پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 43 |
| تعداد شمارهها | 1,682 |
| تعداد مقالات | 13,778 |
| تعداد مشاهده مقاله | 32,290,756 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 12,769,454 |
اثربخشی درمان ذهنآگاهی مثبت نگر بر سرمایه عاطفی و فراهیجان زنان دارای اختلال اضطراب فراگیر | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| پژوهش نامه روانشناسی مثبت | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مقاله 7، دوره 9، شماره 3 - شماره پیاپی 35، آذر 1402، صفحه 127-148 اصل مقاله (1.06 M) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/ppls.2024.136133.2396 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مریم نجفی1؛ ایلناز سجادیان* 2؛ غلامرضا منشئی3 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1دانشجوی دکترا، گروه روانشناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان(خوراسگان)، اصفهان، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2دانشیار گروه روانشناسی بالینی، مرکز تحقیقات سلامت جامعه، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان(خوراسگان)، اصفهان، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 3دانشیار گروه روانشناسی، مرکز تحقیقات سلامت جامعه، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان(خوراسگان)، اصفهان، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اختلال اضطراب فراگیر نوعی اختلال اضطرابی است که به عنوان نگرانی بیش از حد و غیرمنطقی در مورد رویدادها و فعالیت های روزمره تعریف می شو پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی درمان ذهن آگاهی مثبت نگر بر سرمایه عاطفی و فرا هیجان زنان مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر در شهر اصفهان انجام شد. روش پژوهش از نوع نیمه تجربی از نوع پیش آزمون- پس آزمون و طرح پیگیری سه ماهه بود. نمونه پژوهش 30 نفر بودند که پس از بررسی ملاکهای ورود به مطالعه با روش نمونه گیری هدفمند، انتخاب و با روش تصادفی در دو گروه مساوی جایگزین شدند. ابزار پژوهش، پرسشنامه های سرمایه عاطفی و فرم کوتاه دیدگاه فراهیجانی بودند.گروه آزمایش 8 جلسه 60 دقیقه ای درمان ذهن آگاهی مثبت نگر دریافت کرد و گروه کنترل در لیست انتظار برای آموزش قرار گرفت. داده ها با روش تحلیل واریانس ترکیبی تحلیل شدند. یافته ها نشان داد ذهن آگاهی مثبت نگر به کاهش فراهیجان منفی و افزایش سرمایه عاطفی و فراهیجان مثبت منجر شد و این تأثیر در مرحله پیگیری نیز تداوم داشت.واژه های کلیدی: درمان ذهن آگاهی مثبت نگر، سرمایه عاطفی، فراهیجان، اختلال اضطراب فراگیر | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژهها | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| درمان ذهن آگاهی مثبت نگر؛ سرمایه عاطفی؛ فراهیجان؛ اختلال اضطراب فراگیر | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
اضطراب [1]به عنوان قسمتی از زندگی انسانها، در همه افراد به حد اعتدال آمیز وجود داشته و این حد، به عنوان پاسخی سازگارانه تلقی میگردد، اما تا جایی که تبدیل به اضطراب مرضی نشود(Amir et al., 2019). اضطراب شامل احساس عدم اطمینان[2]، درماندگی[3] و برانگیختگی[4] است و عموما با احساس پراکنده، مبهم و نامطبوع ترس و تشویش مشخص می گردد (Muller_pinzler et al., 2015). یکی از انواع اختلالات اضطرابی، اختلال اضطراب فراگیر[5] است. اختلال اضطراب فراگیر نوعی اختلال اضطرابی است که به صورت نگرانی بیش از اندازه و نامعقول درباره اتفاقات و فعالیتهای روزمره تعریف می شود( Silk et al., 2020).این اختلال به عنوان یکی از شایعترین مشکلات روانپزشکی میتواند موجب اختلال در یادگیری، تمرکز، یادآوری مطالب و مرتبط کردن موضوعات با یکدیگر شده و ممکن است فرد با مشکلات و خطرات دیگری مانند مشکلات روانشناختی و هیجانی روبرو شود(Farra & Smith, 2019). این اختلال به واسطه اضطراب و نگرانی بیش از حد، مشکل در کنترل نگرانی و شکایات جسمانی و روانشناختی، مشکل در تمرکز، تحریک پذیری و مشکلات خواب معین میگردد(کشاورز و همکاران، 1400). علائم این اختلال را طبق راهنمای طبقه بندی بین المللی اختلالات روانی[6] میتوان اضطراب و نگرانی شدید، عدم توانایی کنترل، اختلال در عملکرد اجتماعی و همراه بودن نگرانی با نشانههای بیقراری، خستگی، عدم تمرکز، زودرنجی، تنش ماهیچهای و خواب مختل دانست (Silvernale et al., 2019). بر اساس پژوهشهای صورت گرفته در آمریکا، نرخ شیوع دوارده ماهه اختلال اضطراب فراگیر در بزرگسالان حدود9/2 درصد و در کودکان و نوجوانان تقریبا 90 درصد است(سادوک و همکاران، 2007/1394). نرخ شیوع دوازده ماهه در سایر کشورها بین 6/3 تا 4/0 درصد است(پورنصیر و کریمخانی، 1400). زنان دو برابر مردان به این اختلال دچار میشوند(American Psychiatric Association, 2022). مطالعه ناکسا و همکاران نشان داد اختلال اضطراب فراگیر، سلامت جسمانی و روانی افراد را تحت تأثیر قرار داده و به دلیل کاهش سرمایه انسانی، بارآوری و همچنین افزایش خدمات پزشکی، هزینه هایی را برای فرد و جامعه به دنبال دارد. شواهد حاصل از مطالعات نشان می دهد زنان دارای اختلالات اضطرابی، اغلب به دلیل احساس ضعف در حرمت خود و خودارزشمندی[7] در زمینه های احساس نشاط و انرژی، عاطفه مثبت و شادمانی که در صورت بندی های نوین به لحاظ نظری تحت عنوان سرمایه عاطفی[8] مطرح شده است، نیازمند کمک و یاری هستند(Knoxa et al., 2019). سرمایه عاطفی از نظر تعریف، وضعیتی از نشاط و انرژی عاطفی مثبت درونی قابل هدایت و تحول است که با تمرکز هدفمند، قابلیت تاثیر گذاری بر انتخابها و رفتارهای افراد را داشته و دارای سه مولفه عاطفه مثبت، احساس انرژی و شادمانی است(عنایتی و گلپرور، 1397). شواهد پژوهشی نشان میدهد که سرمایه عاطفی با طیف گسترده ای از متغیرهای رفتاری و عملکردی مثبت که برای یک زندگی مطلوب و کارآمد لازم هستند، مرتبط است(عنایتی و گلپرور، 1397، گلپرور و طباطبایینژاد، 1399، گلپرور و عنایتی، 1397). نتایج مطالعه فیگ و همکاران نشان دهندهی تاثیر مداخلات روان شناسی مثبت بر بهبود سلامت جسمانی و عاطفه مثبت است(Feig et al., 2021). همچنین مطالعهی مددیزواره و همکاران (1398) نشان داد که درمان مثبت نگر میتواند موجب افزایش سرمایه عاطفی در دختران مضطرب گردد. تجربه زندگی، همراه با آشفتگیهای هیجانی متنوع و گوناگونی است. اینکه چگونه فرد به این آشفتگیها واکنش نشان دهد نشانگر میزان توانایی فرد برای پذیرش هیجانهای مثبت و منفی زندگی استفراهیجانها هیجاناتی هستند که در پاسخ به هیجانات دیگر(برای مثال احساس گناه در مورد خشم) رخ میدهند(پارسامنش و همکاران، 1396). مفهوم فراهیجان برای توصیف هیجانهای فرد توسط خود و برانگیختگی وی نسبت به آنها به کار میرود. فراهیجان به عنوان نیروی محرک تنظیم هیجانها تلقی می گردد(Mansell et al., 2022). به عبارت دیگر فراهیجان همان واکنشهای هیجانی افراد به هیجانهای دیگر مثل خشم، علاقه و غیره است(Predatu et al., 2020). فراهیجانها به دو بخش کلی فراهیجانهای مثبت و منفی تقسیم و افراد دارای فراهیجان مثبت بر خلاف افراد دارای فراهیجان منفی از توانمندی بالایی در پذیرش و ابراز مناسب و سازگار هیجانها برخوردار هستند. فراهیجان ما را قادر میسازد که با انعطاف پذیری بیشتری به وقایع محیطی پاسخ دهیم(پارسامنش و همکاران، 1396). فراهیجانهای مثبت با استرس درک شده، مقابله ناسازگار، فراشناخت های ناسازگار، اضطراب و افسردگی رابطه منفی و با راهبردهای سازگارانه همبستگی مثبت دارند(Kumar et al., 2018). مطالعات نشان میدهند افرادی که اضطراب دارند هیجاناتشان را سرکوب میکنند تا از تجارب نامطلوب و ناخوشایند اضطراب که با برانگیختگی احساسات بدنی همراه است اجتناب کنند (نصراللهی و آقایی، 1401). در واقع، شواهد اولیه نشان داده اند که افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر در مقایسه با گروههای کنترل، شدت بالایی از هیجان، درک ضعیفتری از هیجانها و همچنین توانایی کمتری برای آرامسازی یا تسکین خود بعد از هیجانهای منفی دارند. برای زنان دارای اضطراب فراگیر تاکنون درمانها و آموزشهای مختلفی استفاده شده که از جمله مهمترین آنها میتوان به درمان ذهنآگاهی مثبت نگر اشاره کرد. رابطۀ بین ذهنآگاهی و روانشناسی مثبت در گذشته ثابت شده است(Ivtzan et al., 2016). چرخۀ ذهنآگاهی مثبت به وسیله مداخلات روانشناسی مثبت و ذهنآگاهی، بهزیستی لذتگرا و سعادتگرا را بهبود میبخشد و در این زمینه به هم کمک میکنند. این پروسۀ چرخشی باعث میشود ذهنآگاهی و مداخلات مثبت بر همدیگر بهصورت ادامهدار تأثیر مثبت بگذارند و باعث بهبود بهزیستی افراد شوند و اثربخشی بیشتری نسبت به ذهنآگاهی یا مداخلات روانشناسی مثبت به صورت جداگانه داشته باشند(Ivtzan et al., 2016). از نظر پایه نظری، روان درمانی مثبت گرا بر نظریه شادکامی سلیگمن استوار است. در راستای درمان ذهنآگاهی مثبت نگر مطرح شده، در پژوهشی هامیلتون و همکاران(2006) بیان داشتند که ذهنآگاهی در عمل، شیوه و راهبردی برای ارتقاء عناصر و نقاط قوت مطرح در جنبش مثبت نگری است. به باور آنها مراقبه ذهنآگاهی در انسان از طریق تقویت و نیرومند سازی تنظیم توجه، مهارتهای فراشناختی و از طریق تغییر طرحواره های مربوط به هیجان، سلامتی و بیماری، سازگاری مثبت را ارتقاء می بخشد(Hamilton, et al., 2016). به صورت محسوستر مداخلات مبتنی بر روانشناسی مثبت به صورت موفقیت آمیزی در بهبود حالات ذهنی مثبت و متغیرهای زیادی از بهزیستی استفاده شدهاند(Parks & Biswas-Diener., 2013). درمانهای مثبت نگر با آموزش چگونگی تمرکز بر نقاط قوت و بر ایجاد و حفظ شادمانی فراگیر همراه با هیجانهای مثبت و تغییر در هدف گذاریهای ذهنی و رفتاری مثبت، نشان داده اند که راه حلهای درمانی موثری را برای افراد فراهم میآورند(گلپرور و طباطبایینژاد، 1399). پژوهشها نشان میدهند مداخلههای مثبت گرا با افزایش هیجانات مثبت، افکار مثبت، رفتارهای مثبت و ارضای نیازهای اساسی انسان مثل خودمختاری، تعلق خاطر، عشق و ارتباط باعث کاهش افسردگی و افزایش شادکامی، بهزیستی روانشناختی و شفقت به خود در افراد می شوند(یزدانی و اسماعیلی، 1398). مددیزواره و همکاران (1398) در پژوهشی نشان دادند که درمان ذهنآگاهی مثبتنگر میتواند موجب ارتقاء سرمایه عاطفی افراد مضطرب شود. روانشناسی مثبت نگر رویکردی متمرکز بر افزایش تواناییها و نقاط قوت انسانی است و این امکان را برای انسانها فراهم میآورد تا در مسیر موفقیت هرچه بیشتر حرکت کنند(طباطبایینژاد و همکاران، 1397). همچنین نتایج پژوهش بنیسی(1398) نشان داد که درمان ذهنآگاهی مثبت نگر میتواند بر بهزیستی ذهنی، فراهیجان مثبت و توانایی خود مدیریتی موثر باشد. درمان مثبت نگر به افراد کمک میکند تا از افکار منفی دوری کنند و راهبردهای بهتری برای مقابله ی موثر با مشکلات به کار گیرند. ذهنآگاهی با همراه کردن واقعی ما با ناراحتیها و هیجانات دیگر باعث میشود در افسردگی و رنجها گیر نکنیم(Beiranvand et al., 2019). با توجه به شیوع بالای اختلال اضطراب فراگیر در بین زنان و از آنجایی که کاهش سطح انرژی، عواطف مثبت، شادمانی و ناتوانی در تنظیم هیجانات منفی میتواند پیامدهای منفی از جمله اضطراب به همراه داشته باشد و همچنین با توجه به اینکه درمان ذهنآگاهی مثبت نگر با تاکید بر توانمندیها، نقاط قوت و هیجانات مثبت فرد، تاثیرگذاری سریعتری بر اضطراب، سرمایهی عاطفی و کنترل هیجانات منفی در فرد دارد و با در نظر گرفتن تازگی و نو بودن نوع درمان و متغیرهای وابسته، پژوهش حاضر به دنبال پاسخگویی به این سوال است که آیا درمان ذهنآگاهی مثبت نگر بر سرمایه عاطفی و فراهیجان در زنان دارای اختلال اضطراب فراگیر موثر است؟ روش روش پژوهش، جامعه آماری و نمونه: روش مورد استفاده در مطالعه حاضر، طرح نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل و دوره پیگیری سه ماهه بود. جامعۀ آماری در پژوهش حاضر کلیهی زنان دارای اختلال اضطراب فراگیر شهر اصفهان بودند که از بین افراد مراجعه کننده به چهار مرکز مشاوره خصوصی در پاییز و زمستان 1400 تعداد 100 نفر انتخاب شده و از بین آنان، 30 نفر که دارای نمره بالاتر از نقطه برش در پرسشنامه اختلال اضطراب فراگیر اسپیتزر و همکاران[9] (Spitzer et al., 2006) بودند به شیوه هدفمند و بر اساس معیارهای ورود و خروج انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند(هر گروه 15 نفر). معیارهای ورود زنان به پژوهش عبارت بود از: اخذ تشخیص اختلال اضطراب فراگیر براساس مصاحبه بالینی بر مبنایDSM5 از سوی روانشناس بالینی یا روانپزشک، کسب نمره 16 به بالا در پرسشنامه اختلال اضطراب فراگیر اسپیتزر و همکاران (Spitzer et al., 2006)، عدم سوء مصرف مواد مخدر، عدم مصرف داروهای روانپزشکی و عدم ابتلا به اختلالات روانی حاد یا مزمن(که توسط روانپزشک یا روانشناس بالینی مورد تایید قرار گرفته باشد)، عدم ابتلا به بیماری جسمی حاد یا مزمن، قرارداشتن دردامنه سنی 20تا 45، داشتن حداقل تحصیلات دیپلم، عدم استفاده از درمانهای روانشناختی همزمان(بر اساس اطلاعات جمعیت شناختی). ملاکهای خروج از پژوهش شامل عدم همکاری و یا عدم تمایل به ادامه شرکت در جلسات، عدم انجام تکالیف ارائه شده در جلسات، غیبت بیش از دو جلسه در جلسات درمان بود. به منظور جلوگیری از افت آزمودنی پژوهشگر علاوه بر در تماس بودن با آزمودنیها از طریق تلفن، همواره تشویقگر آنان برای حضور در هر جلسه بود. همچین هزینهی ایاب و ذهاب افراد از سوی پژوهشگر پرداخت گردید. در این پژوهش تمامی ملاحظات اخلاقی از جمله تمایل آگاهانه، برخورد با احترام صادقانه بدون ایجاد رنجش برای شرکت کنندگان، مسئولیتپذیری حرفهای و کسب اعتماد دیگران، احترام به حقوق افراد و نگهداشتن کرامت انسانی آنها، احترام به تنوع عقاید و باورها(در نظر گرفتن منافع عمومی، رازداری، عدم استثمار افراد شرکت کننده)، اجتناب از آسیب رساندن به دیگران و عدم تحریف اطلاعات جهت کاهش افت آزمودنیها و تمایل برای ادامهی درمان رعایت شدند. ابزار سنجش: پرسشنامه اختلال اضطراب فراگیر اسپیتزر: این مقیاس توسط اسپیتزر و همکاران برای سنجش میزان و شدت علایم اختلال اضطراب فراگیر طی دو هفته گذشته ساخته شد. این مقیاس 7 سوال اصلی و یک سوال اضافی دارد که میزان تاثیر اختلال را در کارکردهای فردی، اجتماعی، خانوادگی و شغلی میسنجد و سوالهای آن در یک مقیاس 4 درجهای(اصلا=0، چند روز=1، بیش از نصف روزها=2، تقریبا هر روز =3) نمرهگذاری میشود و دامنهی نوسان امتیازات از 0 تا 21 میباشد. افزایش نمره به معنای افزایش میزان این اختلال در فرد است(Spitzer et al., 2006). سوالات این پرسشنامه دارای مولفه نمی باشند و هیچ کدام از سوالات دارای نمرهگذاری معکوس نیست. نیومن و همکاران میزان بالایی از ضریب پایایی بازآزمایی و روایی تفکیکی را گزارش کردند. پایایی این آزمون به روش آلفای کرونباخ 92/0 گزارش شده است (Spitzer et al., 2006; Newman et al., 2002). روایی این آزمون به روش همسانی درونی و باز آزمایی به ترتیب 92/0 و 83/0 گزارش شد. همچنین طبق پژوهش نائینیان و همکاران (1390) این مقیاس در ایران نیز از میزان روایی و پایایی خوبی بهرهمند است، چنانکه میزان آلفای کرونباخ بـه دست آمده 85/0 و میزان ضریب بازآزمایی به دست آمده 48/0 است. آلفای کرونباخ برای این مقیاس در مطالعۀ فرخزادیان و همکاران )1397) نیز 87/0 بدست آمده است. نتایج پژوهش نائینیان و همکاران (1390) نشان داد که روایی و پایایی این ابزار در نمونه ایرانی به ترتیب 87/0 و 76/0 می باشد. ضریب آلفای کرونباخ این ابزار در پژوهش اکبری (1396) برابر با 89/0 میباشد. روایی همگرای این مقیاس نیز از طریق محاسبه همبستگی آن با دو پرسشنامه اضطراب بک و خرده مقیاس اضطراب سیاهه نشانه بالینی به ترتیب 72/0 و 74/0 گزارش شده است. پرسشنامه سرمایه عاطفی[10]: سنجش سرمایه عاطفی با استفاده از پرسشنامه سرمایه عاطفی گلپرور (1395) با بیست سوال که دارای سه مؤلفه عاطفه مثبت(سوالات 1 تا 10)، احساس انرژی(سوالات 11 تا 15) و شادمانی(سوالات 16 تا 20) است، انجام شد. سوالات دارای طیف لیکرت و نمرهگذاری هرگز(1)، کم(2)، تا حدودی(3)، زیاد(4) و همیشه(5) برای هر مقیاس است و محاسبه امتیازات حاصل از این پرسشنامه در سطح کلی و در سطح سه مؤلفه آن به این صورت است که امتیارات هر فرد در گزینه پاسخهای انتخابی با یک دیگر جمع می شود. بنابراین دامنه نوسان امتیازات در سطح سرمایه عاطفی کلی بین ۲0 تا 100، در سطح عاطفه مثبت بین 10 تا 50 و در احساس انرژی و شادمانی نیز بین 5 تا ۲5 است و افزایش امتیازات به معنای افزایش سرمایه عاطفی و سه مؤلفه آن است. هیچ کدام از سوالات دارای نمرهگذاری معکوس نیست. این پرسشنامه دارای روایی و پایایی مطلوبی است. در مطالعه گلپرور آلفای کرونباخ عاطفه مثبت، احساس انرژی، شادمانی و کل پرسشنامه به ترتیب 95/0، 89/0، 90/0 و 97/0 بدست آمد. تحلیل عاملی اکتشافی انجام شده روایی سازه عاملی این پرسشنامه را مستند نموده و آلفای کرونباخ این پرسشنامه در دامنه بین 936/0 تا 978/0 گزارش شده است (گلپرور، 1395). عنایتی و گلپرور در پژوهش خود از طریق تحلیل عاملی اکتشافی با چرخش از نوع واریماکس، روایی سازه عاملی این پرسشنامه را مجدد مستند نموده و آلفای کرونباخ آن را برابر با 965/0 گزارش نموده و نشان دادند که امتیازات حاصل از پرسشنامه سرمایه عاطفی با امتیازات حاصل از سرمایه گذاری جمعی عاطفی و شکایات روان تنی رابطه معناداری دارد(عنایتی و گلپرور، 1397). روایی صوری و محتوایی این پرسشنامه توسط گلپرور(1395) تایید شده است. در پژوهش ستارخانی مقدمی در سال 1396 به عنوان شواهدی از روایی واگرای پرسشنامه سرمایه عاطفی، نشان داده شده که بین سرمایه عاطفی با استرس شغلی رابطه منفی و معنادار وجود دارد. همچنین روایی همگرا و واگرای پرسشنامه ی مذکور از طریق بررسی همبستگی نمرات پرسشنامه با نمرات متغیرهای نگرشی، رفتاری و ادراکی منفی و مثبت بررسی گردیده و همگی به شکل معناداری گزارش شده اند(گلپرور و زارعی، 1396). فرم کوتاه پرسشنامه دیدگاه فراهیجانی[11]: این سازه به وسیله پرسشنامه دیدگاه فراهیجانی میتمنسگربر و همکاران سنجیده شد که دارای 28 گویه و شش خرده مقیاس مرتبط با فراهیجان منفی و فراهیجان مثبت است. مولفههای فراهیجان منفی شامل خشم(سوالات 3، 5، 15 و 27)، شرم(سوالات 12، 14، 17، 20 و 21)، کنترل فکر(سوالات 1، 6، 8، 19 و 26)، سرکوب(سوالات 10 و 25) و مولفههای فراهیجان مثبت شامل شفقت(سوالات 2، 4، 7، 9، 11، 22 و 24) و علاقه(سوالات 13، 16، 18، 23 و 28)، است که بر روی نشانگر دیدگاه فرد نسبت به تجربه هیجانهای مختلف منفی و مثبت است. این پرسشنامه دارای طیف لیکرتی پنج گزینه ای از کاملا صدق میکند(5)، اکثرا صدق میکند(4)، صدق کمی میکند(3)، اغلب صدق نمیکند(2) و اصلا صدق نمیکند(1) است. هیچ کدام از سوالات دارای نمرهگذاری معکوس نیست. دامنه نوسان امتیازات بین 28 و 140 بوده و افزایش امتیازات به معنای افزایش سطح این متغیر است. ضریب پایایی گزارش شده توسط سازندگان این پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برای بعد فراهیجان مثبت91/0 و برای فراهیجان منفی 85/0 گزارش شده است. روایی پرسشنامه توسط سازندگان (2009) به روش تحلیل عاملی نشان داد که پرسشنامه دارای دو بعد فراهیجان مثبت و منفی و یک نمره کلی است که بر روی هم56/0 از واریانس کل را تبیین می کند (Mitmansgruber et al., 2009). در مطالعه ی غفارزاده الماسی ضریب آلفای کرونباخ این پرسشنامه برای بعد فراهیجان منفی 81/0 و برای بعد فراهیجان مثبت 89/0 گزارش شد (Ghafarzade Almasi, 2017) و روایی و پایایی آن توسط رضایی و همکاران (1393) جهت کاربرد در فرهنگ ایرانی، بررسی و تایید گردیده است. آنها روش تحلیل عامل تأییدی و همبستگی مقیاس فراهیجان با هوش عاطفی را برای بررسی روایی و ضریب آلفای کرونباخ را جهت بررسی پایایی این پرسشنامه استفاده کردند. نتایج پژوهش آنها نشانگر ضریب آلفای کرونباخ در خرده مقیاس فراهیجان منفی 70/0 و در خرده مقیاس فراهیجان مثبت و 87/0 می باشد. پایایی این پرسشنامه در پژوهش بهبهانی مندنی زاده و همایی (1399) بر اساس ضریب آلفای کرونباخ به ترتیب فراهیجان منفی و مثبت برابر با 79/0 و 73/0 بدست آمد. همچنین در مطالعه رضایی و همکاران (1393) ضریب اعتبار 87/0 و70/0 برای دو بعد مثبت و منفی و 89/0 برای کل سوالات به دست آمد. روش اجر ا و تحلیل: پس از گمارش تصادفی زنان در دو گروه و اجرای پیش آزمون از طریق پرسشنامههای پژوهش، گروه آزمایش تحت ۸ جلسه 6۰ دقیقهای به صورت هفتگی و طی دو ماه درمان ذهنآگاهی مثبت نگر قرار گرفتند. گروه کنترل(گواه) هیچ مداخله ای دریافت نکرد. پس از اتمام جلسات و همچنین سه ماه بعد از آن گروه آزمایش و کنترل مجدداً مورد ارزیابی قرار گرفتند. محتوای جلسات درمانی(طباطبایی نژاد و همکاران، 1397) در جدول (1) ارائه شده است.
جدول 1 خلاصه جلسات درمان ذهن آگاهی مثبت نگر(طباطبایی نژاد و گل پرور، 1397) Table 1 Summary of Positive Mindfulness Therapy Sessions
برای تحلیل آماری داده ها، از میانگین و انحراف معیار در سطح توصیفی و روش تحلیل واریانس ترکیبی و سپس آزمون تعقیبی بونفرونی در سطح استنباطی بعد از بررسی نرمال بودن توزیع داده ها با استفاده از آزمون شاپیرو ویلک، بررسی مفروضه ی کرویت داده ها با آزمون ماچلی و برابری واریانس خطا با آزمون لوین، مورد استفاده قرار گرفت. داده ها با استفاده از نرم افزارspss23 تجزیه و تحلیل شدند.
یافتهها یافتههای توصیفی متغیرهای پژوهش در جدول 2 ارائه شده است.
جدول 2 شاخص های توصیفی متغیرهای پژوهش به تفکیک دو گروه و سه مرحله پژوهش Table 2 Descriptive Indicators of Research Variables by Two Group and Three Stages of Research
جدول 2 نشان می دهد که در گروه مداخله(ذهن آگاهی مثبت نگر)، میانگین نمرات متغیرهای سرمایه عاطفی و فراهیجان مثبت نسبت به گروه کنترل افزایش بیشتر و نمرات فراهیجان منفی در مراحل پس آزمون و پیگیری نسبت به پیش آزمون کاهش بیشتری دارد. بررسی دادههای پرت و کرانهای یکی از پیش فرض های مهم در تحلیل های پارامتریک است. مشاهدهای که معمولا نسبت به مقادیر دیگر در بین مجموعه دادهها بزرگتر یا کوچکتر است، داده پرت نامیده میشود. وجود دادههای پرت در اکثر موارد منجر به اختلال در نتـیجهگیری از اطلاعات خواهد شد و شناسایی آن ها حائز اهمیت است، لذا پژوهشگران باید از وجود یا عدم وجود دادههای پرت، چگونگی تاثیرگذاری و نحوه رفع دادههای پرت اطلاع حاصل نموده و دادهها را کنترل کنند. یکی از روش های بررسی داده های پرت، نمودار جعبه ایست (بابایی و حسینپور، 1387). در این پژوهش نیز پیش از انجام تحلیل نمودارهای جعبه ای ترسیم و هیچ داده پرتی شناسایی نگردید. چند پیش فرض اولیه شامل نرمال بودن توزیع نمرات، برابری واریانس ها و برابری ماتریس کوواریانس جهت استفاده از آزمونهای پارامتریک اندازه های مکرر، مورد نیاز است که در صورت رعایت پیش فرضها و تأیید آنها و نامساوی و کمتر از 40 نفر بودن حجم گروهها میتوان این آزمونها را به کار برد(مولوی، 1387). هدف از بررسی پیش فرض نرمال بودن این است که نرمال بودن توزیع نمرات همسان با جامعه مورد بررسی قرار گیرد. این پیش فرض نشانگر این است که تفاوت مشاهده شده بین توزیع نمرات گروه نمونه و توزیع نرمال در جامعه برابر با صفر است. بنابراین از آزمون شاپیرو ویلکز استفاده شد. نتایج حاصل از اجرای این پیش فرض در مورد نمرات متغیرهای پژوهش نشانگر پایداری فرض صفر مبنی بر نرمال بودن توزیع نمرات متغیر های پژوهش، در مراحل پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری در هر دو گروه می باشد(همه سطوح معنی داری بزرگتر از 05/0 میباشد). آزمون لوین جهت بررسی پیش فرض برابری واریانس ها، مورد استفاده قرارگرفت. نتایج نشان دادند که در متغیر سرمایه عاطفی در مرحله پیش آزمون(608/0=p،269/0= F(1,28))، پس آزمون (569/0= p،333/0=F(1,28)) و پیگیری(46/0= p،561/0= F(1,28))، در فراهیجان منفی در پیش آزمون(705/0=p،146/0=F(1,28))، پس ازمون(934/0=p ،007/0=F(1,28))،) و پیگیری(755/0= p ،099/0=F(1,28)) و هم چنین در متغیر فراهیجان مثبت در پیش آزمون(253/0=p ،36/1= F(1,28))، ، پس آزمون(562/0= p ،344/0= F(1,28))، و پیگیری(667/0=p ،189/0=F (1,28))، به دست آمد که نتایج مجموعا نشان دهندهی تایید پیش فرض برابری واریانس ها در هر سه متغیر و در هر سه مرحله می باشد. همچنین نتایج آزمون ماچلی برای بررسی یکنواختی کوواریانس ها در گروه ها برای متغیر سرمایه عاطفی (887/0= Mauchly's W ، 25/3=chi2، 198/0= p)، فراهیجان منفی (49/0= Mauchly's W ، 28/19=chi2، 001/0= p) و فراهیجان مثبت(651/0= Mauchly's W ، 6/11=chi2، 003/0= p) به دست آمد که نشان دهندهی تأیید پیش فرض متغیر سرمایه عاطفی و عدم تأیید آن در متغیرهای فراهیجان منفی و مثبت در پژوهش است. از این رو در تحلیل های درون آزمودنی در تحلیل واریانس ترکیبی در متغیر سرمایه عاطفی از تحلیل با فرض کرویت و در متغیرهای فراهیجان منفی و مثبت از آزمون محافظه کارانه ای چون گرین هاوس – گیزر[12] استفاده می شود. نتایج مقایسه بین آزمودنی و درون آزمودنی در متغیرهای پژوهش در جدول 3 ارائه شده است.
جدول 3 نتایج تحلیل اثرات بین آزمودنی و درون آزمودنی در متغیر های پژوهش Table 3 Results of Analysis Between-Subject and Within Subject in Research Variables
یافته های جدول 3، در تحلیل بین آزمودنی، نشان دهندهی تفاوت معنیدار در میانگین نمرات سرمایه عاطفی، فراهیجان منفی و مثبت در دو گروه آزمایش(ذهن آگاهی مثبت نگر) و کنترل می باشد(001/0>p). نتایج نشان داد که 2/29 از تفاوت های فردی در متغیر سرمایه عاطفی، 9/33 درصد در فراهیجان منفی و 2/18 درصد در متغیر فراهیجان مثبت به تفاوت بین دو گروه مربوط می باشد. براساس نتایج در تحلیل های درون آزمودنی، اثر اصلی زمان معنی دار است که نشان میدهد، بین میانگین نمرات هر سه متغیر سرمایه عاطفی، فراهیجان منفی و فراهیجان مثبت در مراحل پژوهش به طور کلی تفاوت معنیداری وجود دارد(001/0>p). نتایج نشان داده است که تعامل اثر زمان و عضویت گروهی نیز معنی دار است(001/0>p) که نشان میدهد تغییرات مراحل پژوهش در گروه ها معنیدار بوده است. از آن جا که هدف در پژوهش حاضر بررسی اثرات درون آزمودنی و بین آزمودنی به طور همزمان بوده است از تحلیل واریانس ترکیبی استفاده شده است. در این تحلیل ضمن بررسی تفاوت مراحل پژوهش و هم چنین تفاوت دو گروه آزمایش و کنترل، بررسی تفاوت گروه ها در هر یک از مراحل پژوهش نیز مورد توجه بوده است و لذا کنش متقابل مورد بررسی قرار گرفته است. در نتایج به دست آمده کنش متقابل هم به صورت خطی و هم به صورت غیر خطی معنی دار به دست آمده است که نشان دهنده آن بوده است که تغییر نمرات در گروهها در مراحل پژوهش معنیدار است به گونه ای که تغییر نمرات پیش آزمون نسبت به پس آزمون و هم چنین پس آزمون نسبت به پیگیری در گروه های مختلف از الگوی متفاوتی پیروی نموده است. نتایج آزمون تعقیبی جهت مقایسه گروه آزمایش و کنترل در مراحل پژوهش در متغیر های پژوهش در جدول 4 ارائه شده است.
جدول 4 نتایج آزمون تعقیبی جهت مقایسه دو گروه به تفکیک متغیرهای وابسته یا میانگین نمرات سرمایه عاطفی و فراهیجان منفی و مثبت در مراحل پژوهش Table 4 The Result of Follow-up Test to Compare the Two Group According to the Dependent Variables or the Mean of Affective Capital and Negative and Positive Meta Emotion in the Research Stages
نتایج در جدول 4 نشان می دهد، تفاوت دو گروه آزمایش و کنترل در مراحل پیش آزمون معنی دار نیست(05/0<p) اما در مراحل پس آزمون و هم چنین پیگیری در هر سه متغیر سرمایه عاطفی، فراهیجان منفی و فراهیجان مثبت بین گروه کنترل(گواه) با گروه درمان ذهن آگاهی مثبت نگر تفاوت معنی داری به دست آمده است(001/0 p<) که نشان دهنده ی میزان تأثیر مداخله ذهن آگاهی مثبت نگر بر بهبود سرمایه عاطفی، فراهیجان منفی و فراهیجان مثبت در پس آزمون به ترتیب برابر با 4/48، 3/56 و 7/33 درصد می باشد. هم چنین تأثیر این بسته مداخله ای در متغیرهای سرمایه عاطفی، فراهیجان منفی و فراهیجان مثبت در مرحله پیگیری به ترتیب برابر با 1/41، 3/53 و 1/33 درصد به دست آمده است. در یک نتیجه گیری کلی می توان گفت، مداخله ذهن آگاهی مثبت نگر بر افزایش سرمایه عاطفی، فراهیجان مثبت و کاهش فراهیجان منفی در زنان دارای اضطراب فراگیر در مرحله پس آزمون تأثیر معنی داری داشته اند و این تأثیر در مرحله پیگیری نیز باقی مانده است.
بحث این پژوهش با هدف تعیین اثربخشی درمان ذهنآگاهی مثبت نگر بر سرمایه عاطفی و فراهیجان در زنان دارای اختلال اضطراب فراگیر انجام شد. نتایج پژوهش حاضر در خصوص اثربخشی درمان ذهنآگاهی مثبت نگر بر سرمایه عاطفی با نتایج مطالعه مددیزواره و همکاران(1398) درباره اثربخشی درمان مثبتنگری وجودگرا و درمان مثبت نگر ایرانی- اسلامی بر سرمایه عاطفی، با نتایج مطالعه گلپرور و طباطبایینژاد (1399) در خصوص اثربخشی درمان ذهنآگاهی مثبت نگر بر سرمایه عاطفی در مطالعات داخل ایران همسویی نشان میدهد. از طرف دیگر اثربخشی درمان ذهنآگاهی مثبت نگر بر سرمایه عاطفی در مطالعه حاضر با نتایج مطالعه فیگ و همکاران در باره اثربخشی مداخلات روان شناسی مثبتگرا بر عاطفه مثبت در مطالعات خارج از ایران دارای همسویی است(Feig et al., 2021). پیش از ورود به تبیین اثربخشی سه درمان مورد استفاده، لازم است توجه ویژهای به ماهیت سرمایه عاطفی شود. سرمایه عاطفی یک سازه مثبت مرتبه دوم است که از ترکیب سه سازه از قبل موجود شامل عاطفه مثبت، احساس انرژی و شادمانی در راستای امکان تجمیع هر چه مطلوبتر دانش علمی مربوط به این سه سازه ارائه و معرفی شده است. این متغیر بستر لازم را برای تبدیل انرژی و توان مثبت انسانی به مهارتهای پایدار برای مقابله با شرایط مختلف زندگی فراهم مینماید(مددیزواره و همکاران، 1398). در چنین بستری، اثربخشی درمان ذهنآگاهی مثبت نگر بر سرمایه عاطفی در زنان مبتلا به اضطراب فراگیر به خوبی قابل تبیین است. در واقع اثربخشی درمان ذهنآگاهی مثبت نگر با نگاهی به فنون مورد استفاده در این درمان سادهتر تصریح میشود. در درمان ذهنآگاهی مثبت نگر، ترکیب فنونی از ذهنآگاهی و مثبتنگری نظیر تمرکز بر عواطف مخرب و منفی، تمرکز بر نقاط مثبت زندگی در سطح ذهن و رفتار، آموزش فنون مراقبه بالاخص مراقبه کشمش و تمرکز بر تقویت ارزشمندی و رضایت از خود در متن امید و خوشبینی، آموزش بازداری هیجانی جهت غلبه بر تکانشگری هیجانی، آموزش مراقبه تنفس آگاهانه با تمرکز بر فضیلت خرد و دانایی و ابعاد آن، توضیح در زمینه خودتنظیمی خلق و هیجان و یادگیری مهارتهای انجام آن همراه با تاکید بر فضیلت خرد همراه با طیف دیگری از فنون مورد استفاده قرار میگیرند. فنون مورد اشاره مانند فنون مرتبط با تقویت امید و رضایت از خود، تکنیکهای شاد بودن و مراقبه کشمش با تمرکز بر خوش بینی به زنان دارای اضطراب فراگیر این کمک را میکند تا علاوه بر راهبردهای کنترل عوامل شناختی، رفتاری و هیجانی دخیل در اضطراب، سطح توانمندیهای منش خود را به طور همزمان افزایش داده و به این ترتیب، سطح عاطفه مثبت، احساس انرژی و شادمانی که عوامل اصلی مطرح در سرمایه عاطفی هستند را ارتقاء بخشند. همچنین در این درمان با تلاش برای تغییر شناختهای معیوب و تمرین آرامش و رهایی از قضاوتهای مربوط به وقایع گذشته و آینده و تمرکز بیشتر بر زمان حال، فضای ذهنی زنان مضطرب به فضایی سرشار از انرژی، عاطفه مثبت و احساس شادمانی تبدیل می شود. چنین نقشی برای درمان ذهن آگاهی مثبت نگر در مسیر ارتقاء سرمایه عاطفی زنان دارای اختلال اضطراب فراگیر، دارای این تلویح مهم و ضمنی است که برای تقویت سرمایه عاطفی آنها، ضرورتی به تمرکز مستقیم بر سرمایه عاطفی و راهبردهای درمانی و آموزشی ارتقاء آن وجود ندارد. بلکه با رها ساختن ذهن و فضای ذهنی افراد از باورها و قضاوتهای معیوب، سرمایه عاطفی و پویای انسان را از حالت سکون به جوشش درآورده و از این طریق بسترساز تغییرات موثر در زنان مضطرب می گردد(گلپرور و طباطبایینژاد، 1399). با توجه به آشفتگیهای ذهنی موجود افراد مضطرب، آموزش ذهن آگاهی و تمرکز بر لحظه حال، موجب پردازش جنبه های تجربه بی واسطه شامل فعالیتهای شناختی، فیزیولوژیکی یا رفتاری میگردد و با استفاده از فنون و تمرینهای ذهن آگاهی، فرد به فعالیتهای روزمره آگاهی پیدا کرده، به کارکرد خودکار ذهن در دنیای گذشته و آینده آگاهی یافته و با آگاهی لحظه به لحظه از احساسات، افکار و حالتهای جسمانی بر آنها کنترل پیدا کرده و از ذهن خودکار متمرکز بر گذشته و آینده رها میگردد. در تمرینات ذهن آگاهی مثبت از بیمار درخواست نمی شود که نشانگان اضطراب را در خود ایجاد نکند، بلکه مشاهده بدون داوری حس ها که به طور طبیعی انجام می شود، مورد تشویق قرار می گیرد. از سوی دیگر می توان اظهار کرد که آموزش ذهن آگاهی مثبت با ترغیب افراد به تمرین مداوم تمرکز بر روی محرکهای خنثی و آگاهی قصدمند نسبت به ذهن و جسم، افراد مضطرب را از درگیری ذهنی با افکار تهدیدکننده و نگران کننده در مورد عملکردشان رها کرده و ذهن آنها را از حالت خودکار خارج میسازد. به عبارت دیگر، این روش با افزایش دادن آگاهی افراد از تجربیات زمان حال و بازگرداندن تمرکز بر شناخت و پردازش ماهرانه تر اطلاعات، موجب کاهش نگرانی، انگیختگی فیزیولوژیکی، تنیدگی و اضطراب می گردد(طباطبایینژاد و همکاران، 1397). در رابطه با تاثیر درمان ذهنآگاهی مثبت نگر بر فراهیجان، این نتیجه با نتایج پژوهش بنیسی(1398)، بیرانوند و همکاران (1397) همسو است. محدود بودن طیف مطالعات حوزه فراهیجان تا حدی شاید ناشی از این امر باشد که این متغیر نسبت به متغیرهای دیگر متغیری به نسبت جدیدتر است. فراهیجان در عمل سازماندهی مجموعهای از افکار و احساسات درباره هیجانات است. بهعبارت دیگر واکنشهای هیجانی افراد نسبت به هیجانات خود فراهیجان و یا همان هیجان بعد از تجربه یک هیجان توصیف کرد. بهعنوان مثال یک هیجان موقتی مانند اضطراب ممکن است به دنبال یک هیجان اصلی شبیه ترس بیاید. اما زمانهای دیگری نیز ممکن است خود هیجان اصلی باعث تجربه فراهیجان شود؛ مانند موقعی که یک هیجان اصلی مانند اضطراب فراهیجان اضطرابی خود را ایجاد میکند. بنابراین عواطفی مانند خشم، اضطراب و افسردگی چنانچه خودشان موضوع خودشان باشند میتوانند باعث تجربه فراهیجان شوند. اصطلاح فراهیجان صرفاً برای هیجانات فرد نسبت به هیجانات خود با دیگران (برای نمونه احساس گناه که ممکن است پس از خشم زیاد بروز کند) به کار نمیرود، بلکه بهطور گستردهای هم هیجانات و هم افکار فرد در مورد هیجانات خود را دربر میگیرد(بنیسی، 1398). در تبیین این یافته میتوان گفت که آموزش مثبت نگری با تمرکز و پرورش توانمندیها، فضیلتها، هیجانهای مثبت و خوشبینی باعث ایجاد احساس مثبت در افراد، تعهد بیشتر نسبت به زندگی، انگیزه بالاتر برای زندگی و ارتقای سلامت می شود. همچنین آموزش فنون و مهارتهای مثبت نگری به منظور تقویت و بهبود ارتباط مثبت با خود، دیگران و دنیا و افزایش شادکامی باعث شناخت بهتر افراد از خودشان، بازشناسی تجربه های مثبت و نقش تجربه های مثبت در ارتقای احترام به خود می گردند. در نتیجه آموزش مثبت نگری از طریق فرایندهای توضیح داده شده میتواند نقش مؤثری در افزایش هیجان مثبت و آگاهی از این هیجانها یعنی فراهیجان مثبت داشته باشد. به طور کلی، درمان ذهنآگاهی مثبت از طریق ایجاد خودآگاهی و تمرکز بر زمان حال، بحث در مورد هیجانات مثبت و سعی در تجربه آنها و همزمان با تمرکز بر آنها باعث می شود تا ذهن فرد از تنیدگی و نشخوار آن تغییر مسیر داده و با شکسته شدن این چرخه و عدم تقویت آن، فرد تجارب مثبتی خواهد داشت و از سویی دیگر، این برنامه با افزایش تمرکز فرد بر تواناییهای خود، باعث بهبود خزانه رفتاری افراد مضطرب شده و ادامه این چرخه سبب کاهش تنیدگی فرد میگردد(یزدانی و اسماعیلی، 1398). در واقع اثربخشی درمان ذهنآگاهی مثبت نگر بر فراهیجان، به توان تنظیم شناختی هیجانهای مثبت و منفی و قابلیت مدیریت و تنظیم هیجانهای مثبت یا منفی پایه که تغذیه کننده فراهیجانهای مثبت یا منفی هستند مربوط می شود. درمان ذهنآگاهی مثبت نگر، با افزایش سطح تمرکز ذهنآگاهانه بر حالات شناختی تجربه شده در زمان حال و اکنون و تمرکز بر قابلیتهای انسانی امکان شناختی، انسانی و رفتاری فراهیجان های مثبت و منفی را مهیا میسازد. در کل یافتههای مطالعهی حاضر نشان داد که درمان ذهنآگاهی مثبت نگر میتواند باعث افزایش سطح سرمایهی عاطفی و فراهیجان مثبت و کاهش فراهیجان منفی گردد. مهمترین محدودیت های این پژوهش شامل مقطعی بودن، تک جنسیتی بودن جامعه، محدود شدن جامعه پژوهش به گروه زنان، انجام پژوهش در شهر اصفهان و عدم مقایسهی این درمان با درمانهای دیگر است. بنابراین توصیه میگردد که در پژوهشهای آتی از گروه مردان نیز استفاده شده و این درمان با درمانهای دیگر مقایسه گردد.
[1]. anxiety [2]. a feeling of uncertainly [3]. failure [4]. arousal [5]. general anxiety disorder [6] .Diagnostic & Statistical manual of Mental Disorder (DSM) [7]. self-respect & self-worth [8]. affective capital [9]. Spitzer Generalized Anxiety Disorder questionnaire [10]. Affect Capital Questionnaire [11] . Meta- Emotion Philosophy Questionnaire [12] - Greenhouse-geisser | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
اکبری، م. (1396). مقایسه اثربخشی درمان مبتنی برعدم تحمل بلاتکلیفی، درمان دارویی با بوسپیرون و درمان ترکیبی در بهبود علائم بیماران مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر. فصلنامه مطالعات روانشناسی بالینی، 7(27)، 89-115. https://doi.org/10.22054/jcps.2017.7909
بابایی، ع.، و حسنپور، ح. (1387). کتاب روشهای آماری در روانشناسی و علوم تربیتی(آمار توصیفی). حقوق اسلامی.
بنیسی، پ. (1398). اثربخشی آموزش مثبت نگری بر بهزیستی ذهنی، فراهیجان مثبت و توانایی خودمدیریتی زنان سالمند. مجله روان شناسی پیری، 5(3)، 217-227. https://magiran.com/p2073607
بهبهانیمندنیزاده، آ.، و همایی، ر. (1399). رابطه انگ ناباروری و پریشانی روانشناختی با کیفیت رابطه زناشویی از طریق میانجی گری فراهیجان در زنان نابارور. خانواده پژوهی، 16(1)، 55-76. https://jfr.sbu.ac.ir/article_97802.html
بیرانوند، م.، کرامتیمقدم، م.، جهانی، ن.، و غفوری، الف. (1397). اثربخشی آموزش تفکر مثبت بر مهارت های مقابله ای و امید به زندگی در مردان مبتلا به هموفیلی. پژوهشهای نوین علوم انسانی، 2(7)، 6-22. https://civilica.com/doc/948752
پارسامنش، ف.، کراسکیان، آ.، حکمی، م.، و واحدی، ح. (1396). اثربخشی مدل تنظیم هیجان گروس بر تحمل آشفتگی هیجانی و پرخوری هیجانی. فصلنامه روش و مدلهای روانشناختی، 8(29)، 23-52. https://jpmm.marvdasht.iau.ir/article_2555.html
پورنصیر، ف.، و کریمخانی، ش. (1400). بررسی اثربخشی حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد بر اختلال اضطراب فراگیر در دانش آموزان. مطالعات و تازههای روانشناختی نوجوان و جوان، 2(1)، 72-82. https://civilica.com/doc/1400109
رضایی، ن.، پارسایی، االف.، نجاتی، ع.، نیک آمال، م.، و هاشمی رزینی، س. (1393). ویژگیهای روانسنجی مقیاس فراهیجان دانشجویان. مجله تحقیقات روانشناسی، 6(23)، 111-124. https://qpr.ctb.iau.ir/article_511943.html
سادوک، و.، و سادوک، ب. ج. (1394). خلاصه روانپزشکی: علوم رفتاری/ روانپزشکی بالینی (ج،1؛ فرزین رضاعی، مترجم). انتشارات ارجمند. (اثر اصلی منتشر شده در 2007).
طباطبائینژاد، ف.، س.، گلپرور، م.، و آقایی، الف. (1397). مقایسه اثربخشی درمان ذهن آگاهی مثبت محور، شناخت درمانی مبتنی بر ذهنآگاهی و درمان شناختی رفتاری بر اضطراب اجتماعی و مهارتهای ارتباطی دانش آموزان دختر افسرده. فصلنامه مددکاری اجتماعی، 7(3)، 5-16. http://socialworkmag.ir/article-1-422-fa.html
عنایتی، م.، و گلپرور، م. (1397). رابطه سرمایه گذاری جمعی عاطفی با بهزیستی روان شناختی با توجه به نقش سرمایه عاطفی در پرستاران. فصلنامه راهبردهای مدیریت در نظام سلامت، 3(1)، 69-79. http://mshsj.ssu.ac.ir/article-1-216-fa.html
فرخزادیان، ع.، الف.، رضایی، ف.، و صادقی، م. (1397). اثربخشی درمان ترکیبی فراشناختی و طرحواره درمانی هیجانی مبتنی بر آسیبهای دوران کودکی بر اختلال اضطراب فراگیر. مطالعات روانشناختی، 14(3)، 81-97. https://doi.org/10.22051/psy.2018.20825.1665
کشاورز، ن.، هاشمینصرتآبادی، ت.، بیرامی، م.، محمودعلیلو، م.، و بخشیپوررودسری، ع. (1400). بررسی اثربخشی درمان مواجهه با نگرانی مبتنی بر واقعیت مجازی در کاهش نشانه های اختلال اضطراب فراگیر. مجله رویش روان شناسی، 58(12)، 121-132. https://frooyesh.ir/article-1-2440-fa.html
گلپرور، م. (1395). سرمایه عاطفی: ضرورتها و کاربردها. انتشارات جنگل.
گلپرور، م.، و زارعی، م. (1396). تأثیرآموزش موفقیت ویژه بیماران هموفیلی بر سرمایه عاطفی و تجارب اوج این بیماران. پژوهش های سلامت محور، 3(4)، 309-322. http://hbrj.kmu.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-254-1&slc_lang=fa&sid=1
گلپرور، م.، و طباطبایینژاد، ف. (1399). تأثیر درمان ذهن آگاهی مثبت محور، شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی و درمان شناختی-رفتاری بر سرمایه عاطفی دانش آموزان دختر افسرده. نشریه پرستاری کودکان، 6(3)، 30-38. http://jpen.ir/article-1-361-fa.html
گلپرور، م.، و عنایتی، م. (1397).الگوی ساختاری رابطه سرمایهگذاری جمعی عاطفی با سرمایه عاطفی و شکایات روانتنی در پرستاران. مجله آموزش پرستاری، 7(3)، 57-64. http://jne.ir/article-1-913-fa.html
مددیزواره، س.، گل پرور، م.، و آقایی، الف. (1398). مقایسه تاثیر درمان مثبت نگری وجودگرا و درمان مثبت نگر ایرانی- اسلامی بر سرمایه عاطفی دانش آموزان دختر دارای اضطراب اجتماعی. فصلنامه سلامت روان کودک، 6(3)، 112-125. http://dx.doi.org/10.29252/jcmh.6.3.11
مولوی، ح. (1387). راهنمای عملی SPSS10 در علوم رفتاری. مهر قائم.
نائینیان، م. ر.، شعیری، م. ر.، شریفی، م.، و هادیان، م. (1390). بررسی پایایی و اعتبار قطع علمی کوتاه اختلال فراگیر(GAD-7). روانشناسی بالینی و شخصیت، 9(1)، 41-50. https://cpap.shahed.ac.ir/article_2647.html
نصراللهی، ب.، و آقایی، و. (1401). مقایسۀ ناگویی هیجانی و راهبردهای تنطیم شناختی هیجان در افراد دارای نشانه های اختلال اضطراب فراگیر و اجتماعی/سو مصرف مواد و افراد سالم. مجله رویش روان شناسی، 11(4)،1-12. http://frooyesh.ir/article-1-3602-fa.html
یزدانی، م.، و اسماعیلی، م. (1398). اثر بخشی برنامه آموزشی ذهن آگاهی مثبت بر پاسخ به تنیدگی و علائم افسردگی نوجوانان پسر دارای نشانههای افسردگی. مجله روانشناسی، 23(2)، 199-216. https://ensani.ir/fa/article/download/548365
References
American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5-TR). American Psychiatric Association. https://www.psychiatry.org/psychiatrists/practice/dsm
Akbari, M. (2017). The comparison of the efficacy of intolerance uncertainty therapy, buspirone and combined treatment in improvement symptom of patients with generalized anxiety disorder. Clinical Psychology Studies, 7(27), 89-115. https://doi.org/10.22054/jcps.2017.7909 [In Persian].
Ghafarzade Almasi, N. (2017). The relationship of meta-emotion dimensions and positive and negative symptoms in the patients of chronic schizophrenia. Journal of Behavioral and Brain Science, 7(2), 62. https://doi.org/10.4236/jbbs.2017.72007
Amir, N., Taboas, W., & Montero, M. (2019). Feasibility and dissemination of a computerized home-based treatment for Generalized Anxiety Disorder: A randomized clinical trial. Behaviour Research and Therapy, 120, 103446. https://doi.org/10.1016/j.brat.2019.103446
Beiranvand, M., Keramati Moghadam, M., Jahani, N., & Ghafuori, A. (2018). The effectiveness of positive thinking training on self-efficacy and emotion regulation in men with hemophilia. New humanities researches, 2(7), 6-22. https://civilica.com/doc/948752 [In Persian].
Banisi, P. (2019). The effectiveness of positivism training on subjective well-being, positive meta-emotion and in the management ability-self elderly women. Journal of Aging Psychology, 5(3), 217-227. https://magiran.com/p2073607 [In Persian].
Babaei, A., & Hasanpour, H. (2008). The book of statistical methods in psychology and educational sciences (descriptive statistics). Islamic law. [In Persian].
Behbahani Mandizadeh, A., & Homaei, R. (2020). The casual relationship Stigma infertility and psychological distress with quality of marital relationship through the mediation of meta-emotion in infertile women. Journal of Family Research, 16(1), 55-76. https://jfr.sbu.ac.ir/article_97802.html?lang=en [In Persian].
Enayati, M., & Golparvar, M. (2018). The relationship between affective-collective investment with psychological wellbeing due to the role of affective capital among nurses. Management Strategies in Health System, 3(1), 69-79. http://mshsj.ssu.ac.ir/article-1-216-fa.html [In Persian].
Farokhzadian, A. A., Rezaei, F., & Sadeghi, M. (2018). The effectiveness of combined metacognitive therapy with childhood traumas-based emotional schema therapy on generalized anxiety disorder. Journal of Psychological Studies, 14(3), 81-96. https://doi.org/10.22051/psy.2018.20825.1665 [In Persian].
Farra, S. L., & Smith, S. J. (2019). Anxiety and stress in live disaster exercises. Journal of emergency nursing, 45(4), 366-373. https://doi.org/10.1016/j.jen.2019.01.012
Feig, E. H., Celano, C. M., Massey, C. N., Chung, W. J., Romero, P., Harnedy, L. E., & Huffman, J. C. (2021). Association of midlife status with response to a positive psychology intervention in patients with acute coronary syndrome. Journal of the Academy of Consultation-liaison Psychiatry, 62(2), 220-227. https://doi.org/10.1016/j.psym.2020.06.002
Golparvar, M., & Enayati, M. (2018). Structural model of the relationship between affective -collective investment with affective capital and psychosomatic complaints among nurses. Journal of Nursling Education, 7(3), 57-64. http://jne.ir/article-1-913-fa.html [In Persian].
Golparvar, M., & Tabatabaie Nejad, F. A. (2021). The effect of positive mindfulness therapy, mindfulness based cognitive therapy and cognitive-behavioral therapy on affective capital of female students with depression. Journal of Pediatric Nursing, 6(3), 30-38. http://jpen.ir/article-1-361-fa.html [In Persian].
Golparvar, M. (2014). Emotional capital: needs and applications. Jangle Publication. [In Persian].
Golparvar, M., & Zare’e, M. (2018). The effect of job success training on affective capital and flow at work in Hemophilic patients. Journal of Health Based Research, 3(4), 309-322. http://hbrj.kmu.ac.ir/article-1-204-fa.html [In Persian].
Hamilton, N. A., Kitzman, H., & Guyotte, S. (2006). Enhancing health and emotion: Mindfulness as a missing link between cognitive therapy and positive psychology. Journal of Cognitive Psychotherapy, 20(2), 123-134. https://psycnet.apa.org/doi/10.1891/jcop.20.2.123
Ivtzan, I., Niemiec, R. M., & Briscoe, C. (2016). A study investigating the effects of Mindfulness-Based Strengths Practice (MBSP) on wellbeing. International Journal of Wellbeing, 6(2), 1-13. https://doi.org/10.5502/ijw.v6i2.557
Keshavarz, N., Hashemi, T., Beyrami, M., Mahmoud Alilou, M., & Bakhshipour, A. (2021). Effectiveness of virtual reality -based worry exposure therapy on the symptoms of generalized anxiety disorder. Rooyesh, 10(1). 121-132. http://frooyesh.ir/article-1-2440-fa.html[In Persian].
Knox, J., Scodes, J., Wall, M., Witkiewitz, K., Kranzler, H. R., Falk, D., ... & Hasin, D. S. (2019). Reduction in non-abstinent WHO drinking risk levels and depression/anxiety disorders: 3-year follow-up results in the US general population. Drug and alcohol dependence, 197, 228-235. https://doi.org/10.1016/j.drugalcdep.2019.01.009
Kumar, V., Avasthi, A., & Grover, S. (2018). Somatosensory amplification, health anxiety, and alexithymia in generalized anxiety disorder. Industrial psychiatry journal, 27(1), 47-52. https://doi.org/10.4103/ipj.ipj_72_17
Madadi Zavareh, S., Golparvar, M., & Aghaei, A. (2019). A comparison of the effect of positive existential therapy and Iranian-Islamic positive therapy on affective capital of female students with social anxiety. Quarterly Journal of Child Mental Health, 6(3), 112-125. http://dx.doi.org/10.29252/jcmh.6.3.11 [In Persian].
Molvi, H. (2008). Practical Guide to SPSS10 in Behavioral Sciences. Mehr Ghaem. [In Persian].
Mansell, W., Barnes, A., Grant, L., & De Sousa, L. M. (2022). Do meta-emotion strategies and their effects vary in students between their family home and their university home?. Current Psychology, 41(7), 4920-4930. https://doi.org/10.1007/s12144-020-00996-7
Mitmansgruber, H., Beck, T. N., Höfer, S., & Schüßler, G. (2009). When you don’t like what you feel: Experiential avoidance, mindfulness and meta-emotion in emotion regulation. Personality and Individual Differences, 46(4), 448-453. https://doi.org/10.1016/j.paid.2008.11.013
Müller-Pinzler, L., Gazzola, V., Keysers, C., Sommer, J., Jansen, A., Frässle, S., ... & Krach, S. (2015). Neural pathways of embarrassment and their modulation by social anxiety. NeuroImage, 119, 252-261. https://doi.org/10.1016/j.neuroimage.2015.06.036
Nasrolahi, B., & Aghaee, V. (2022). Comparison of Alexithymia and cognitive emotion regulation strategies in individuals with symptoms of generalized anxiety disorder, social anxiety disorder and substance abuse with healthy individuals. Rooyesh-e-Ravanshenasi Journal (RRJ), 11(4), 217-228. http://frooyesh.ir/article-1-3602-fa.html [In Persian].
Naeinian, M., Shaeiri, M., Sharif, M., & Hadian, M. (2011). To study reliability and validity for a brief measure for assessing Generalized Anxiety Disorder (GAD-7). Clinical Psychology and Personality, 9(1), 41-50. https://cpap.shahed.ac.ir/article_2647.html?lang=en [In Persian].
Newman, M. G., Zuellig, A. R., Kachin, K. E., Constantino, M. J., Przeworski, A., Erickson, T., & Cashman-McGrath, L. (2002). Preliminary reliability and validity of the Generalized Anxiety Disorder Questionnaire-IV: A revised self-report diagnostic measure of generalized anxiety disorder. Behavior Therapy, 33(2), 215-233. https://doi.org/10.1016/S0005-7894(02)80026-0
Parsamanesh, F., kraskian, A., Hakami, M., & Ahadi, H. (2017). Effectiveness of Gross emotion regulation model on emotional distress and emotional eating behavior. Psychological Methods and Models, 8(29), 23-52. https://jpmm.marvdasht.iau.ir/article_2555.html?lang=en [In Persian].
Pournasir, F., & Karimkhani, S. (2021). Investigating the effectiveness of desensitization through eye movement and reprocessing on generalized anxiety disorder in students. Journal of psychological studies of adolescents and young, 2(1). 72-82. https://civilica.com/doc/1400109 [In Persian].
Parks, A. C., & Biswas-Diener, R. (2013). Positive interventions: Past, present and future. Mindfulness, acceptance, and positive psychology: The seven foundations of well-being, 140-165. https://greatergood.berkeley.edu/images/uploads/Positive_interventions_Past_present_and.pdf
Predatu, R., David, D. O., & Maffei, A. (2020). Beliefs about emotions, negative meta-emotions, and perceived emotional control during an emotionally salient situation in individuals with emotional disorders. Cognitive Therapy and Research, 44(2), 287-299. https://psycnet.apa.org/doi/10.1007/s10608-019-10064-5
Rezaei, N., Parsai, A., Nejati, A., Nik Amal, M., & Hashemi Razini, S. (2014). Psychometric properties of students' para-excitement scale. Journal of Psychological Research, 6(23), 111-124. https://qpr.ctb.iau.ir/article_511943.html [In Persian].
Sadock, V., & Sadock, B. J. (2015). Summary of Psychiatry: Behavioral Sciences/Clinical Psychiatry (Vol. 1; F, Rezaei, Trans). .Arjmandpub. (Original work published 2007). [In Persian].
Spitzer, R. L., Kroenke, K., Williams, J. B., & Löwe, B. (2006). A brief measure for assessing generalized anxiety disorder: the GAD-7. Archives of internal medicine, 166(10), 1092-1097. https://doi.org/10.1001/archinte.166.10.1092
Silk, J. S., Pramana, G., Sequeira, S. L., Lindhiem, O., Kendall, P. C., Rosen, D., & Parmanto, B. (2020). Using a smartphone app and clinician portal to enhance brief cognitive behavioral therapy for childhood anxiety disorders. Behavior therapy, 51(1), 69-84. https://doi.org/10.1016/j.beth.2019.05.002
Silvernale, C., Kuo, B., & Staller, K. (2019). Lower socioeconomic status is associated with an increased prevalence of comorbid anxiety and depression among patients with irritable bowel syndrome: results from a multicenter cohort. Scandinavian Journal of Gastroenterology, 54(9), 1070-1074. https://doi.org/10.1080/00365521.2019.1665095
Tabatabaienejad, F. S., Aghaie, A., & Golparvar, M. (2018). Compare effectiveness of positive mindfulness therapy, mindfulness-based cognitive therapy and cognitive-behavioral therapy on social anxiety and communication skills of female students with depression. Quarterly journal of social work, 7(3), 5-16. http://socialworkmag.ir/article-1-422-fa.html [In Persian].
Yazdani, M., & Esmaeili, M. (2019). The effect of positive mindfulness training program on stress response and depression symptoms in male adolescents with depression symptoms. Journal of Psychology, 90(2), 199-216. https://ensani.ir/fa/article/download/548365 [In Persian].
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,213 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 564 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||