پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 43 |
| تعداد شماره‌ها | 1,677 |
| تعداد مقالات | 13,681 |
| تعداد مشاهده مقاله | 31,731,510 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 12,540,292 |
مقایسه تأثیر درمان پذیرش و تعهد و درمان خودشفقتورزی بر انعطاف‌پذیری شناختی دانش‌آموزان دختر دارای علائم اضطراب | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| پژوهش نامه روانشناسی مثبت | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مقاله 4، دوره 9، شماره 3 - شماره پیاپی 35، آذر 1402، صفحه 63-82 اصل مقاله (1.05 M) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/ppls.2024.137696.2424 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| هیمن محمودفخه* 1؛ حبیبه شیری2؛ نشمیل رضایی3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1استادیار، گروه روانشناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2دانشجوی کارشناسی ارشد، روانشناسی عمومی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 3دانشجوی دکتری، گروه روانشناسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| پژوهش با هدف بررسی مقایسه تأثیر درمان پذیرش و تعهد و خودشفقتورزی بر انعطاف‌پذیری شناختی دانش‌آموزان دختر دارای علائم اضطراب مقطع دوم متوسطه انجام گرفت. این پژوهش از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری 3 ماهه بود. در این مطالعه، تعداد 30 نفر ازطریق روش نمونه‌گیری در دسترس، انتخاب و به‌طور تصادفی در دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل گمارش شدند (هر گروه 10 نفر). سپس گروه‌های آزمایش تحت هشت جلسه درمان پذیرش و تعهد و خودشفقتورزی قرار گرفتند و گروه کنترل هیچ درمانی دریافت نکرد. برای گردآوری داده‌ها از پرسشنامه اضطراب بک و مقیاس انعطاف‌پذیری شناختی دنیس و وندروال استفاده شد. داده‌ها با استفاده از تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر تحلیل شدند. نتایج نشان دادند در مرحله پس‌آزمون و پیگیری بین گروه‌های درمان پذیرش و تعهد و خودشفقتورزی نسبت به گروه کنترل در افزایش انعطاف‌پذیری شناختی تفاوت معناداری وجود دارد. همچنین، نتایج نشان دادند بین دو درمان پذیرش و تعهد و خودشفقتورزی از لحاظ اثربخشی بر انعطاف‌پذیری شناختی تفاوت معناداری وجود ندارد. براساس یافته‌ها، هر دو درمان پذیرش و تعهد و خودشفقتورزی گزینه مناسبی برای افزایش انعطاف‌پذیری شناختی دانش‌آموزان دختر دارای علائم اضطراب مقطع دوم متوسطه هستند؛ بنابراین، پیشنهاد شد از دو روش درمانی شفقت به خود و پذیرش و تعهد برای افزایش انعطاف‌پذیری شناختی دانش‌آموزان دختر دارای علائم اضطراب استفاده شود. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| درمان پذیرش و تعهد؛ درمان خودشفقتورزی؛ انعطاف‌پذیری شناختی؛ اضطراب | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
توجه به آموزش و پرورش امری بسیار مهم برای پیشرفت نظام آموزشی هر جامعه‌ای است و دستیابی به اهداف عالی نظام آموزشی مطرح در هر جامعه نیز ازطریق فراهم‌کردن بستر مناسب آموزشی و برنامه‌ریزی برای دانش‌آموزان محقق می‌شود (رودگریان و همکاران، 1400). در این راستا، توجه به آموزش و تربیت قشر دانش‌آموز به‌عنوان رکن اصلی نظام آموزشی باعث شکوفایی هر چه بیشتر نظام تربیتی و آموزشی جامعه می‌شود (گرجینپور و برزگر، 1401). معمولاً نوجوانان در معرض آسیب‌اند و فشارهای روانی زیادی را تجربه می‌کنند (ستاری و عرفانی، 1398) و در این میان، اضطراب در نوجوانان بسیار حائز اهمیت است. اضطراب می‌تواند عملکرد طبیعی افراد را با اختلال مواجه کند و مشکلات سلامتی را در پی داشته باشد (رنجبر و همکاران، 1400). علائم روانی و جسمی اضطراب عبارت‌اند از لرزش دست و لب، خشکی دهان، تکرر ادرار و خواب ناآرام. وقتی ظرفیت سازگاری ارگانیسم مطابق با نیازهای محیط کار نمی‌کند، اختلالات بیولوژیکی و روانی به وجود می‌آیند (Asif et al., 2020). همچنین، اضطراب عاملی مهم برای کاهش احتمال موفقیت در دانش‌آموزان به شمار می‌رود (Bamber & Schneider, 2016). گفتنی است حذف کامل فشار روانی امری غیرممکن است و بنابراین باید افراد را مجهز به راهبردهایی کرد که بتوانند این فشار را به سطحی مناسب برسانند (زارع و برادران، 1397). متغیر انعطاف‌پذیری شناختی ازجمله عواملی است که با اضطراب رابطه دارد و معمولاً توانایی انعطاف‌پذیری شناختی در افراد دارای علائم اضطراب کمتر از افراد معمولی است. به عبارتی دیگر، توانایی جابه‌جایی بین راهبردها به‌گونه‌ای انعطاف‌پذیرانه وجود دارد که معمولاً در پاسخ به تغییرات و شرایط صورت می‌گیرد و به‌عنوان توانایی حفظ راهبرد و کارایی در حضور عوامل حواس‌پرتی نیز تعریف می‌شود که در پی اضطراب مختل می‌شود (زارع و برادران، 1397؛ Park & Moghaddam, 2017; Clarke & Kiropoulos, 2021). انعطاف‌پذیری امری مهم برای سلامت کلی، بهزیستی و سازگاری و نیز جنبه‌ای از انعطاف‌پذیری است که جزئی کلیدی از عملکردهای اجرایی محسوب می‌شود. منظور از آن، توانایی تغییر بین قوانین یا حالت‌های تفکر است (Wen et al., 2021). برای نشان‌دادن این شکل از انعطاف‌پذیری شناختی، فرد باید اطلاعات نامربوط را مهار کند و منابع توجه را به‌طور مؤثر به کار گیرد. توانایی جابه‌جایی بین روش‌های فکری مشخص به‌ویژه زمانی مفید است که فرد با موقعیتی جدید و پیش‌بینی‌نشده مواجه می‌شود که توانایی کنترل آن را ندارد؛ درنتیجه، فرد از این طریق می‌تواند با محیط درحال تغییر سازگار شود و حالات عاطفی منفی را تنظیم کند (Kalia et al., 2020). گفتنی است انعطاف‌پذیری شناختی دارای دو شکل است که عبارت‌اند از انعطاف‌پذیری تطبیقی که در آن، فرد این توانایی را دارد تا در هنگام مواجهه با مشکلات و شرایط استرس‌زا، وضعیت ذهنی خود را تغییر دهد و از این طریق راه‌حلی برای موارد ذکرشده پیدا کند. دومین شکل آن نیز انعطاف‌پذیری خودکار نام دارد که به سرعت فرد برای ارائة بیشترین راه‌حل و ایده‌های متفاوت در هنگام رویارویی با اضطراب و شرایطی خاص اشاره دارد (Khasawneh, 2021). بنا بر مطالب بیان‌شده در خصوص اهمیت انعطاف‌پذیری شناختی و پیامدهای مختل‌شدن این متغیرها در افراد دارای علائم اضطراب، بهبود و اصلاح عملکرد آنها ضروری است؛ ازاین‌رو، در میان بسیاری از رویکردهای متفاوتی که برای درمان این مشکلات پیشنهاد شده‌اند، به روان‌درمانی‌های «موج سوم» در دو دهه اخیر بسیار توجه شده است؛ زیرا بهبود علائم به‌عنوان تنها هدف آنها مدنظر نیست و بر مضامینی مانند ذهن‌آگاهی، شفقت، گسلش‌شناختی و پذیرش تأکید دارند (Pérez-Aranda et al., 2021). درمان متمرکز بر شفقت و درمان پذیرش و تعهد نمونه‌هایی از روان‌درمانی‌های موج سوم هستند که برای درمان مشکلات و اختلالات مختلف اثربخشی آنها تأیید شده است. درمان پذیرش و تعهد، یک مداخله روانشناختی مبتنی بر اصول رفتاری و اصول تکاملی مدرن است که از فرایندهایی مانند ذهن‌آگاهی، پذیرش و تعهد برای افزایش انعطاف‌پذیری روانی استفاده می‌کند (Mahmoudfakhe, 2022). این روش به‌عنوان یک درمان زمینه‌ای، ایجاد و حفظ مشکلات را در زمینه‌های بین‌فردی، در روابط فرد با دیگران و رابطه با خود قرار می‌دهد (Coto-Lesmes et al., 2020). درمان پذیرش و تعهد ازطریق فرایندهای خود به افراد کمک می‌کند اضطراب خود را بپذیرند و به یک زندگی مطابق با ارزش‌های شخصی متعهد شوند. هدف اولیه این درمان حذف علائم اضطراب نیست؛ بلکه هدف اصلی آن بهبود انعطاف‌پذیری روانشناختی است که منظور از آن افزایش ظرفیت تماس با تجربیات شخصی در لحظه حال (احساسات بدن، افکار و احساسات) بدون نیاز به اجتناب و / یا فرار از آنها و مشارکت در اقدامات مبتنی بر ارزش‌ها است (Ruiz et al., 2020). این امر در درمان با هدف قراردادن شش فرایند اصلی پذیرش، تماس با لحظه حال، گسیختگی شناختی، خود به‌عنوان زمینه، ارزش‌ها و اقدام متعهدانه انجام می‌گیرد (Sewart et al., 2019). با وجود اینکه کاهش علائم هدف اصلی این درمان نیست، شواهد چشمگیری جمع‌آوری شده‌اند که نشان می‌دهند این درمان توانایی افزایش انعطاف‌پذیری شناختی و کاهش علائم اضطراب را دارد (Kelson et al., 2019). کوتو - لیسمس و همکاران (Coto-Lesmes et al., 2020) پژوهشی را با عنوان «درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد در قالب گروهی برای اضطراب و افسردگی: بررسی مروری» انجام دادند که نتایج نشان دادند درمان پذیرش و تعهد بر اختلال‌های افسردگی و اضطراب تأثیر دارد. کلسون و همکاران (Kelson et al., 2019) نیز در پژوهشی که تأثیر درمان پذیرش و تعهد را بر اضطراب بررسی می‌کرد، دریافتند این درمان بر اضطراب اثربخش است. زارع و برادران (1397) در پژوهشی با عنوان «اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد در بهبود مهار شناختی و انعطاف‌پذیری شناختی دانشجویان مضطرب»، دریافتند این درمان باعث بهبود مهار شناختی و انعطاف‌پذیری شناختی می‌شود. زارع (1396) نیز در پژوهشی با عنوان «اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد در بهبود انعطاف‌پذیری و همجوشی‌شناختی در دانشجویان مضطرب»، دریافتند درمان مبتنی بر تعهد و پذیرش یک مداخله مؤثر برای دانشجویان مضطرب است. رویکرد شفقت به خود نیز یکی دیگر از رویکردهای درمانی حوزة روانشناسی است. منظور از شفقت به خود انجام اقدامات مهربانانه نسبت به خود و درک خود در هنگام مواجهه با موقعیت‌ها و لحظاتی است که با پریشانی همراه هستند (اردشیرزاده و همکاران، 1401؛ Allen et al., 2020). افراد ازطریق شفقت به خود می‌توانند به افکار و احساسات ناخوشایندی نزدیک شوند که دربارة خودشان دارند و از این طریق به بهزیستی روانی و جسمانی دست یابند؛ ازاین‌رو، شفقت به خود یک راهبرد سازنده است (Neff, 2023). همچنین، ازطریق این روش می‌توان خود را به شکلی سالم پذیرفت که این امر به پذیرش ابعاد ناخوشایند زندگی و خود منجر می‌شود (محمدی سنگاچیندوست و همکاران، 1401). با به‌کارگیری این رویکرد، افراد به‌جای اینکه به‌دلیل کاستی‌ها و معایب، خود را سرزنش و نقد کنند، خود را حمایت می‌کنند و برای وجود خود آرامش‌بخش و تسلی‌دهنده خواهند بود. به عبارتی بهتر، پذیرفتن خود بدون قید و شرط است (سعادتمند و همکاران، 1401). همچنین، پژوهش‌ها نشان می‌دهند شفقت به خود به‌عنوان یک عامل محافظتی مهم در نظر گرفته می‌شود (Foroughi et al., 2019). در این راستا، حیدری و همکاران (1402)، پژوهشی را با عنوان «مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر شفقت و درمان شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر اضطراب زنان نابارور» انجام دادند که طبق نتایج، درمان مبتنی بر شفقت در مقایسه با درمان شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی در کاهش اضطراب زنان نابارور، تأثیرگذاری بیشتری دارد. شفیعی فر و همکاران (1401) نیز در پژوهشی نشان دادند درمان مبتنی بر شفقت بر کاهش اختلالات هیجانی مرتبط با اضطراب و تعارض نوجوانان دختر با والدین تأثیر دارد. مطالعات پیشینة پژوهشی نشان داد میزان اضطراب و علائم آن در دختران دو برابر پسران است (Mirza et al, 2021). همچنین، امروزه نظام‌های آموزشی جوامع مختلف در تلاش هستند که در مدارس تنها مسائل تحصیلی در اولویت قرار نگیرند و در کنار این موارد، به تربیت انسان‌هایی فرهیخته و سالم از بعد جسمی و روانی بیشتر توجه و تلاش شود؛ به این دلیل، لزوم حل مشکلات در دختران دانش‌آموز محسوس است. همچنین، اکنون درمان‌های موج سوم بسیار درخور توجه محققان و روانشناسان قرار گرفته‌اند و در بسیاری از موارد توانسته‌اند بر بسیاری از مشکلات انسان‌ها مؤثر واقع شوند. با توجه به مطالب گفته‌شده و پیشینة پژوهشی، محققان اثربخشی درمان پذیرش و تعهد و خودشفقتورزی را بر انعطاف‌پذیری روانشناختی بررسی کرده‌اند و در بسیاری از موارد به نتایج امیدوارکننده‌ای دست یافته‌اند؛ اما باتوجه به جست‌وجوهایی که در موتورهای جست‌وجو انجام شدند، پژوهشی به‌صورت مقایسة این دو درمان در راستای اثربخشی آنها بر متغیر انعطاف‌پذیری شناختی انجام نشده است. با توجه به اینکه افراد هنگام دریافت روان‌درمانی هزینة مادی و معنوی از قبیل صرف زمان پرداخت می‌کنند، بسیار مهم است از درمانی برخوردار شوند که بیشترین اثربخشی را بر مشکل آنها داشته باشد؛ بنابراین، پژوهش کنونی به‌دنبال یک هدف بود و آن، مقایسه اثربخشی درمان پذیرش و تعهد و درمان متمرکز بر شفقت بر انعطاف‌پذیری شناختی در دانش‌آموزان دختر دارای علائم اضطراب مقطع دوم متوسطه است.
روش روش پژوهش، جامعه آماری و نمونه: روش پژوهش کنونی نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون - پس‌آزمون با گروه کنترل و آزمایش و پیگیری 3 ماهه بود. جامعه آماری عبارت بود از تمامی دانش‌آموزان دختر مقطع دوم متوسطه شهر مهاباد. از میان جامعه آماری، با روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای درنهایت یک مدرسه انتخاب شد. در مرحلة بعد، به مدرسة انتخاب‌شده، مراجعه و تعداد 350 پرسشنامه بین دانش‌آموزان آن مدرسه توزیع شد. تعداد 86 پرسشنامه به‌دلیل پاسخگویی ناقص حذف شد و درنهایت تعداد 60 دانش‌آموز با توجه به نمرات پرسشنامة اضطراب بک، دارای علائم اضطراب تشخیص داده شدند. از میان این 60 دانش‌آموز به روش نمونه‌گیری در دسترس تعداد 30 نفر، انتخاب و به‌صورت تصادفی ساده در دو گروه آزمایش (گروه پذیرش و تعهد و گروه متمرکز بر شفقت به خود) و یک گروه کنترل گمارده شدند. ملاک‌های ورود به این پژوهش عبارت بودند از تحصیل در مقطع دوم متوسطه و تمایل به شرکت در پژوهش. ملاک‌های خروج نیز عبارت بودند از عدم تمایل برای ادامه شرکت در پژوهش و داشتن بیش از دو جلسه غیبت در جلسات درمانی. ابزار سنجش: پرسشنامه اضطراب بک[1]: بک در سال 1991 این پرسشنامه را ساخت که دارای 21 گویه است و نمره‌دهی آن براساس طیف لیکرت چهار درجه‌ای صورت می‌گیرد (اصلاً= 0، خفیف=1، متوسط=2 و شدید=3). نمره برش این پرسشنامه 16 بوده و نمره بالاتر نشان‌دهندة وجود اضطراب است. اگر نمره آزمودنی بین 0 تا 7 باشد، یعنی اضطراب ندارد. نمره بین 8 تا 15 اضطراب خفیف، نمره بین 16 تا 25 اضطراب متوسط و 26 تا 63 نیز اضطراب شدید را نشان می‌دهند. در پژوهش کاویانی و موسوی (1387)، پایایی این پرسشنامه با روش بازآزمایی به فاصله یک هفته 75/0 گزارش شد. همچنین، ضریب آلفای کرونباخ، 92/0 و همبستگی بین سؤالات نیز 30/0 تا 76/0 به دست آمد. پژوهشگران خارجی روایی و پایایی این پرسشنامه را در سطحی مطلوب گزارش کردند؛ به صورتی که اولسویی و همکاران (Ulusoy et al., 1998)، ضریب آلفای کرونباخ آن را 93/0 گزارش کردند. در پژوهش حاضر، پایایی آن با روش آلفای کرونباخ 82/0 به دست آمد. پرسشنامه انعطاف‌پذیری شناختی[2]: دنیس و وندروال (Dennis & Vander Wal, 2010) این پرسشنامه را ساختند که دارای 20 گویه است و براساس مقیاس لیکرت هفت درجه‌ای نمره‌گذاری می‌شود (کاملاً مخالفم=1 تا کاملاً موافقم= 7). دامنه نمرات این پرسشنامه بین 20 تا 140 است. هرچه نمره فرد بالاتر باشد، به معنی برخورداری از انعطاف‌پذیری شناختی است. پرسشنامه مذکور دارای سه زیرمؤلفه است که عبارت‌اند از میل به درک موقعیت‌های سخت (1، 2، 4، 7، 9، 11، 15، 17)، توانایی درک چندین توجیه جایگزین (3، 5، 6، 12، 13، 14، 16، 18، 19 و 20) و توانایی ایجاد چندین راه‌حل (8 و 10). ماسودا و تالی (Masuda & Tully, 2012)، پایایی این پرسشنامه را 82/0 به دست آوردند. در ایران نیز سلطانی و همکاران (1392) ضریب آلفای کل این مقیاس را 90/0 گزارش کردند. در پژوهش حاضر، پایایی آن با روش آلفای کرونباخ 71/0 به دست آمد. روش اجرا و تحلیل: پس از انتخاب افراد شرکت‌کننده و قراردادن آنها در گروه‌های آزمایش و کنترل، گروه‌های آزمایش درمان خودشفقتورزی و درمان پذیرش و تعهد را دریافت کردند. گروه آزمایش درمان پذیرش و تعهد را در هشت جلسه 90 دقیقه‌ای دریافت کردند. پروتکل درمانی برگرفته از کتاب هیز (Hayes, 2008) بود که خلاصه آن در جدول 1 آورده شده است. گروه آزمایش خودشفقتورزی نیز درمان را در هشت جلسه 90 دقیقه‌ای دریافت کردند. پروتکل درمانی برگرفته از گیلبرت (Gilbert, 2009) بود که خلاصه آن در جدول 2 ارائه شده است و گروه کنترل هیچ درمانی را دریافت نکردند. در این پژوهش برای رعایت اخلاق، اهداف برای نمونه پژوهش توضیح داده شدند و رضایت کتبی آگاهانه از آنان برای شرکت در تحقیق کسب شد. همچنین، به افراد شرکت‌کننده اطلاع‌رسانی شد که برای ورود به پژوهش و خروج از آن در هر زمان حق انتخاب دارند؛ درنهایت، به آنان اطمینان داده شد که اطلاعاتشان محرمانه خواهد ماند.
جدول 1 خلاصه پروتکل درمان پذیرش و تعهد (اقتباس از هیز، 2008) Table 1 Summary of Acceptance and Commitment Treatment Protocol (as cited in Hayes, 2008)
جدول 2 خلاصه پروتکل درمان مبتنی بر شفقت (اقتباس از گیلبرت، 2009) Table 2 Summary of Compassion-Based Treatment Protocol (as cited in Gilbert, 2009)
برای تحلیل داده‌های گردآوری‌شده از روش تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر استفاده شد. گفتنی است تمام محاسبات در محیط نرم‌افزار SPSS-26 انجام شد.
یافته‌ها در جدول 3، میانگین و انحراف معیار مؤلفه‌های انعطاف‌پذیری روانشناختی در گروه‌های پژوهش و مراحل آن ارائه شده‌اند.
جدول 3 شاخص توصیفی متغیرهای پژوهش Table 3 Descriptive Index of Research Variables
p≤ ۰۵/۰ جدول 3، میانگین مؤلفه‌های انعطاف‌پذیری شناختی گروه‌های آزمایش (درمان شفقت به خود و درمان پذیرش و تعهد) را در مرحله پس‌آزمون و پیگیری نسبت به مرحله پیش‌آزمون و در مقایسه با گروه کنترل نشان می‌دهد. همچنین، قبل از اجرای آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر، پیش‌فرض‌های آن بررسی شدند. برای بررسی نرمالیتی از آزمون شاپیرو ویلکز، استفاده (۰۵/۰p>) و فرض نرمال‌بودن داده‌ها تأیید شد. آزمون ام‌باکس برای بررسی برابری ماتریس واریانس - کواریانس در میل به درک موقعیت‌های سخت (۰۵/۰<۰۶/۰p= و ۳۰/۲ F=و ۱۳/۳۳Box's M=)، توانایی درک چندین توجیه جایگزین (۰۵/۰<۰۵۴/۰p= و ۷۸/۱ F=و ۶۷/۲۵Box's M=) و توانایی ایجاد چندین راه‌حل (۰۵/۰<۰۶/۰p= و ۶۸/۱ F= و ۱۷/۲۴Box's M=)، انجام و تأیید شد. پیش‌فرض کرویت ازطریق آزمون ماچلی نیز برای میل به درک موقعیت‌های سخت (۰۵/۰>۰۳/۰p= و۶۳۳/۰Machly=)، توانایی درک چندین توجیه جایگزین (۰۵/۰>۰۰۱/۰p= و۳۴۸/۰Machly=) و توانایی ایجاد چندین راه‌حل (۰۵/۰<۴۲/۰p= و۹۳۶/۰Machly=) بررسی شد و نشان داد این پیش‌فرض در میل به درک موقعیت‌های سخت و توانایی درک چندین توجیه جایگزین رعایت نشده است؛ براساس این، باید از تحلیل جایگزین (آزمون گرین هاوس - گایسر) استفاده شود. با توجه به بررسی پیش‌فرض‌ها، استفاده از تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر مانعی نداشت. در جدول 4، خلاصه نتایج تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر برای عامل درون‌گروهی و تعامل عامل درون‌گروهی و عامل بین‌گروهی برای متغیرهای پژوهش ارائه شده است.
جدول ۴ نتایج تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر برای انعطاف‌پذیری روانشناختی Table 4 Results of Analysis of Variance with Repeated Measures for Psychological Flexibility
p≤ ۰۵/۰ با توجه به جدول 4، در مؤلفة میل به درک موقعیت‌های سخت، عامل زمان (۰۵/۰ p<، ۲۶/۱۳۴ =(۴۶/۱)F)، عامل گروه (۰۵/۰ p<، 42/5= (۲)F) و اثر گروه در زمان (۰۵/۰ p<، ۲۶/۳۲ =(۹۲/۲)F) معنادار هستند. معناداری اثر گروه در زمان در کنار معناداری عامل گروه نشان می‌دهد دست‌کم بین دو گروه از سه گروه پژوهش در عامل میل به درک موقعیت‌های سخت تفاوت معناداری وجود دارد. همچنین، در مؤلفة توانایی درک چندین توجیه جایگزین، عامل زمان (۰۵/۰ p<، 14/98= (۲۱/۱)F)، عامل گروه (۰۵/۰p<، 47/4= (۲)F) و اثر گروه در زمان (۰۵/۰ p<، 85/25 = (۴۲/۲)F) معنادار هستند. معناداری اثر گروه در زمان در کنار معناداری عامل گروه نشان می‌دهد دست‌کم بین دو گروه از سه گروه پژوهش در عامل توانایی درک چندین توجیه جایگزین تفاوت معناداری وجود دارد؛ درنهایت، در مؤلفة توانایی ایجاد چندین راه‌حل، عامل زمان (۰۵/۰ p<، 56/123= (۲)F)، عامل گروه (۰۵/۰ p<، 30/1 = (۲)F) و اثر گروه در زمان (۰۵/۰ p<، 00/34 = (۴)F) معنادار هستند. معناداری اثر گروه در زمان در کنار معناداری عامل گروه نشان می‌دهد دست‌کم بین دو گروه از سه گروه پژوهش در عامل توانایی ایجاد چندین راه‌حل تفاوت معناداری وجود دارد. مجذور سهمی اتا نشان می‌دهد 6/28 درصد از تفاوت در مؤلفة میل به درک موقعیت‌های سخت، 9/24 درصد از تفاوت در مؤلفة توانایی درک چندین توجیه جایگزین و 8/8 درصد از تفاوت در مؤلفة توانایی ایجاد چندین راه‌حل در سه گروه مربوط به مداخلات است. همچنین، به‌منظور بررسی مقایسه زوجی گروه‌های پژوهش در انعطاف‌پذیری شناختی در سایر مراحل، نتایج آزمون تعقیبی بونفرونی در جدول 5 ارائه شده‌اند.
جدول 5 نتایج آزمون تعقیب بونفرونی انعطاف‌پذیری شناختی در مرحله پس‌آزمون Table 5 Results of the Bonferroni Post Hoc Test of Cognitive Flexibility in the Post-Test Phase
p≤ ۰۵/۰
در جدول 5، نتایج آزمون تعقیبی بونفرونی برای مقایسه جفتی دو گروه آزمایش و گروه کنترل در مؤلفه‌های پژوهش ارائه شده‌اند. طبق این نتایج، در تمامی مؤلفه‌ها بین گروه درمان خودشفقتورزی و پذیرش و تعهد با گروه کنترل تفاوت معنادار وجود دارد (۰۵/۰p<)؛ اما بین گروه‌های آموزش درمان خودشفقتورزی و پذیرش و تعهد تفاوت معناداری وجود ندارد. همچنین، این نتایج نشان می‌دهند پس‌آزمون و پیگیری نسبت به پیش‌آزمون در هر مؤلفه دارای تفاوت معناداری هستند.
بحث این مطالعه با هدف مقایسه تأثیر درمان پذیرش و تعهد و خودشفقتورزی بر انعطاف‌پذیری شناختی در دانش‌آموزان دختر دارای علائم اضطراب مقطع دوم متوسطه صورت گرفت. در این پژوهش مشخص شد هر دو درمان تأثیری یکسان بر انعطاف‌پذیری شناختی در افراد مبتلا به اضطراب دارند. این نتایج با یافته‌های پژوهش حیدری و همکاران (1402)، شفیعیفر و همکاران (1401)، کوتو - لیسمس و همکاران (Coto-Lesmes et al., 2020)، کلسون و همکاران (Kelson et al., 2019)، زارع و برادران (1397) و زارع (1396) همسو هستند. در تبیین نتایج حاصل گفتنی است اضطراب اغلب به‌عنوان یک سازه مستقل در مدل‌های آزمایشگاهی مطالعه می‌شود؛ اما درزمینة مقابله با اضطراب در زندگی و دنیای واقعی، تأثیرات و پیامدهای منفی آن چیزی فراتر از احساساتی ناخوشایند است و شامل ایجاد اختلال در رفتارهای مستمر هدفمند و عملکرد شناختی می‌شود. یکی از پیامدهای قطعی اضطراب، اختلال در انعطاف‌پذیری شناختی است. منظور از انعطاف‌پذیری شناختی، توانایی جابه‌جایی بین راهبردها به‌گونه‌ای انعطاف‌پذیرانه است که معمولاً در پاسخ به تغییرات و شرایط صورت می‌گیرد و به‌عنوان توانایی حفظ راهبرد و کارایی در حضور عوامل حواس‌پرتی نیز تعریف می‌شود. گفتنی است این امر مهم در پی اضطراب با اختلال مواجهه می‌شود (Park & Moghaddam, 2017). همچنین، طبق رویکرد درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، یکی از بنیادهای مهم سلامت روانی انعطاف‌پذیری است. در این راستا، درمان مدنظر با بهره‌گیری از فرایندها و راهبردهای خود از قبیل افزایش توجه و آگاهی، پذیرش و رها‌سازی، بودن در لحظة حال، مشاهده بدون قضاوت و حساسیت‌زدایی می‌تواند علائم اختلال‌ها را کاهش دهد. این درمان قابلیت افزایش انعطاف‌پذیری روانشناختی را نیز دارد (Hayes, 2008). افرادی که از انعطاف‌پذیری شناختی برخوردارند، به‌راحتی می‌توانند با محیط خود سازگار شوند، از راهبردهای جایگزین مناسب برای دستیابی به اهداف خود بهره بگیرند، توجه خود را بر اهدافشان متمرکز کنند و شرایط دشوار و چالش‌برانگیز را بپذیرند. همان‌طور که اشاره شد، درمان پذیرش و تعهد با بهره‌گیری از فرایندهای خود، به افراد کمک می‌کند در صورت نیاز تغییراتی در ابعاد خود ایجاد کنند و زمانی که با رویدادی کنترل‌نشدنی مواجهه می‌شوند آن را بپذیرند و با آن سازگار شوند. همچنین، افراد ازطریق راهبرد ذهن‌آگاهی می‌توانند بر اهداف فعلی خود تمرکز کنند و عوامل ایجادکنندة تداخل را نادیده بگیرند (زارع و برادران، 1397). دانش‌آموزان شرکت‌کننده در این پژوهش توانستند ازطریق قراردادن خود به‌عنوان زمینه، خود را از افکار و رویدادهای ناخوشایند جدا کنند. همچنین، این افراد نحوة رهاکردن فرایندهای مرکزی را آموختند که باعث بازداری فکری می‌شدند. به عبارت بهتر، این درمان با تمرین‌های تعهد رفتاری و تعیین ارزش‌ها و اهداف به افزایش انعطاف‌پذیری در دانش‌آموزان دارای علائم اضطراب منجر شد. همچنین، خودشفقتورزی در بر گیرندة منابع مقابله‌ای مناسبی است که ازطریق آنها می‌تواند برای مواجهه با شرایط و موقعیت‌هایی که همراه اضطراب‌اند به افراد کمک کند. در این رویکرد، بر ذهن‌آگاهی تأکید زیادی می‌شود و به افراد آموزش داده می‌شود. ذهن‌آگاهی باعث می‌شود افراد به‌ویژه دانش‌آموزان بتوانند ذهن خود را بر لحظة حال متمرکز کنند و به نسبت محرک‌های جاری آگاه باشند که این امر پرورش انعطاف‌پذیری شناختی را در پی دارد. این درمان به افراد می‌آموزد دیدگاهی بدون قضاوت نسبت به خود داشته باشند و خود را بدون قید و شرط قبول کنند؛ این امر باعث می‌شود افراد سعی نداشته باشند هر چیزی را (حتی موارد تغییرناپذیر) تغییر دهند و راحت‌تر با شرایط سازگار شوند. به‌طور کلی این درمان در تلاش است با ایجاد رویکردی جدید نسبت به خود، ایجاد مراقبت و استفاده از اقدامات مهربانانه نسبت به خود باعث تغییر در افراد شود؛ نه با کنترل افکار، رویدادها و شرایط. همچنین، طبق موارد بحث‌شده، افراد ازطریق راهبردهای خودشفقتورزی می‌توانند در صورت نیاز، یک محرک تغییرناپذیر را نادیده بگیرند و در عوض بر اهداف خود و محرک‌های مطرح دیگر متمرکز شوند (شفیعیفر و همکاران، 1401). با توجه به موارد اشاره‌شده، درمان خودشفقتورزی و پذیرش و تعهد، دارای فرایندهای مشابهی برای اثربخشی بر اضطراب هستند که از میان آنها می‌توان به مواردی همچون ذهن‌آگاهی، پذیرش و ایجاد رابطه‌ای جدید با خود، افکار، تجربیات و احساسات اشاره کرد. به عبارت دیگر، ویژگی‌ها، خواستگاه و سودمندی‌های مشترکی بین هر دو روش درمانی وجود دارد. علاوه بر این، هر دو روش در دستة درمان‌های موج سوم قرار دارند که مبنای آنها بهبود روابط افراد با خود، تجربیات، احساسات و افکارشان است (اردشیرزاده و همکاران، 1401)؛ ازاین‌رو، می‌توان تأثیرگذاری یکسان درمان‌های پذیرش و تعهد و شفقت به خود بر انعطاف‌پذیری شناختی در دانش‌آموزان دارای علائم اضطراب را توجیه کرد. درنهایت می‌توان اشاره کرد پژوهشگران و روانشناسان در دوره کنونی، به درمان‌های موج سوم بسیار توجه کرده‌اند و به‌طور وسیع از آن برای بهبود مشکلات افراد استفاده می‌کنند. باید توجه داشت این گروه از درمان‌ها علاوه بر داشتن نقطه اشتراکات با یکدیگر، تفاوت‌هایی نیز دارند و گاهی اهداف آنها با یکدیگر متفاوت‌اند. در این راستا و با توجه به هزینه‌های مادی و معنوی که بهره‌مندی از روان‌درمانی را برای افراد در پی دارد، دستیابی به روشی کارا‌تر و با اثربخشی بیشتر بسیار مهم است؛ ازاین‌رو، در پژوهش حاضر مقایسه تأثیر درمان پذیرش و تعهد و درمان خودشفقتورزی بر انعطاف‌پذیری شناختی دانش‌آموزان دختر دارای علائم اضطراب بررسی شد و با توجه به موضوعات مطرح‌شده می‌توان دریافت درمان‌های پذیرش و تعهد و خودشفقتورزی بر انعطاف‌پذیری شناختی در دانش‌آموزان دختر دارای علائم اضطراب مقطع دوم متوسطه تأثیر یکسان دارند. پژوهش کنونی دارای محدودیت‌هایی به شرح زیر بود: محدودبودن نمونه به دانش‌آموزان دختر مقطع دوم متوسطه شهر مهاباد و استفاده از ابزار‌های خودگزارشی برای متغیر انعطاف‌پذیری شناختی که امکان دارد اطلاعاتی سطحی، فراهم و با مطلوب‌نمایی همراه شود. با توجه به محدودیت‌ها پیشنهاد می‌شود این پژوهش در خصوص پسران، سایر گروه‌های سنی، گروه‌های بالینی و غیر‌بالینی و شهر‌های دیگر نیز انجام گیرد. همچنین، پیشنهاد می‌شود در کنار ابزار خودگزارشی، از مصاحبه و نرم‌افزار‌های سنجش انعطاف‌پذیری شناختی استفاده شود. با توجه به اینکه هر دو روش بررسی‌شده در پژوهش حاضر جزء روان‌درمانی‌های موج سوم بودند، پیشنهاد می‌شود درمان‌های این گروه با درمان‌های موج اول و دوم نیز در خصوص اثربخشی بر انعطاف‌پذیری روانشناختی مقایسه شوند. در سطح کاربردی نیز پیشنهاد می‌شود با توجه به تأثیر یکسان روش‌های مبتنی بر پذیرش و تعهد و خودشفقتورزی، بستر لازم برای اجرای این روش‌ها در مدارس ایجاد شود.
[1] - Beck Anxiety Inventory [2] - Cognitive flexibility inventory | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
اردشیرزاده، م.، بختیارپور، س.، همایی، ر.، و افتخار صعادی، ز. (۱۴۰۱). مقایسه اثربخشی درمان پذیرش و تعهد با شفقت‌درمانی بر افکار خودآیند منفی و احساس تنهایی در زنان مطلقه. سلامت جامعه، ۱۶(۱)، 42-52. https://doi.org/10.22123/chj.2022.275803.1694
حیدری، ف.، احدی، ح.، و تاجری، ب. (۱۴۰۲). مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر شفقت و درمان شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر اضطراب زنان نابارور. خانواده درمانی کاربردی، ۴(۲)، 227-240. https://doi.org/10.22034/aftj.2023.366686.1802
رودگریان، م.، ضامنی، ف.، و رسولی، ع. (۱۴۰۰). اثر خودکارآمدی و سرمایه‌های روانشناختی بر اضطراب امتحان دانش‌آموزان متوسطه دوم شهرستان بابل. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، ۶۴(۵)، 4175-4185. https://doi.org/10.22038/MJMS.2021.19958
رنجبر، ز.، منظری توکلی، ع.، سلطانی، ا.، و حاجی‌پور، ن. (۱۴۰۰). بررسی اثربخشی درمان شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر اضطراب اجتماعی و پرخاشگری دانش‌آموزان دختر مقاطع اول و دوم متوسطه. مجله مطالعات ناتوانی، ۱۱، ۵۷. http://jdisabilstud.org/article-1-2464-en.html
زارع، ح.، و برادران، م. (۱۳۹۷). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد در بهبود مهار شناختی و انعطاف‌پذیری شناختی دانشجویان مضطرب. روانشناسی کاربردی، ۱۲(۴)، 491-511. https://apsy.sbu.ac.ir/article_97162.html
زارع، ح. (۱۳۹۶). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد در بهبود انعطاف‌پذیری و همجوشی‌شناختی. شناخت اجتماعی، ۶(۱)، ۱۳۴-۱۲۵. https://sc.journals.pnu.ac.ir/article_3880.html
ستاری، م.، و عرفانی، ن. (۱۳۹۸). تأثیر درمان شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر کمال‌گرایی منفی، استرس و اضطراب دانش‌آموزان دختر دوره دوم متوسطه. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، ۶۲، 1834-1845. https://doi.org/10.22038/MJMS.2019.17418
سلطانی، ا.، شاره، ح.، بحرینیان، ع.، و فرمانی، ا. (۱۳۹۲). نقش واسطه‌ای انعطاف‌پذیری شناختی در ارتباط بین سبک‌های مقابله‌ای و تاب‌آوری با افسردگی. نشریه پژوهنده، ۱۸(۲)، 88-96. http://pajoohande.sbmu.ac.ir/article-1-1518-en.html
سعادتمند، ا.، محمود علیلو، م.، اسماعیل‌پور، خ.، و هاشمی، ت. (۱۴۰۱). بررسی رابطه طرحواره‌های ناسازگار اولیه با نشانه‌های اختلال بدریخت‌انگاری بدنی با میانجیگری شفقت به خود. نشریه روان پرستاری، ۱۰(۱)، 64-75. https://doi.org/10.22034/IJPN.10.1.64
شفیعیفر، ن.، کاظمی، آ.، و علی مهدی، م. (۱۴۰۱). اثربخشی درمان مبتنی بر شفقت بر اختلالات هیجانی مرتبط با اضطراب و تعارض نوجوانان دختر با والدین. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، ۶۵(۱)، 430-444. https://doi.org/10.22038/mjms.2022.22558
کاویانی، ح.، و موسوی، ا. (۱۳۸۷). ویژگی‌های روان‌سنجی پرسشنامه اضطراب بک در طبقات سنی و جنسی جمعیت ایرانی. مجله دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، ۶۶(۲)، 136-140. https://tumj.tums.ac.ir/article-1-641-fa.html
گرجینپور، ف.، و برزگر، م. (۱۴۰۱). اثربخشی آموزش خودکارآمدی بر تنظیم شناختی هیجان و استرس تحصیلی دانش‌آموزان دختر دوره دوم متوسطه. فصلنامه علمی‌پژوهشی زن و جامعه، ۱۳(۴۹)، 105-118. https://doi.org/10.30495/JZVJ.2021.26917.3458
محمدی سنگاچین دوست، ع.، حسین خانزاده، ع.، کوشا، م.، ناصح، ا.، و روشندل راد، م. (۱۴۰۱). اثربخشی درمان خودشفقتورزی بر افسردگی، اضطراب و تنیدگی مادران کودکان با اختلال نارسایی توجه / فزون‌کنشی. پژوهشنامه روانشناسی مثبت، ۸(۱)، 93-112. https://doi.org/10.22108/PPLS.2022.132810.2274
References
Ardeshirzadeh, M., Bakhtiarpour, S., Homaei, R., & Eftekhar Saadi, Z. (2022). Comparing the effectiveness of acceptance and commitment therapy and compassion-focused therapy on negative automatic thoughts and feeling loneliness in divorced women. Community Health Journal, 16(1), 42-52. https://doi.org/10.22123/chj.2022.275803.1694 [In Persian]
Asif, S., Mudassar, A., Shahzad, T. Z., Raouf, M., & Pervaiz, T. (2020). Frequency of depression, anxiety and stress among university students. Pakistan Journal of Medical Sciences, 36(5), 971–976. https://doi.org/10.12669/pjms.36.5.1873
Allen, L. M., Roberts, C., Zimmer-Gembeck, M. J., & Farrell, L. J. (2020). Exploring the relationship between self-compassion and body dysmorphic symptoms in adolescents. Journal of Obsessive-Compulsive and Related Disorders, 25, 100535. https://doi.org/10.1016/j.jocrd.2020.100535
Bamber, M. D., & Schneider, J. K. (2016). Mindfulness-based meditation to decrease stress and anxiety in college students: A narrative synthesis of the research. Educational Research Review, 18(4), 1-32. https://doi.org/10.1016/j.edurev.2015.12.004
Clarke, E., & Kiropoulos, L. A. (2021). Mediating the relationship between neuroticism and depressive, anxiety and eating disorder symptoms: The role of intolerance of uncertainty and cognitive flexibility. Journal of Affective Disorders Reports, 4(3), 100101. https://doi.org/10.1016/j.jadr.2021.100101
Coto-Lesmes, R., Fernández-Rodríguez, C., & González-Fernández, S. (2020). Acceptance and commitment therapy in group format for anxiety and depression: A systematic review. Journal of Affective Disorders, 263, 107-120. https://doi.org/10.1016/j.jad.2019.11.154
Dennis, J. P., & Vander Wal, J. S. (2010). The cognitive flexibility inventory: Instrument development and estimates of reliability and validity. Cognitive therapy and research, 34, 241-253. https://doi.org/10.1007/s10608-009-9276-4
Foroughi, A., Khanjani, S., & Mousavi Asl, E. (2019). Relationship of concern about body dysmorphia with external shame, perfectionism, and negative affect: The mediating role of self-compassion. Iranian Journal of Psychiatry and Behavioral Sciences, 13(2), e80186. https://doi.org/10.5812/ijpbs.80186
Gilbert, P. (2009). Introducing compassion-focused therapy. Advances in Psychiatric Treatment, 15(3), 199-208. https://doi.org/10.1192/apt.bp.107.005264
Gorjinpour, F., & Barzegar, M. (2022). The effectiveness of self-efficacy training on emotional cognitive adjustment and student's stress in secondary school students. Quarterly Journal of Women and Society, 13(49), 105-118. https://doi.org/10.30495/JZVJ.2021.26917.3458 [In Persian].
Hayes, S. C. (2008). Climbing our hills: A beginning conversation on the comparison of acceptance and commitment therapy and traditional cognitive behavioral therapy. Clinical Psychology: Science and Practice, 15(4), 286-295. https://doi.org/10.1111/j.1468-2850.2008.00139.x
Heidari, F., Ahadi, H., & Tajeri, B. (2023). Comparing the Effectiveness of Compassion Focused Therapy and Mindfulness-Based Cognitive Therapy on the Anxiety of Infertile Women. Journal of Applied Family Therapy, 4(2), 227-240. https://doi.org/10.22034/aftj.2023.366686.1802 [In Persian].
Kalia, V., Knauft, K., & Hayatbini, N. (2020). Cognitive flexibility and perceived threat from COVID-19 mediate the relationship between childhood maltreatment and state anxiety. PLOS ONE, 15(12), e0243881. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0243881
Kaviani., H, & Mousavi, A. (2008). Psychometric properties of the Persian version of Beck Anxiety Inventory (BAI). Tehran Univ Med J, 66(2), 136-140. http://tumj.tums.ac.ir/article-1-641-fa.html
Kelson, J., Rollin, A., Ridout, B., & Campbell, A. (2019). Internet-delivered acceptance and commitment therapy for anxiety treatment: systematic review. Journal of Medical Internet Research, 21(1), e12530. https://doi.org/10.2196/12530
Khasawneh, M. A. S. (2021). Cognitive flexibility of students with learning disabilities in english language and its relationship to some variables. Shanlax International Journal of Education, 9(3), 49-56. https://doi.org/10.34293/education.v9i3.4003
Masuda, A., & Tully, E. C. (2012). The role of mindfulness and psychological flexibility in somatization, depression, anxiety, and general psychological distress in a nonclinical college sample. Journal of Evidence-Based Complementary & Alternative Medicine, 17(1), 66-71. 10.1177/2156587211423400
Mirza, A. A., Baig, M., Beyari, G. M., Halawani, M. A., & Mirza, A. A. (2021). Depression and anxiety among medical students: A brief overview. Advances in Medical Education and Practice, 12, 393–398. https://doi.org/10.2147/AMEP.S302897
Mahmoudfakhe, H. (2022). The effectiveness of acceptance and commitment therapy on the fear of negative evaluation and quality of life in people with social anxiety disorder. Preventive Counseling, 3(3), 42-53. 10.22098/JPC.2022.11585.1135
Mohammadi Sangachin Doost, A., HosseinKhanzade, A. A., Koosha, M., Naseh, A., & Roshandel Rad, M. (2022). Attention-deficit / hyperactivity disorder, mothers, psychological distress, self-compassion. Positive Psychology Research, 8(1), 93-112. https://doi.org/10.22108/PPLS.2022.132810.2274 [In Persian].
Neff, K. D. (2023). Self-compassion: Theory, method, research, and intervention. Annual Review of Psychology, 74, 193-218. 10.1146/annurev-psych-032420-031047
Park, J., & Moghaddam, B. (2017). Impact of anxiety on prefrontal cortex encoding of cognitive flexibility. Neuroscience, 345, 193-202. https://doi.org/10.1016/j.neuroscience.2016.06.013
Pérez-Aranda, A., García-Campayo, J., Gude, F., Luciano, J. V., Feliu-Soler, A., González-Quintela, A., ... & Montero-Marin, J. (2021). Impact of mindfulness and self-compassion on anxiety and depression: The mediating role of resilience. International Journal of Clinical and Health Psychology, 21(2), 100229. https://doi.org/10.1016/j.ijchp.2021.100229
Ranjbar, Z., Manzari, T. A., Soltani, A., & Hajipour, N. (2021). The effects of mindfulness-based cognitive therapy on students’ social anxiety and aggression in high-school female students. MEJDS, 11, 57-57. http://jdisabilstud.org/article-1-2464-en.html [In Persian].
Roudgarian, M., Zameni, F., & Rasoli, S. E. (2021). The effect of self-efficacy and psychological capital on exam anxiety of high school students in Babol. Medical Journal of Mashhad University of Medical Sciences, 64(5), 4175-4185. https://doi.org/10.22038/MJMS.2021.19958 [In Persian].
Ruiz, F. J., Peña-Vargas, A., Ramírez, E. S., Suárez-Falcón, J. C., García-Martín, M. B., García-Beltrán, D. M., ... & Sánchez, P. D. (2020). Efficacy of a two-session repetitive negative thinking-focused acceptance and commitment therapy (ACT) protocol for depression and generalized anxiety disorder: A randomized waitlist control trial. Psychotherapy, 57(3), 444. https://doi.org/10.1037/pst0000273
Saadatmand, E., Mahmoud Alilou, M., Esmaeilpour, K., & Hashemi, T. (2022). Investigating the relationship between early maladaptive schemas and symptoms of body dysmorphic disorder mediated by self-compassion. Iranian Journal of Psychiatric Nursing, 10(1), 64-75. https://doi.org/10.22034/IJPN.10.1.64 [In Persian].
Sattari, M., & Erfani, N. (2019). The effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy on negative idealism, stress and anxiety of female secondary high school students. Medical Journal of Mashhad University of Medical Sciences, 62, 1834-1845. https://doi.org/10.22038/MJMS.2019.17418 [In Persian]
Sewart, A. R., Niles, A. N., Burklund, L. J., Saxbe, D. E., Lieberman, M. D., & Craske, M. G. (2019). Examining positive and negative affect as outcomes and moderators of cognitive-behavioral therapy and acceptance and commitment therapy for social anxiety disorder. Behavior Therapy, 50(6), 1112-1124. https://doi.org/10.1016/j.beth.2019.07.001
Soltani, E., Shareh, H., Bahrainian, S. A., & Farmani, A. (2013). The mediating role of cognitive flexibility in correlation of coping styles and resilience with depression. Pajoohandeh Journal, 18(2), 88-96. http://pajoohande.sbmu.ac.ir/article-1-1518-en.html [In Persian].
Shafieifar, N., Kazemi, A., & Alimahdi, M. (2022). The effectiveness of compassion-based therapy on anxiety related to emotional disorders and conflict between teenage girls and their parents. Medical Journal of Mashhad University of Medical Sciences, 65(1), 430-444. https://doi.org/10.22038/mjms.2022.22558 [In Persian].
Ulusoy, M., Sahin, N. H., & Erkmen, H. (1998). Turkish version of the beck anxiety inventory: psychometric properties. Journal of Cognitive Psychotherapy, 12(2), 163. https://www.researchgate.net/profile/Nesrin-Hisli-Sahin/publication/233792003
Wen, X., Zhang, Q., Liu, X., Du, J., & Xu, W. (2021). Momentary and longitudinal relationships of mindfulness to stress and anxiety among Chinese elementary school students: mediations of cognitive flexibility, self-awareness, and social environment. Journal of Affective Disorders, 293, 197-204. https://doi.org/10.1016/j.jad.2021.06.038
Zare, H. (2017). Effectiveness of acceptance and commitment therapy (ACT) on improving the flexibility and cognitive fusion. Social Cognition, 6(1), 125-134. https://sc.journals.pnu.ac.ir/article_3880.html [In Persian].
Zare, H., & Baradaran, M. (2019). Effectiveness of Acceptance and Commitment Therapy (ACT) in improving of cognitive control and cognitive flexibility in anxious students. Journal of Applied Psychology, 12(4), 491-511. https://apsy.sbu.ac.ir/article_97162.html [In Persian].
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 684 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 367 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||