بررسی وضعیت شاخص‌های حکمروایی خوب شهری و تأثیر آنها در بازآفرینی شهری (مورد مطالعه: بافت فرسودۀ شهر سمنان)

مقدمه

افزایش مهاجرت از روستا به شهر فشارهای اکولوژیکی، اجتماعی و زیرساختی بیشتری را در بسیاری از شهرهای بزرگ کشورهای درحال توسعه ایجاد می‌کند. از سال 2018 میلادی به‌طور تقریبی، 55 درصد از کل جمعیت جهان در مناطق شهری زندگی می‌کنند و پیش‌بینی می‌شود که این روند طی چند دهۀ آینده به‌طور مداوم افزایش یابد. همچنین، پیش‌بینی می‌شود که تا سال 2023 بیش از 43 مگاشهر (شهرهایی با 10 میلیون سکنه یا بیشتر) در کشورهای درحال توسعه ایجاد شود (Wang et al., 2021). فشار شهرنشینی همراه با بی‌ثباتی اقتصادی و تغییرات آب‌وهوایی جهانی، چالش‌های جدیدی را برای شهرها ایجاد کرده است؛ ازجمله: ازدحام ترافیک، جُرم، رکود اقتصادی، تفکیک جمعیت و آلودگی هوا (Burris & Lin, 2021, p. 6). شهرها نیز در سال‌های اخیر رشد شتابان و ناموزونی داشته است (Salmah, 2020, p. 623). باتوجه به رشد شتابان شهرنشینی و نبود سیستم مدیریتی کارآمد، به نظر می‌رسد وجود سیستم مدیریتی جدید که نگرشی پویاتر به شهر و شهروندان داشته باشد، ضروری است (کوزه‌گر و همکاران، 1395، ص. 1). یکی از این الگوهای جدید که مدل غالب در مدیریت شهری است، الگوی حکمروایی خوب شهری است (Kuo et al., 2020, p. 129). الگوی حکمروایی خوب شهری به‌عنوان فرآیند مشارکتی توسعه تعریف می‌شود که در آن مسئولیت اجرایی مستقیم مدیریت شهری کمتر شده است؛ درنتیجه نهادهای خصوصی و مردمی امکان بیشتری را برای برنامه‌ریزی و کنترل از پایین به بالا فراهم می‌کنند. در در الگوی حکمروایی خوب، مدیریت شهری از بالا به پایین نیست و مشارکت شهروندان در ادارۀ امور شهر جزء جدایی‌ناپذیر آن است (Meyer & Auriacombe, 2019, p. 4)؛ بنابراین در حکمروایی خوب شهری مسئولیت ادارۀ عمومی شهر میان سه نهاد حکومت، جامعۀ مدنی و بخش خصوصی تقسیم شده که هر سه نهاد از لوازم توسعۀ انسانی است (Biswas et al., 2019, p. 227). در حال حاضر، حکمروایی خوب شهری به‌عنوان اثربخش‌ترین، کم‌هزینه‌ترین و پایدارترین شیوۀ اعمال مدیریت شهری است (موحد و همکاران، 1393، ص. 147). بنابراین حکمروایی خوب شهری شامل مشارکت مردم در فرآیند تصمیم‌گیری، شفافیت، عدالت، پاسخگویی، پایداری و اثربخشی در استفاده از منابع شهری است (Certoma, 2022, p. 3). این رویکرد بهبود امکانات شهری، ایجاد فرصت‌های شغلی، بهره‌وری از منابع طبیعی، افزایش کیفیت محیط‌زیست و بهبود مشکلات شهری را درپی دارد (Peverini, 2021, p. 849).

 بافت فرسوده یکی از بخش‌های مهم شهری است که می‌تواند تحت‌تأثیر مدیریت شهری قرار داشته باشد. امروزه بازآفرینی این محدوده از شهرها اهمیت زیادی دارد. بازآفرینی شهری فرآیندی است که به خلق فضای شهری جدید با حفظ ویژگی‌های اصلی فضایی منجر می‌شود (Awad & Jung, 2022, p. 24). در این اقدام، فضای شهری جدیدی حادث می‌شود که ضمن شباهت‌های اساسی با فضای شهری قدیم، تفاوت‌های ماهوی و معنایی را با فضای قدیم به نمایش می‌گذارد (Li et al., 2020, p. 46). درواقع، بازآفرینی شهری، نگرش و اقدام‌های جامع و یکپارچه برای حل مشکلات شهری است که درنهایت، به یک پیشرفت و پایداری اقتصادی، کالبدی، اجتماعی و محیطی خواهد انجامید (Lak et al., 2020, p. 389). هدف از اجرای سیاست‌های بازآفرینی شهری و برنامه‌های تجدید حیات شهری ارتقا شرایط کیفی زندگی در سکونتگاه‌ها با ایمن‌سازی و مقاوم‌سازی ساختمان‌ها (Kim et al., 2020)، توسعه و بهبود زیرساخت‌های شهری، تأمین خدمات شهری لازم، آموزش ساکنان، ایجاد فرصت‌های شغلی، تقویت نهادهای مدیریت محلی و دفاتر خدمات محله‌ای مردم‌نهاد، الگوسازی و ترویج قواعد و شیوه‌نامه‌های کیفی ساخت‌وساز است (Wang et al., 2021, p. 6).

باتوجه به چارچوب بازآفرینی شهری و هدف‌های آن، مدیریت شهری از جنبه‌های مختلف در راستای بازآفرینی بافت‌های شهری مؤثر است. حکمروایی خوب شهری به‌عنوان یکی از رویکردهای مهم در بحث مدیریت شهری در این زمینه می‌تواند تأثیرگذاری خاص خود را داشته باشد (Korkmaz & Balaban, 2020, p. 29). حکمروایی خوب شهری و بازآفرینی شهری دو مفهوم مهمی هستند که به‌تنهایی مهم نیستند، بلکه با یکدیگر در ارتباط هستند (Qiao et al., 2020, p. 796). حکمروایی خوب شهری با ایجاد شفافیت و مشارکت شهروندان در فرآیند تصمیم‌گیری شهری، به بهبود مدیریت شهری و ایجاد فرصت‌های برابر برای توسعۀ شهری کمک می‌کند (Tasan-Kok et al., 2019, p. 1109). این در حالی است که هدف از بازآفرینی شهری بهبود شرایط فضای شهری برای بهبود کیفیت زندگی شهروندان، افزایش رقابت‌پذیری و جذابیت شهرها (به‌عنوان مراکز اقتصادی، فرهنگی و گردشگری) است (Li et al., 2022, p. 141). بازآفرینی شهری می‌تواند نتیجه‌ای از حکمروایی خوب شهری باشد؛ زیرا در فرآیند بازآفرینی شهری نیازها و مشکلات شهری با شفافیت و مشارکت شهروندان نیز شناسایی و به‌دنبال آن راهکارهایی برای حل این مشکلات ارائه می‌شود (Seo, 2020, p. 4). بنابراین حکمروایی خوب شهری و بازآفرینی شهری به یکدیگر وابسته هستند و تلاش برای بهبود هر دو، بهبود کیفیت زندگی شهروندان و توسعۀ پایدار شهرها را به دنبال دارد. شهر سمنان یکی از شهرهای مهمی است که بحث بازآفرینی شهری در آن اهمیت دارد؛ زیرا بخش چشمگیری از محدودۀ جغرافیایی این شهر را بافت فرسوده و تاریخی آن تشکیل داده است. با‌توجه به آنکه بافت تاریخی این شهر به‌عنوان بخشی از ایالت قومس در مسیر جاده ابریشم از دیرباز از جایگاه مهمی داشته است، می‌توان آن را یکی از شهرهای باارزش و تاریخی در ایران دانست که نزدیک به 450 هکتار از مساحت آن به بافت فرسوده تبدیل شده و این شهر را با چالش مواجه کرده است. وجود مشکلات مختلف کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و محیطی اعم از مسائل مرتبط با دسترسی‌ها، فضاهای عمومی، زیرساخت‌ها، شبکه‌ها، اشتغال، فقر، مسائل زیست‌محیطی، آسیب‌های اجتماعی و ... در بافت فرسودۀ این شهر، اهمیت بازآفرینی آن را به‌خوبی نشان می‌دهد. باتوجه به اینکه بخش مهم از بازآفرینی به مسائل مدیریت شهری مربوط می‌شود، بافت فرسوده از جنبه‌های مختلف ویژگی‌های اجتماعی و کالبدی خاص خود را دارد، اتخاذ یک رویکرد مدیریتی مطلوب (ازجمله حکمروایی خوب شهری که بر مشارکت و بینش پایین به بالا استوار است) می‌تواند در راستای توسعۀ بافت فرسوده و بازآفرینی آن اثرگذار باشد. در جمع‌بندی شهر سمنان می‌توان چنین بیان کرد که تغییرات بافت‌های تاریخی و قدیمی این شهر رویکردهای پیشین مدیریتی را قبول نکرده و مستلزم کاربست رویکرد بازآفرینی با شیوه‌های جدید به‌ویژه مبتنی بر مشارکت مردم بوده است تا بتواند تمامی بازیگران و بهره‌وران را در رفع چالش‌های بافت فرسودۀ سمنان درگیر کند. همین چارچوب و دلیل ضرورت پژوهش را به‌خوبی نشان می‌دهد؛ زیرا بازآفرینی بافت فرسوده در شهر سمنان به عوامل مختلف مدیریتی ازجمله اتخاذ رویکرد مطلوب وابسته است. در پژوهش حاضر سعی شده است که ابتدا وضعیت شاخص‌های حکمروایی خوب و بازآفرینی در این محدوده از شهر سمنان مطالعه و سپس تأثیرگذاری شاخص‌های حکمروایی بر بازآفرینی بافت فرسوده تحلیل و تبیین شود.

مبانی نظری پژوهش

حکمروایی خوب شهری

مبانی نظری پژوهش حکمروایی خوب شهری حکمروایی خوب شهری به مدیریت شهری اشاره دارد که در آن از روش‌هایی پایدار و عادلانۀ شهری استفاده می‌شود تا به همۀ ساکنان شهر برای دستیابی به کیفیت زندگی بهتر، فرصت‌های برابری ارائه شود. حکمروایی خوب شهری شامل مشارکت مردم در فرآیند تصمیم‌گیری، شفافیت، عدالت، پاسخگویی، پایداری و اثربخشی در استفاده از منابع شهری است (Certoma, 2022, p. 3). این رویکرد بهبود امکانات شهری، ایجاد فرصت‌های شغلی، بهره‌وری از منابع طبیعی، افزایش کیفیت محیط‌زیست و بهبود مشکلات شهری را درپی دارد (Peverini, 2021, p. 849). ازدیدگاه مرکز اسکان بشر سازمان ملل متحد (Organization Nations United) حکمروایی خوب شهری به ما اجازه می‌دهد تا مفهوم شبکه‌سازی (ایجاد ارتباط) یک شهر را با شهرهای دیگر، با فعّالان عمده (شرکت‌ها، اتحادیه‌های کار و مؤسسه‌های تجاری) و نیز با سایر دولت‌ها بشناسیم (Boex et al., 2020). این مرکز تعدادی شاخص شبکه‌سازی ازجمله شبکه‌های درون‌شهری، منطقه‌ای و بین‌المللی و نیز تبادل افکار و همکاری‌های تکنولوژیکی را پیشنهاد می‌کند. از این دیدگاه مهم‌ترین شاخص‌هایی که می‌توانند در ایجاد تغییرات پویای حکمروایی درسطح محلی (شهری) استفاده شوند، عبارت است از: رضایت مصرف‌کننده، شفافیت رویه‌های مربوط به مناقصه‌ها و مزایده‌های خدمات شهری، درصد جمعیت فعّال در عرصۀ خدمات‌رسانی و دسترسی عموم به مراحل چرخۀ سیاست‌گذار. حکمروایی خوب شهری کیفیت روابط میان حکومت و شهروندان است. حکمروایی مطلوب شهری حاکی از آن است که همۀ شهروندان اعم از فقرا و گروه‌های به حاشیه رانده‌شده این حق را دارند که 1- به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم در تصمیم‌گیری‌هایی که زندگی و معیشت آنها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، مشارکت داشته باشند؛ 2- سهم آنها در توسعۀ شهری به رسمیت شناخته شود؛ حتی اگر این کار با بخش‌های غیررسمی صورت بگیرد؛ 3- در مزایا و منافعی که با توسعۀ شهری ایجاد می‌شود، سهیم شوند؛ مانند دسترسی به خدمات و زیرساخت‌های شهری و زمین برای ساخت مسکن (Coffey et al., 2020, p. 192).

شاخص‌های حکمروایی خوب شهری

شاخص‌های حکمروایی مانند مفهوم آن، با تعبیرها و تعریف‌های گوناگون ازطرف نویسندگان و صاحب‌نظران مختلف همراه بوده است، کافمن و لافار در بانک جهانی برای بیان حکمروایی شش شاخص حق اظهارنظر و پاسخگویی، ثبات سیاسی، حاکمیت قانون، کنترل فساد، کیفیت بروکراسی و اثربخشی دولت را بیان کردند (Castan broto & westman, 2020, p. 4; Kaufmann & Lafarre, 2021) ). کتاب سفید اتحادیۀ اروپا پنج اصل را تعیین کرده است که در آن حکمروایی خوب را مشخص می‌کند: گشادگی و بی‌پردگی، مشارکت، پاسخگویی، کارایی و همبستگی. همچنین، معیارهای سنجش حکمروایی خوب را به این شرح برمی‌شمارد: پاسخگویی و محاسبه‌پذیری، شفافیت، قانونمندی انتخاب رهبران سیاسی، وجود ساختارهای قانونی برای پشتیبانی شهروندان درمقابل اقدام‌های استبدادی (Hardi & Gohwong, 2020, p. 15). محققان و وجود مراکز علمی مختلف در هرکدام از موارد فوق ویژگی‌های خاصی را برای حکمروایی خوب در‌نظر گرفته‌اند؛ اما دربارۀ شاخص‌ها آنچه اکنون عمومیت بیشتری داشته است و روی آن اجماع بیشتری وجود دارد، شاخص‌هایی است که سازمان ملل آنها را معرفی کرده است. این شاخص‌ها عبارت است از: مشارکت، اثربخشی و کارایی، شفافیت، قانونمند، مسئولیت و پاسخگویی، پذیرش و پاسخ‌دهی، جهت‌گیری توافقی، عدالت و بینش راهبردی (عسگری‌زاده و همکاران، 1397).

بازآفرینی شهری

در طی سه دهۀ اخیر کشورهای توسعه‌یافته با متأثر از دگرگونی‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و همچنین، با گذار از اقتصاد صنعتی به اقتصاد خدماتی برای حل معضل‌ها و تنگناها در محدوده‌های شهری روبه افول، رویکردهای مختلفی را در تئوری و عمل تجربه کرده‌اند. پیشینۀ موجود در این عرصه تا آغاز هزارۀ سوم میلادی به این رویکردها و عوامل مؤثر بر آنها و نیز به تأثیرات آنها بر تحولات شهرها به‌شکل مشروحی پرداخته است. در سال‌های اخیر با اولویت‌یافتن پارادایم الگو پایداری، توسعۀ پایدار و رویکرد بازآفرینی شهری پایدار، عرصۀ موضوعی جدیدی درپیشینۀ جهانی مطرح شده است (بحرینی و همکاران، 1392، ص. 17). بازآفرینی شهری به فرآیندی گفته می‌شود که در آن با استفاده از رویکردهای نوین، شهرهای فرسوده و خسته‌شده بازسازی و متحول می‌شوند (Chan et al., 2019, p. 1246). فرآیند شامل بازسازی و باز‌توسعۀ فضاهای شهری، تغییر کاربری اراضی، بهبود شبکه‌های ارتباطی و حمل‌ونقل، بهبود کیفیت محیط‌زیست و بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی شهرهاست (Rua et al., 2019). بازآفرینی شهری به دو صورت توسعه و احیای فضای شهری انجام می‌گیرد. توسعۀ فضای شهری شامل ایجاد فضاهای شهری جدید، بهبود شبکه‌های ارتباطی و حمل‌ونقل و توسعۀ فضاهای سبز است. احیای فضای شهری به‌معنای بازسازی و تحول فضاهای فرسوده، تغییر کاربری اراضی و بازسازی ساختمان‌های فرسوده شده است (Baratta et al., 2023, p. 61). در این فرآیند از روش‌هایی مانند مشارکت شهروندان، تحلیل‌های اقتصادی، ارزیابی محیطی، طراحی شهری، فناوری‌های نوین و حکمروایی خوب شهری استفاده می‌شود. هدف اصلی بازآفرینی شهری، بهبود کیفیت زندگی شهروندان و افزایش رقابت‌پذیری و جذابیت شهرها به‌عنوان مراکز اقتصادی، فرهنگی و گردشگری است (Mecca & Lami, 2020). شاخص‌های بازآفرینی شهری می‌تواند بسته به شرایط و نیازهای هر شهر متفاوت باشد؛ با این حال برخی از شاخص‌های معمول در این زمینه شامل موارد زیر است: 1- شاخص‌های اقتصادی: این شاخص‌ها شامل رشد اقتصادی، ایجاد فرصت‌های شغلی، جذب سرمایه‌گذاری، توسعۀ فعالیت‌های اقتصادی، کاهش فقر و اختلاف طبقاتی، بهبود توزیع ثروت، بهبود عرضه و تقاضای بازار، تنوع فعالیت‌های تجاری و اصناف و افزایش درآمد شهروندان است؛ 2- شاخص‌های اجتماعی: این شاخص‌ها شامل افزایش شاخص آموزشی، بهبود شاخص سلامتی، کاهش بیکاری، تعلق‌خاطر، مشارکت و توجه به نقش مردم، روابط اجتماعی، آموزش و مهارت‌های حرفه‌ای، انسجام اجتماعی، افزایش تعاملات اجتماعی و فرهنگی و بهبود شاخص امنیت شهری است؛ 3- شاخص‌های محیطی: این شاخص‌ها شامل کاهش آلودگی هوا، بهبود کیفیت آب و فاضلاب، حفاظت از منابع طبیعی، کاهش سطح فرسایش خاک، بهبود نگهداری فضای سبز، بهره‌وری و مدیریت بهینۀ مصرف انرژی، اقدام‌های صرفه‌جویی در آب، بازیافت زباله، چشم‌انداز فیزیکی محدوده، مرمت و تعمیر خانه‌ها، بهداشت محیط، آگاهی زیست‌محیطی و حفاظت از گونه‌های بومی است؛ 4- شاخص‌های فضایی: این شاخص‌ها شامل بهبود توزیع فضای شهری، توسعۀ شهرهای جدید و احیای شهرهای فرسوده، بهبود شبکه‌های ارتباطی و حمل‌ونقل و توسعۀ فضاهای سبز است؛ 5- شاخص‌های کالبدی: این شاخص‌ها شامل بهره‌وری از فناوری‌های نوین، توسعۀ شبکه‌های ارتباطی، توسعۀ اینترنت اشیا و سیستم‌های هوشمند شهری، جلوگیری از ساخت‌وساز تک‌کاربردی، تشویق کاربری چندمنظوره، افزایش سطح کمّی و کیفی تأسیس‌ها، تجهیزات و زیرساخت‌های شهری، بهبود حمل‌ونقل است. این شاخص‌ها می‌توانند به‌عنوان ابزارهایی برای اندازه‌گیری پیشرفت و پیش‌بینی نتایج فرآیند بازآفرینی شهری استفاده شوند. در هر مورد، شاخص‌ها باید با در نظر گرفتن شرایط شهری و نیازهای شهروندان تعیین شوند (امینی و همکاران، 1397؛ شهریاری، 1400). شکل 1 مدل مفهومی پژوهش را نشان داده است. براساس این مدل، پژوهش حاضر در چارچوب شاخص‌های حکمروایی خوب و بازآفرینی شهر انجام شده است که در آن از ‌یکسو، وضعیت شاخص‌های حکمروایی و ابعاد بازآفرینی ارزیابی و از سوی دیگر، به وضعیت و تأثیرگذاری شاخص‌های حکمروایی در ارتقای بازآفرینی شهری نیز تأکید شده است.

شکل 1: مدل مفهومی پژوهش (منبع: نگارنده، 140)

Fig 1: Conceptual model of research

پیشینۀ پژوهش

لئو و همکاران در پژوهشی با عنوان «تحقیق در مورد حکومت مشارکتی بازآفرینی شهری براساس یک شبکۀ بیزی: مورد مطالعه: چونگ کینگ» نتیجه گرفتند که مشارکت عمومی و عادی‌شدن آن و میزان همکاری سیستم حکومتی از مهم‌ترین عوامل اساسی در بازآفرینی شهری است((Liu et al., 2021.

ژانگ و همکاران پژوهشی با عنوان «حاکمیت شبکۀ نوسازی شهری: تحلیل مقایسه‌ای دو شهر در چین» انجام دادند. محققان در بررسی نقش مدیریت بازآفرینی شهری نشان دادند که تعامل و مشارکت واحدهای مختلف در نوسازی و بازآفرینی شهری اثرگذار است (Zhang et al., 2021).

شارما در پژوهشی با عنوان «فرصت‌ها و مبارزات اصلاح حکومت غیرمتمرکز برای شهرداری‌های شهری در هند» نتیجه گرفت که استفاده از ظرفیت‌های محلی، تشکّل‌های مردمی و تأمین منابع مالی محلی می‌تواند به توسعۀ شهری درسطح محله‌ها کمک کند که درنهایت، یک گام روبه‌جلو درزمینۀ بازآفرینی است(Sharma, 2020) .

سیمسون و گیلامور در پژوهشی با عنوان «شاخص‌های بازآفرینی شهری: شاخصی برای ارزیابی خیر عمومی» نتیجه گرفتند که در بازآفرینی شهری عوامل مختلفی اثرگذار است که مشارکت، شفافیت، عدالت‌محوری، نظارت و پاسخگویی و ارائۀ خدمات مطلوب و مساوی از مهم‌ترین آنهاست .(Gilmour & Simpson, 2021)

موسیاکاسکا و ایزاک در پژوهشی با عنوان «بازآفرینی شهری به‌عنوان نوع خاصی از واکنش سیاست عمومی به زوال شهری: مورد مطالعه: لهستان» اشاره کردند که در بازآفرینی شهری (به‌عنوان نوع خاصی از واکنش سیاست عمومی) می‌توان زوال شهری را مطرح کرد که ارتباط قوی با مدیریت شهری دارد((Idczak & Musiałkowska , 2021.

شی و همکاران در پژوهشی با عنوان «بررسی جامع حاکمیت بازآفرینی شهری برای توسعۀ ترتیبات حاکمیتی مناسب» نتیجه گرفتند که بازآفرینی شهری می‌تواند پیامدهای کالبدی و اجتماعی متنوعی ازجمله کاهش آسیب‌های اجتماعی، مشارکت، بهبود تاب‌آوری، بهبود فرم و کالبد فضاها و ... را به دنبال داشته باشد. در این زمینه مدیریت و الگوی حاکم بر مشارکت شهروندان بسیار مهم است .(Xie et al., 2021)

ابراهیمی و چاره‌چو (در دست چاپ) در پژوهشی با عنوان «بررسی نقش حکمروایی خوب در بازآفرینی بافت‌های فرسودۀ شهری: مطالعۀ موردی: شهر کامیاران» نتیجه گرفتند که نهادهای مدنی و بخش خصوصی مهم‌ترین مؤلفه‌های اثرگذار بر حکمروایی محلی شهر کامیاران برای بازآفرینی بافت‌های فرسودۀ مشارکت است. همچنین، مؤلفه‌های اصلی حکمروایی محلی تأثیر مستقیم و مثبتی بر فرآیند بازآفرینی بافت‌های فرسوده دارد.

قاسمی و همکاران (1400) در پژوهشی با عنوان «تحلیل نقش حکمروایی خوب شهری در بازآفرینی بافت فرسودۀ شهری براساس تئوری داده‌بنیاد: مورد مطالعه: شهرضا» نتیجه گرفتند که شرایط علّی (پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری، اعتماد)، شرایط زمینه‌ای (اصلاح ساختار تعامل، توجه به تقاضای ساکنان، تسهیل سرمایه‌گذاری)، شرایط مداخله‌گر (آموزش و فرهنگ‌سازی، اصلاح ساختار سازمان‌های ذی‌نفع، مشارکت) در ارتقا و بازآفرینی بافت فرسوده مؤثر است.

گلپایگانی و همکاران (1400) در پژوهشی با عنوان «واسنجی وضعیت کالبدی سکونتگاه‌های غیررسمی با تأکید بر مدیریت شهری: مطالعۀ موردی: شهرک جعفرآباد کرمانشاه» نشان دادند که نداشتن عملکرد مناسب مدیریت شهری در بازآفرینی شهری مؤثر بوده است و تأکید روی یک الگوی مطلوب می‌تواند به بهسازی و بازآفرینی شهر کمک کند.

سرور و همکاران (1398) در پژوهشی با عنوان «حکمروایی شایسته و بازآفرینی بافت‌های فرسودۀ شهری: مورد مطالعه: محلۀ 4 شهر آذرشهر» نتیجه گرفتند که شاخص‌های حکمروایی و بازآفرینی بافت‌های فرسودۀ شهری در شهر مطالعه‌شده وضعیت خوبی قرار ندارد. همچنین، در نتیجه تأیید شد که ارتباط معناداری بین بازآفرینی بافت‌های فرسوده و شاخص‌های حکمروایی شهری وجود دارد که شاخص شفافیت بیشترین تأثیر را در بازآفرینی دارد.

توکلی‌نیا و یداله‌نیا (1397) در پژوهشی با عنوان «تحلیل شاخص‌های حکمروایی خوب در بازآفرینی شهری ازمنظر ساکنان محله: مطالعۀ موردی: محلۀ تجریش» نشان دادند که وضعیت حکمروایی خوب در فرآیند بازآفرینی تجریش تهران نامطلوب بوده و بیشترین تأثیر را شاخص‌های مسئولیت‌پذیری و کارآمدی و کمترین تأثیر را شاخص‌های قانون‌مداری و چشم‌انداز استراتژیک داشته است.

قاید رحمتی و همکاران (1396) در پژوهشی با عنوان «حکمروایی خوب شهری و بازآفرینی پایدار بافت نابسامان: شهر کرمانشاه» نشان دادند که حکمروایی خوب شهری در بازآفرینی پایدار بافت فرسوده بسیار مهم است و برای بازآفرینی پایدار بافت‌های فرسوده شهری باید از حکمروایی خوب شهری و مشارکت دولت، بخش عمومی، بخش خصوصی و شهروندان استفاده کرد.

روش‌شناسی پژوهش

پژوهش حاضر برمبنای هدف، توصیفی-تحلیلی و از نوع کاربردی و براساس روش، کمّی است. داده‌های پژوهش حاصل مطالعۀ پیمایشی درسطح بافت فرسودۀ شهر سمنان و ابزار اصلی آن پرسشنامۀ محقق‌ساخته است که کارشناسان و خبرگان روایی آن را تأیید کردند. پایایی پژوهش نیز با ضریب آلفای کرونباخ تأیید شد که برای بخش‌های مختلف پرسشنامه مقدار بیش از 70/0 به دست آمد. جامعۀ آماری پژوهش حاضر ساکنان بافت فرسودۀ شهر سمنان بالغ بر 92203 نفر است. جمعیت این محدوده براساس آخرین آمار موجود بالغ بر 92203 نفر بوده است که حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران برابر با 384 نفر تعیین و درنهایت، 380 پرسشنامه تکمیل شد. روش نمونه‌گیری در این پژوهش، نمونه‌گیری تصادفی (اتفاقی) بوده که سهم هریک از افراد در کل جامعۀ آماری یکسان بوده است. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها نیز از نرم‌افزار SPSS  و آزمون‌های آماری مناسب استفاده شد.

جدول1: شاخص‌ها و میزان آلفای کرونباخ

Table 2: Indexes and cronbach's alpha rate

منبع: نویسندگان 1402

محدودۀ مطالعه‌شده

شهر سمنان به‌عنوان مرکز استان سمنان در موقعیت جغرافیایی 49 درجه و 36 دقیقۀ طول شرقی و 37 درجه و 16 دقیقۀ عرض شمالی در ارتفاع 1460 متری از سطح دریا واقع شده است و شیب عمومی شمالی-جنوبی دارد. این شهر در دشت وسیعی قرار گرفته که از سمت شمال به شهرهای مهدی‌شهر و شهمیرزاد، از سمت شرق به شهر سرخه و از سمت غرب، به شهر دامغان محدود می‌شود. همچنین، فاصلۀ آن تا تهران 216 کیلومتر است و به راه‌آهن سراسری تهران-مشهد متصل است. جمعیت این شهر براساس آخرین آمار دردسترس، 185129 نفر بوده است (مرکز آمار ایران، 1395). بخش قدیمی شهر متشکل از عناصر ساختی و عملکردی خاصی است. نحوۀ ارتباط این عناصر با یکدیگر و محل قرارگیری آنها در شهر بستگی به اهمیت هر عنصر و عملکرد آن در زندگی شهری داشته است. این عناصر عبارت است از: 1- مجموعه مرکز شهر که خود شامل مجموعه‌هایی از عناصر گوناگون مثل مسجد جامع و بازار است؛ 2- محله‌های شهر که عناصر و فضاهای ارتباط‌دهندۀ محله‌ها و مراکز آنها شامل گذر، میدان و میدانچه است که درواقع، عناصر اصلی فضاهای شهری را تشکیل می‌دهند. از مهم‌ترین محله‌های قدیمی این شهر می‌توان به محله‌های ناسار، اسفنجان، جنبدان، زاوغان، کوشمغان اشاره کرد. بافت فرسودۀ شهر سمنان دو محدودۀ مصوب ازسوی کمیسیون مادۀ پنج دارد. محدودۀ اول بافت فرسوده (تصویب‌شده در سال 1384) با فرم پراکنده پیش‌بینی شده است که 1/105 هکتار مساحت دارد. تمام محدوده‌های این بخش که محدودۀ تاریخی شهر را نیز پوشش می‌دهد در مرکز و جنوب سمنان واقع شده است. محدودۀ مصوب دوم برخلاف محدودۀ قبل، منسجم و ازنظر نوع بافت متنوع‌تر است. مساحت این محدوده که تمام پهنۀ جنوبی شهر و شمال غربی شهر را شامل می‌شود، معادل 450 هکتار است. این محدوده فرم پیوسته‌ای دارد و ازنظر گونه‌بندی بافت متنوع‌تر است.

شکل 2: نقشۀ موقعیت جغرافیایی شهر سمنان و بافت فرسوده (منبع: بازترسیم نگارنده، 1401)

Fig 2: The geographical location of Semnan city and worn-out texture

یافته‌های پژوهش و تجزیه‌وتحلیل

بررسی ویژگی‌های پاسخگویان نشان می‌دهد که از 380 فرد پاسخ‌دهنده، 78 نفر زن و 302 نفر مرد بودند که به‌ترتیب 20/52 درصد زن و 48/78 درصد را مردان تشکیل داده‌اند. ازمیان کل پاسخگویان، 78/20 درصد 20 تا 30 سال، 38/42 درصد 30 تا 40 سال، 7/27 درصد 40 تا 50 سال و 43/13 درصد پاسخگویان بیشتر از 50 سال دارند. همچنین، 05/11 درصد تحصیلات زیردیپلم و دیپلم، 94/3 درصد مدرک کاردانی، 37/77 درصد مدرک کارشناسی و 64/7 درصد کارشناسی ارشد و بیشتر دارند؛ بنابراین توزیع مطلوبی ازنظر ویژگی‌های نمونه آماری در پژوهش حاضر مشاهده می‌شود که این توزیع می‌تواند در تعمیم نتایج و جمع‌آوری دیدگاه تمامی افراد مؤثر باشد. به عبارت دیگر، این توزیع می‌تواند نشان‌د‌هندۀ جمع‌آوری نظرهای تمامی افراد روستایی باشد. بررسی دیدگاه ساکنان بافت فرسوده درزمینۀ مدیریت بافت نیز نشان می‌دهد که 6/22 درصد گزینۀ خیلی ضعیف، 19/2 درصد گزینۀ ضعیف، 2/8 درصد گزینۀ خیلی‌خوب، 4/18 درصد گزینۀ خوب و 6/31 درصد نیز گزینۀ متوسط را انتخاب کرده‌اند. درمجموع، بررسی توزیع فراوانی گویای آن است که وضعیت مدیریت شهری در بافت فرسوده ازدیدگاه ساکنان رضایت‌بخش نیست. بررسی فراوانی تجمعی نیز نشان‌دهندۀ آن است که بیش از 8/41 درصد گزینۀ ضعیف و خیلی‌ضعیف، 6/26 درصد گزینۀ خوب و خیلی‌خوب را انتخاب کرده‌اند؛ بنابراین وضعیت مناسبی در بافت فرسودۀ شهر سمنان وجود ندارد.

بررسی وضعیت شاخص‌های حکمروایی خوب در بافت فرسوده

جدول 2 وضعیت شاخص‌های حکمروایی خوب را در بافت فرسودۀ شهر سمنان با آزمون تی‌تک نمونه‌ای نشان می‌دهد. نتیجۀ آزمون نشان داد که همۀ متغیرهای حکمروایی خوب شهری (22 متغیر) درسطح کمتر از 05/0 و برابر با 000/0 معنادار بوده است. بررسی معناداری شاخص‌های حکمروایی خوب با استفاده از میانگین گویای آن است که میانگین تمامی متغیرها بیشتر از حد متوسط و مالک آزمون 3 بوده است؛ بنابراین می‌توان گفت که متغیرهای بررسی‌شده در بافت فرسوده در وضعیت پذیرفتنی قرار دارد. براساس میانگین‌های گزارش‌شده بهترین وضعیت مربوط به متغیر آموزش شهروندان و افزایش آگاهی‌های عمومی با میانگین 831/3 بوده است. همچنین، میزان انتقادپذیری و پاسخگویی مدیران دربرابر شهروندان با مقدار 636/3 ،حق دسترسی به خدمات با میانگین 615/3 و گردش آزاد اطلاعات شهری و تسهیل دسترسی به آنها با مقدار 602/3 در رتبه‌های بعدی است. علاوه بر این، کمترین میانگین نیز مربوط به دو متغیر تلاش مدیران در ارائۀ خدمات با هزینۀ کمتر، کیفیت بیشتر و رضایتمندی بیشتر با مقدار 242/3 و نیز متغیر تدوین و انتشار قوانین و مقررات شهری برای آگاهی و راهنمایی شهروندان با مقدار 315/3 بوده است. مقایسۀ کمترین و بیشترین میانگین متغیرهای حکمروایی نشان می‌دهد که وضعیت آنها در حد متوسط ارزیابی شده است. وضعیت متغیرهای حکمروایی خوب شهری در بافت فرسودۀ شهر سمنان در جدول 2 گزارش شده است.

جدول 2: سنجش معناداری وضعیت شاخص‌های حکمروایی خوب در بافت فرسوده با آزمون تیتک نمونه‌ای

Table 3: Measuring the significance of the status of good governance indicators

in the worn texture with sample t-test

منبع: یافته‌های پژوهش

معناداری تفاوت و اولویت‌بندی وضعیت شاخص‌های حکمروایی خوب شهری در بافت فرسوده

در پژوهش حاضر برای آنکه معناداری و اولویت‌بندی وضعیت شاخص‌های حکمروایی خوب شهری در بافت فرسوده مشخص شود از آزمون فریدمن استفاده شده است. نتیجۀ آزمون فریدمن برای سنجش معناداری تفاوت و اولویت‌بندی شاخص‌های حکمروایی نشان می‌دهد که شاخص‌ها درسطح کمتر از 05/0 و برابر با 000/0 معنادار بوده است؛ بنابراین شاخص‌های حکمروایی خوب شهری در بافت فرسوده براساس دیدگاه جامعۀ آماری با یکدیگر تفاوت معناداری داشته‌اند؛ اما وضعیت متفاوتی نیز می‌توانند داشته باشند. مقدار کای اسکوئر نیز برابر با 983/18 بوده است. بررسی میانگین رتبه‌ای آزمون فریدمن بیانگر آن است که بیشترین میانگین رتبه‌ای مربوط به شاخص عدالت‌محوری با مقدار 24/4 بوده است که نشان‌دهندۀ بیشترین تفاوت میان 7 شاخص حکمروایی است. همچنین، شاخص شفافیت با میانگین 18/4 و شاخص مشارکت با میانگین 12/4 به‌ترتیب در رتبه‌های دوم و سوم قرار دارد. علاوه بر این، شاخص قانونمندی با میانگین 75/3 کمترین تفاوت را با دیگر شاخص‌های حکمروایی خوب داشته است. جدول 3 معناداری و اولویت‌بندی شاخص‌های حکمروایی خوب شهری را در بافت فرسوده نشان می‌دهد.

جدول 3: تفاوت و اولویت‌بندی شاخص‌های حکمروایی خوب شهری در بافت فرسوده با آزمون فریدمن

Table 3: Significance of difference and prioritization of good urban governance

in the worn texture of with Friedman's test

منبع: یافته‌های پژوهش، 1402

بررسی وضعیت شاخص‌های بازآفرینی در بافت فرسوده

در این بخش از پژوهش، شاخص‌های بازآفرینی در چهار بُعد اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و محیطی سنجش شده است. وضعیت شاخص‌های بازآفرینی در بافت فرسودۀ شهر سمنان با آزمون تی‌تک نمونه‌ای نشان داد که به‌جزء شاخص شبکۀ دسترسی و معابر با سطح معناداری 086/0 دیگر شاخص‌های بازآفرینی شهری درسطح کمتر از 05/0 و برابر با 0/000 معنادار بوده‌اند. براساس میانگین‌های گزارش‌شده، بهترین وضعیت مربوط به تعلق‌خاطر با میانگین 531/3، انسجام اجتماعی با مقدار 421/3 و روابط اجتماعی با میانگین 376/3 بوده است که میانگین بیشتر از حد متوسط آزمون 3 را داشته‌اند؛ بنابراین این شاخص‌ها در وضعیت متوسطی قرار دارند. بررسی میانگین دیگر شاخص‌های بازآفرینی شهری نشان‌دهندۀ آن است که وضعیت مطلوبی در بافت فرسودۀ شهر سمنان وجود ندارد؛ زیرا میانگین شاخص‌ها پایین‌تر از حد متوسط 3 بوده است؛ بنابراین دیگر شاخص‌های بازآفرینی شهری در بافت فرسوده شرایط مطلوبی ندارند. از‌جملۀ این شاخص‌ها می‌توان به مشارکت و توجه به نقش مردم، آموزش و مهارت‌های حرفه‌ای، فرصت‌های شغلی، توزیع ثروت، جذب سرمایه، جلوگیری از ساخت‌وساز تک‌کاربردی، تجهیزات و زیرساخت‌های شهری، حفاظت از بافت تاریخی، اقدام‌های صرفه‌جویی در آب، چشم‌انداز فیزیکی محدوده و بهره‌وری و مدیریت بهینۀ مصرف انرژی اشاره کرد؛ بنابراین شاخص‌های ذکرشده در بافت فرسودۀ شهر سمنان تأیید نشد و همچنان مشکلات بسیاری در این زمینه‌ها وجود دارد. در جدول 4 وضعیت شاخص‌های بازآفرینی شهری در بافت فرسودۀ شهر سمنان آورده شده است.

جدول 4: سنجش معناداری وضعیت شاخص‌های بازآفرینی در بافت فرسوده با آزمون تی‌تک نمونه‌ای

Table 4: Measuring the significance of the status of regeneration indicators in the

worn texture with sample t-test

منبع: یافته‌های پژوهش، 1401

بررسی نتایج آزمون مربوط به بازآفرینی شهری درسطح ابعاد اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و محیطی بیانگر آن است که سه بُعد بازآفرینی اقتصادی، کالبدی و محیطی درسطح کمتر از 05/0 و برابر با 000/0 معنادار بوده و فقط بازآفرینی اجتماعی با مقدار 189/0 در بافت فرسوده معنادار نشده است. بررسی میانگین و مقدار تی آزمون نشان می‌دهد که وضعیت همۀ ابعاد، ضعیف است؛ زیرا میانگین‌های گزارش‌شده پایین‌تر از حد متوسط آزمون 3 است. بررسی نتیجۀ آزمون درسطح مجموع ابعاد نیز، نشان‌دهندۀ معناداری کمتر از 05/0 است. همچنین، میانگین مجموع ابعاد برابر با 572/2 است؛ بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که وضعیت بازآفرینی شهری در بافت فرسوده پذیرفتنی نیست (جدول5).

جدول 5: سنجش معناداری وضعیت ابعاد بازآفرینی در بافت فرسوده با آزمون تی‌تک نمونه‌ای

Table 5: Measuring the significance of the status of dimensions of urban

regeneration in the worn texture with sample t-test

منبع: یافته‌های پژوهش، 1402

بررسی ارتباط حکمروایی خوب و بازآفرینی شهری

در پژوهش حاضر برای بررسی ارتباط بین حکمروایی خوب و بازآفرینی شهری در بافت فرسودۀ شهر سمنان باتوجه به ماهیت داده که فاصله‌ای است، از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شده است. براساس نتایج محاسبه‌شده از آزمون مشاهده می‌شود که بین حکمروایی خوب و بازآفرینی شهری ارتباط معنادار آماری درسطح کمتر از 01/0 و برابر با 0/00 وجود دارد. براساس نتیجۀ همبستگی پیرسون، میزان ارتباط معنا‌داری در‌سطح 01/0 برابر با 469/0 بوده که در بافت فرسوده یک ارتباط مستقیم، مثبت و متوسط ارزیابی می‌شود. توضیح اینکه با بهبود شاخص‌های حکمروایی، وضعیت بازآفرینی بافت فرسوده نیز بهبود پیدا می‌کند؛ بنابراین تقویت شاخص‌های حکمروایی با مدل مدیریت شهری مناسب در راستای بازآفرینی بافت فرسوده مؤثر است.

جدول 6: ارتباط خوب و بازآفرینی شهری در بافت فرسودۀ شهر سمنان (همبستگی پیرسون)

Table 6: The relationship between good governance and urban regeneration in

the worn texture of Semnan city (Pearson correlation)

منبع: یافته‌های پژوهش، 1402

سنجش تأثیر شاخص‌های حکمروایی خوب شهری در بازآفرینی بافت فرسودۀ شهر سمنان تحلیل واریانس مدل رگرسیونی نشان می‌دهد که میزان خطای آلفای (Sig) تحلیل واریانس مدل رگرسیونی کمتر از میزان خطای پذیرفته (05/0) و برابر با 000/0 است؛ بنابراین بین حکمروایی خوب شهری و بازآفرینی درسطح اطمینان بیشتر از 99 درصد ارتباط معنادار وجود دارد. علاوه بر این، شاخص‌های حکمروایی خوب شهری نیز در بازآفرینی بافت فرسوده اثرگذار است.

جدول 7: آزمون معناداری رگرسیونی مدل تأثیر شاخص‌های حکمروایی خوب شهری در بازآفرینی بافت فرسودۀ شهر سمنان

Table 7: Significance test of the regression model of the effect of good urban governance indicators on the regeneration of the worn texture of Semnan city

منبع: یافته‌های پژوهش، 1402

براساس جدول 8 مشاهده می‌شود که میزان همبستگی بین شاخص‌های حکمروایی خوب و بازآفرینی شهری برابر با 0/632 است که یک همبستگی مستقیم به شمار می‌آید. شاخص‌های بررسی‌شده درمجموع، توان تبیین 2/63 درصد از تغییرات (واریانس) بازآفرینی بافت فرسوده را دارند؛ درحالی که عوامل یا شاخص‌های دیگر حدود 8/36 درصد از تغییرات این موضوع را تبیین می‌کنند. مقدار ضریب تعیین برابر با 399/0 است؛ درحالی که ضریب تعیین اصلاح‌شده برابر با 0/388 بوده است؛ بنابراین شاخص‌های به‌کاررفته در مدل توانسته‌اند به‌خوبی عمل کنند و برازش مناسبی نیز ارائه دهند.

جدول 8: تبیین تغییرات متغیر وابسته (بازآفرینی بافت فرسوده) با شاخص‌های حکمروایی خوب شهری

Table 8: Explaining changes in the dependent variable (The regeneration of worn

texture) through indicators of good urban governance

منبع: یافته‌های پژوهش، 1402

نتیجه نشان داد که به‌جزء دو شاخص مشارکت با مقدار 399/0 و پاسخگویی با مقدار 768/0، دیگر شاخص‌های حکمروایی درسطح کمتر از 05/0 تأثیرهای چشمگیری در بازآفرینی بافت فرسوده و ارتقای آن دارند. نکتۀ دیگر اینکه میزان قدرت شاخص‌های حکمروایی خوب در بازآفرینی شهری یکسان نیست. شاخص شفافیت با مقدار بتا برابر با 0/324 بیشترین تأثیرگذاری را بر بازآفرینی بافت فرسوده داشته است. همچنین، شاخص عدالت‌محوری با تبیین 0/311 در رتبۀ دوم و شاخص قانونمندی با مقدار بتا 279/0 در رتبۀ سوم شناخته شده است. دو شاخص مسئولیت‌پذیری با مقدار بتا 240/0 و اثربخشی و کارایی با مقدار بتا 191/0 در رتبه‌های بعد تأثیرگذار قرار گرفته‌اند؛ بنابراین شاخص شفافیت و عدالت بیشترین تأثیرگذاری را در بازآفرینی بافت فرسودۀ شهر سمنان و ارتقای آن دارند (جدول9).

جدول 9: آمار ضرایب مدل رگرسیونی متغیر مستقل (شاخص‌های حکمروایی خوب شهری)

Table 9: The statistic of the coefficients of the independent variable regression

model (indicators of good urban governance)

منبع: یافته‌های پژوهش، 1402

نتیجه‌گیری

حکمروایی خوب شهری اهمیت بسیار زیادی برای بازآفرینی بافت فرسودۀ شهرها دارد. بافت فرسودۀ شهرها به‌دلیل بی‌توجهی به مسائل شهری، نداشتن برنامه‌ریزی مناسب و استفادۀ نامناسب از فضاهای شهری به وجود می‌آید؛ درنتیجه شهرها با مشکلاتی مانند تراکم جمعیتی، افزایش آلودگی هوا، کاهش کیفیت زندگی شهروندان و ناهماهنگی در توسعه مواجه می‌شوند. برای بازآفرینی بافت فرسودۀ شهرها نیاز به یک حکمروایی خوب شهری است تا بتوان با همکاری با جامعۀ محلی، برنامه‌های مناسبی برای بازسازی و بهبود فضاهای شهری ارائه داد. برنامه‌ریزی شهری مناسب باید به شهروندان فرصت دهد تا به‌راحتی و با استفاده از حمایت‌های لازم به فضاهای شهری دسترسی داشته باشند. این کار می‌تواند باعث ایجاد ارتباطات بین شهروندان و حکومت محلی شود و به‌دنبال آن بازآفرینی بافت فرسودۀ شهرها تسهیل می‌شود. برای شناخت این ارتباط نیازمند، سنجش وضعیت موجود ازلحاظ شاخص‌های حکمروایی و بازآفرینی شهری است؛ بنابراین در پژوهش حاضر کوشش شد که وضعیت شاخص‌های حکمروایی خوب در بافت فرسودۀ شهری سمنان بررسی و سپس تأثیر آنها بر بازآفرینی شهری تبیین شود. نتیجۀ این پژوهش نشان داد که متغیرها و شاخص‌های حکمروایی خوب در بافت فرسوده در وضعیت متوسط قرار دارند؛ به‌گونه‌ای که بهترین وضعیت مربوط به متغیر آموزش شهروندان و افزایش آگاهی‌های عمومی، انتقادپذیری و پاسخگویی مدیران دربرابر شهروندان، حق دسترسی به خدمات و گردش آزاد اطلاعات شهری و تسهیل دسترسی به آنهاست. بررسی نتایج درسطح شاخص‌های حکمروایی نیز تأیید می‌کند که شاخص عدالت‌محوری و شفافیت بهترین وضعیت را درمیان شاخص‌های حکمروایی در بافت فرسودۀ شهر سمنان دارند. نتیجۀ این بخش از پژوهش با نتایج پژوهش‌های توکلی‌نیا و یداله‌نیا (1397) و شارما هم‌پوشانی دارد (Sharma, 2020)؛ زیرا در این پژوهش‌ها به اهمیت شاخص‌های حکمروایی و وضعیت آنها اشاره شده است. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که وضعیت بازآفرینی بافت فرسودۀ شهر سمنان پذیرفتنی نیست؛ زیرا بررسی شاخص‌های مختلف ازلحاظ بازآفرینی اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و محیطی نشان‌دهندۀ این مطلب است که به‌جزء در چند نمونه، درزمینۀ بازآفرینی این بافت، عملکرد مطلوبی ازدیدگاه شهروندان وجود ندارد و مشکلات و مسائل مختلفی وجود دارد. از مهم‌ترین مسائل و مشکلات در این زمینه می‌توان به ضعف مشارکت و توجه به نقش مردم، ضعف آموزش و مهارت‌های حرفه‌ای، بی‌توجهی به فراهم‌کردن فرصت‌های شغلی، توزیع نکردن ثروت، جذب‌نشدن سرمایه، ممانعت‌نکردن از ساخت‌وساز تک‌کاربردی، توسعه‌نیافتن تجهیزات و زیرساخت‌های شهری، بی‌توجهی به حفاظت از بافت تاریخی، صرفه‌جویی‌نکردن در آب و عدم بهره‌وری و مدیریت بهینۀ مصرف انرژی اشاره کرد. محققان پژوهش‌های ایدزاک و موسیاکوسکا، ژی و همکاران و گلپایگانی و همکاران (1400) نیز به وجود مسائل مختلف اجتماعی و کالبدی اعم از توزیع‌نکردن ثروت، آسیب‌های اجتماعی در محله‌ها، آموزش‌ندیدن، توسعه‌نیافتن تأسیس‌ها و امکانات، فرم نامناسب بناها و ... در بحث بازآفرینی شهری اشاره کرده‌اند (Idczak & Musiałkowska, 2021; Xie et al., 2021)؛ بنابراین نتایج این بخش از پژوهش با پژوهش‌های ذکرشده هم‌خوانی دارد. درمجموع، وضعیت شاخص‌های حکمروایی به نسبت بازآفرینی در بافت فرسوده بهتر بوده است و براساس همین شرایط، نتیجۀ پژوهش نشان داد که بین شاخص‌های حکمروایی و بازآفرینی بافت فرسوده، ارتباط معناداری وجود دارد؛ به‌گونه‌ای که شاخص‌های حکمروایی می‌توانند به ارتقای بازآفرینی بافت کمک کنند. همچنین، نتیجه نشان داد که در این زمینه بیشترین تأثیرگذاری درمیان شاخص‌های حکمروایی در بازآفرینی شهری مربوط به دو شاخص شفافیت و عدالت‌محوری است. درواقع، این دو شاخص می‌توانند زمینه و بستر لازم را برای توسعه و بازآفرینی بافت فرسوده فراهم کنند. علاوه بر این، قانونمندی، مسئولیت‌پذیری، کارایی و مشارکت نیز در راستای بازآفرینی شهری تأثیرگذار هستند. نتیجۀ این بخش از پژوهش با نتایج پژوهش‌های لیو و همکاران، شارما، گیلمور و سیمپسون، قاید رحمتی و همکاران (1396)، سرور و همکاران (1398)، گلپایگانی و همکاران (1400)، ابراهیمی و چاره‌چو (در دست چاپ) هم‌خوانی دارد (Liu et al., 2021; Sharma, 2020; Gilmour & Simpson, 2020)؛ زیرا در پژوهش‌های ذکرشده به وجود ارتباط و تأثیرگذاری شاخص‌های حکمروایی خوب و بازآفرینی شهری اشاره شده است. در پژوهش حاضر برروی شاخص‌های قانونمندی، شفافیت، مشارکت و استفاده از سازمان‌های مردم‌نهاد در راستای بازآفرینی شهری تأکید و نیز بر تأیید وجود ارتباط معناداری به اثرگذاری شاخص‌های حکمروایی خوب در بازآفرینی بافت فرسوده اشاره شده است. باتوجه به نتایج اشاره‌شده پیشنهاد می‌شود که 1- در راستای ارتقای شاخص شفافیت و تأثیر آن در بازآفرینی بافت فرسوده، دسترسی به اطلاعات برای همگان در مدیریت شهری شهر سمنان با ایجاد سیستم فناوری فراهم شود؛ 2- پیشنهاد می‌شود که به طرح‌ها و برنامه‌های توسعه درسطح محله‌ها با مشارکت شهروندان از تصمیم‌گیری تا تصمیم‌سازی تأکید شود؛ 3- پیشنهاد می‌شود در راستای ارتقای بازآفرینی شهری و تأثیرگذاری شاخص عدالت‌محوری در بازآفرینی بافت فرسودۀ شهر سمنان، امکانات و خدمات به‌طور مساوی در محله‌های بافت فرسوده توزیع شود؛ 4- پیشنهاد می‌شود که به آموزش و مهارت‌های لازم برای مشارکت جامعۀ محلی به‌ویژه زنان در بازآفرینی بافت فرسوده تأکید شود؛ 6- پیشنهاد می‌شود که آیین‌نامه‌ها، قوانین و مقررات باتوجه به شرایط بومی شهر سمنان درزمینۀ بازآفرینی بافت فرسوده بازنگری صورت گیرد.