بررسی کارایی سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها با استفاده از روش تحلیل پوششی داده‌ها

مقدمه

زیرساخت، سیستم فیزیکی اساسی ‌یک تجارت ‌یا کشور محسوب می‌شود و سرمایه‌گذاری در آن پرهزینه است؛ اما سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های عمو‌می‌ از دیرباز به‌عنوان‌ یک مؤلفه‌ اصلی برای دستیابی به توسعه اقتصادی توسط اقتصاددانان‌ و ‌سیاست‌گذاران مختلف در نظر گرفته شده است. در واقع، زیرساخت‌ها نقش اصلی را در دیدگاه آدام اسمیت از توسعه اقتصادی ‌ایفا کردند (Saxena & Chotia, 2018: 1037).

یکی از مهمترین اهداف اقتصادی کشورها، ‌ایجاد شرایط لازم برای افزایش تولید ناخالص داخلی ‌و ‌رشـد اقتصـادی است. ازجمله شـرایط لازم برای افـزایش تولیـد‌ و‌ رشـد اقتصـادی، سـرمایه‌گـذاری در زیرساخت‌های اقتصادی است. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های اقتصادی به‌طورکلی با افزایش بهـره‌وری عوامل تولید، گسترش محدوده بازار، تعادل عرضه‌ و ‌تقاضا،‌ ایجاد اثرات جانبی، ‌ایجاد شرایط رقابتی بهتر ‌و ‌همچنین افزایش سطح رفاه، موجب افزایش تولید‌ و ‌رشد اقتصادی ‌می‌شود (اکبریان‌ و ‌قائدی، 1390).

موضوع مهمی که باید بررسی شود موضوع کارایی سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها است. به عبارت ساده‌تر، ‌این موضوع باید بررسی شود که زیرساخت‌های مربوط به ‌یک استان در صورتی بسیار کارآمدند که بتوانند از سرمایه‌گذاری‌های اختصاص‌داده‌شده به آن زیرساخت، به بهترین نحو استفاده کنند ‌و‌ زیرساخت‌های قوی‌تری در مقایسه با استان‌های دیگر ‌ایجاد کنند.

برای فهم ‌اینکه در حوزه سرمایه‌گذاری دولت چه اتفاقی رخ‌ داده است، توجه به‌ سه شاخص آماری ضروری است. نخست، تکمیل پروژه‌های عمرانی براساس زمان‌بندی است؛ در ‌این خصوص، بررسی‌ها نشان می‌دهند افزایش طرح‌ها ‌و ‌مشکلات تأمین مالی^[1] باعث شده‌ است طول زمان اجرای طرح‌های عمرانی افزایش ‌یابد‌ و ‌از 8/10 سال در 1385، به 10 سال تا سال‌های 1390 تا 1392، 7/12 سال تا 1394، 9/14 سال تا 1397‌، ‌7/15 سال تا 1398‌ و بیش از 16 سال در 1399 برسد. مورد دوم، حجم انبوه تعداد طرح‌های عمرانی‌ و ‌هزینه موردنیاز برای تکمیل آنها است. براساس بررسی‌های نهادهای مختلف اعم از سازمان برنامه ‌و بودجه ‌و‌ مرکز پژوهش‌های مجلس، بیش از 70 هزار پروژه استانی ‌و‌ ملی در کشور ‌وجود دارند. در خصوص ‌اینکه چه مقدار بودجه برای تکمیل‌ این پروژه‌ها‌ وجود دارد، توافق چندانی نیست. مورد سوم، سهم بودجه عمرانی از کل بودجه کشور بوده که در ‌یک دهه اخیر کاهش چشمگیری داشته است. براساس جزئیات قانون بودجه سال 1400، از کل مصارف 1278 هزار میلیارد تومانی بودجه عمومی، نزدیک به 919 هزار میلیارد تومان ‌یا معادل 72 درصد آن به بودجه جاری اختصاص می‌یابد. 176 هزار میلیارد تومان آن معادل 8/13 درصد به بودجه عمرانی ‌و ‌نزدیک به 183 هزار میلیارد تومان ‌یا معادل 3/14 درصد نیز به پرداخت دیون ‌یا همان تملک دارایی‌های مالی اختصاص می‌یابد؛ البته ‌این ارقام بدون درنظرگرفتن بودجه اختصاصی دستگاه‌های اجرایی‌اند. اگر به ‌این اعداد در ‌یک روند تاریخی نگاه شود، فاجعه رخ‌داده بهتر درک می‌شود. طبق آمارهای به‌دست‌آمده از بودجه‌های سالانه، در طول دوره 26ساله‌ یعنی از سال 1376 تا قانون بودجه سال 1400، نسبت بودجه عمرانی مصوب به بودجه جاری، از حدود 66 درصد در سال 1376 به 19 درصد در قانون بودجه سال 1400 رسیده است (شقاقی شهری، 1400).

در ‌این پژوهش، کارایی سرمایه‌گذاری در چهار حوزه‌ زیرساختی مشخص‌شده با استفاده از روش تحلیل پوششی داده‌ها (DEA) بررسی می‌شود‌‌.

 

مبانی نظری پژوهش

سرمایه‌گذاری

سرمایه‌گذاری به ‌این معنا است که دولت مرکزی به‌تنهایی ‌یا با مشارکت ‌یک ‌یا چند شرکت خصوصی تأمین مالی پروژه‌ها را انجام می‌دهد.

منابع گوناگونی ممکن است برای تأمین مالی^[2] زیرساخت‌ها به ‌کار ‌گرفته‌ شوند. این‌ منابع ‌بنا ‌به‌ گونه ‌زیرساخت ‌و‌ شرایط ‌اقتصادی و ‌سیاسی، ‌ممکن ‌است ‌متفاوت ‌و از ‌منابع ‌خصوصی ‌یا‌ دولتی ‌باشند.

 

زیرساخت‌ها

در طول تاریخ همواره از زیرساخت^[3]‌ها به‌عنوان ابزاری برای رشد ‌و ‌توسعه استفاده شده است. رومی‌ها با ساختن راه‌ها، پل‌های چهارفصلی ‌و‌آبراهه‌ها در سراسر اروپا، شمال آفریقا ‌و ‌خاورمیانه، برای جابه‌جاشدن مردم، کانال‌ و‌آب، امپراطوری مقتدری بنا کردند. اهمیت زیرساخت‌ها با تولید محصولات انقلاب صنعتی‌ و ‌به‌ویژه به‌کارگیری موتورهای بخار برای کشتی‌ها ‌و ‌راه‌آهن بیشتر شد. امروزه نیز تقاضا برای ‌ایجاد زیرساخت ‌و ‌خدمات ‌وابسته به آن، با افزایش سطح توقع مردم برای بهره‌بردن از استانداردهای بالاتر زندگی ‌و ‌خدمات عمو‌می ‌افزایش ‌یافته است (اکبریان و قائدی، 1387).

موفقیت‌ و ‌پیشرفت اجتماع بشری به ‌وجود زیرساخت‌های فیزیکی برای توزیع منابع‌ و ‌خدمات ضروری بین مردم بستگی‌ دارند؛‌ به‌طوری‌که ‌قدرت ‌هر ‌اقتصاد ‌به ‌توانایی ‌و‌ موجودی زیرساخت ‌آن ‌بستگی‌ دارد‌ و‌ کیفیت ‌و‌ کارایی‌ این‌ زیرساخت‌ها ‌بر ‌کیفیت ‌زندگی‌ و ‌سلامت ‌سیستم‌ اجتماعی ‌و ‌تداوم فعالیت‌های تجاری ‌و ‌اقتصادی مردم مؤثر هستند (Lee, 2019).

 در کل، زیرساخت‌ها ازطریق افزایش در کارایی، صرفه‌جویی در زمان ‌و‌کاهش در هزینه‌ها ‌می‌توانند بر رشد اقتصادی تأثیر مثبت بگذارند‌ و همچنین، رشد اقتصادی‌ و ‌توسعۀ بخش تولیدی ‌و ‌خصوصی نیز ‌می‌توانند بر عرضه‌ و ‌تقاضای زیرساخت تأثیرگذار باشند. با توسعۀ بخش تولیدی ‌و ‌خصوصی ‌و ‌رشد اقتصادی، تقاضا برای زیرساخت‌ها افزایش ‌می‌یابد ‌و ‌این افزایش تقاضا برای بخش زیرساخت، باعث رشد زیرساخت‌ها می‌شود؛ زیرا از نقطه‌نظر بهره‌وری، دولت‌ها به‌منظور رشد اقتصادی، در مناطقی که بخش تولیدی فعال ‌وجود دارد، به ‌ایجاد زیرساخت روی ‌می‌آورند؛ هرچند ‌این کار ممکن است مخالف توسعه ‌و ‌عدالت اقتصادی باشد (Batool & Goldmann, 2021).

 

کارایی و روش‌های اندازه‌گیری آن

کارایی در تعریف ساده عبارت است از ارزش ستانده به ارزش نهاده. کارایی فنی، نشان‌دهنده میزان توانایی یک بنگاه برای حداکثرسازی تولید با توجه به عوامل تولید مشخص است (شهابی‌نژاد و سیستانی بدوئی، 1394: 105).

کارایی مفهو‌می ‌است که هزینه‌ منابع صرف‌شده در فرایند کسب هدف را ارزیابی می‌کند؛ بدین صورت که با مقایسه‌ خروجی‌های به‌دست‌آمده با ‌ورودی‌های مصرف‌شده، میزان کارایی مشخص می‌شود. برای سنجش کارایی، هزینه‌ تأمین منابع انسانی، هزینه‌ استفاده از تجهیزات، نگهداری تسهیلات‌ و ‌نرخ بازگشت سرمایه ‌و مانند آن در نظر گرفته می شود (رضاییان، 1386).

 

کارایی در اقتصاد به معنی تولید حداکثر ستاده ممکن با استفاده از میزان معینی نهاده است. در تعریف دیگر، کارایی، نسبت بازده ‌واقعی به‌دست‌آمده به بازدهی استاندارد ‌و ‌تعیین‌شده (موردانتظار) است ‌یا در‌واقع، نسبت مقدار کاری که انجام می‌شود، به مقدار کاری که باید انجام شود (اما‌می‌میبدی، 1379). کارایی، انواع مختلفی دارد. براساس نظریه فارل^[4] (1975)، کارایی را ‌می‌توان به سه نوع فنی، تخصیصی‌ و‌کلی تقسیم کرد.

کارایی فنی^[5]: به توان ‌یک ‌واحد برای به حداکثررساندن خروجی‌ها با استفاده از مجموعه مشخصی از ‌ورودی‌ها ‌می‌گویند.

کارایی تخصیصی^[6]: اگر اطلاعات مربوط به قیمت در دسترس باشند ‌و‌ هدف بنگاه، حداقل‌سازی هزینه با حداکثرسازی درآمد باشد، اندازه‌گیری کارایی تخصیصی افزون بر اندازه‌گیری کارایی فنی امکان‌پذیر است. به‌عبارت‌دیگر، هدف ‌این نوع کارایی‌ این است که قیمت‌ ورودی‌های استفاده‌شده به‌گونه‌ای باشد که هزینه تولید را حداقل کند. کارایی تخصیصی‌، کارایی قیمت نیز نامیده می‌شود.

کارایی کلی^[7]: ‌این کارایی از ترکیب دو ‌نوع کارایی فنی ‌و ‌تخصیصی به دست می‌آید که ‌می‌توان نسبت آن را از حاصل‌ضرب کارایی فنی در کارایی تخصیصی به دست آورد.

 

کارایی کلی=کارایی فنی×کارایی تخصصی

 

 به‌طورکلی در اندازه‌گیری کارایی از روش‌های پارامتریک ‌و ‌ناپارامتریک استفاده می‌شود. در روش‌های پارامتریک، پارامتر جامعه بررسی می‌شود. روش پارامتریک به ‌یک تابع ریاضی نیاز دارد که براساس آن، با به‌کارگیری متغیرهای مستقل، متغیر‌ وابسته تخمین زده می‌شود ‌و برای تخمین پارامترهای ‌یک تابع، از داده‌های مشاهده‌شده به‌صورت تجربی استفاده می‌شود. در‌واقع، در ‌این روش، ابتدا ‌یک شکل خاص برای تابع تولید در نظر گرفته می‌شود ‌و ‌سپس به کمک ‌یکی از روش‌های برآورد توابع که در آمار ‌و ‌اقتصادسنجی مرسوم است، ضرایب مجهول (پارامترها) برآورد ‌می‌شوند؛ زیرا در ‌این روش‌ها، پارامترهایی از تابع مفروض برآورد می‌شوند که به آنها روش‌های پارامتریک ‌می‌گویند. روش‌های ناپارامتریک عموماً عملکرد‌ یک بنگاه‌ یا‌ واحد تصمیم‌گیرنده را با بهترین عملکرد بالفعل بنگاه‌های داخل آن صنعت بررسی ‌می‌کنند. روش‌های ناپارامتریک را ‌می‌توان ساده‌ترین روش‌های مشاهده ‌و ‌تخمین کارایی تلقی کرد؛ زیرا در ‌این روش‌ها، شکل مشخصی برای تابع تولید در نظر گرفته شده ‌و ‌مستقیماً با داده‌های مشاهده‌شده کار ‌می‌شود ‌و‌ ازآنجایی‌که ‌این روش آماری نیست، نمی‌توان از آزمون‌های آماری در آن استفاده کرد.

روش‌های پارامتریک با توجه به طراحی تابع تولید ‌و ‌استفاده از فرمول‌های ریاضی پیچیده، مشکل‌تر از روش‌های ناپارامتریک هستند. افزون بر آن، روش ناپارامتریک برای تعیین کارایی در ارزیابی‌های مقایسه‌ای مناسب‌تر است (کیوان ‌و همکاران، 1393) که این روش، در ‌این پژوهش به‌منظور تعیین کارایی استفاده شده است و با توجه به فراگیربودن روش تحلیل پوششی داده‌ها ‌و ‌فزونی نقاط قوت آن بر ضعف‌ها، در ‌این پژوهش از‌ این روش استفاده شده است.

 

دلایل عدم‌کارایی زیرساخت‌ها

• عدم‌آمادگی

پیش از انجام هر پروژه‌ای باید تصویر واضحی از مراحل و چگونگی انجام پروژه مشخص شود.

• رهبری ضعیف

رهبری پروژه تنها مسئولیت مدیر پروژه نیست. رهبران در هر سطح مدیریتی باید از موفقیت پروژه مطمئن شوند. مدیریت نباید از نوع مدیریت خرد باشد. مدیریت، تکیه‌گاهی فراهم می‌کند تا مدیران پروژه بتوانند انتظاراتی را به‌درستی انجام دهند که از آنها می‌رود.

• مدیران بی‌تجربه

مدیران پروژه مسئولیت زیادی دارند و متخصصان باید تحصیلات و تجارب متناسبی داشته باشند. ممکن است در برهه‌ای از زمان، مدیران بی‌تجربه، پروژه‌ها را مدیریت کنند؛ البته شاید آنها توانایی مدیریت پروژه‌ها را داشته باشند؛ اما توانمندی اصلی، نگه‌داشتن پروژه‌ها در مسیر موفقیت است. هر چیزی خارج از این باشد با شکست روبه‌رو می‌شود.

• برآورد نادرست هزینه‌ها

ممکن است مواردی پیش آید که مطابق با برآورد هزینه‌ها نباشند. روشن است با اتمام منابع، پروژه متوقف خواهد شد. با شناسایی کمبود منابع اولیه، از این امر می‌توان جلوگیری کرد.

• عدم‌برنامه‌ریزی منابع

هنگامی‌که منابع کافی موجود نباشند، این فقدان سبب ایجاد عدم‌تعادل بین منابع پرسنل و بودجه می‌شود که اتفاقاً بر اجرا و تحویل پروژه تأثیر زیادی می‌گذارد. به همین دلیل، در ابتدا، مدیران پروژه باید بدانند چه مقدار منابع و برای چه مدت نیاز دارند.

• تورم

یکی از عوامل بیرونی مهم و موثر که تأثیر زیادی بر مقدار پول هزینه‌شده در زیرساخت‌ها دارد، مقدار تورم است که اگر در ابتدای پروژه، به‌درستی میزان تورم در طول مدت اجرای پروژه پیش‌بینی نشود، اجرای پروژه را با مشکلات زیادی روبه‌رو می‌کند.

• شرایط اقتصادی و سیاسی

یکی از عوامل بیرونی مؤثر در اجرای پروژه‌ها و کارابودن مقدار هزینه‌ها در هر پروژه، شرایط اقتصادی و سیاسی حاکم در کشوری هستند که آن پروژه در آن کشور انجام می‌شود. ثبات شرایط سیاسی و اقتصادی از عوامل مؤثر در اجرای پروژه‌ها است.

 

روش‌های تأمین مالی زیرساخت‌ها

نحوه تأمین مالی ‌و ‌تهیه بودجه اجرایی لازم برای انجام پروژه‌های زیربنایی ‌و ‌بهره‌برداری از محصولات ‌و‌ خدمات به‌دست‌آمده از آنها، درحال حاضر به‌عنوان یکی از مهمترین چالش‌های پیش روی کشورهای درحال‌توسعه مطرح است. با توجه به وضعیت خاص کشورهای درحال‌توسعه ‌و ‌بحران‌های مالی در این کشورها، امکان تأمین سرمایه موردنیاز برای اجرای پروژه‌های بزرگ به‌راحتی فراهم نمی‌شود؛ بنابراین، انتخاب روش تأمین مالی مناسب در خصوص پروژه‌ها مسئله مهمی است. مسئله تأمین مالی در بسیاری از پروژه‌ها به‌دلیل مسائلی مانند حجم بالای سرمایه موردنیاز، حساسیت بالای پروژه ازنظر مسائل سیاسی، اقتصادی و ‌امنیتی و عدم‌تمایل حضور خارجیان‌ و ‌سرمایه‌گذاری آنها، موردتوجه مسئولان حکومتی قرار می‌گیرد. در تعدادی از پروژه‌ها با حمایت‌ها ‌و ‌اعتبارات دولتی می‌توان ‌وجوه موردنیاز را تأمین کرد؛ اما در پروژه‌های مهم‌ و ‌زیرساختی موردنیاز کشور ‌مانند ‌پروژه‌های نفتی،‌ گازی،‌ پتروشیمی‌ و ‌بسیاری ‌از صنایع ‌دیگر که ‌امکان‌ تأمین ‌وجوه ‌کامل آنها توسط دولت فراهم ‌نیست، به‌منظور ‌توسعه ‌زیر‌ساخت‌ها، ‌به‌ حضور‌ سرمایه‌گذاری‌‌ خارجی ‌و ‌استفاده ‌از‌ تسهیلات ‌بانک‌ها‌ و‌ مؤسسات ‌خارجی، نیاز اساسی ‌وجود دارد (اسلامی ‌و اسمعیلی، 1388).

در صورت استفاده از منابع داخلی:

1. تخصیص بخشی از درآمد کل کشور
2. تخصیص بخشی از درآمد به‌دست‌آمده از صادرات

در صورت استفاده از منابع خارجی:

1. روش قرضی (استقراضی)

- تأمین مالی شرکتی^[8]

- تأمین مالی پروژه‌ای^[9]

2. روش‌های غیرقرضی (سرمایه‌گذاری)

- سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی ^[10]

- سرمایه‌گذاری غیرمستقیم خارجی^[11]

 

مشکلات موجود در تأمین مالی پروژه‌ها در ‌ایران

1) مشکلات اجرایی در تأمین مالی داخلی

تغییرات ‌و ‌نوسانات زیاد (اقتصادی، مدیریتی و ...) پروژه را با مشکلات زیادی (اعم از مشکلات مربوط به تأمین مالی، تعیین مدیریت جدید برای پروژه و ...) رو‌‌به‌رو‌‌ می‌کنند. ممکن است به‌علت‌ وجود مشکلاتی در سیستم اداری کشور، زمان شروع پروژه با‌ وقفه زیادی روبه‌رو شود‌ و ‌با طولانی‌شدن زمان در هنگام اجرا ( ۲ تا ۳ برابر پیش‌بینی اولیه)، امکان تغییر مجریان ‌و‌ مسئولان ذیربط، به احتمال بسیار زیاد مطرح ‌می‌شود‌ و‌ با ابلاغ سیاست‌های جدید، مسئله بغرنج‌تر ‌و ‌پیچیده‌تر می‌شود؛ درنهایت، طرح در روز نخست، با برآورد‌های آن زمان، دارای توجیه اقتصادی است؛ اما با گذشت سالیان متمادی ‌و ‌نزدیک‌شدن به پایان طرح، اقتصادی‌بودن آن به‌طور جدی زیر سؤال ‌می‌رود (Castellani, 2019).

 

2) ضعف سیستم مالی کشور

یکی از اشکالات پروژه‌های بزرگ در کشور، ضعف ‌و ‌ناتوانی سیستم مالی کشور است. به‌دلایل مختلف، تقاضای پول ازطرف پیمانکار‌ و ‌تأمین پول ازطرف کارفرما با ‌یکدیگر تطابق ندارند ‌که این عدم‌تطابق ‌درنهایت، موجب تعویق پروژه‌ها می‌شود (اسلامی‌ و اسمعیلی، 1388).

نقش زیرساخت‌ها در توسعه‌ اقتصادی

توسعه زیرساخت‌ها از الزامات مهم رشد اقتصادی‌ و ‌افزایش رفاه عمومی به شمار ‌می‌رود‌. سرمایه‌گذاری مستقیم بر زیرسـاخت‌ها موجب فـراهم‌شدن امکانات تولیدی می‌شود ‌و ‌فعالیت‌های اقتصادی را تحریک می‌کند ‌و ‌بـا کاهش هزینه‌های تجارت ‌و ‌انتقالات، سبب بهبود رقابت‌پذیری می‌شـود ‌و‌ درنهایت، به رشد اقتصادی ایران کمک می‌کند. نقش زیرساخت‌ها در توسعه اقتصادی در مطالعات بسیاری به اثبات رسیده است‌ و ‌در بیشتر مطالعات، بیان شده است که عرضه مناسب خدمات زیرساخت‌ها، جزء ضروری ‌برای ‌بهره‌وری ‌و ‌رشد ‌اقتصادی ‌است.‌ توسعه ‌زیرساخت‌های ‌اجتماعی ‌و ‌اقتصادی یکی از عوامل تعیین‌کننده رشد اقتصادی، به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه است. همچنین، در این کشورها، زیرساخت‌ها برای رسیدن به اهداف اصلی توسعه ازجمله شهرنشینی، صنعتی‌شدن، توسعه صادرات، توزیع درآمد‌ و ‌توسعه اقتصادی پایدار ضروری هستند (قربانی و همکاران، 1393: 49).

نقش زیرساخت‌ها در هدایت ‌و ‌سرعت توسعه اقتصادی ‌یک کشور انکارناپذیر است. همان‌طور که پایه ‌و ‌اساس در ‌یک ‌‌ساختمان مهم است، جایگاه زیرساخت ‌و ‌همچنین، قابلیت اطمینان به آن، برای توسعه همه کشور‌ها اهمیت دارند. بدیهی است رشد اقتصادی ‌یک کشور با توسعه‌ زیرساخت‌های آن، ارتباط تنگاتنگ دارد.‌ یک پایه زیربنایی دقیق، کلید توسعه اجتماعی ‌و اقتصادی دولت است ‌و  برای جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی ‌و‌ خارجی در ‌یک دولت، مانند آهن‌ربا کار می‌کند‌ و‌ درنتیجه، به‌عنوان ‌یک مزیت رقابتی تلقی می‌شود. دسترسی به زیرساخت‌های کافی ‌و کارآمد موجب پیشرفت صنعتی‌شدن می‌شود و کیفیت زندگی مردم را نیز بهبود ‌می‌بخشد (عرفان‌نیا و همکاران، 1398).

رابطه بین زیرساخت‌ها ‌و توسعه‌ اقتصادی، با توجه به تأثیر آن بر عوامل تعیین‌کننده توسعه، به‌ویژه ازطریق ارتباطات آن با شکل‌گیری سرمایه ‌و تغییرات فناورانه، تحلیل می‌شود. مرحله‌ای که توسعه‌ اقتصادی در آن رخ می‌دهد، بیشتر به سطح زیرساخت بستگی دارد. همبستگی مثبت قوی بین سطح زیرساخت‌ها‌ و توسعه‌ اقتصادی، ‌واقعیت ثابت‌شده در ادبیات اقتصاد توسعه است (Lucas, 1988: 3-42).

سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های فیزیکی ازجمله خدمات حمل‌ونقل، مخابرات، برق ‌و ‌آبیاری ‌می‌تواند با تسهیل معاملات بازار ‌و آشکارشدن اثرات خارجی در میان شرکت‌ها ‌یا صنایع بهره‌وری، تمام ‌ورودی‌ها را در فرایند تولید بهبود ببخشد (Jimenez, 1995: 2773).

 

بررسی پیشینه‌ پژوهش

ساکسنا‌ و‌ چوتیا‌ در ‌سال ‌2018‌ پژوهشی با ‌عنوان «‌برآورد کارایی ‌سرمایه‌گذاری ‌زیرساخت‌های ‌عمومی: یک‌ تحلیل‌ درسطح ایالتی^[12]» انجام دادند. هدف ‌این مطالعه، تحلیل تجربی رابطه بین سرمایه‌گذاری زیرساخت‌های عمومی ‌و‌ رشد اقتصادی هند با استفاده از داده‌های سالانه برای 28‌ ایالت آن (به‌استثنای تلانگانا) و در بازه‌ زمانی 2010-2013 است. آنها شش زیربخش عمده را ازجمله حمل‌و‌نقل، آموزش،‌ ورزش، هنر ‌و‌ فرهنگ، انرژی، پزشکی ‌و ‌بهداشت عمومی، مخابرات،‌ آبرسانی ‌و ‌فاضلاب، در زیربنای بخش زیرساخت انتخاب کردند. این دو پژوهشگر، برای هر‌ ایالت، از داده‌های سرمایه‌گذاری عمو‌می و همچنین، پرونده‌های بودجه دولتی به‌عنوان ‌ورودی استفاده کردند؛ درحالی‌که معیارهای زیرساختی خاص بخش ‌و ‌درآمد بخش، خروجی در نظر گرفته شدند. آنها براساس ‌این منطق پیش رفتند که چنانچه زیربخش خاصی از زیرساخت‌های ‌یک ‌ایالت بتواند از سرمایه‌گذاری اختصاص‌داده‌شده به آن استفاده کند‌ و ‌زیرساخت قوی‌تری در مقایسه با کشورها‌ی دیگر ایجاد کرده‌ و در پی آن، درآمد بیشتری ‌ایجاد کند، بسیار کارآمد خواهد بود. روش استفاده‌شده برای تجزیه‌و‌تحلیل کارایی هریک از ‌این زیربخش‌ها با استفاده از تحلیل پوششی داده‌ها (DEA) است.

نتایج این پژوهش به شرح زیر‌ هستند:

ایالت مانیپور^[13] در ‌حمل‌و‌نقل؛ ایالت سیکیم^[14] در آموزش،‌ ورزش، هنر ‌و ‌فرهنگ؛ ایالت گجرات^[15] در انرژی؛ ایالت اوتاراکند^[16] در پزشکی‌ و ‌بهداشت عمومی؛ ایالت هیماچال پرادش^[17] در مخابرات ‌و ایالت میزورام^[18] در تأمین آب‌ و ‌فاضلاب پیشرو هستند.

لیو ‌و همکاران ‌در سال 2017 در پژوهشی با عنوان «زیرساخت‌های ‌عمو‌می ‌شهرداری ‌چین:‌ برآورد ‌سطوح ساخت‌و‌ساز ‌و کارایی سرمایه‌گذاری» با استفاده از روش آنتروپی ‌و ‌مدل تحلیل پوششی داده‌ها، سطوح ‌ساخت‌و‌ساز ‌زیرساخت‌های ‌عمو‌می شهرداری‌ و ‌کارایی سرمایه‌گذاری را برای تصمیم‌گیرندگان چینی ‌به‌طور دقیق بررسی‌ کردند تا بتوانند به مسائل توسعه اجتماعی - اقتصادی پایدار رسیدگی کنند. آنها پنج زیرساخت را ازجمله تأمین آب شهری، زهکشی شهری، گاز طبیعی شهری، جاده‌ها‌ و پل‌ها، و بهداشت محیطی انتخاب کرده‌اند. ‌جامعه‌ آماری، 290 شهر چین و بازه‌ زمانی سال‌های 2005 تا 2014 است؛ این مطالعه، ابتدا ‌یک سیستم شاخص جامع برای ارزیابی سطح ساخت‌و‌ساز زیرساخت‌های عمو‌می ‌شهرداری براساس روش آنتروپی ‌ایجاد کرد. سپس برای ارزیابی کارایی سرمایه‌گذاری زیرساخت‌های عمو‌می ‌شهرداری، از تحلیل پوششی داده‌ها (DEA) استفاده کرد.

نتایج ‌این تحقیق به شرح زیر هستند:

نخست، سطح ساخت‌و‌ساز زیرساخت‌های عمو‌می ‌شهرداری در شهر‌های چین بین سال‌های 2005 تا 2010 روند افزایشی را نشان داده ‌و سپس کاهش اندکی بین سال‌های 2010‌ و ‌2014 داشته است.

 دوم، کارایی زیرساخت عمو‌می ‌شهرداری چین در منطقه شمال، بیشتر از مناطق مرکزی، غربی ‌و ‌شرقی در طول دوره مطالعه آشکار شد. کارایی زیرساخت‌های عمو‌می ‌شهرداری چین به‌طورکلی پایین است؛ با وجود ‌این ‌واقعیت که ‌این‌ وضعیت در طول دوره مطالعه بهبود ‌یافته است.

چوتیا‌و‌رائو ‌در سال ۲۰16 پژوهشی با عنوان «سرمایه‌گذاری زیرساخت‌های عمومی‌ و ‌رشد اقتصادی: برای هند با استفاده از رویکرد هم‌گرایی پنل^[19]» انجام داده است؛ این پژوهش، موضوع مهم تأثیر سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و تأثیر آن بر رشد اقتصادی را بررسی می‌کند. جامعه‌ آماری این پژوهش 28 ایالت هند است و روش استفاده‌‌شده در آن، روش پنل دیتا است و نتایج این تحقیق به شرح زیر هستند:

دولت‌های ‌ایالتی در سراسر هند باید بر گزینه‌های سرمایه‌گذاری مستقیم ‌و ‌خصوصی خارجی تمرکز کنند تا چشم انداز زیرساخت‌های هند را بهبود بخشند.

‌یافته‌های ‌تجربی ‌به‌شدت ‌به‌ ثبات ‌سیاسی‌ و ‌اصلاحات مالی به‌عنوان دو ‌عامل اصلی در تخصیص سرمایه‌گذاری زیرساختی در سراسر ‌ایالت‌ها منجر شدند.

آمپونسا‌ و ‌سارپونگ ‌در‌ سال ۲۰19 در پژوهشی با ‌عنوان «تأثیر زیرساخت‌ها‌ و ‌سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بر رشد اقتصادی در جنوب صحرای آفریقا^[20]»، تأثیر زیرساخت‌ها (چهار حوزه حمل‌‌ونقل، برق، ICT^[21]‌ و ‌آب‌ و فاضلاب)‌ و ‌سرمایه‌گذاری خارجی^[22] (FDI) را بر رشد اقتصادی در 46 کشور آفریقایی از سال 2003 تا سال 2017 با استفاده از مدل پانل دیتا بررسی کرده‌اند و به ‌این نتیجه رسیده‌اند که رشد زیرساخت‌ها بر رشد اقتصادی تأثیر دارد؛ ‌اما سرمایه‌گذاری خارجی به‌تنهایی بر رشد اقتصادی تأثیری ندارد ‌و‌ همچنین، به ‌این نتیجه رسیده‌اند که کشور‌هایی که زیرساخت‌های خوبی دارند، سرمایه‌گذاری خارجی تأثیر بیشتری (مثبت) بر رشد اقتصادی آن کشور دارد.

کاتوکاران ‌و‌ همکاران‌ در سال 2020 در پژوهشی با ‌عنوان «تأثیر سرمایه‌گذاری ‌زیرساخت‌های ‌دولتی ‌و ‌خصوصی ‌بر رشد اقتصادی: شواهدی از هند^[23]»، تأثیر سرمایه‌گذاری زیرساخت‌های عمومی ‌و ‌سرمایه‌گذاری زیرساخت خصوصی را بر تولید ناخالص داخلی با استفاده‌ از یک ‌مدل ‌تصحیح‌ خطای (VECM) ‌و در بازه‌ زمانی 1961-2017 بررسی کردند. براساس شواهد تجربی، بدیهی است سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی دولتی ‌و‌ خصوصی، هر دو ‌تأثیر چشمگیری بر رشد اقتصادی کشور دارند.‌ یافته‌هایی که در ‌این مطالعه به دست آمدند، با بیشتر ‌یافته‌های مطالعات پیشین مرتبط هستند و در مقایسه با سرمایه‌گذاری عمومی،‌ سرمایه‌گذاری خصوصی، انگیزه بهتری به رشد اقتصادی می‌دهد.

اسمیت ‌و ‌همکاران در سال ۲۰۱9 در پژوهشی با عنوان «پیوند زیرساخت - رشد در نیجریه^[24]»، پیوند بین توسعه زیرساخت ‌و‌ رشد تولید در نیجریه را برای تدوین ‌و ‌اجرای سیاست‌ها بررسی کردند؛ ‌این مقاله، از آزمون علیت گرنجر براساس مدل تصحیح خطای برداری سری زمانی (VECM)، برای بررسی مجدد رابطه بین سرمایه‌گذاری زیرساختی ‌و‌ رشد اقتصادی در نیجریه، با استفاده از داده‌های فصلی از 1997:Q1  تا 2017: Q4 استفاده کرده است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهند افزایش زیرساخت‌های مالی‌ و‌ موجودی زیرساخت، سبب افزایش بلندمدت اقتصاد‌ واقعی در نیجریه می‌شود.

مووالدر‌ و ‌همکاران‌ در سال‌ ۲۰۱۷ پژوهشی با ‌عنوان «اثرات‌ اجتماعی - اقتصادی ‌سرمایه‌گذاری زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل در اوگاندا^[25]» انجام دادند. ‌این مقاله، تأثیر سرمایه‌گذاری زیرساخت حمل‌و‌نقل جاده‌ای بر عملکرد اقتصادی اوگاندا را بررسی کرده‌ و ‌همچنین، هزینه‌های اقتصادی مرتبط با شبکه زیرساخت حمل‌و‌نقل جاده‌ای شهری ناکارآمد را برای شهر اوگاندا تعیین کرده است. ‌این مقاله از ‌یک روش اقتصادی خودرگرسیون برداری ‌با وقفه توزیعی (ARDL) برای تخمین تأثیر زیرساخت‌های حمل‌ونقل جاده‌ای ‌و ‌رشد اقتصادی استفاده کرده است.

اگرچه متغیرها از مرتبه‌های مختلف ادغام شدند، نتایج آزمون ARDL‌، وجود هم‌انباشتگی متغیرها را تأیید کردند. نتایج  ARDLتجربی نشان دادند سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های حمل‌ونقل جاده‌ای در کوتاه‌مدت ‌و ‌نیز در بلندمدت تأثیر چشمگیری بر رشد اقتصادی اوگاندا دارد. ‌این مطالعه، در بلندمدت نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های حمل‌‌ونقل جاده‌ای تأثیر مثبت‌ و ‌معناداری بر رشد اقتصادی دارد؛ اما در کوتاه‌مدت، تأثیر آن منفی است.‌ این مقاله نشان می‌دهد افزایش 1 درصدی سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های حمل‌ونقل جاده‌ای، رشد اقتصادی را 062/0 درصد در بلندمدت افزایش می‌دهد.

قربانی ‌و همکاران در سال ‌1393 پژوهشی با عنوان «بررسی اثر زیرساخت‌ها بر رشد اقتصادی ایران طی سال 1355-1391» انجام دادند. در این مقاله، تلاش شده است زیرساخت‌های فیزیکی به‌عنوان نوعی زیرساخت مهم ‌و ‌به‌صورت یک متغیر کلی بررسی شوند. برای این منظور، از مدل رشد تـابع تولید استفاده شد ‌و ‌برای شناسایی اثر زیرساخت‌ها بـر رشـد اقتصـادی ایران، از سـه نـوع متغیـر زیرسـاخت‌های فیزیکـی، اجتمـاعی‌ و ‌فنـاوری اطلاعات ‌و ‌ارتباطات استفاده شده است. زیرساخت فیزیکـی بـا اسـتفاده از چهار متغیر معرفی ‌شد که درنهایت، با روش تحلیل مؤلفه‌های اصلی به یک شاخص تبـدیل شدند و‌ همچنین، مخارج بهداشـتی ‌و ‌سـرمایه فنـاوری اطلاعـات‌ و ‌ارتباطات به‌ترتیب برای زیرساخت اجتماعی‌ و ‌زیرساخت فناوری اطلاعات به کار برده شدند. برای برآورد مـدل، از روش خودرگرسـیون برداری بـا ‌وقفه‌های توزیعی (ARDL) در دوره زمانی 1391 تـا 1355 استفاده شده است. یافته‌ها نشان دادند طی دوره بررسـی‌شده، تـأثیر زیرسـاخت‌ها، اعـم از زیرساخت‌های فیزیکی، اجتماعی ‌و ‌فناوری اطلاعات ‌و ‌ارتباطات، بر رشـد اقتصادی ایران، مثبت ‌و‌ معنی‌دار بوده است.

لطفی ‌و ‌میرزا بابازاده در سال ۱۳۹۶ پژوهشی با عنوان «سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها ‌و رشد اقتصادی در ‌ایران (روش ARDL)» انجام دادند. در ‌این مقاله، برای شناسایی اثر زیربناها بر رشد اقتصادی ‌ایران، از سه نوع متغیر زیربناها یعنی فیزیکی، اجتماعی ‌و ‌فناوری اطلاعات ‌و ‌ارتباطات استفاده شد. برای برآورد مدل از روش خودرگرسیون با‌ وقفه‌های توزیعی در چارچوب زمانی 1360 تا 1393 استفاده شد.‌ یافته‌ها نشان ‌دادند‌ طی‌ دوره بررسی‌شده، تأثیر زیربناها اعم از فیزیکی، اجتماعی ‌و ‌فناوری اطلاعات ‌و ‌ارتباطات بر رشد اقتصادی ‌ایران مثبت ‌و‌ معنی‌دار بوده است.

برخلاف بیشتر پژوهش‌های انجام‌شده که سرمایه‌گذاری را در زیرساخت‌ها‌ و ‌رشد اقتصادی بررسی کرده‌اند، هدف ‌این پژوهش، نگاه جدیدی به زیرساخت‌ها ازنظر کارایی سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها است.

 

روش تحقیق

پژوهش حاضر ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر روش‌ تحقیق، توصیفی – پس‌رویدادی است. جامعه آماری این پژوهش، 31 استان ‌ایران بوده ‌و ‌بازه‌ زمانی بررسی‌شده، از 1390 تا 1399 به‌مدت 10 سال است. اطلاعات ‌از سالنامه‌های منتشرشده توسط سایت مرکز ملی آمار‌ ایران به آدرس www.amar.org.ir‌ و‌ اطلاعات بودجه‌ای ‌ایران گردآوری شده‌اند.

 

شاخص‌های پژوهش

بررسی کارایی سرمایه‌گذاری در هر زیرساخت بررسی‌شده (آب‌ و ‌فاضلاب، ارتباطات ‌و ‌مخابرات، بهداشت‌ و ‌درمان ‌و ‌حمل‌و‌نقل) به‌طور جداگانه در جامعه آماری 31 استان ‌ایران‌ و ‌بازه‌ زمانی 10ساله از 1390 تا 1399 با استفاده از روش تحلیل پوششی داده‌ها (DEA) به داده‌های ورودی و خروجی نیاز دارد که عبارت‌اند از:

داده‌های ‌ورودی:

سرمایه‌گذاری‌های ‌ورودی هر زیرساخت که عبارت‌اند از:

حمل‌ونقل (بودجه مربوط به ‌وزارت راه‌ و شهرسازی).

بهداشت ‌و درمان (بودجه‌ مربوط ‌به‌ وزارت ‌بهداشت ‌و درمان).

ارتباطات ‌و‌ مخابرات (بودجه ‌مربوط ‌به‌ وزارت ‌ارتباطات ‌و ‌فناوری اطلاعات).

آب‌ و ‌فاضلاب (بودجه مربوط به ‌وزارت نیرو).

داده‌های خروجی:

حمل‌‌ونقل (انواع راه‌های تحت حوزه‌ استحفاظی شامل آزادراه، بزرگراه، راه اصلی ‌و ‌فرعی، راه درون‌شهری ‌و راه‌های روستایی).

 بهداشت ‌و درمان (تعداد تخت‌های فعال بخش بیمارستانی اعم از روانی، سوختگی، مراقبت ‌ویژه، قلبی ‌و ‌نوزادان).

ارتباطات و ‌مخابرات (تعداد مشترکان تلفن همراه مشغول به کار).

 آب ‌و فاضلاب (طول شبکه توزیع آب).

چهار حوزه زیرساختی بهداشت و درمان، ارتباطات و مخابرات، آب و فاضلاب و حمل‌ونقل، با مطالعه‌ پژوهش‌های پیشین که بیشتر، این چهار حوزه را انتخاب کرده‌اند و با توجه به کامل‌بودن اطلاعات این حوزه‌ها نسبت به حوزه‌های زیرساختی دیگر، برای این پژوهش در نظر گرفته شده‌اند.

 

روش تحلیل پوششی داده‌ها

تحلیل ‌پوششی ‌داده‌ها‌ براساس ‌برنامه‌ریزی ‌خطی^[26] ایجاد ‌شده ‌است ‌و ‌ابزاری ‌برای‌ اندازه‌گیری‌ و‌ مقایسه‌ کارایی ‌چندین ‌واحد ‌تصمیم‌سازی (DMUs) ‌‌محسوب ‌می‌شود؛ به‌ویژه ‌در ‌زمانی‌که‌ فرایند تولید از ‌یک ساختار ‌ورودی ‌و‌ خروجی تشکیل شده باشد. در سال ۱۹۵۷‌، ایده اولیه برای ‌ایجاد تحلیل پوششی داده‌ها (DEA) توسط فارل^[27] مطرح شد‌ و‌ پس از او، تئوری ‌و‌ محاسبات آن توسط ابراهام چارنز^[28]، ‌ویلیام کوپر^[29] و‌ادوارد رودز^[30]، استفاده شدند ‌و ‌امکان استفاده از چندین متغیر به‌عنوان ‌ورودی ‌و ‌خروجی در تحلیل پوششی داده‌ها (DEA‌) ایجاد شد. در سال 1976، مدل تحلیل پوششی داده‌ها، نخستین‌بار در رساله دکتری «ادوارد رودز» به راهنمایی «کوپر» با عنوان «ارزیابی پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان مدارس ملی آمریکا» استفاده شد ‌و ‌در سال 1978، در مقاله‌ای با عنوان «اندازه‌گیری ‌واحدهای تصمیم‌گیرنده» ارائه شد.

در‌ این بخش، کارایی سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها با استفاده از روش تحلیل پوششی داده‌ها، براساس ‌ورودی (بودجه هر‌ وزارتخانه بررسی‌شده در آن زیرساخت) ‌و‌ خروجی (زیرساخت‌های ‌بررسی‌شده) برآورد ‌می‌شود که فرمول کلی آن به‌صورت زیر است:

 

(1)

 

X_0i و y_0j به‌ترتیب، ورودی‌ها وخروجی‌ها بوده و اعداد مثبتی هستند.

a_i وزن داده ورودی است (بودجه اختصاص‌داده‌شده به هر وزارتخانه).

a_j وزن داده‌های خروجی است (در این بخش، وزن‌ها نیز براساس نسبت مقدار هر زیرساخت در 31 استان محاسبه می‌شوند).

 تابع کارایی است و برای بخش‌های جداگانه حل می‌شود.

 

نتایج برآورد کارایی زیرساخت آب‌ و ‌فاضلاب

در ‌این مرحله، کارایی سرمایه‌گذاری در زیرساخت آب ‌و ‌فاضلاب در جامعه‌ آماری 31 استان ‌ایران ‌و ‌بازه‌ زمانی 10ساله تجزیه‌و‌تحلیل شده است که داده‌های ورودی، بودجه مربوط به‌ وزارت نیرو و داده‌های خروجی، طول شبکه توزیع آب‌اند که نتایج به شرح زیر هستند:

گفتنی است حداکثر کارایی (کارایی مطلوب)، عدد 100 درصد یا 1 در نظر گرفته‌ شده است و استان‌هایی که برای مثال، با کارایی 97 درصد، کارایی مطلوب نداشته‌اند، بااین‌حال، از کارایی قابل‌قبولی ‌برخوردارند و دولت باید ‌3 درصد ‌از ‌ورودی (بودجه) این ‌استان‌ها ‌را‌ کم‌ کند‌ تا به کارایی مطلوب (100درصد) برسند (Chen, 2018: 915).

طبق جدول 1 استان‌هایی که در هر سال، دارای حداکثر کارایی سرمایه‌گذاری در زیرساخت آب ‌و ‌فاضلاب هستند، عبارت‌اند از:

1390: البرز، تهران، خراسان رضوی، خوزستان، کرمان‌ و‌کهگیلویه‌‌و‌بویراحمد.

1391:‌ ایلام، تهران ‌و‌کرمان.

1392: ‌ایلام، کرمان، کهگیلویه‌و‌بویراحمد، گیلان، مازندران‌ و ‌هرمزگان.

1393: آذربایجان شرقی،‌ ایلام، بوشهر، سمنان، فارس ‌و ‌مازندران.

1394: ‌ایلام، سمنان، کرمان، گیلان ‌و‌ مازندران.

1395: خراسان شمالی، فارس، کرمان، گیلان ‌و ‌هرمزگان.

1396: ‌ایلام، بوشهر، خراسان جنوبی، خوزستان‌ و ‌کرمان.

1397: سمنان، فارس، کرمان ‌و گلستان.

1398:‌ ایلام، گیلان، مازندران‌ و ‌مرکزی.

1399: اردبیل، خراسان رضوی، سیستان‌‌وبلوچستان، فارس، گلستان‌ و ‌گیلان.

 

برآورد کارایی سرمایه‌گذاری در زیرساخت ارتباطات ‌و ‌مخابرات

در ‌این مرحله، کارایی سرمایه‌گذاری در زیرساخت ارتباطات و مخابرات در جامعه‌ آماری 31 استان ‌ایران‌ و ‌بازه‌ زمانی 10ساله تجزیه‌وتحلیل شده است که داده‌های ورودی، بودجه مربوط ‌به ‌وزارت ‌ارتباطات ‌و ‌فناوری اطلاعات بوده و داده‌های خروجی، تعداد مشترکان تلفن همراه مشغول به کارند که نتایج به شرح زیر هستند:

طبق جدول 2، استان‌هایی که در هر سال دارای حداکثر کارایی سرمایه‌گذاری در زیرساخت ارتباطات‌ و ‌مخابرات هستند، عبارت‌اند از:

1390: تهران ‌و‌ خراسان جنوبی.

1391: اصفهان،‌ ایلام، تهران ‌و ‌خراسان رضوی.

1392: آذربایجان غربی، تهران، خراسان جنوبی، خراسان رضوی‌ و ‌خوزستان.

1393: آذربایجان غربی، اردبیل، تهران ‌و فارس.

1394: اصفهان، تهران، خراسان جنوبی، خوزستان، کرمان‌ و‌ مرکزی.

1395: آذربایجان شرقی، البرز، تهران، خراسان شمالی ‌و ‌خوزستان.

1396: تهران، خراسان شمالی، کردستان ‌و‌ یزد.

1397: آذربایجان شرقی، اصفهان، تهران، خراسان رضوی، خراسان شمالی، فارس ‌و‌کرمانشاه.

1398: تهران، خراسان رضوی، خراسان شمالی، خوزستان، زنجان ‌و ‌کهگیلویه‌وبویراحمد.

1399: آذربایجان شرقی، تهران، کردستان ‌و ‌کهگیلویه‌وبویراحمد.

 

 

جدول 1- درصد کارایی سرمایه‌گذاری در زیرساخت آب‌ و‌ فاضلاب (1390 تا 1399)

درصد کارایی										نام استان‌ها
1399	1398	1397	1396	1395	1394	1393	1392	1391	1390
72	71	75	85	80	82	100	85	81	93	آذربایجان شرقی
96	97	50	50	54	68	55	53	52	53	آذربایجان غربی
100	50	45	37	69	27	26	90	78	58	اردبیل
78	67	85	84	96	82	87	86	84	85	اصفهان
66	93	46	71	59	34	14	14	66	100	البرز
30	100	11	100	16	100	100	100	100	77	ایلام
56	24	96	100	46	93	100	56	98	61	بوشهر
84	65	79	83	82	89	93	96	100	100	تهران
37	35	39	24	71	87	98	21	30	69	چهارمحال‌و‌بختیاری
82	40	72	100	33	24	24	27	93	41	خراسان جنوبی
100	87	99	93	86	88	96	87	85	100	خراسان رضوی
18	24	19	50	100	27	20	21	45	23	خراسان شمالی
91	93	95	100	92	91	90	97	100	100	خوزستان
59	48	21	32	56	25	22	30	66	60	زنجان
38	77	100	50	24	100	100	18	80	18	سمنان
100	58	60	56	59	61	58	87	57	98	سیستان‌و‌بلوچستان
100	82	100	96	100	92	100	91	93	100	فارس
74	83	23	71	20	26	74	27	21	67	قزوین
18	11	85	14	14	20	32	15	29	70	قم
89	97	75	61	33	33	66	58	35	39	کردستان
96	83	100	100	100	100	92	100	100	100	کرمان
53	95	89	67	95	39	62	41	40	41	کرمانشاه
41	18	52	22	22	35	74	100	30	100	کهگیلویه‌و‌بویراحمد
100	50	100	36	26	38	37	40	40	95	گلستان
100	100	97	97	100	100	95	100	86	94	گیلان
66	25	75	51	71	34	33	40	36	37	لرستان
89	100	79	85	82	100	100	100	95	86	مازندران
85	100	56	33	54	94	65	59	87	32	مرکزی
78	47	67	74	100	55	64	100	44	46	هرمزگان
26	30	31	31	34	34	33	50	48	72	مرکزی
49	77	43	99	49	44	99	41	71	86	یزد
70/0	65/0	66/0	66/0	62/0	62/0	68/0	62/0	66/0	71/0	میانگین کارایی

 

 

 

 

 

 

 

 

نمودار1- میانگین کارایی سرمایه‌گذاری در زیرساخت آب ‌و ‌فاضلاب

 

 

جدول 2- درصد کارایی سرمایه‌گذاری در زیرساخت ارتباطات‌ و‌ مخابرات (1390 تا 1399)

درصد کارایی										نام استان‌ها
1399	1398	1397	1396	1395	1394	1393	1392	1391	1390
100	41	100	48	100	20	20	22	51	25	آذربایجان شرقی
99	63	44	59	71	50	100	100	82	88	آذربایجان غربی
29	17	83	88	52	59	100	61	37	71	اردبیل
36	80	100	35	92	100	38	44	100	74	اصفهان
87	48	64	69	100	99	85	40	84	20	البرز
35	78	32	7	87	28	3	29	100	53	ایلام
57	96	22	90	40	79	7	18	50	74	بوشهر
100	100	100	100	100	100	100	100	100	100	تهران
21	58	84	96	59	79	80	69	15	98	چهارمحال‌و‌بختیاری
74	7	72	18	6	100	21	100	70	100	خراسان جنوبی
64	100	100	45	84	71	80	100	100	34	خراسان رضوی
20	100	100	100	100	41	65	6	12	84	خراسان شمالی
34	100	80	30	100	100	99	100	86	77	خوزستان
28	100	37	35	27	25	16	86	79	25	زنجان
81	49	77	44	86	93	17	29	13	98	سمنان
65	45	78	34	72	43	10	95	31	30	سیستان‌و‌بلوچستان
46	87	100	33	95	28	100	73	79	36	فارس
82	62	71	12	43	81	43	8	19	81	قزوین
62	23	52	25	8	81	70	58	34	10	قم
100	29	93	100	84	8	81	15	84	87	کردستان
65	40	51	38	17	100	99	80	69	66	کرمان
47	28	100	55	77	33	10	44	45	20	کرمانشاه
100	100	40	40	10	6	40	56	11	17	کهگیلویه‌و‌بویراحمد
36	18	68	23	35	33	31	73	78	11	گلستان
67	37	99	82	45	18	51	28	42	73	گیلان
77	71	85	39	94	35	91	44	28	39	لرستان
23	29	93	25	54	70	78	82	63	39	مازندران
53	19	61	76	52	100	7	20	35	64	مرکزی
18	79	91	18	20	51	90	26	70	12	هرمزگان
50	18	75	11	91	59	12	35	29	61	مرکزی
11	47	93	100	92	8	16	8	28	19	یزد
57/0	57/0	75/0	50/0	64/0	58/0	53/0	53/0	55/0	54/0	میانگین کارایی

 

نمودار 2- میانگین کارایی سرمایه‌گذاری در زیرساخت ارتباطات‌ و‌ مخابرات

 

 

برآورد کارایی سرمایه‌گذاری در زیرساخت بهداشت ‌و ‌درمان

در ‌این مرحله، کارایی سرمایه‌گذاری در زیرساخت بهداشت ودرمان در جامعه‌ آماری 31 استان ‌ایران‌ و ‌بازه‌ زمانی 10ساله تجزیه‌‌وتحلیل  شده است که داده‌های ورودی، بودجه ‌مربوط‌ به ‌وزارت ‌بهداشت ‌و درمان  و داده‌های خروجی، تعداد تخت‌های فعال بخش بیمارستانی (روانی ، سوختگی، مراقبت ‌ویژه، قلبی‌ و ‌نوزادان) هستند که نتایج به شرح زیر آمده‌اند:

طبق جدول 3، استان‌هایی که در هر سال دارای حداکثر کارایی سرمایه‌گذاری در زیرساخت بهداشت ‌و درمان هستند، عبارت‌اند از:

1390: اصفهان، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، خوزستان ‌و ‌سمنان.

1391: اردبیل، تهران ‌و ‌کهگیلویه‌وبویراحمد.

1392: آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، تهران، فارس و‌ کهگیلویه‌وبویراحمد.

1393: آذربایجان شرقی،‌ ایلام، تهران، خراسان جنوبی ‌و ‌فارس.

1394: بوشهر، تهران، فارس، کهگیلویه‌وبویراحمد ‌و‌گیلان.

1395: تهران، قم، کهگیلویه‌و‌بویراحمد ‌و‌ مازندران.

1396: ‌ایلام، تهران، خراسان رضوی، گیلان ‌و ‌مرکزی.

1397: آذربایجان شرقی، ‌ایلام، تهران‌ و ‌خراسان رضوی.

1398: اردبیل، اصفهان،‌ ایلام، تهران، سمنان، کردستان ‌و ‌گیلان.

1399: تهران، خراسان رضوی، خراسان شمالی، فارس، کهگیلویه‌وبویراحمد ‌و ‌مازندران.

 

برآورد کارایی سرمایه‌گذاری در زیرساخت حمل‌و‌نقل

در ‌این مرحله، کارایی سرمایه‌گذاری در زیرساخت حمل‌ونقل در جامعه‌ آماری 31 استان ‌ایران ‌و‌ بازه‌ زمانی 10ساله تجزیه‌‌و‌تحلیل شده است که داده‌های ورودی، بودجه مربوط به ‌وزارت راه ‌و شهرسازی بوده و داده‌های خروجی، انواع راه‌های تحت حوزه‌ استحفاظی (آزادراه، بزرگراه، راه اصلی ‌و ‌فرعی، راه درون‌شهری ‌و راه‌های روستایی) هستند که نتایج به شرح زیر آمده‌اند:

طبق جدول 4، استان‌هایی که در هر سال دارای حداکثر کارایی سرمایه‌گذاری در زیرساخت حمل‌و‌نقل هستند، عبارت‌اند از:

1390: آذربایجان شرقی، اصفهان، البرز، خراسان رضوی، سیستان‌‌وبلوچستان ‌و ‌فارس.

1391: چهارمحال‌‌وبختیاری، قم، کرمان ‌و ‌گلستان.

1392: خراسان رضوی، سیستان‌و‌بلوچستان ‌و ‌قم.

1393: آذربایجان ‌شرقی، البرز، ‌ایلام، خوزستان، فارس، کهگیلویه‌‌و‌بویراحمد ‌و ‌مازندران.

1394: خراسان رضوی، فارس ‌و‌ قم.

1395: آذربایجان شرقی، اصفهان، فارس ‌و ‌قم.

1396: البرز، خوزستان، فارس ‌و‌ کرمان.

1397: تهران، سمنان، فارس، قم‌ و ‌همدان.

1398: اصفهان، ‌ایلام، خراسان ‌رضوی، فارس ‌و ‌کهگیلویه‌‌وبویراحمد.

1399: آذربایجان شرقی، فارس ‌و ‌قم.

 

 

 

جدول 3- درصد کارایی سرمایه‌گذاری در زیرساخت بهداشت ‌و‌ درمان (1390 تا 1399)

درصد کارایی										نام استان‌ها
1399	1398	1397	1396	1395	1394	1393	1392	1391	1390
42	21	100	96	23	24	100	100	95	77	آذربایجان شرقی
88	22	43	89	49	59	41	100	13	100	آذربایجان غربی
23	100	88	25	40	8	41	19	100	21	اردبیل
99	100	68	54	33	35	29	48	97	100	اصفهان
23	58	15	54	56	83	80	56	67	39	البرز
8	100	100	100	85	3	100	12	42	12	ایلام
12	78	23	40	62	100	78	95	5	16	بوشهر
100	100	100	100	100	100	100	100	100	62	تهران
40	94	27	5	11	4	11	47	64	88	چهارمحال‌و‌بختیاری
29	80	12	26	3	3	100	13	2	100	خراسان جنوبی
100	21	100	100	90	38	91	60	93	100	خراسان رضوی
100	17	5	13	48	16	15	6	23	9	خراسان شمالی
59	25	70	50	24	50	43	26	99	100	خوزستان
64	27	15	10	27	46	25	40	35	99	زنجان
34	100	85	53	85	51	36	73	4	100	سمنان
60	82	89	65	96	97	81	69	7	23	سیستان‌و‌بلوچستان
100	36	55	94	37	100	100	100	70	92	فارس
21	55	14	78	68	19	30	34	7	21	قزوین
77	7	60	52	100	71	38	47	68	94	قم
78	100	23	78	71	97	7	7	47	24	کردستان
60	67	69	17	81	21	24	34	25	66	کرمان
77	86	15	10	85	17	22	99	100	34	کرمانشاه
100	62	91	37	100	100	10	100	100	43	کهگیلویه‌و‌بویراحمد
78	67	9	62	31	68	84	44	83	92	گلستان
91	100	36	100	76	100	52	65	32	42	گیلان
70	100	60	44	8	17	8	65	34	49	لرستان
100	82	70	21	100	90	19	69	87	64	مازندران
77	18	49	100	71	35	82	55	6	49	مرکزی
14	25	37	16	7	99	91	23	94	64	هرمزگان
65	28	85	53	58	76	94	14	65	100	مرکزی
74	51	34	51	9	34	35	45	10	32	یزد
63/0	61/0	53/0	54/0	55/0	53/0	53/0	53/0	54/0	61/0	میانگین کارایی

 

 

 

 

نمودار 3- میانگین کارایی سرمایه‌گذاری در زیرساخت بهداشت ‌و ‌درمان

 

جدول 4- درصد کارایی سرمایه‌گذاری در زیرساخت حمل‌ونقل (1390 تا 1399)

درصد کارایی										نام استان‌ها
1399	1398	1397	1396	1395	1394	1393	1392	1391	1390
100	58	59	88	100	61	100	68	64	100	آذربایجان شرقی
49	60	48	53	46	72	63	55	88	60	آذربایجان غربی
83	37	46	29	46	88	33	70	57	34	اردبیل
61	100	62	56	100	62	69	93	50	100	اصفهان
8	8	28	100	41	8	100	35	16	100	البرز
60	100	56	46	99	40	100	63	69	19	ایلام
24	69	47	69	94	88	64	84	19	24	بوشهر
48	23	100	29	26	38	74	55	16	30	تهران
34	50	73	68	83	78	22	28	100	69	چهارمحال‌و‌بختیاری
65	70	76	92	69	79	83	85	89	85	خراسان جنوبی
86	100	92	98	79	100	97	100	89	100	خراسان رضوی
25	41	92	58	40	23	66	21	61	27	خراسان شمالی
96	96	84	100	77	86	100	93	79	92	خوزستان
37	54	31	32	30	33	32	85	92	36	زنجان
25	63	100	73	40	27	20	70	73	81	سمنان
79	91	82	76	78	97	91	100	99	100	سیستان‌و‌بلوچستان
100	100	100	100	100	100	100	99	88	100	فارس
28	84	97	34	48	96	40	79	34	31	قزوین
100	13	100	64	100	100	10	100	100	16	قم
57	33	70	35	95	38	39	80	75	47	کردستان
85	85	81	100	74	76	95	80	100	94	کرمان
43	47	43	49	41	45	61	49	42	45	کرمانشاه
36	100	32	28	35	85	100	90	89	53	کهگیلویه‌و‌بویراحمد
57	50	26	68	31	32	87	67	100	51	گلستان
90	63	62	54	78	54	86	55	78	55	گیلان
45	48	96	39	57	56	69	99	96	44	لرستان
65	69	43	53	41	76	100	66	64	58	مازندران
34	53	33	63	69	34	37	68	31	81	مرکزی
85	86	54	63	48	52	67	53	99	62	هرمزگان
86	49	100	64	72	73	92	34	25	68	مرکزی
31	80	49	37	79	46	61	33	51	40	یزد
58/0	63/0	66/0	61/0	65/0	62/0	69/0	69/0	69/0	61/0	میانگین کارایی

نمودار 4- میانگین کارایی سرمایه‌گذاری در زیرساخت حمل‌و‌نقل

 

 

 

برآورد کارایی سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها به‌صورت کلی^[31]

در ‌این ‌گام‌، کارایی‌ سرمایه‌گذاری ‌در ‌زیر‌ساخت‌های ‌بررسی‌شده (آب ‌و ‌فاضلاب، ارتباطات ‌و ‌مخابرات، بهداشت ‌و‌ درمان ‌و ‌حمل‌و‌نقل) به‌صورت کلی، در جامعه آماری 31 استان ‌ایران‌ و‌ بازه زمانی10ساله از 1390 تا 1399، با استفاده از روش تحلیل پوششی داده‌ها (DEA) بررسی‌ می‌شود.

طبق جدول 5، استان‌هایی که در هر سال، دارای حداکثر کارایی سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها به‌صورت کلی هستند، عبارت‌اند از:

1390:‌ ایلام ‌و ‌تهران.

1391: اصفهان ، تهران ‌و‌ قم.

1392: تهران‌ و ‌قم.

1393: تهران‌ و ‌قم.

1394: آذربایجان غربی، تهران، خراسان جنوبی‌، خراسان رضوی‌ و‌ خوزستان.

1395: تهران ‌و‌ چهارمحال‌وبختیاری.

1396: اصفهان ، البرز ‌و ‌تهران.

1397: اصفهان، تهران، کهگیلویه‌وبویراحمد، لرستان ‌و ‌مازندران.

1398: البرز، تهران، خراسان رضوی ‌و ‌سمنان.

1399: اصفهان، البرز، تهران، خراسان رضوی ‌و‌ خراسان شمالی.

موضوع کارایی سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها با توجه به جدول‌های 1 تا 4، به‌صورت کامل و جداگانه و در جدول 5 به‌صورت کلی بررسی شده است و نتایج آن بیان شده‌اند و در جدول 6، سال‌هایی مشخص شده‌اند که هر استان دارای حداکثر کارایی (100 درصد) بوده‌ است.

 

 

جدول 5- درصد کارایی سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها به‌صورت کلی (1390 تا 1399)

درصد کارایی										نام استان‌ها
1399	1398	1397	1396	1395	1394	1393	1392	1391	1390
50	58	27	56	23	20	20	23	82	26	آذربایجان شرقی
66	42	81	64	34	16	15	24	47	56	آذربایجان غربی
25	39	30	17	58	26	12	7	8	8	اردبیل
100	59	100	100	35	31	31	59	100	53	اصفهان
100	100	74	100	47	8	9	37	73	32	البرز
17	39	60	41	35	14	14	14	39	100	ایلام
33	14	63	63	17	8	23	14	47	41	بوشهر
100	100	100	100	100	100	100	100	100	100	تهران
21	18	8	52	100	5	4	15	50	85	چهارمحال‌و‌بختیاری
20	19	56	5	18	4	3	8	7	13	خراسان جنوبی
100	100	85	36	33	31	33	41	92	46	خراسان رضوی
100	32	13	5	4	100	8	5	12	4	خراسان شمالی
64	73	33	54	29	28	27	32	96	36	خوزستان
30	96	15	13	68	25	18	6	31	50	زنجان
43	100	15	8	7	13	16	14	44	56	سمنان
72	33	15	14	31	11	12	12	31	13	سیستان‌و‌بلوچستان
96	68	82	37	33	28	28	34	88	53	فارس
37	59	20	44	30	7	22	11	11	31	قزوین
33	37	86	76	8	20	100	100	100	10	قم
26	26	14	10	37	8	8	9	19	11	کردستان
38	58	50	31	39	17	15	17	32	22	کرمان
56	14	38	22	30	15	18	25	12	48	کرمانشاه
21	35	100	33	56	17	17	5	6	5	کهگیلویه‌و‌بویراحمد
46	45	30	66	90	10	33	36	17	28	گلستان
19	23	60	18	67	16	24	25	18	22	گیلان
49	24	100	34	69	10	22	12	49	10	لرستان
78	70	100	97	29	23	22	38	23	23	مازندران
42	21	51	38	19	8	8	35	14	64	مرکزی
54	53	99	13	58	12	18	23	32	35	هرمزگان
60	25	39	43	19	9	9	24	59	48	مرکزی
52	20	66	1	28	15	20	16	18	25	یزد
53/0	48/0	55/0	41/0	39/0	21/0	22/0	26/0	43/0	37/0	میانگین کارایی

 

نمودار 5- میانگین کارایی سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها به‌صورت کلی

 

جدول 6- کارایی سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها (1390 تا 1399)

کارایی زیرساخت‌ها                استان	کارایی زیرساخت آب‌ و فاضلاب	کارایی زیرساخت ارتباطات ‌و مخابرات	کارایی زیرساخت بهداشت ‌و درمان	کارایی زیرساخت حمل‌ونقل
آذربایجان شرقی	1393	1395 1397 1399	1392 1393 1397	1390 1393 1395 1399
آذربایجان غربی		1392 1393	1392
اردبیل	1399	1393	1391 1398
اصفهان		1391 1394 1397	1390 1398	1390 1395 1398
البرز	1390	1395		1390 1393 1396
ایلام	1391 1392 1393 1394 1396 1398	1391	1393 1396 1397 1398	1393 1398
بوشهر	1393 1396		1394
تهران	1390 1391	1390 1391 1392 1393 1394 1395 1396 1397 1398 1399	1391 1392 1393 1394 1395 1396 1397 1398 1399	1397
چهارمحال‌و‌بختیاری				1391
خراسان جنوبی	1396	1390 1392 1394	1390 1393
خراسان رضوی	1390 1399	1391 1392 1397 1398	1390 1396 1397 1399	1390 1392 1394 1398
خراسان شمالی	1395	1395 1396 1397 1398	1399
خوزستان	1390 1396	1392 1394 1395 1398	1390	1393 1396
زنجان		1398
سمنان	1393 1394 1397		1390 1398	1397
سیستان‌و‌بلوچستان	1399			1390 1392
فارس	1393 1395 1397 1399	1393 1397	1392 1393 1394 1399	1390 1393 1394 1395 1396 1397 1398 1399
قزوین
قم			1395	1391 1392 1394 1395 1397 1399
کردستان		1396 1399	1398
کرمان	1390 1391 1392 1394 1395 1396 1397	1394		1391 1396
کرمانشاه		1397
کهگیلویه‌و‌بویراحمد	1390 1392	1398 1399	1391 1392 1394 1395 1399	1393 1398
گلستان	1397 1399			1391
گیلان	1392 1394 1395 1398 1399		1394 1396 1398
لرستان
مازندران	1392 1393 1394 1398		1395 1399	1393
مرکزی	1398	1394	1396
هرمزگان	1395
همدان				1397
یزد		1396

 

 

 

بیشترین تعداد سال‌هایی که ‌یک استان در زیرساخت مدنظر، دارای کارایی مطلوب بوده است، طبق جدول 6 به شرح زیر است:

زیرساخت آب ‌و ‌فاضلاب:

• استان کرمان (7 سال).
• استان‌ ایلام (6 سال).
• استان گیلان (5 سال).

زیرساخت ارتباطات ‌و ‌مخابرات:

• استان تهران (10 سال).
• استان‌های خوزستان ، خراسان شمالی‌ و‌ خراسان رضوی (4 سال).
• استان‌های اصفهان، آذربایجان شرقی‌ و ‌خراسان جنوبی (3 سال).

زیرساخت بهداشت ‌و درمان:

• استان تهران (9 سال).
• استان کهگیلویه‌وبویراحمد (5 سال).
• استان‌های فارس‌ و ‌خراسان رضوی (4 سال).

زیرساخت حمل‌ونقل:

• استان فارس (8 سال).
• استان قم (6 سال).

استان آذربایجان شرقی (4 سال(

 

نتیجه‌گیری

بررسی کارایی زیرساخت‌ها یکی از موضوعات اساسی است که باید بررسی شود آیا براساس منابع مالی تخصیص‌داده‌شده به هر زیرساخت، این منابع مالی به‌ بهترین نحو در زیرساخت مربوطه استفاده شده است یا خیر‌. در این پژوهش، موضوع کارایی سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های ‌‌بررسی‌شده در جامعه آماری 31 استان ‌ایران و ‌بازه‌ زمانی 10ساله بررسی شد. همچنین، این موضوع بررسی شد که آیا منابع مالی تخصیص‌‌داده‌شده به هر زیرساخت مدنظر، به بهترین نحو در آن حوزه‌ زیرساختی در مقایسه با استان‌های دیگر استفاده شده‌اند یا خیر. نتایج نشان‌ می‌دهند در هر زیرساخت مدنظر ‌و ‌در سال بررسی‌شده، چند استان، دارای حداکثر کارایی در آن حوزه‌ زیرساختی بوده‌اند (دارای کارایی مطلوب بوده‌اند) که نشان‌ می‌دهند از منابع مالی تخصیص‌داده‌شده به آن حوزه‌ زیرساختی به بهترین نحو‌ استفاده کرده‌اند و چند استان ‌دارای حداکثر کارایی نبوده‌اند (عدم‌کارایی مطلوب) که نشان‌ می‌دهند از منابع مالی تخصیص‌داده‌شده به آن حوزه‌ زیرساختی، در مقایسه با استان‌های دیگر، به بهترین ‌نحو استفاده نکرده‌اند.

کارایی زیرساخت‌های ‌بررسی‌شده (آب‌ و‌ فاضلاب، ارتباطات ‌و ‌مخابرات، بهداشت ‌و ‌درمان ‌و ‌حمل‌‌و‌نقل) در طی سال‌های 1390 تا 1399‌ و‌ در 31 استان ایران متفاوت بوده است. همان‌طور که در جدول‌های 1 تا 6 مشاهده شد، برخی استان‌ها دارای حداکثر کارایی در زیرساخت مدنظر بوده‌اند (دارای کارایی مطلوب بوده‌اند) ‌و ‌بعضی دیگر، حداکثر کارایی را در آن حوزه‌ زیرساختی نداشته‌اند (عدم‌کارایی مطلوب).

برای استان‌هایی که زیرساخت‌های آنها دارای حداکثر کارایی (کارایی مطلوب) نبوده‌اند، دولت باید مقداری از ورودی (منابع مالی) مربوط به آن حوزه‌ زیرساختی را کاهش بدهد تا به مقدار مطلوب کارایی دست پیدا کند.

 این پژوهش می‌تواند دید مثبتی به سیاست‌مداران ‌و ‌وزارتخانه‌ها بدهد؛ بدین صورت که آنها بررسی کنند آیا منابع مالی اختصاص‌داده‌شده به هر زیرساخت ‌و ‌وزارتخانه، به کارایی مطلوب آن زیرساخت منجر شده‌اند ‌یا خیر. آنها می‌توانند کارایی زیرساخت مطلوب را ‌اینگونه تعریف کنند که با توجه به منابع مالی اختصاص‌داده‌شده به‌ یک زیرساخت خاص در‌ یک استان، آن استان بتواند زیرساخت قوی‌تری را در مقایسه با استان‌های دیگر ‌ایجاد کند.

پیشنهاد می‌شود در پژوهش‌های آتی، کارایی زیرساخت‌های بررسی‌شده، ازمنظر کارایی مدیران و توانمندی مدیران در حوزه زیرساختی و مقطع زمانی مدنظر سنجیده شود. همچنین، موضوع کارایی در زیرساخت‌های دیگر و کارایی زیرساخت‌ها با موضوع رشد اقتصادی بررسی شوند.

 

^[1] Financing

^[2] Financing

^[3] Infrastructure

[4] Farrell

[5] Technical Efficiency

[6] Allocatice Efficiency

[7] Overal Efficiency

^[8] Corporate financing

^[9] Project financing

^[10] Foreign direct investment

^[11] Foreign indirect investment

^[12] Estimating the Efficiency of

Public Infrastructure Investment:

A State-wise Analysis

[13] Manipur

[14] Sikkim

[15] Gujarat

[16] Uttarakhand

^[17] Himachal Pradesh

^[18] Mizoram

[19] Public infrastructure investment and economic growth: A sector wise investigation

for India using Westerlund Panel Cointegration Approach

[20] Effect of Infrastructure and Foreign Direct Investment on Economic Growth in Sub-Saharan Africa

^[21] Information and Communications Technology

[22] Foreign Direct Investment

[23] Impact of Public and Private Infrastructure Investment on Economic Growth: Evidence from India

[24] The infrastructure–Growth Nexus in Nigeria

[25] Socio-economic impacts of transport infrastructure investment in Uganda

[26] Linear Programming

[27] Farrel

^[28] Abraham Charnes

^[29] William coper

^[30] Edward Rhodes

[31] Estimating infrastructure efficiency in general

تعداد مشاهده مقاله: 680

تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 334