتاری، این اختلال به‌صورت طبقه کلی و معیار تشخیصی واحد معرفی شده است و بر عملکرد کلی تحصیلی و ارائه خدمات آموزشی مناسب تمرکز می‌کند. افزون بر این، در رویکرد جدید، مؤلفۀ سنتی معیار تشخیصی ناهماهنگی بین بهره هوشی - پیشرفت تحصیلی حذف شده است و به جای آن بر رشد شخصی، خانواده و سوابق تحصیلی ازقبیل نمرات تحصیلی، پاسخ به مداخله‌های تحصیلی و مشاهده معلمان تأکید می‌شود (Saravanan et al., 2024). اختلال یادگیری ویژه شامل اختلال خواندن (خواندن کلمه، دقت، نرخ خواندن، سیالی، درک مطلب خواندن)، اختلال نوشتن (هجی‌کردن صحیح، رعایت نکات دستوری وضوح و سازماندهی متن نوشتاری) و اختلال ریاضیات (فهم عدد، به‌خاطرسپاری واقعیت‌های ریاضی، صحت یا سیالی، محاسبه و استدلال صحیح ریاضی) است (American Psychiatric Association, 2023). دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری ویژه در مقایسه با همسالان عادی خود از سلامت روانی پایین‌تری برخوردارند (Rinaldi et al., 2023). از سوی دیگر، این اختلال که با مشکلات متعدد رفتاری، تحصیلی، اجتماعی و هیجانی همراه است، فرایند سازگاری والدین با کودک را در خانواده با مشکل روبه رو می‌کند که این مشکلات همراه با هم می‌توانند تأثیر زیادی بر عملکرد روانی - اجتماعی والدین و فرزندان داشته باشند (Chieffo et al., 2023). بررسی تعامل‌های کودکان دارای اختلال یادگیری ویژه نشان‌دهنده آن است که رفتار کودک، به‌عنوان محرک تنش‌زا عمل می‌کند و به‌نوبۀخود بر رفتار والد و تعامل میان والد (به‌ویژه مادر) و فرزند مؤثر است (Callejas et al., 2022) و به همین ترتیب، دور باطلی به وجود می‌آید که باعث سختگیری بیش از پیش والدین دارای اختلال یادگیری ویژه می‌شود ودرنهایت، می‌تواند منجر به بروز ضایعه‌ای در رابطه والد – فرزندی شود (Yazıcı et al., 2023). یکی از این تأثیرات در رضامندی زناشویی است. رضامندی[1] را «شادی[2] برآمده از آگاهی به یک وضعیت راحت» تعریف کرده که معمولاً با ارضای تمایل خاص پیوند خورده است. از آنجا که رضامندی به همراه خوشایندی حاصل می‌شود، پس می‌توان گفت: افراد، رضامندی را در فکرکردن بر وضعیتی به دست می‌آورند که در وهلۀ نخست از خوشایندی که برای آنها حاصل شده است؛ با این اوصاف، خوشایندی حالتی است که از ارضای نیازهای نهاده‌شده در انسان به وجود می‌آید؛ حال آنکه رضامندی از ارزیابی منطقی درباره حالت‌های خوشایندی ایجاد می‌شود و در کنش‌های متقابل اجتماعی و بروز حالت‌های روانی افراد نسبت به یکدیگر به دست می‌آید. به عبارت دیگر، رضامندی حاصل از تعامل بین حالت‌های خوشایندکنندۀ احساس و کندوکاوهای عقلانی در افراد است (Pengpid et al., 2024). برای توصیف رضامندی زناشویی از اصطلاحات متعددی مانند سازگاری[3]، رضامندی مندی، خشنودی[4]، موفقیت و کیفیت زناشویی استفاده شده است. معمولاً کیفیت، سازگاری و رضامندی زناشویی به جای هم به کار برده می‌شوند (Günaydın & Kayral., 2023). در همین راستا ساندرز و همکاران براساس مداخلات خانوادگی و فرزندپروری، «برنامه والدگری مثبت» را به وجود آوردند که در قلمرو رفتار درمانگری‌های خانوادگی مبتنی بر اصول یادگیری اجتماعی قرارداد (Zhang et al., 2024). از آنجایی که مطالعات اخیر به مدل برنامه‌های والدگری به‌عنوان مداخلات پیشگیرانه توجه بیشتری دارند (Wu et al., 2024) و حمایت از والدین ازجمله معیارهای اصلی و زیربنایی برای رویکرد بهداشت عمومی است (Rodrigo et al., 2023)؛ بنابراین، برنامه والدگری مثبت در راستای کاهش مشکلات شدید رفتاری و هیجانی کودک و ارتقای کیفیت رابطه مادر - کودک استفاده می‌شود (Prime et al., 2023). اثربخشی برنامه والدگری مثبت در مطالعات مختلف تأیید شده است. این برنامه از پشتوانه تجربی خوبی در درمان اختلالات رفتاری، شیوه‌های فرزندپروری ناکارآمد والدین برخوردار بوده است (Yunike & Kusumawaty, 2022). بر این اساس، امید است آموزش برنامه والدگری مثبت ازطریق ایجاد خودآگاهی و شناخت والدین از اختلال یادگیری ویژه و پیدایش احساس کفایت در والدگری (Cassibba & Coppola, 2022) منجر به کاهش استرس و تنیدگی و افزایش سلامت مادر شود (Gagné et al., 2023). این پژوهش در راستای جامه عمل پوشیدن به اهداف فعالیت‌های شواهدمحور در حوزۀ مادران دارای کودک اختلال یادگیری ویژه انجام می‌شود و در نظر دارد با اجرای به‌روزترین بسته «آموزش والدگری مثبت» و تعیین اثربخشی آن بر میزان سلامت روانی و رضامندی زناشویی ارزیابی شود. به لحاظ اهمیت نظری، یافته‌های پژوهش حاضر به بسط و تعدیل دیدگاه‌های نظری و تجربی رویکرد والدگری در حوزه اختلال‌های عصب تحولی منجر شد و در زمینه اهمیت کاربردی، یافته‌های به‌دست‌آمده، افق‌های عملی و بالینی را فراروی متخصصان و والدین این گروه از کودکان قرار داد. به لحاظ اهمیت و ضرورت نظری یافته‌های پژوهش حاضر، فعالیت‌های شواهدمحور در این حوزه را در اختیار مراجعین و متخصصان و والدین برای مدیریت رفتارهای چالش‌برانگیز این گروه از کودکان ارائه می‌کند و افق‌های جدیدی را به لحاظ پژوهشی در حوزه نارسایی‌های تحولی فراروی متخصصان قرار می‌دهد افزون بر این، یافته‌های این پژوهش به بسط و تعدیل دیدگاه‌های مرتبط با اختلال یادگیری ویژه می‌انجامد و بسته آموزشی راهگشای متخصصان روانشناسی تربیتی و درمانگر اختلال یادگیری ویژه است؛ بنابراین، فرضیه‌های زیر بررسی شدند:
روش روش پژوهش، جامعه آماری و نمونه: روش پژوهش، نیمه‌آزمایشی بود و در آن از پیش‌آزمون و پس‌آزمون برای گروه‌های کنترل و آزمایش استفاده شد. گروه آزمایش در برنامه آموزش والدگری مثبت شرکت کردند و گروه کنترل هیچ مداخله‌ای را دریافت نکردند. جامعه آماری این تحقیق کلیه مادران دارای کودکان (هردوجنسیت) با اختلال یادگیری ویژه مقطع دبستان پایه ششم در سال تحصیلی 1403-1402 در شهر خوی بود. از بین این دانش‌آموزان، نمونه‌ای به حجم 24 نفر با استفاده از روش نمونه‌گیری دردسترس انتخاب شدند. با توجه به دستورالعمل برنامه والدگری مثبت ساندرز که هر کلاس کارگاهی به طور ایدئال از گروه‌های 10 الی 12 نفره از والدین تشکیل می‌شود. با برگزاری جلسه توجیهی با مسئولان براساس ملاک‌های ورود و خروج، نمونه‌ها انتخاب شدند. شرکت‌کنندگان شامل مادران دارای کودکان مبتلا به اختلال یادگیری ویژه بودند و عدم دریافت مداخله روانشناختی دیگر از زمان شروع مداخله و تمایل و رغبت برای شرکت در پژوهش را شامل بودند. ملاک خروج از پژوهش وجود سایر مشکلات جسمی و حسی و غیبت بیش از دو جلسه بود. ابزار سنجش: پرسشنامه سلامت روانی[5]: گلدبرگ و هیلر پرسشنامه را در سال 1972 طراحی کردند. پرسشنامه سلامت روانی، یک پرسشنامه غربالگری مبتنی بر خودگزارش‌دهی است که در پژوهش‌ها با هدف ردیابی افراد دارای یک اختلال روانی استفاده می‌شرد. این پرسشنامه مشتمل بر نشانه‌های مشترکی است که در اختلالات روانی روی آنها توافق وجود دارد و بدین ترتیب می‌تواند بیماران روانی را به‌عنوان یک طبقه کلی از آنهایی که خود را سالم می‌پندارند، متمایز کند؛ بنابراین، هدف این پرسشنامه، دستیابی به یک تشخیص خاص در سلسله مراتب بیماری‌های روانی نیست؛ بلکه منظور اصلی آن ایجاد تمایز بین بیماری روانی و سلامت است (Babaei et al., 2017). این پرسشنامه اصلی دارای 60 سؤال است؛ اما فرم‌های کوتاه‌شده 30 سؤالی، 28 سؤالی و 12 سؤالی نیز از آن تهیه شده است. هریک از آنها دارای 7 سؤال هستند. سؤالات هر مقیاس به‌ترتیب پشت سرهم آمده‌اند؛ به گونه‌ای که از سؤال (1 تا 7)، مربوط به مقیاس علائم جسمانی، از سؤال (8 تا 14)، مربوط به مقیاس اضطراب و بی‌خوابی، از سؤال (15 تا 21)، مربوط به مقیاس اختلال در عملکرد اجتماعی و از سؤال (22 تا 28)، مربوط به مقیاس افسردگی است. در این پژوهش، آلفای کرونباخ کلی ابزار 87/0 محاسبه شد. مقیاس ارزیابی رضامندی زناشویی[6]: هندریک، دایک و هندریک مقیاس ارزیابی رضامندی زناشویی را در سال 1998 ساختند. یک ابزار ۷ ماده‌ای است که رضامندی زناشویی را در مقیاس لیکرت ۵ درجه‌ای از ۱ (کمترین میزان رضایت) تا ۵ (بیشترین میزان رضایت) می‌سنجد. این مقیاس، میزان رضایت کلی فرد از رابطه، اینکه شریک یا همسر او چگونه به نیازهایش توجه می‌کند، اینکه کیفیت رابطۀ او در مقایسه با روابط دیگران چگونه است، رابطه به چه میزان دچار مشکل است و نیز میزان پشیمانی فرد از رابطه را ارزیابی می‌کند. نمرۀ بالاتر نشان‌دهندۀ رضایت بیشتر از رابطه است (Jodeyri & John Bozorgi, 2010). هندریک (1998) میزان همسانی درونی آن را با استفاده از روش آلفای کرونباخ 86/0 گزارش کرد. برای بررسی مقدماتی ویژگی‌های روان‌سنجی فرم فارسی این مقیاس در نمونه‌ای از جمعیت والدین دانش‌آموزان دبیرستانی ضرایب پایایی با استفاده از روش‌های دونیمه‌سازی و همسانی درونی به‌ترتیب 94/0 و 95/0 به دست آمد. همچنین، در پژوهش جدیری و جانبزرگی (2010) به‌منظور بررسی روایی سازۀ این مقیاس از پرسشنامۀ کیفیت زناشویی استفاده شد و میزان همبستگی آن با این پرسشنامه 88/0 به دست آمد. در این پژوهش، ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه 78/0 محاسبه شد. روش اجرا و تحلیل: برای انجام این پژوهش و تکمیل پرسشنامه‌ها بعد از مراجعه به معاونت پژوهشی اداره آموزش‌وپرورش خوی و اخذ مجوزهای لازم، به مرکز اختلالات یادگیری ویژه شهرستان خوی مراجعه شد و هماهنگی‌های لازم برای مراجعه اولیا به مدرسه به‌منظور انتخاب آزمودنی‌ها انجام شدند. پس از انتخاب مشارکت‌کنندگان با بیان ضرورت و اهداف پژوهش، رضایت آزمودنی‌ها مبنی بر شرکت در پژوهش جلب شد. مادران دارای کودکان مبتلا به اختلال یادگیری ویژه با استفاده از روش نمونه‌گیری دردسترس، انتخاب و به‌صورت تصادفی به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند. در ادامه، از هر گروه به‌وسیله پرسشنامه سلامت روان و رضامندی زناشویی پیش‌آزمون به عمل آمد و نتایج آن، هم به‌صورت نمره کل و هم در هر مقیاس به‌صورت مجزا محاسبه و ثبت شد. سپس مداخله برنامه آموزش والدگری مثبت ساندرز و همکاران (Sanders et al., 2014) در 8 جلسۀ 90 دقیقه‌ای (هفته‌ای دو جلسه) اجرا شد. دو هفته پس از اتمام جلسات مداخله، پس‌آزمون در هر دو گروه اجرا شد. همچنین، بعد از سه ماه پیگیری نیز اجرا شد. شایان ذکر است گروه کنترل هیچ‌گونه آموزشی را دریافت نکردند.
جدول 1 محتوا و فعالیت‌های برنامه آموزش والدگری مثبت ساندرز و همکاران (2014)
Table 1 Content and Activities of the Sanders et al., (2014) Positive Parenting Training Program
یافته‌ها تعداد 12 آزمودنی در گروه آزمایش با میانگین و انحراف معیار سنی 34/11 ± 32/0 و در گروه کنترل 49/11 ± 36/0 گنجانده شده بودند.
جدول 2 شاخص‌های توصیفی میزان زیر مؤلفه‌های سلامت روان و رضامندی زناشویی در گروه‌های آزمایش و کنترل Table 2 Descriptive Indices of the Sub-Components of Mental Health and Marital Satisfaction in the Experimental and Control Groups
مندرجات جدول 2 میانگین مؤلفه‌های سلامت روان و رضامندی زناشویی در گروه‌های آزمایش و کنترل در پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری را نشان می‌دهد. از آنجایی که پیش‌فرض‌های تحلیل کواریانس تک‌متغیره (نرمال‌بودن توزیع متغیر وابسته، همگنی واریانس خطای متغیر وابسته، همگنی اثرات تعاملی، همگنی شیب‌های رگرسیون) رد نشده است. پیش‌فرض نرمال‌بودن توزیع متغیر وابسته در نمونه مورد مطالعه محقق شده است؛ زیرا مقادیر z محاسبه‌شده برای گروه‌های آزمایش در پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری سلامت روان (14/1، 50/1 و 36/1) و رضامندی زناشویی (26/1، 48/1 و 32/1) و برای گروه‌های کنترل در پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری سلامت روان (15/1، 42/1 و 36/1) و رضامندی زناشویی (24/1، 45/1 و 29/1) در سطح 01/0≥ p معنی‌دار نیست. همچنین، پیش‌فرض همگنی واریانس خطای متغیر وابسته در گروه‌ها محقق شده است؛ زیرا F محاسبه‌شده برای گروه‌های آزمایش در پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری سلامت روان (86/0، 92/0 و 75/0) و رضامندی زناشویی (85/0، 88/0 و 80/0) و برای گروه‌های کنترل در پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری سلامت روان (85/0، 74/0 و 85/0) و رضامندی زناشویی (74/0، 84/0 و 85/0) در سطح 01/0≥ p معنی‌دار نیست. پیش‌فرض همگنی اثرات تعاملی در گروه‌ها محقق شده است؛ زیرا F محاسبه‌شده برای گروه‌های آزمایش در پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری سلامت روان (35/4، 36/5 و 56/5) و رضامندی زناشویی (36/4، 65/4 و 25/4) و برای گروه‌های کنترل در پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری سلامت روان (45/4، 36/4 و 89/5) و رضامندی زناشویی (56/5، 48/4 و 65/6) در سطح 01/0≥ p معنی‌دار نیست و نیز پیش‌فرض همگنی شیب‌های رگرسیون محقق شده است؛ زیرا در نمودار شیب‌ها، شیب‌های پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری سلامت روان و رضامندی زناشویی در دو گروه‌ها موازی هم بوده‌اند و افزایشی‌اند؛ بنابراین، تحلیل داده‌های مربوط به سؤال پژوهشی به شرح جدول 3 است.
جدول 3 خلاصه تحلیل کواریانس تک‌متغیره اثرات برنامه آموزش والدگری مثبت بر سلامت روانی و رضامندی زناشویی مادران دارای کودک اختلال یادگیری ویژه پس‌آزمون و پیگیری با کنترل پیش‌آزمون Table 3 Summary of Univariate Covariance Analysis of the Effects of the Positive Parenting Training Program on Mental Health and Marital Satisfaction of Mothers with Children with Specific Learning Disabilities, Post-Test and Follow-up with Pre-Test Control.
05/0≥ P
مطابق مندرجات جدول 3 برنامه آموزش والدگری مثبت بر زیرمؤلفه‌های سلامت روان در پیش‌آزمون اثربخش است؛ زیرا F محاسبه‌شده برای علائم جسمانی (26/35F= و 55/0= )، اضطراب و بی خوابی (31/3F= و 58/0= )، اختلال در عملکرد اجتماعی (16/14F= و 66/0= ) و افسردگی (44/10F= و 49/0= ) در سطح 05/0 p < معنادار است؛ بنابراین، برنامه آموزش والدگری مثبت، 55 درصد بر علائم جسمانی، 58 درصد بر اضطراب و بی‌خوابی، 66 درصد بر اختلال در عملکرد اجتماعی و 49 درصد بر افسردگی مؤثر است. همچنین، برنامه آموزش والدگری مثبت بر رضامندی زناشویی در پیش‌آزمون اثربخش است؛ زیرا F محاسبه‌شده برای رضامندی زناشویی (50/120F= و 84/0= ) در سطح 05/0 p< معنادار است؛ بنابراین، برنامه آموزش والدگری مثبت 84 درصد بر رضامندی زناشویی مؤثر است و فرضیه شماره 1 تأیید شد. در مرحله پیگیری برنامه آموزش والدگری مثبت بر زیرمؤلفه‌های سلامت روان اثربخش است؛ زیرا F محاسبه‌شده برای علائم جسمانی (06/29= F و 56/0=η2)، اضطراب و بی‌خوابی (13/2=F و 48/0=η2)، اختلال در عملکرد اجتماعی (07/12= F و 56/0=η2) و افسردگی (23/8=F و 46/0=η2) در سطح 05/0 p< معنادار است؛ بنابراین، برنامه آموزش والدگری مثبت در مرحله پیگیری، 56 درصد بر علائم جسمانی، 48 درصد بر اضطراب و بی‌خوابی، 56 درصد بر اختلال در عملکرد اجتماعی و 46 درصد بر افسردگی مؤثر است. همچنین، برنامه آموزش والدگری مثبت بر رضامندی زناشویی اثربخش است؛ زیرا F محاسبه‌شده برای رضامندی زناشویی (75/115=F و 79/0=η2) در سطح 05/0 p< معنادار است؛ بنابراین، برنامه آموزش والدگری مثبت 79 درصد بر رضامندی زناشویی مؤثر است و فرضیه شماره 2 تأیید شد.
بحث این پژوهش با هدف برنامه آموزش والدگری مثبت بر سلامت روانی و رضامندی زناشویی مادران دارای کودک اختلال یادگیری ویژه انجام شد. براساس نتایج، برنامه آموزش والدگری مثبت بر سلامت روانی و رضامندی زناشویی مادران دارای کودک اختلال یادگیری ویژه تأثیر مثبت دارد. برنامه والدگری مثبت بر سلامت روانی مادران دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری تأثیر دارد. نتایج تحلیل‌ها با هدف بررسی این فرضیه، نشان دادند برنامه والدگری مثبت در افزایش سلامت روانی گروه‌های مورد مطالعه مؤثر استغ زیرا در مرحله پس‌آزمون، سلامت روانی آزمودنی‌های گروه آزمایش که بسته آموزشی را دریافت کرده بودند، به‌طور معناداری افزایش یافته است؛ بنابراین، نتایج پژوهش حاضر حاکی از این است که برنامه والدگری مثبت در افزایش نشانه‌های سلامت روانی مؤثر است. پس فرضیه پژوهش تأیید می‌شود. این یافته با نتایج تحقیقات مختلف در راستای اثربخشی به‌کارگیری برنامه والدگری مثبت بر سلامت روانی، ازجمله پژوهش‌های (Saravanan et al., 2024, Rodrigo et al., 2023 Rinaldi et al., 2023, Yazıcı, et al., 2023, Zhang et al., 2024) مبنی بر اثربخشی برنامه والدگری مثبت بر سلامت روانی همسو است. در تبیین یافته‌ها شایان ذکر است سلامت روان به معنای تندرستی، سلامتی، بدون بیماری و مقاوم در برابر بیماری تعریف شده است. اصطلاح سلامت و تندرستی عام‌ترین معانی هستند که برای توصیف این واژه می‌توان به کار برد. با وجود این، سلامت و تندرستی را گاهی معادل روان و تن به کار گرفته‌اند (Pengpid et al., 2024). الگوی یادگیری اجتماعی تعاملات والد - کودک که تأکید بر طبیعت متقابل‌بودن و دوطرفه‌بودن این نوع تعاملات دارد و این مدل، مکانیزم یادگیری را که سبب بروز دور باطل در تعاملات والد - کودک و بروز احتمالی رفتارهای ضد اجتماعی کودک در آینده می‌شود، روشن می‌سازد (Zhang et al., 2024). در ادامه این برنامه والدین، مهارت‌های مدیریت مثبت رفتارهای کودکان را آموزش می‌دهند تا بتوانند با اتکا به آموزش‌های جدید رفتارهای ناکافی و اشتباهی را که سازنده دور باطل و منفی در تعامل با کودکانشان بوده‌اند، خنثی سازند. تحقیقات دربارۀ رفتاردرمانی خانواده و کودک و تجزیه‌وتحلیل رفتار سبب ایجاد تغییرات راهبردی سودمند و متعددی در نظام برنامه والدگری مثبت شده است؛ به‌ویژه که تحقیقات بر سازماندهی پیش درآمدهای رفتاری ازطریق طراحی یک محیط جذاب و مثبت برای کودکان تأکید زیادی کرده است. همچنین، برنامه والدگری مثبت بر رضامندی زناشویی مادران دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری تأثیر دارد. نتایج تحلیل‌ها با هدف بررسی این فرضیه، نشان دادند برنامه والدگری مثبت در افزایش رضامندی زناشویی گروه‌های مورد مطالعه مؤثر است. این یافته‌ها با پژوهش‌های (Prime, et al.,2023, Pengpid et al., 2024, Sanders et al., 2014, Saravanan et al., 2024; Rodrigo et al., 2023, Rinaldi et al., 2023, Yazıcı, et al., 2023, Zhang et al., 2024) همسو است. در تبیین این یافته شایان ذکر است رضامندی «خوشی برآمده از آگاهی به یک وضعیت راحت» تعریف شده که معمولاً با ارضای تمایل خاص پیوند خورده است و از آنجا که رضامندی به همراه خوشایندی حاصل می‌شود، پس می‌توان گفت افراد، رضامندی را در فکرکردن بر وضعیتی می‌دانند که در وهلۀ نخست، از خوشایندی که برای آنها حاصل شده است، به دست می‌آورند؛ با این اوصاف، خوشایندی حالتی است که از ارضای نیازهای نهاده‌شده در انسان به وجود می‌آید؛ حال آنکه رضامندی از ارزیابی منطقی درباره حالت‌های خوشایندی ایجاد می‌شود و در کنش‌های متقابل اجتماعی و بروز حالت‌های روانی افراد نسبت به یکدیگر، به دست می‌آید. به عبارت دیگر، رضامندی حاصل از تعامل بین حالت‌های خوشایندکنندۀ احساس و کندوکاوهای عقلانی در افراد است (Rodrigo et al., 2023). برنامه والدگری مثبت در راستای کاهش مشکلات شدید رفتاری و هیجانی کودک و ارتقای کیفیت رابطه مادر - کودک استفاده می‌شود (Gagné et al., 2023). اثربخشی برنامه والدگری مثبت در مطالعات مختلف تأیید شده است. این برنامه از پشتوانه تجربی خوبی در درمان اختلالات رفتاری (Günaydın & Kayral., 2023)، شیوه‌های فرزندپروری ناکارآمد والدین (Chieffo et al., 2023) برخوردار بوده است. بر این اساس، آموزش برنامه والدگری مثبت ازطریق ایجاد خودآگاهی و شناخت والدین از اختلال یادگیری ویژه و پیدایش احساس کفایت در والدگری، منجر به کاهش استرس و تنیدگی و افزایش سلامت مادر شود (Callejas et al., 2022). با توجه به کنترل‌ناپذیر بودن عوامل تأثیرگذار بر سلامت روان و رضامندی زناشویی ازقبیل ویژگی‌های شخصیتی، باورهای فردی و فرهنگی از محدودیت‌های پژوهش حاضر است. تحت کنترل نبودن متغیرهای تحولی ازقبیل میزان انگیزش، جایگاه اجتماعی اقتصادی و نوع نگرش والدینی از محدودیت‌های پژوهش حاضر است. افزون بر آن، با توجه به اینکه شرکت‌کننده‌های پژوهش حاضر، مادران دارای فرزند اختلال یادگیری ویژه بودند، پژوهش‌های آتی در صورت امکان جلسات مداخله با سایر گروه‌های آسیب‌های عصب - تحولی به‌منظور افزایش کارایی این برنامه برگزار شود؛ و این برنامه روی گروه‌های اجتماعی - اقتصادی دیگر انجام شود و تأثیر احتمالی سطح اجتماعی - اقتصادی نیز سنجیده شود. به لحاظ علمی برای رسیدن به فعالیت‌های شواهدمحور، پیشنهاد می‌شود برای پایایی‌کردن یافته‌های این پژوهش، مطالعه‌ای با این هدف برای سایر گروه‌ها اجرا شود.
سپاسگزاری بدین وسیله، پژوهشگران مقاله حاضر، مراتب تشکر و قدردانی خود را از افرادی که در اجرای این پژوهش همکاری داشتند، ابراز می‌دارند.
[1] Satisfaction [2] Happiness [3] Adaptation [4] Gratification [5] General Health Questionnaire [6] Relationship Assessment Scale | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
بابایی. م، خالق خواه. ع، و ابیلی. خ. (1396). رابطه ساده و چندگانه ویژگی‌های شخصیتی و سلامت روان با بخشایش (براساس مطالعات انجام‌شده درباره دانشجویان دانشگاه محقق اردبیلی)، نشریه مطالعات اخلاق کاربردی، 7(26)، 47. 10.22081/JARE.2017.45110
جدیری. ج، و جانبزرگی. م. (1389). ساخت و اعتباریابی مقیاس رضامندی زناشویی اسلامی، فصلنامه روانشناسی و دین، 2(4)، 41. http://ravanshenasi.nashriyat.ir/node/4
References
American Psychiatric Association. (2023). Understanding Mental Disorders: Your Guide to DSM-5-TR®. American Psychiatric Association. https://www.google.com/books/edition/Understanding_Mental_Disorders
Babaei, M., Khalegh Khah, A., Abili, Kh., (2017). Quarterly Scientific Journal of Applied Ethics Studies, 13(48), 47-63. https://doi.org/10.22081/JARE.2017.45110 [In Persian]
Callejas, E., Byrne, S., & Rodrigo, M. J. (2022). Introducing Parenting Support in Primary Care: Professionals’ Perspectives on the Implementation of a Positive Parenting Program. Journal of Prevention, 43(2), 241-255. https://doi.org/10.1007/s10935-021-00664-x
Chieffo, D. P. R., Arcangeli, V., Moriconi, F., Marfoli, A., Lino, F., Vannuccini, S.,... & Mercuri, E. M. (2023). Specific learning disorders (SLD) and behavior impairment: comorbidity or specific profile? Children, 10(8), 1356. https://doi.org/10.3390/ children10081356
Cassibba, R., & Coppola, G. (2022). Promoting Positive Parenting to Prevent Mental Health Problems. Prevention in Mental Health: From Risk Management to Early Intervention, 109-124. https://doi.org/10.1007/978-3-030-97906-5_6
Doohan, E. A. M., & Manusov, V. (2004). The communication of compliments in romantic relationships: An investigation of relational satisfaction and sex differences and similarities in compliment behavior. Western Journal of Communication (includes Communication Reports), 68(2), 170-194. https://doi.org/10.1080/10570310409374795
Gagné, M. H., Piché, G., Brunson, L., Clément, M. È., Drapeau, S., & Jean, S. M. (2023). Efficacy of the Triple P–Positive Parenting Program on 0–12-year-old Quebec children's behavior. Children and Youth Services Review, 149, 106946. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2023.106946
Günaydın, H. D., & Kayral., I. E. (2023). A Model into Relations Between Spousal Support, Financial Satisfaction, and Marital Satisfaction. Journal of Family and Economic Issues, 1-18. https://doi.org/10.1007/s10834-023-09908-w
Hendrick, S. S. (1988). A generic measure of relationship satisfaction. Journal of Marriage and the Family, 93-98. https://www.jstor.org/stable/352430
Jodeyri, C,. & Jonbozorgi. M. (2010). Construction and Validation of Islamic Marital Satisfaction Scale, Psychology and Religion Quarterly, 2(4), 41. http://ravanshenasi.nashriyat.ir/node/4 [In Persian]
Pengpid, S., Peltzer, K., & Anantanasuwong, D. (2024). Marital status, marital transition and health behaviour and mental health outcomes among middle-aged and older adults in Thailand: A national longitudinal study. Archives of Gerontology and Geriatrics, 117, 105196 https://doi.org/10.1016/j.archger.2023.105196
Prime, H., Andrews, K., Markwell, A., Gonzalez, A., Janus, M., Tricco, A. C.,... & Atkinson, L. (2023). Positive Parenting and Early Childhood Cognition: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Clinical Child and Family Psychology Review, 1-39. https://doi.org/10.1007/s10567-022-00423-2
Rinaldi, P., Bello, A., Simonelli, I., & Caselli, M. C. (2023). Is Specific Learning Disorder Predicted by Developmental Language Disorder? Evidence from a Follow-Up Study on Italian Children. Brain Sciences, 13(4), 701. https://doi.org/10.3390/brainsci13040701
Rodrigo, M. J., Hidalgo, V., Byrne, S., Bernedo, I. M., & Jiménez, L. (2023). Evaluation of programmes under the positive parenting initiative in Spain: Introduction to the Special Issue. Educational Psychology, 29(1), 1-13. https://doi.org/10.5093/psed2022a5
Sanders, M. R. (2012). Development, evaluation, and multinational dissemination of the Triple P-Positive Parenting Program. Annual review of clinical psychology, 8, 345-379. https://doi.org/10.1146/annurev-clinpsy-032511-143104
Sanders, M. R., Kirby, J. N., Tellegen, C. L., & Day, J. J. (2014). The Triple P-Positive Parenting Program: A systematic review and meta-analysis of a multi-level system of parenting support. Clinical psychology review, 34(4), 337-357. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2014.04.003
Saravanan, V., Castelino, A. M., & Meethan, S. (2024). Challenges in Disability Certification in Specific Learning Disability and Autism Spectrum Disorders in an Indian Context. In Handbook of Research on Child and Adolescent Psychology Practices and Interventions (pp. 487-504). IGI Global. https://doi.org/10.4018/978-1-6684-9983-2.ch027
Yazıcı, M. S., Serdengeçti, N., Dikmen, M., Koyuncu, Z., Sandıkçı, B., Arslan, B.,... & Kadak, M. T. (2023). Evaluation of p300 and spectral resolution in children with attention deficit hyperactivity disorder and specific learning disorder. Psychiatry Research: Neuroimaging, 334, 111688. https://doi.org/10.1016/j.pscychresns.2023.111688
Yunike, Y., & Kusumawaty, I. (2022). Evaluation of Positive Parenting Training Program in Improving Mental Health of Children. Budapest International Research and Critics Institute-Journal (BIRCI-Journal), 5(2), 10643-10655. https://doi.org/10.33258/birci.v5i2.4877
White, S. J., Sin, J., Sweeney, A., Salisbury, T., Wahlich, C., Montesinos Guevara, C. M.,... & Mantovani, N. (2024). Global prevalence and mental health outcomes of intimate partner violence among women: a systematic review and meta-analysis. Trauma, Violence, & Abuse, 25(1), 494-511. https://doi.org/10.1177/15248380231155529 Wu, D., Lau, E. Y. H., & Power, T. G. (2024). Effectiveness of mixed-mode parenting training program during the COVID-19 pandemic: A quasi-experiment study in Hong Kong. Children and Youth Services Review, 156, 107246. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2023.107246
Zhang, H., Wang, W., & Lachman, J. M. (2024). The efficacy of an evidence-based parenting program in preventing child maltreatment in mainland China. Child Abuse & Neglect, 147, 106544. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2023.106544 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 167 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 94 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||