پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 43 |
| تعداد شمارهها | 1,639 |
| تعداد مقالات | 13,330 |
| تعداد مشاهده مقاله | 29,902,862 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 11,959,619 |
آسیبشناسی کالبدی-اجتماعی بافت تاریخی شهر شوشتر | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| برنامه ریزی فضایی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مقاله 4، دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 48، خرداد 1402، صفحه 41-64 اصل مقاله (1.03 M) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/sppl.2023.137359.1721 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| حبیب اله فصیحی* 1؛ طاهر پریزادی1؛ آذر داودی2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1دانشیار گروه جغرافیای انسانی، دانشکدۀ علومجغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2دانشآموختۀ کارشناسیارشد، گروه جغرافیای انسانی، دانشکدۀ علومجغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| توجه به بافت تاریخی شهرها (رشتة استوار پیونددهندة جامعه با گذشته و احیاگر هویت شهرهاست) پیوسته بیشتر شده و حراست از آن نیز نیز در کانون توجه زمامداران جوامع قرار گرفته است. هدف از پژوهش حاضر شناسایی مؤلفههایی با قابلیت و استعداد آسیبرسانی به بافت تاریخی شهر شوشتر و تعیین مراتب شدت آسیب هرکدام از مؤلفههاست. روش تحلیل، اکتشافی و توصیفی-تحلیلی است. اطلاعات و دادهها از منابع اسنادی و نیز از پیمایش حاصل شده است. نمونۀ آماری 11 فرد خبره بوده که ازمیان مدیران مجرب شهرداری و ادارة میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری برگزیده شده است. ارزیابی برپایۀ مدل پاستاکیا صورتگرفته که در آن باتوجه به موضوع پژوهش حاضر تغییراتی اعمال شده است. یافتههای پژوهش گویای عملکرد 34 مؤلفة آسیبزا در بافت تاریخی شوشتر بوده که درمجموع، قابلیت و استعداد آسیب «سطح زیاد» را آشکار کرده است. از سه بُعد بررسیشده، مؤلفههای بُعد کالبدی-محیطی نقش بیشتری را در آسیبرسانی داشتند و نیز شدت زیادتر آسیبها مربوط به این بُعد است. تعداد بیشتر مؤلفههای این بُعد نیز شدت آسیب را درسطح «بسیار زیاد» نشان دادند؛ درحالی که در هرکدام از دو بُعد اجتماعی-فرهنگی و نهادی، ضمن داشتن تعداد کم مؤلفۀ آسیبِ شناساییشده، نیمی از مؤلفهها نیز شدت آسیب را درسطح «متوسط» و پایینتر نمایان کردند. حفظ بافت تاریخی ضمن اینکه نیازمند اعتبارات کافی و بهرهمندی از دانش، فنون و ابزار روز است، مستلزم ارتقا آگاهی شهروندان و اصلاح نظام مدیریتی و قوانین نیز است.جرح و تعدیل مدل ارزیابی پاستاکیا و منطبقسازی آن بر هدفهای پژوهش حاضر کار بدیعی است که صورت گرفته است. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژهها | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| بافت تاریخی؛ میراث فرهنگی؛ تهدید محیطی؛ آسیبشناسی؛ شوشتر | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
مقدمه برخی از شهرهای جهان ویژگیهای بیهمتای محلی را دارند که موهبتی از میراث فرهنگی آنهاست. این ویژگی ممتاز شامل ترکیبی از مؤلفههای ملموس و غیرملموس چون هنرها، آیینها و بهویژه محیط مصنوع است (Serageldin, 2019: 32; Elnokaly & Elseragy, 2012: 31). اهمیت آشکار این میراث در اشکالِ سرزندگیِ نهفته در بافت شهری و الگوهای خیابانهای بافت متجلی است؛ بهطوری بافت شهری که این مکانها را بهصورت کانونهایی جذّاب برای فعالیتهای زندگی روزمره، اشتغال و تفریح درآورده است (Strange, 2017: 229; Elnokaly & Elseragy, 2012: 411). این مراکز شهری تاریخی بهعنوان مکانهایی پرمعنا برای اجتماعات میزبان مطرح هستند؛ زیرا حس تعلق ناشی از احساس غرور اجتماعات میزبان را شکل میدهد. بدین روی، میراث فرهنگی نقشی حیاتی در بهروزی و سعادت جامعه و اجتماع دارد (Tweed & Sutherland, 2017: 64). اینگونه از مراکز شهری، ضرورت حفاظت از میراث گذشته را گوشزد میکنند. میراثی که بهمنزلة پل میان گذشته و حال ملتها و بهعنوان ستونهایی که آینده بر آن استوار شده است، نقش ایفا میکند (Meeks & Murphy, 2016: 305). در گذر زمان، میراث مصنوع بهعنوان ستون استواری از توسعة پایدار شهری، توجهات بیشتری را به خود معطوف داشته است. با اینکه در سرتاسر جهان، دولتها و نهادها به ارزش میراث پیبردهاند، در بسیاری موارد، رفتارها و اقدامات در این مسیر قرار ندارد. برخی شهرها بهویژه آنهایی که مدیریت ضعیفی دارند و راهبردهای مداخلهای آنها نارساست، ناگزیر در گیرودار دگرگونیهای برنامهریزینشده،قرار میگیرند (Licciardi & Amirtahmasebi, 2012: 83; Elnokaly & Elseragy, 2013: 117) و میراث گرانبهای آنها بهدلایل مختلف درمعرض فشارهای شدید و عوامل تهدیدکنندة متعدّد قرار دارد. یکی از شهرهای تاریخی ایران، شوشتر است. ازمجموع 2436 هکتار مساحت این شهر، 6/170 هکتار را بافت تاریخی تشکیل داده است (میرشفیع، 1401). شوشتر ۱۳ میراث جهانی ثبتشده در فهرست یونسکو را در خود جای داده است (UNESCO, 2023). در محدودۀ بافت تاریخی شوشتر بیش از ۲۶۰ اثر تاریخی ثبتشده که ازجملة آنها، سازههای آبی، خانههای تاریخی، مساجد و بقعههاست (شیخینیا، 1401). سالیانی است که بافت تاریخی شوشتر و میراث ملموس جایگرفته در آن با مخاطرههای متعدّد طبیعی و انسانی درمعرض تهدید و تباهی قرار دارد. آبهای جاری سطحی که مهمترین میراثی ثبتشدۀ این شهر است، عامل مهم تخریب است. جریان آب بهویژه وقتی با فشار و سرعت جریان همراه باشد، قادر است سنگها و مصالح را با هر درجۀ سختی و ترکیبی که داشته باشند، فرسایش دهد (رستمی و همکاران، 1398: 1). رانش زمین که گفته میشود بهدلیل احداث سدها در بالادست شهر شوشتر اتفاق میافتد (شهسواری، 1400). در زمرۀ عوامل خاص تهدیدکنندة میراث فرهنگی شوشتر است. زمینهای جلگهای کمارتفاع و سطح فراوان سفرههای آبی در آن نیز میتواند زمینهساز آسیب به بافت تاریخی شوشتر شود. همچنین، آبوهوای مرطوب و بالابودن رطوبت نسبی و دمای هوا در اغلب ماههای سال، بارشهای رگباری سیلآسا و سیلگیری بافت و پدیدة ریزگردها که در سالهای اخیر پیوسته اتفاق میافتد، تهدید و آسیب به بافت تاریخی را محتمل میکند. به آنچه گفته شد باید مخاطرههای انسانی نوظهوری چون جنگ و تروریسم، اغتشاشات سیاسی، تغییر در کاربریزمین و فعالیتهای اقتصادی، آسیبهای واردشده ازسوی گردشگران و آسیبهای ناشی از اقدامات عمرانی و حفاریها را نیز اضافه کرد؛ بنابراین باوجود تدوین و اجرای طرحهایی چون طرح راهبردی بافت تاریخی، طرحهای اقدام و پروژههای عملیاتی متعدّد، آسیبهای پیدا و نهان متعدّدی بافت تاریخی این شهر را درمعرض تهدید و تخریب قرار داده است. هدف از پژوهش حاضر واکاوی و ارزیابی عواملی است که قابلیت واردآوردن آسیب به بافت تاریخی شوشتر و زوال ارزشهای آن را دارد.
پیشینۀ پژوهش گذر به پیشینة موضوع، گواه گسترة وسیعی از مطالعات داخل و خارج از ایران است. فصیحی و پریزادی (1401) پژوهشی با عنوان «آسیبشناسی کالبدی-اجتماعی بافت تاریخی تهران با رویکرد تابآوری» انجام دادند. آنها برای 22 شاخص بررسیشده اطلاعات لازم را از شیپ فایل بلوکهای جمعیتی سرشماری سال 1395، شیپ فایل کاربری اراضی، شیپ فایل بافت فرسوده، شیپ فایل پهنهبندی خطر زلزله در ایران و اطلاعات حاصل از پیمایش نمونههای آماری خبرگان و شهروندان به دست آوردند و ضمن ترسیم نقشههای پهنهبندی آسیب به کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی از روشهای تحلیل کیفی و تحلیل فضایی بهره بردند. مهدینژاد و شقاقی (1401) پژوهشی با عنوان «آسیبشناسی بافت تاریخی تبریز (نمونۀ تحلیلی: مجموعۀ تاریخی صاحبالامر (عج)» انجام دادند. آنها برای شناسایی آسیبهای واردشده به بافت تاریخی ابتدا ابعاد ضروری را معرفی و سپس این آسیبها را شناسایی و پس از ارزیابی آنها را در ابعاد بررسیشده رتبهبندی کردند. توکلی نیا و همکاران (1398) پژوهشی با عنوان «تحلیلی بر آسیبشناسی فضایی از ساختار کالبدی و بافت اجتماعی شهر با رویکرد پدافند غیرعامل مورد پژوهی: منطقۀ شش کلانشهر تهران» انجام دادند. آنها برای سنجش آسیبشناسی ساختار کالبدی از مدل تحلیل سلسلهمراتبی AHP استفاده کردند. همچنین، برای سنجش آسیبشناسی بافت اجتماعی منطقه با بهرهگیری از نمونهگیری خوشهای- فضایی، سه محله درسطح منطقه را انتخاب و سپس با استفاده از روش پژوهش پیمایشی نظرها و دیدگاههای ساکنان محلات را جمعآوری کردند. نتایج پژوهش گویای آن است که آسیبپذیری منطقه ازلحاظ ساختار کالبدی، متوسط و روبه پایین است. علاوهبر آن آسیبپذیری بافت اجتماعی منطقه نیز بیشتر از حد متوسط است. امجد و سلطانی (1398) پژوهشی با عنوان «راهبردهایی بهمنظور کاهش آسیبپذیری بافتهای تاریخی دربرابر زلزله (مطالعة موردی: بافت تاریخی شهر یزد)» انجام دادند آنها برای تجزیهوتحلیل دادهها از روشهای آمار توصیفی، مدل تحلیل شبکه و روش سوات استفاده کردند. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که شاخصهای کالبدی، بیشترین نقش را در آسیبپذیری بافت دارد. نیّری و همکاران (1397) در پژوهشی با عنوان «تابآوری محله در مواجهه با زلزله در بافتهای فرسوده (نمونۀ موردی: محلۀ عبدل آباد شهر تهران)» از روش توصیفی-تحلیلی استفاده کردند. دادهها از منابع کتابخانهای و اسناد بهدستآمده و تحلیل با مدل FAHP صورت گرفته است. نتایج این پژوهش دلالت دارد که روش فعلی مدیریت بافتهای فرسوه، کارایی لازم را برای مواجهه با زمینلرزه را ندارد. اما ازمیان پژوهشهای خارج از ایران میتوان به موارد ذیل اشاره کرد. Ferrieria & Eudave (2022) پژوهشی با عنوان «ارزیابی و مدیریت ریسک در مناطق شهری تاریخی: روندهای فعلی و جهتگیریهای تحقیقاتی آینده» انجام دادند. آنها پس از تجزیهوتحلیل مناسبترین روشها برای ارزیابی آسیبپذیری این مناطق دربرابر خطرهای مختلف بر جمعآوری دادهها، مسائل مرتبط با سازمان و چگونگی استفاده از یافتههایهای ارزیابی آسیبپذیری تأکید کردهاند. سناریوهای آسیبپذیری و تلفات، برنامهریزی تخلیۀ اضطراری و تحلیلهای بهسازی برخی از جنبههایی است که در این پژوهش آمده است. Giuliani et al.(2021) پژوهشی با عنوان «چهارچوب کاهش خطر برای میراث فرهنگی شهری: مطالعۀ تطبیقی در مراکز تاریخی ایتالیا» انجام دادند. آنها برای شناسایی اولویتها و پرداختن به تحلیل از روش چندمرحلهای ارزیابی ویژگیهای میراث فرهنگی استفاده و سپس مخاطرههای اولیه و ثانویۀ موجود در منطقه، آسیبپذیریها و تهدیدات سایت و اثرهای زنجیرة رویدادها را ارزیابی کردند. Salaza & Gerardo(2022) در پژوهشی با عنوان «ارزیابی آسیبپذیری لرزهای ساختوسازهای تاریخی در مرکز شهر مکزیک» 166 ساختمان تاریخی را بررسی کردند. این پژوهش بر بهکارگیری یک روش سادهشده از ارزیابی آسیبپذیری لرزهای مرکب از پارامترهای کمّی و کیفی مبتنی بود. درنهایت، نتایج در سیستم اطلاعات جغرافیایی وارد و نقشههای پهنهبندی آسیب نیز برای شدتهای مختلف زمینلرزه، ترسیم شد. Giuliani et al. (2021) پژوهشی با عنوان «روشی ساده برای تحلیل ریسک مراکز تاریخی: سایت میراث جهانی San Gimignano، ایتالیا» انجام دادند. آنها ضمن درنظرداشتن ارزش داراییهای میراث فرهنگی برای ارزیابی ریسک از یک روش میراث مبنای کیفی استفاده کردهاند که مبتنی بر نهادینهسازی ریسک بهعنوان عملکرد مخاطره، آسیبپذیری و درمعرض قرارگیری است. Stephenson(2016) پژوهشی با عنوان آسیبپذیری بناهای تاریخی دربرابر اقدامات زیستمحیطی؛ یک روش شناسی تجربی انجام داد. وی با قرار دادن بافت ساختمانهای تاریخی در شرایط آبوهوایی باران و سیل ناشی از باد، روشی را برای تعیین تجربی واکنش بافت ساختمانهای تاریخی ارائه داده است. براساس یافتههای این پژوهش، سازههای تاریخی دربرابر نفوذ رطوبت آسیبپذیر هستند. تمایز پژوهش اخیر با پژوهشهای گذشته و مواردی که بهشکل نمونه آورده شده است، بهلحاظ روش چنین است که در پژوهش حاضر از یکی از مدلهای ارزیابی اثرها استفاده شده که دراصل برای ارزیابی اثرهای محیط زیستی بوده است؛ بنابراین تغییر و تعدیل مدل یادشده و بهکارگیری آن، کار بدیعی است که در پژوهشهای گذشته، سابقه نداشته است.
مبانی نظری پژوهش بافت تاریخی، گسترهای همپیوند از بناها، مجموعهها، فضاها و یا تجهیزات شهری است که آثار جایگزینناپذیر و با ارزش بهجامانده از گذشتگان را دارد و میتواند در آگاهی جوامع از گذشته و ارزشهای فرهنگی خود نقش شایانی داشته باشد. حفظ این بافتها باعث برانگیختن غرور ملی، ایجاد حس هویت و احساس تعلق در نزد شهروند میشود (پاکزاد، 1386: 6). باتوجه به این تعریف، چهار وجه ممیزة بافت تاریخی عبارت است از: ارزشهای تاریخی، اجتماعی، علمی و زیباییشناختی. براساس نظریههای دیگر صاحبنظران میتوان عنوان کرد که بافت تاریخی، بخشی از شهر است که در آن، قسمت عمدة ساختار و استخوانبندی باقیمانده است؛ اما عناصر، اجزا و فضاها دستخوش تغییر شده است. بهطور خلاصه، میتوان مشخصات بافت قدیم را در موارد زیر مشاهده کرد: امنیت، توجه به آبوهوا، مصالح ساختمانی بومی، ساختار ارگانیک، معابر و کالبد فرهنگی و ساکنان فرهنگگرا، درونگرابودن بافت تاریخی، حس جهتیابی، هویت، مقیاس (مرکز مطالعات و برنامهریزی شهر تهران، 1395: 10). در کشور ما بافت تاریخی آن بخش از بافتهای شهری است که پیش از سالهای 1300 هجری شمسی شکل گرفته است. این بافتها بیشتر بهدلیل فرسودگی کالبدی، کمبود استانداردهای ایمنی، استحکامات، خدمات و زیرساختهای شهری، باوجود دارابودن ارزشهای هویتی فراوان، منزلت مکانی و سکونتی پایینی دارد. درواقع، بخشی از شهرهای ایران را که تا عهد قاجار شکل گرفته است میتوان بافت تاریخی نامید و این زمانی است که هنوز تغییرات تکاندهنده و دگرگونکنندۀ دوران پهلوی اول شروع نشده است. فلامکی عناصر تعیینکنندۀ شالوده شهر و محلات قدیم ایرانی را در مسجد جامع (با کارکرد و ارتباط مستقیم و وسیع با همۀ قشرهای اجتماعی مسلمان و بهعنوان بنیادی اجتماعی، محلههای مسکونی و بازار را به عنوان مظهر بنیادهای مدنی) جستجو کرد (مرکز مطالعات و برنامهریزی شهر تهران، 1395: 11 به نقل از فلامکی، 1388؛ Meshkini, 2010). نخستین و اصلیترین نوع بافت در شهر، بافت تاریخی است که در اغلب شهرها شامل هستة مرکزی و اولیة شکلگیری شهر میشود. در محدودههایی که شورای عالی شهرسازی و معماری ایران برای بافتهای فرسوده تقسیم کرده است، نخستین محدوده، بافت تاریخی مرکز شهر است که پیشینۀ تاریخی و ارزش فراوان دارد (حبیبی و مقصودی، 1396: 23). محدودههای تاریخی-فرهنگی بازتابدهندة ارزشهای تاریخی و فرهنگی شهر بوده و شکل آنها، حاصل تعامل مکان (جغرافیا و بوم)، زمان (تاریخ) و باور (اعتقادات) دربارۀ انسان در یک پهنة زیستی و درطول تاریخ است. این محدودهها بهلحاظ ویژگیهای فرم، ساختار و ارزشهای تاریخی-فرهنگی از سایر پهنههای شهری متمایز هستند. انواع و گونههای مختلف ارزش بناها و یا بافت شهری عبارت است از: ارزش اجتماعی، فرهنگی، زیباییشناختی، بافت شهری، معماری، تاریخی، سیاسی و اقتصادی، تنوع زیستمحیطی، تداوم خاطرۀ تاریخی و غیره (شفایی و مهندسان مشاور شاران، 1384: 24). آسیب، صدمه یا خسارتی است که منجر به کاهش ارزش و کارایی بعضی چیزها میشود و یا سلامتی و فعالیتهای مادی افراد را تحتتأثیر قرار میدهد. آسیب نتیجة منفی تأثیر حادثه برروی جامعه و محیط است و ممکن است در روشها و اشکال چندگانهای نمود پیدا کند (احدنژاد و همکاران، 1391: 69). تعاریف گوناگونی از آسیبپذیری (Vulnerability) مطرح شده است؛ ازجمله: - تمایل یا استعداد دریافت تأثیر منفی (موسوی، 1389: 63). - حساسیت در برابر آسیب یا پذیرش آسیب و ناتوانی برای کنارآمدن و سازگاری (نوروزی و فرهادی، 1396: 34). - نشاندادن وسعت و میزان آسیب و خسارتهایی که بهاحتمال، بر اثر وقوع سوانح طبیعی به جوامع، ساختمانها و مناطق جغرافیایی وارد آمده است (ملکی و مودت، 1392: 133). بنا بر تعریف یونسکو، میزان حساسیت محیط درمقابل وقوع یک سانحۀ طبیعی، آسیبپذیری آن محیط را معین میکند؛ بهطوری که هرچه میزان واکنش و مقاومت محیط مصنوع نسبت به کنشهای پدیدههای طبیعی بیشتر باشد، تخریب و درنتیجه، آسیبپذیری و عمق فاجعه کمتر خواهد بود (امینزاده و عادلی، 1393: 7). در این میان، آنچه با پژوهش حاضر انطباق دارد، تعریف Little et al. است که معتقدند «آسیبپذیری شناسایی استعداد هر نوع صدمۀ فیزیکی (کالبدی)، مصنوعی یا غیرمادی بهوسیلة یک عامل است» (Little et al.‚ 2002: 429). هر نوع از بافت شهری دربرابر عوامل آسیبزا، آسیبپذیری خاص خود را دارد؛ برای مثال، شکل، اندازه و چگونگی ترکیب کوچکترین اجزای تشکیلدهندة شهر که همان بافت شهری است، اگر حالت منظم داشته باشد، آسیبپذیری کمتری دارد. همچنین، درجة ایمنی بافت گسسته بیش از بافت پیوسته است. هرچه الگو قطعهبندی منظمتر (مربع و مستطیل) و زوایای منفرچهتر کمتری داشته باشد، آسیبپذیری کمتری خواهد داشت (حمیدی، 1373: 77). مساحت قطعه، تناسبات طول و عرض قطعه ازنظر کاربری زمین و نوع مالکیت (شخصی یا مشاع) در ضریب آسیبپذیری بافت مؤثر خواهد بود. از سوی دیگر، مشخصات سازهای بنا و عمر ساختمان، تعداد واحدهای ساختمانی مجزای درون هر قطعه، نوع مصالح ساختمانی، سطح اشغال و مسائلی از این دست، در میزان آسیبپذیری بافتهای شهری اثرگذار است (امینی، 1384: 223).
روششناسی پژوهش پژوهش حاضر ماهیتی کاربردی دارد که ازطرفی با روشی اکتشافی و توصیفی-تحلیلی قابلیتها و استعداد بافت تاریخی شوشتر بهلحاظ آسیبپذیری شناساییشده و از طرف دیگر، مراتب نقش احتمالی هر قابلیت و استعداد در آسیبرسانی آن تحلیل شده است. تحلیل دادهها با استفاده از منابع کتابخانهای، اسنادی و از پیمایش صورتگرفته با نمونۀ آماری خبرگان به دست آمده است. در پژوهش حاضر اطلاعات حاصل از طرحهای توسعۀ شهری شوشتر، شیپ فایل بلوکهای آماری سرشماری سال 1395 (مرکز آمار ایران، 1395)، منابع کتابخانهای و اسنادی بوده است. همچنین، اطلاعات پیمایشی از ۱۱ فرد نمونۀ خبرگان شامل ۷ مدیر و کارشناس شهرداری شوشتر با تحصیلات مهندسی عمران، ۴ کارشناس شهرسازی، معماری و جامعهشناسی و ۴ مدیر و ... دریافت شده است. . نظرسنجی خبرگان در دو مرحله انجام شده است. مرحلة نخست، شناسایی عوامل آسیب بوده که در این راستا مدل دلفی اجرا شده است. بدین صورت که کلیۀ عوامل آسیب به بافتهای شهری (بهنحوی در پیشینۀ مربوط اشاره یا استفاده شده است (46 عامل آسیب)) در اختیار گروه قرار گرفت و از آنها خواسته شد تا موارد نامرتبط با بافت تاریخی شوشتر را مشخص کنند. پس از حذف 11 عامل آسیب درنهایت، 34 شاخص برای آسیبشناسی بافت تعیین شد و سپس در سه دستة کالبدی-محیطزیستی، اجتماعی-فرهنگی و نهادی قرار گرفت (جدول 1). جدول1: مؤلفههای آسیب در بافت تاریخی شهر شوشتر و منابع مربوط Table 1: The Components of Vulnarability in The Historical Fabric of Shooshtar City And Their Resources
در مرحلة دوم، ارزیابی خبرگان در مدل Pastakia انجامشده و نزدیکترین عدد صحیح به میانگین حاصل از نظرهای خبرگان در هر بند، ملاک عمل قرار گرفته است. از مدل اخیر در سال 1998 میلادی دراصل برای ارزیابی تأثیرهای محیطزیستی ابداعشده استفاده شده است. از آنجا که مدل یادشده دراصل برای ارزیابی میزان اثر طراحیشده، واجد جوانب مثبت نیز است. در این پژوهش قابلیت و استعداد بافت تاریخی ازنظر ایجاد آسیب، یعنی تنها اثرهای مثبت مدنظر است؛ بنابراین با استفاده از مدل تغییریافته، شدت و ضعف نقش آن قابلیت و استعداد در آسیبرسانی ارزیابی میشود.
جدول2: مدل انطباقیافتة پاستاکیا برای آسیبشناسی بافت تاریخی Table 2: The Corresponded Pastakia’s Model Using in Pathology of The Historical Fabric
منبع: فصیحی، 1399 فرآیند ماتریس ارزیابی سریع بهشکل فعلی را میتوان اینگونه بیان کرد (فصیحی، 1399: 138-132).
رابطۀ (1) Es=(aT) × (bT) aT= (a1) × (a2) bT = (b1) + (b2) + (b3) Es: نمرۀ نهایی آسیبپذیری a1: نزدیکترین عدد صحیح به میانگین رقم ارزیابی نمونۀ آماری در معیار گسترة آسیب؛ a2: نزدیکترین عدد صحیح به میانگین رقم ارزیابی نمونۀ آماری در معیار بزرگی آسیب؛ b1: نزدیکترین عدد صحیح به میانگین رقم ارزیابی نمونۀ آماری در معیار دوام آسیب؛ b2: نزدیکترین عدد صحیح به میانگین رقم ارزیابی نمونۀ آماری در معیار برگشتپذیری اثر آسیب؛ b3: نزدیکترین عدد صحیح به میانگین رقم ارزیابی نمونۀ آماری در معیار بزرگی آسیب تجمعیبودن آسیب. قضاوت دربارۀ هر بُعد براساس نماگرها و مقیاس نشاندادهشده در جدول2 انجام شده است. جدول3: تبدیل نمرات به شدت آسیب Table 3: Changing The Scores To The Intensity Of Vulnerability
منبع: فصیحی، 1399 محدودة جغرافیایی پژوهش حاضر، بافت تاریخی شهر شوشتر با مساحت حدود 6/170 هکتار است که کمی بیش از 7 درصد مساحت این شهر را دربرمیگیرد. شوشتر شهری از استان خوزستان و مرکز شهرستان شوشتر است. این شهر تاریخ و تمدنی کهن دارد و ۱۳ میراث جهانی ثبتشده را در فهرست یونسکو در خود جای داده است و بهعنوان «پایتخت سازههای آبی جهان» شناخته میشود (شهرداری شوشتر، 1402). علاوهبر سازههای آبی میتوان از مسجد جامع شوشتر، خانۀ مستوفی، خانۀ مرعشیها، چشمۀ سوزنگر، سرای افضل، برج کلاهفرنگی، خانۀ معینالتجار، خانۀ گاز و باغ خان بهعنوان بناها و آثار برجستة تاریخی در بافت تاریخی شوشتر نام برد. جمعیت این شهر در سرشماری سال 1395 برابر با 101878 نفر بوده است (مرکز آمار ایران، ۱۳۹۵).
شکل1: نقشة موقعیت محدودة مطالعاتی (منبع: ترسیم نگارندگان از روی شیپ فایل های مربوط) Figure 1: Location of The Study Area
یافتههای پژوهش و تجزیهوتحلیل در جدول4 ارزیابی نمونۀ آماری از مؤلفههای آسیبشناسی در بُعد کالبدی- محیطی آورده شده است.
جدول4: مؤلفههای آسیب در بُعد کالبدی- محیطی Table 4: Physical and Environmental Components of Vulnerability
منبع: یافتههای پژوهش
عوامل آسیب در بُعد کالبدی درمجموع، دلالت بر آسیبپذیری زیاد بافت تاریخی دارد. ضمن اینکه هیچ مؤلفهای درسطح کم و بسیارکم ارزیابی نشده است. در هر کدام از سطحهای بسیار زیاد، زیاد و متوسط 6 مؤلفه قرار گرفته است. در این میان، مؤلفههای «سطح فراوان آبهای زیرزمینی»، «فرسودگی ناشی از عمر بناها» و «نوع مصالح ساختمانی و سازه» بیشترین رقم مطلق را نشان میدهند. به عبارت دیگر، این سه مؤلفه قابلیت واردکردن آسیب بیشتری را به بافت دارند. سطح سفرههای آبی در برخی سالها در عمق حتی کمتر از 2/2 متر قرار داشته است (کاکولکی و اسلامی، 1396: 54). رﻃﻮﺑﺖ همواره در اشکال مختلف خود را در بنا نشان میدهد و تأثیر خود را بر بناهای تاریخی میگذارد و درنهایت، موجب تخریب آنها میشود. زمین بهدلیل خاصیت مویینگی یا همان رطوبت بالارونده که منشأ آنها آبهای زیرزمینی است، در تمامی قسمتهای بنا اثر میگذارد (سدری و هدهدی، 1394: 334). گچ ازجمله مصالحی است که بهطور تقریبی، در تمامی بافت کموبیش استفاده شده است. بهجزء تعداد معدود بناهایی که در آنها از خشت خام و یا ملات گل رس و آهک استفادهشده، چوب نیز در ساختمانهای جاهای مختلف از بافت استفاده شده است. اینها همه آسیبپذیری فراوانی دربرابر رطوبت دارند. همچنین، تمامی آثار دستکَند و طبیعی شوشتر (سازههای آبی) از ماسهسنگ ساخته شده و پلها نیز از ترکیب سنگ و آجر ساخته شده است که در دورههای مختلف نیز باتوجه به اینکه مصالح عمر مفیدی دارند در مواجه با تهدیدها و آسیبها دچار اضمحلال میشوند (بهادری، 1402). در بافت تاریخی حدود 70 درصد بناها فرسوده بود و تنها 82/8 درصد ایستایی و پایداری نسبی داشت. عمدة مصالح ساختمانی بهکاررفته گچ، گل و سنگ است و تنها حدود 10 درصد آجر و بتن آرمه است. بیش از 50 درصد بناها، قدمتی بیش از 30 سال دارند (مهندسین مشاور طرح و تدوین، 1390: 56). فرونشست زمین بهطور تقریبی، پدیدة عام و نوظهوری در کشور است که بهدلیل تغییر در سطح سفرههای آب زیرزمینی رخ میدهد. هرچند خوزستان در ردیف استانهای با فرونشست شدید قرار ندارد (مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، 1401: 18)، صاحبنظران اعتقاد دارند که نوسانهای سطح آبهای زیرزمینی در سالهای اخیر (کاکولکی و اسلامی، 1396: 52) بر فرونشست زمین و برخی پدیدهها ازجمله ترک برداشتن سقف و دیوارهای برخی آثار تاریخی شوشتر، رانش و جداشدگی جدار غربی محوطۀ آبشارهای سازههای آبی، بیاثر نیست (موسوی، 1401). «وضعیت شبکۀ معابر و خیابانهای بافت» مؤلفة دیگری با سطح بسیار زیاد تأثیر بر آسیبپذیری است. بافت تاریخی شوشتر در زمرۀ بافت فرسوده قرار دارد (شجاعیان و علیزاده، 1393: 130). یکی از سه خصیصة بافت فرسوده این است که بیش از نیمی از گذرها، نفوذناپذیر باشد؛ یعنی عرضی کمتر از 6 متر داشته باشد (وزارت راه و شهرسازی، 1393). شبکۀ معابر در مهار حوادث و پیشگیری از گسترش آنها نقش مهمی داشته است و این معابر نفوذناپذیر مانع مهمی در این زمینه است. آخرین مؤلفه در این سطح «کیفیت شبکۀ انتقال آب و فاضلاب در بافت» است. به اظهار کارشناسان، شکستگی و فرسودگی سیستم آب و فاضلاب شهری شوشتر خطری جدّی برای تخریب خانههای تاریخی است. شکستگی لولهها و سرایت آب به شوادانها باعث سستشدن بناها شده و احتمال ریزش و تخریب این آثار ارزشمند را قوت داده است (چهارمحالی، 1402). «وزش بادهای تند و بارشهای طوفانی» و «سیلگیری بافت تاریخی» مؤلفههایی تأثیرگذار بر آسیبپذیری با سطح زیاد هستند. شوشتر سابقة بارشهای رگباری سیلآسا را دارد که آخرین آنها دریافت 83 میلیمتر بارش طی 24 ساعت در روز 25 آبان 1400 بوده است (ستاد مدیریت بحران فرمانداری شوشتر، 1402). همچنین، بیشینة بارش دریافتی در سالهای 1373 تا 1396 برابر 9/97 میلیمتر بوده است (ادارۀ کل هواشناسی استان خوزستان، 1399: 9). سیلاب 14 فروردین 1398 را میتوان مثال زد که نیمی از بافت تاریخی را در خود فرو برد (صدای میراث، 1401). «مساحت قطعات زمین و ابعاد آنها» مؤلفة دیگر در این سطح است. باتوجه به قرارداشتن بافت تاریخی شوشتر در زمرۀ بافت فرسوده میتوان گفت که دستکم نیمی از قطعات زمین در آن بافت تاریخی مساحتی کمتر 200 مترمربع و کمتر دارد. به این ترتیب، ریزدانگی قطعات، ویژگی بارز بافت است که در گسترش ویرانی و خسارت ناشی از حوادث اثرگذار است (پریزادی و فصیحی، 1396: 172). یکی دیگر از عوامل آسیب با تأثیرگذاری سطح فراوان در بافت تاریخی «استفادۀ غیرمجاز از بناها برخلاف کاربری یا فعالیت تعیینشده» است؛ مانند دایرکردن کارگاههایی که ارتعاش تولید میکنند و انبارهایی که در آن کالاهای با قابلیت احتراق و انفجار ذخیره میشود. علاوهبر شبکۀ آب و فاضلاب که پیش از این بیان شد، شبکههای گازرسانی (بهدلیل قرارگرفتن لولههای گاز برروی دیوارهایی که امکان فروریزی آنها وجود دارد) و شبکۀ برقرسانی (بهدلیل فرسودگی کابلها در داخل اماکن و بدون روکشبودن کابلها در گذرها که امکان اتصال و جرقهزدن در هنگام طوفان و برخورد وسایل نقلیه را با تیرهای نگهدارنده به وجود میآورد) قابلیت فراوانی برای ایجاد حریق و گسترش شبکۀ گازرسانی دارند. جدول5: مؤلفههای آسیب در بُعد اجتماعی-فرهنگی Table 5: Socio-Cultural Components of Vulnerability
منبع: یافتههای پژوهش
در بُعد اجتماعی-فرهنگی، مؤلفههایی که قابلیت آسیب به بافت تاریخی را دارند، گرچه درمجموع، سطح فراوانی از آسیب را نمایان کردهاند، فاصلۀ رقم این بُعد از رقم بُعد کالبدی-محیطی زیاد بوده است و تعداد بیشتر از مؤلفهها، سطح فراوانی از آسیب متوسط و پایینتر را میرساند. مؤلفههای «ضعیفبودن حس مکان و احساس مسئولیت نکردن شهروندان» و «ناآگاهی استفادهکنندگان از بافت نسبت به ارزش میراث فرهنگی» سطح آسیب بسیار زیاد دارند. هرچند درصد جمعیت مهاجر ساکن در بافت تاریخی کم است و مطابق آمار سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395 (مرکز آمار ایران، 1395)، تنها کمتر از 5/2درصد جمعیت ساکن در بافت، مهاجر هستند، شهروندان حس مکانی قوی نسبت به بوم خود را ندارند و درنتیجه، نسبت به حفظ و حراست از آن احساس مسئولیت شایسته ندارند. همچنین، بنا به ارزیابی نمونۀ آماری، بهطور تقریبی، همۀ شهروندان آگاهی کافی از ارزش میراث فرهنگی و تاریخی جایگرفته در شهر خود را ندارند؛ بنابراین اهتمام جدّی در حفظ و نگهداری از آن معمول نمیدارند. تراکم نسبی جمعیت ساکن در بافت تاریخی برابر 8/139 نفر در هکتار است. باوجود قرارگیری بازار سنتی و مراکز کسب زیاد در آن، ارزیابی نمونۀ آماری بر این بوده است که تراکم جمعیت و فعالیتها در آسیب جدّی به بافت تاریخی قابلیت فراوانی ندارند. جدول6: مؤلفههای آسیب در بُعد نهادی Table 6: Institutional Components of Vulnerability
منبع: یافتههای پژوهش
در بُعد نهادی 4 مؤلفه با قابلیت بسیار زیاد آسیب ارزیابی شده است. مؤلفههایی چون «انجامدادن فعالیتهای عمرانی و نوسازی بدون توجه به آسیب به ساختمانهای تاریخی مثل لرزش و ارتعاش ناشی از کندوکاو در جوار بناهای تاریخی» و «کافینبودن تجهیزات و امکانات برای مهار حوادثی چون حریق، سیل» در صدر مؤلفهها قرار دارند و سپس مؤلفههای «نبود نهاد یا سازمانی که در حفظ و نگهداری از بافت تاریخی، مسئولیت مستقیم دارد یا اهمالکاری آنها» و «اعمال نفوذ یا تلاشنکردن مجریان در اجرای قوانین و مقررات وضعشده» نقش بیشتری را در آسیبرسانی دارند. نیمی از مؤلفهها، قابلیت آسیب متوسط و پایینتر را آشکار کردهاند. گردشگران بیشتر از برخی اماکن شاخص تاریخی و باستانی داخل مجموعۀ بناهای بافت بازدید میکنند؛ بنابراین آسیبی که با ورود گردشگر به بافت وارد میشود، بیشتر منحصر به این اماکن است. نظر به اینکه هر آسیب حتی بسیار جزئی به ساختمانهای تاریخی و باستانی جبرانناپذیر است، کوچکترین آسیب به این گونه بناها را باید جدّی تلقی کرد. همچنین، مؤلفۀ «نصب تابلو، بلندگو، چراغ، کابلهای برق و مخابرات و بیلبوردهای تبلیغاتی» و «دستکاری و تعمیرات مخفیانۀ بناها بدون اخذ مجوز و نظارت نهادهای مسئول» در همهجای بافت تاریخی عمومیت نداشته و تنها در بناهای خاصِی از آن مشهود است؛ بنابراین در این زمینه نیز خسارت به اماکن شاخص بسیار مهمی است.
نتیجهگیری بافتهای تاریخی میراثی بیبدیل است که نهتنها بهلحاظ اقتصادی اهمیت دارد، رشتة استوار پیوند به گذشته را تشکیلداده و هویت، انسجام و پایداری اجتماع نیز منوط و مرهون به وجود آنهاست؛ از این رو کوچکترین آسیب و خسارت به آنها باید مهم تلقی شود؛ زیرا هیچ ضایعهای به بافتهای تاریخی ترمیم و جبرانکردنی نیست و قابلیت بازگشت به وضعیت اولیه به هیچ وجه وجود نخواهد داشت. در پژوهش حاضر ازمنظر خبرگان و بهکمک ابزار انطباقیافتة مدل Pastakia، قابلیت و استعداد 33 مؤلفۀ مختلف کالبدی-محیطی، اجتماعی-فرهنگی و نهادی برای آسیب به بافت تاریخی شوشتر تحلیل شد. یافتهها نشان داد که غالب عوامل آسیبزا (18 مورد) درقالب عوامل کالبدی-محیطی نقش ایفا دارند. همچنین، رقم میانگین شدت آسیب در این بُعد نیز با فاصلة چشمگیری، بیشتر از رقم میانگین مؤلفههای دو بُعد دیگر است؛ بنابراین در حفاظت و حراست از بافت تاریخی باید مقولههای بُعد کالبدی و محیطی در اولویت قرار داشته باشد. فرسودگی ناشی از گذر صدها سال و بلکه هزاران سال زمان و نوع خاص مصالح ساختمانی، جزء سرشت و ذات بافتهای تاریخی است؛ اما بیگمان، دانش امروزی و شیوههای مهندسی روشهایی برای حراست از آنها دارند که باید به آن توجه شود. نام شوشتر با سازههای آبی آن عجین است و آب و رطوبت بهخصوص آب درحال جریان، خواهناخواه فرسایشدهنده بوده و تهدیدی بر سازههای آبی است. در نتایج پژوهش، آسیبزایی ناشی از شبکههای آب و فاضلاب تعبیهشده در بافت آشکار شد که رفع عیبهای موجود از فرسودگی و غیرمهندسیبودن آن نیازمند توجه جدّی است. فرونسشت زمین که ضایعات آن در بافت نمود عینی یافته، پدیدهای است که درمقیاس منطقهای درخور پیگیری است. به نظر میرسد که عواملی چون احداث سدها و متعاقب آن، بههمخوردن ایزوستازی سنگکره، تغییر در شبکههای آبهای سطحی و تغییر در استخراج سفرههای آبی باعث بهوجودآمدن پدیدۀ فرونشست شود. قابلیت مؤلفههای بُعد اجتماعی- فرهنگی گرچه در حد و اندازة مؤلفههای بُعد کالبدی ارزیابی نشده است، نتایج پژوهش گویای کاستیهایی از این نظر است که با برنامهها و هزینههای کمتری میتوان آنها را رفع کرد. رشد آگاهی شهروندان برای ارجگذاری والاتر میراث فرهنگی شهر خود و متوجهکردن آنان به اهمیت چنین میراث با ارزش میتواند به ارتقا حس مکان کمک کند و این خود گامی در مشارکت عمومی در حفظ و نگهداری از بافت تاریخی است. در بُعد نهادی نقیصههایی در مدیریت شهری و میراث فرهنگی آشکار شد. از یکسو، اهتمام و بصیرت شورای شهر در وضع مقررات کارآمد ضرورت دارد و از سوی دیگر، سازوکار نظارتی قوی و کارآمد بر نظام مدیریتی و گماردن مدیران کاردانتر و متعهدتر در امور مربوط به بافت تاریخی میتواند این کاستیها را برطرف کند. وانگهی حفاظت از میراث نیازمند تخصیص اعتبارات کافی برای تأمین ماشینآلات، تجهیزات و ابزارهای روز است. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
منابع
آفیلیزاده، سیاوش و مولوی، مهرناز (1400). تبیین نقش فضاهای سبز شهری با هدف تابآوری منطقه در بحرانها. هفتمین کنگرۀ سالانۀ بینالمللی عمران، معماری و توسعۀ شهری، تهران.
ابراهیمزاده، عیسی؛ کاشفیدوست، دیمن و حسینی، سید احمد (1396). ارزیابی تابآوری دربرابر زلزله (نمونۀ موردی: شهر پیرانشهر). مجلۀ مخاطرات محیط طبیعی، 20 (8)، 146-131.
احدنژاد، محسن؛ روستایی، شهریور و زنگیشهای، سجّاد (1391). آسیبشناسی مداخلات در نوسازی بافتهای قدیمی و فرسوده (مطالعۀ موردی: محلۀ فیض آباد). فضای جغرافیایی، 12 (37)، 67-120.
اداره کل هواشناسی استان خوزستان (1399). ویژگیهای جغرافیایی و اقلیمی استان خوزستان.
اسماعیلپور، نجما؛ حسینی، گلبرگ و حیدری هامانه، الهام (1397). سنجش میزان تابآوری محلات تاریخی دربرابر زلزله و راهکارهای ارتقا آن (نمونۀ موردی: محلۀ سنگ سیاه شیراز). فصلنامۀ معماری و شهرسازی پایدار، 6 (1)، 103-89.
امجد، محمد و سلطانی، ایرج (1398). راهبردهایی بهمنظور کاهش آسیبپذیری بافتهای تاریخی دربرابر زلزله (مطالعة موردی: بافت تاریخی شهر یزد). مدیریت بحران، 8 (2)، 28-14.
امیدعلی، اسماعیل؛ تقوایی، مسعود و بیدرام، رسول (1393). بهسازی بافتهای فرسوده شهری با رویکرد مدیریت بحران زلزله. فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، 29 (3)، 165-178.
امیدواری، فرشیده و حسینی، علی (1398). بررسی تجارب جهانی در رابطه با تابآوری شهری. چهارمین همایش بینالمللی افقهای نوین در مهندسی عمران، معماری و شهرسازی. تهران.
امینزاده، بهرام و عادلی، زینب (1393). سنجش میزان آسیبپذیری بافتهای شهری در مواقع بروز بحران زلزله. هویت شهر، 20 (8)، 5-16.
امینی، الهام (1384). تبیین مفهوم بافت شهری و نقش آن در کاهش خطرات ناشی از زلزله. خلاصۀ مقالات کنفرانس بینالمللی مخاطرات زمین، بلایای طبیعی و راهکارهای مقابله با آن، دانشگاه تبریز.
بهادری، محمدرضا (1402). قابل در دسترس در: https://www.irna.ir/news/84121369.
پاکزاد، جهانشاه (1386). راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران. تهران: انتشارات معاونت شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی.
پریزادی، طاهر و فصیحی، حبیباله (1396). باقرشهر، شهر تابآور: برنامهریزی راهبردی ارتقا تابآوری شهری. تهران: انتشارات فصیحی.
توکلی نیا، جمیله؛ ضرغامی، سعید؛ تیموری، اصغر و اسکندپور، مجید (1398). تحلیلی بر آسیبشناسی فضایی از ساختار کالبدی و بافت اجتماعی شهر با رویکرد پدافند غیرعامل مورد پژوهی: منطقۀ شش کلانشهر تهران. نشریۀ تحقیقات کاربردی علومجغرافیایی، 19 (53)، 51-73.
چهارمحالی، علیمحمد (1402). قابل در دسترس در: https://www.iribnews.ir.
حبیبی، سید محسن و مقصودی، ملیحه (1396). مرمت شهری: تعاریف، نظریهها، تجارب، منشورها و قطعنامههای جهانی، روشها و اقدامات شهری. تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
حبیبی، کیومرث؛ شیعه، اسماعیل و ترابی، کمال (1388). نقش برنامهریزی کالبدی در کاهش آسیبپذیری شهرها در برابر خطرات زلزله. آرمانشهر، 2 (3)، 21-33.
حمیدی، ملیحه (1373). نقش برنامهریزی و طراحی شهری در کاهش خطرات و مدیریت بحران. کنفرانس راهبردهای مقابله با آثار زلزلههای آینده، تهران.
حیدری سورشجانی، رسول؛ غلامی، یونس و سلیمی، زهرا (۱۳۹۶). سنجش و ارزیابی میزان تابآوری کالبدی بافتهای شهری دربرابر زلزله (نمونۀ موردی: محلات بافت فرسودۀ شهر بوشهر). جغرافیا و مخاطرات طبیعی، 6 (۴)، 63-80.
دلاور، نسرین (1396). برنامهریزی راهبردی ارتقا تابآوری محلات شهر تهران (مطالعۀ موردی: محلههای منطقۀ 12 شهرداری). موسی کمانرودی کجوری، گروه علومجغرافیایی، دانشگاه خوارزمی تهران.
رستمی، میلاد؛ حسینزاده، محمدمهدی و اسماعیلی، رضا (1398). بررسی حساسیت کنارۀ رودخانه دربرابر فرسایش و راهکارهای حفاظت کنارههای کانال در رودخانۀ واز چمستان- مازندران. پژوهشهای دانش زمین، 11 (44)، 1-14.
رضایی، محمدرضا (1389). تبیین تابآوری اجتماعات شهری بهمنظور کاهش اثرات سوانح طبیعی (زلزله (مطالعة موردی: کلانشهر تهران). علی عسگری، گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس.
ستاد مدیریت بحران فرمانداری شهرستان شوشتر (1402). قابل در دسترس: https://shoushtar.ostan-khz.ir.
سدری، امیر و هدهدی، مریم (1394). پدیدۀ رطوبت صعودی در ابنیۀ تاریخی و ساختمان چالشها و راهکارها. همایش بینالمللی معماری عمران و شهرسازی در آغاز هزارۀ سوم. تهران.
شجاعیان، علی و علیزاده، هادی (1393). مکانیابی فضاهای چندمنظوره با هدف مدیریت بحران بعد از زلزله (مورد شناسی: بافت فرسودة شهر شوشتر). جغرافیا و آمایش شهری-منطقهای، 4 (11)، 140-127.
شفایی، سپیده و مهندسان مشاور شاران (1384). راهنمای شناسایی و مداخله در بافتهای فرسوده. تهران: انتشارات ایدهپردازان فن و هنر.
شهرداری شوشتر (1402). قابل در دسترس در:://shoushtarcity.ir /.https
شهسواری، امیرحسین (1400). ریزش در سازۀ آبی شوشتر، هشداری قدیمی، تکراری و بینتیجه. خبرگزاری ایسنا.
شیخینیا، حدیث (1401). توسعۀ گردشگری شوشتر با احیای خانههای تاریخی. خبرگزاری مهر.
صدای میراث (1401). قابل در دسترس در: https://www.sedayemiras.ir.
ضرغامی، سعید؛ تیموری، اصغر و شماعی، علی (1395). سنجش و ارزیابی میزان تابآوری محلههای شهری دربرابر زلزله (موردپژوهی: بخش مرکزی شهر زنجان). پزوهش و برنامهریزی، 7 (27)، 77-92.
فصیحی، حبیباله (1399). روشها و فنون ارزیابی محیطزیست شهری. تهران: انتشارات پیام مؤلف.
فصیحی، حبیب اله و پریزادی، طاهر (1401). آسیبشناسی کالبدی-اجتماعی بافت تاریخی تهران با رویکرد تابآوری. پژوهشهای دانش زمین. 14 (1)، 44-66.
کاکولکی، مهرداد و اسلامی، حسین (1396). بررسی تغییرات کمّی و کیفی آبخوان میان آب شوشتر بعد از احداث شبکۀ آبیاری و زهکشی. دو فصلنامۀ علمی و تخصصی مهندسی آب، 5 (1)، 61-46.
محمودی نیا، محبوبه (1399). ارزیابی تابآوری بافتهای تاریخی دربرابر مخاطرات طبیعی (زلزله) (مورد مطالعه: بافت تاریخی یزد). نگرشهای نو در جغرافیای انسانی، 13 (1)، 649-637.
مرکز آمار ایران (1395). شیپ فایل بلوکهای آماری سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395 شهر شوشتر.
مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی (1401). گزارش فرونشست در استانهای کشور .
مرکز مطالعات و برنامهریزی شهر تهران (1395). بررسی دیدگاههای مدیریت بافت تاریخی با تأکید بر الزامات فرهنگی و اجتماعی.
مرکز مطالعات و برنامهریزی شهر تهران (1395). مبانی و مفاهیم تابآوری شهرها (مدلها و الگوها).
معروفی، حسین؛ کمالی، ندا و صدیق، حسین (1398). نقش برنامهریزی کاربری زمین در کاهش آسیبپذیری ناشی از سوانح طبیعی (مورد پژوهش: محلههای جانباز و فرامرز عباسی-مشهد). نهمین کنفرانس ملی و دومین کنفرانس بینالمللی برنامهریزی مدیریت شهری، مشهد.
ملکی، سعید و مودّت، الیاس (1392). ارزیابی طیف آسیبپذیری لرزهای در شهرها براساس سناریوهای شدت مختلف با استفاده از مدلهایμD ،TOPSIS وGIS (مطالعۀ موردی: شهر یزد). جغرافیا و مخاطرات محیطی، 2 (5)، 145-127.
مؤدب، رضوان و امینی حسینی، کامبد (1399). بررسی ابعاد و شاخصهای مؤثر در سنجش تابآوری بافتهای تاریخی-تجاری دربرابر مخاطرۀ زلزله با نگرش ویژه بر بازارهای سنتی. فصلنامۀ مدیریت مخاطرات محیطی (دانش مخاطرات سابق)، 7 (3)، 280-265.
موسوی، حکمتالله (1401). قابل در دسترس در: https://www.irna.ir/news/83154782.
موسوی، حمیدرضا (1389). کاهش آسیبپذیری دربرابر زلزله در عرصة طرحی معماری با رویکرد طراحی لرزهای مبتنی بر کارایی. هویت شهر، 4 (7)، 61-73.
مهدینژاد، سمانه و شقاقی، شهریار (1401). آسیبشناسی بافت تاریخی تبریز (نمونۀ تحلیلی: مجموعۀ تاریخی صاحبالامر (عج)). مطالعات بین رشتهای در تعالی معماری و شهرسازی، 3 (2)،53-37.
مهندسین مشاور طرح و تدوین (1390). طرح جامع شهر شوشتر.
میرشفیع، سید حسن (1401). قابل در دسترس در: . http://shooshan.ir/fa/news
نظمفر، حسین و پاشازاده، اصغر (1397). ارزیابی تابآوری شهری دربرابر مخاطرات طبیعی (مطالعۀ موردی: شهر اردبیل). آمایش جغرافیایی فضا، 30 (8)، 228-213.
نوروزی، اصغر و فرهادی، مریم (1396). سنجش آسیبپذیری و برنامهریزی راهبردی مدیریت بحران (زلزله) در نواحی روستایی (مورد مطالعه: شهرستان شهرکرد). دو فصلنامۀ مدیریت بحران، 6 (1)، 31-45.
نیّری، مهدی؛ شیعه، اسماعیل؛ رضایی، محمود و سعیدی رضوانی، نوید (1397). تابآوری محله در مواجهه با زلزله در بافتهای فرسوده (نمونۀ موردی: محلۀ عبدلآباد شهر تهران). فصلنامۀ علمی-پژوهشی جغرافیا )برنامهریزی منطقهای(، 8 (2)، 35-48.
وزارت راه و شهرسازی (1393). قابل در دسترس در: www.mrud.ir.
Persian References
Afilizadeh, Si., & Molavi, M. (2021). Explaining the role of urban green spaces with the aim of regional resilience in crises. The 7th Annual International Congress On Civil Engineering Architecture And Urban Development, Tehran. ]in Persian[
Ahdanejad, M., Roostaei, Sh., & Zangisheh, S. (2012). Pathology of interventions in the renovation of old and worn-out fabrics (case study: Feizabad neighborhood). Geospace, 12 (37), 120-67. ]in Persian[
Amini, E. (2005). Explaining the concept of urban fabric and its role in reducing earthquake risks. The International Conference On Earth Hazards, Natural Disasters And Strategies To Deal With Them (Summary Of The Articles), Tabriz University. ]in Persian[
Aminzadeh, B., & Adeli, Z. (2015). Measuring the vulnerability of urban fabrics agiainst earthquake. Identity Of A City, 20 (8), 5-16. ]in Persian[
Amjad, M., & Soltani, I. (2019). Strategies to reduce the vulnerability of historical fabrics against earthquakes (case study: Historical fabric of yazd city). Crisis Management, 8 (2), 14-28. ]in Persian[
Bahadori, M. (2023). Available at: https://www.irna.ir/news/84121369. ]in Persian[
Chaharmahali, A. M. (2023). Available at: https://www.iribnews.ir. ]in Persian[
Delavari, N. (2017). Strategic planning to improve the resilience of the neighborhoods of Tehran (case study: Neighborhoods of distric 12 of Tehran municipality). Mousa Kamanroudi Kojouri‚group Geography and Urban Planning, Khwarazmi University. ]in Persian[
Esmailpour, N., Hosseini, G., & Heidari Hamaneh, E. (2018). Measuring the resilience of historical neighborhoods against earthquakes and the ways to improve it (case study: Sang siah neighborhood of shiraz). Architecture And Sustainable Urban Development Quarterly, 6 (1), 103-89. ]in Persian[
Ebrahimzadeh, E., Kashfidoost, D., & Hosseini, S. A. (2017). Assessing resilience against earthquakes (case study: Piranshahr city). Journal Of Natural Environmental Hazards, 20 (8), 131-146. ]in Persian[
Fasihi, Habibollah (2020). Methods and techniques for urban environment assessment. Tehran: Payam-e Moallef Publications.
Fasihi, H., & Prizadi, T. (1402). Physical-social pathology of tehran's historical fabric viewed from resilience approach. Earth Science Research, 14 (1)‚ 109414. ]in Persian[
Habibi, K., Shieh, E., & Torabi, K. (2009). The role of physical planning in reducing the vulnerability of cities against earthquake hazards. Armanshahr, 2 (3), 21-33. ]in Persian[
Habibi, S. M., & Maghsoodi, M. (2017). Urban restoration: definitions, theories experiences global charters and resolutions methods and urban practices. Tehran: University' s institute for printing and publishing. ]in Persian[
Hamidi, M. (1994). The role of urban planning and designing in risk reduction and crisis management. International Conferences On Earthquake Forecasting The Housing Organization Of Islamic Revolution , Tehran. ]in Persian[
Headquarters of Shoushtar Governorate Crisis Management. (2023). Available at: https://shoushtar.ostan-khz.ir. ]in Persian[
Heidari Surshejani, R., Gholami, Y., & Salimi, Z. (2017). Measuring and evaluating the physical resilience of urban fabrics against earthquakes (case study: Booshehr's worn-out fabric). Geography And Natural Hazards, 6 (4), 63-80. ]in Persian[
Iranian Statistic Center. (2016). GIS files of statistic blocks from the 2016 iranian public census of population & housing (Shoushtar city).]in Persian[
Kakulaki, M., & Eslami, H. (2017). Investigating the quantitative and qualitative changes of shushtar Basin after the construction of irrigation and drainage network. Scientific And Specialized Journal Of Water Engineering, 5 (1), 46-61. ]in Persian[
Mahdinejad, S., & Shaghaghi, Sh. (2022). Pathology of the historical fabric of tabriz (the case: Sahib al-Amr historical collection). Interdisciplinary Studies In The Excellence Of Architecture And Urban Planning, 3 (2), 37-53. ]in Persian[
Mahmoudinia, M. (2020). Evaluating the resilience of historical fabric against natural hazards –earthquake- (the case: Historical fabric of yazd). New Perspectives In Human Geography, 13 (1), 637-649. ]in Persian[
Maleki, S., & Mawaddat, E. (2013). Evaluation of seismic vulnerability ranges in cities based on different intensity scenarios using μD TOPSIS and GIS models (case study: Yazd city). Geography And Environmental Hazards, 2 (5), 127-145. ]in Persian[
Maroufi, H., Kamali, N., & Seddigh, H. (2019). The role of land use planning in reducing the vulnerability caused by natural disasters (the case: Janbaz and Faramazabbassi abbasi neighborhoods of mashhad city). 9th National Conference And 2nd International Conference On Urban Management Planning‚ Mashhad. ]in Persian[
Master Department of Meteorology of Khuzestan Province. (2020). Geographical And Climatic Features Of Khuzestan Province. ]in Persian[
Ministry of Roads and Urban Development. (2014). Available at: www.mrud.ir. ]in Persian[
Mirshafi, S. H. (2022). Available at: http://shooshan.ir/fa/news. ]in Persian[
Moaddab, R., & Amini Hosseini, K. (2020). Examining the dimensions and indicators effective in measuring the resilience of historical-commercial structures against the risk of earthquakes with a special view on traditional markets. Environmental Risk Management Quarterly, 7 (3), 265-280. ]in Persian[
Mousavi, H. (2020). Reducing vulnerability to earthquakes in the field of architectural design with an efficiency-based seismic design approach. Identity Of A City, 4 (7), 61-73. ]in Persian[
Mousavi, H. (2022). Available at: https://www.irna.ir/news/83154782. ]in Persian[
Municipality of Shoushtar. (2023). Available at: https://shoushtarcity.ir /]in Persian[
Nayyeri, M., Shieh, E., Rezaei, M., & Saidi Rezvani, N. (2018). Resilience of the neighborhood in the face of earthquake in worn-out structures (case study: Abdoabad neighborhood of Tehran). Scientific-Research Quarterly Of Geography (Regional Planning), 8 (2), 35-48. ]in Persian[
Nazmfar, H., & Pashazadeh, A. (2018). Evaluation of urban resilience against natural hazards (case study: Ardabil city). Geographic Arrangement Of The Space, 30 (8)‚ 213-228. ]in Persian[
Nowrozi, A., & Farhadi, M. (2017). Vulnerability assessment and strategic planning of crisis management (earthquake) in rural areas (case study: Shahrekord city). Bi-Quarterly Of Crisis Management, 6 (1), 31-45. ]in Persian[
Omidali, E., Taghvai, M., & Bidram, R. (2014). Improving worn-out urban structures with the approach of earthquake crisis management. Geographical Research Quarterly, 29 (3), 165-178. ]in Persian[
Omidvari, F., & Hosseini, A. (2019). Examining global experiences in relation to urban resilience. The Fourth International Conference Of New Horizons In Civil Engineering Architecture And Urban Planning Ofogh-E Novin Science And Technology Association, Tehran. ]in Persian[
Pakzad, J. (2007). Designing urban spaces in Iran (a guidance textbook). Tehran: Ministry of urban development and architecture publication ministry of housing and urban development. ]in Persian[
Prizadi, T., & Fasihi, H. (2016). Baghershahr a resilient city: strategic planning for urban resilience promotion. Tehran: Fasihi publication. ]in Persian[
Research Center of Iranian Islamic Parliament. (2022). Report of subsidence in the Iran provinces. ]in Persian[
Rostami, M., Hosseinzadeh, M. M., & Esmaeili, R. (2019). Investigating the sensitivity of the river bank against erosion and ways to protect the banks of the canal in vaz chamestan-mazandaran river. Earth Science Research, 11 (44), 1-14. ]in Persian[
Rezaei, M. R. (2010). Explaining the resilience of urban communities to reduce the effects of natural disasters (earthquake): case study: Tehran city. Ali Asgari‚ Department of geography and urban planning‚ Tarbiat Modares University. ]in Persian[
Saderi, A., & Hodhodi, M. (2014). Rising humidity phenomenon in historical and building structures challenges and solutions. International conference on civil architecture and urban planning at the beginning of the third millennium‚ Tehran. ]in Persian[
Sedayemiras. (2022). Available at: https://www.sedayemiras.ir. ]in Persian[
Shafai, S., & Sharan Consulting Engineers. (2005). A guide to identifying and intervening in worn-out fabrics. Tehran: Eideparzaan fan and honar publication. ]in Persian[
Shahsavari, A. H. (2021). Collapse in the shoushtar water structure, an old, repetitive and fruitless warning. Available at: https://www.isna.ir. ]in Persian[
Sheikhinia, H. (2022). Shoushtar tourism development by revitalizing historical houses. Mehrnews Agency‚ Available at: https://www.mehrnews.com
Shoushtar Municipality. (2023). Available at: http://shoushtarcity.ir/. ]in Persian[
Shojaeian, A., & Alizadeh, H. (2015). Locating multi-purpose spaces with the aim of crisis management after the earthquake (case study: Worn-out fabric of shoushtar city). Geography And Urban-Regional Studies, 2 (11), 127-140. ]in Persian[
Tarh Va Tadvin Consulting Engineers. (2018). Master Plan Of Shushtar City. ]in Persian[
Tehran Urban Planning and Research Center. (2016). Examining the viewpoints of historical fabric management with emphasis on cultural and social requirements. ]in Persian[
Tavakolinia, J., Zarghami, S., Teimuri, A., & Eskandarpour, M. (2019). An analysis of the spatial pathology of the physical structure and social fabric of a city with the approach of passive defense (the case: District 6 of tehran municipality). Journal Of Applied Research In Geographical Sciences, 19 (53), 51-73. ]in Persian[
Zarghami, S., Teimoori, A., & Shamai, A. (2016). Measuring and evaluating the resilience of urban neighborhoods against earthquakes (case study: Central part of zanjan city). Research And Planning, 7 (27), 77-92. ]in Persian[
Birkmann, J. (2006). Measuring vulnerability to natural hazards: Towards disaster resilient societies. Tokyo: United nations university press.
Bosher, L.D., Okubo, T., Chmutina, K., & Jigyasuh, R. (2018). Dealing with multiple hazards and threats on cultural heritage sites. UK: Emerald publication .
Buckle. P., Graham, M., & Syd, S. (2000). New approaches to assessing vulnerability and resilience. Australian Journal Of Emergency Management, 3 (4)‚ 8–14.
Clauss-Ehlers, CCC., & Lopez Levi, L. (2002). Working to promote resilience with latino youth in schools: perspectives from the united states and mexico.
International Journal Of Mental Health Promotion, 4 (4)‚ 9721884
Coumou, D., & Rahmstorf, S. (2012). A decade of weather extremes. Nature Climate Change, 2 (7), 491-496.
Cutter, S.L. (2008). A place-based model for understanding community resilience to natural disasters. Global Environmental Change, 18 (4)‚ 1-9.
Elnokaly, A., & Elseragy, A. (2012). Requalifying the built environment: challenges and responses. Hogrefe .
Elnokaly, A., & Elseragy, A. (2013). Sustainable heritage development: Learning from urban conservation of heritage projects in nonwestern contexts. European Journal Of Sustainable Development, 2 (1), 31-56.
Elseragy, A., Elnokaly, A., & Sabbagh, M. (2017). Revitalizing alexandria through its symbolic significance of heritage, urban form, and the distinctive spirit of place. Proceedings Of The International Conference On Changing Cities III Spatial, Design, Landscape & Socio-Economic Dimensions, Islands.
Fasihi, H., & Kamran Dastjerdi, H. (2022). The vulnerability of cities’ historical fabrics against natural and human-induced hazards: A case study in the Pamenar neighborhood of Tehran, Iran. Conservation And Management Of Archelogica Sites‚ 23 (1-2)‚ 31-44.
Ferreira, T.M., & Eudave, R.R. (2022). Assessing and managing risk in historic urban areas: Current trends and future research directions. Front. Earth Sci, 10‚ 847959.
Fontenele, A., Campos, V., & Matos, A.M. (2023). A vulnerability index formulation for historic facades assessment. Journal Of Building Engineering, 64‚ 105552.
Giuliani, F. G., De Paoli, R., & Di Miceli‚ E. (2021). A risk-reduction framework for urban cultural heritage: A comparative study on Italian historic centers. Journal Of Cultural Heritage Management And Sustainable Development, 11 (4)‚ 1-8.
Giuliani, F., & De Falco, N. (2022). A simplified methodology for risk analysis of historic centers: The world heritage site of san gimignano italy. International Journal Of Disaster Resilience In The Built Environment, 12 (3), 336-354.
Granda, S., & Ferreira, T.M. (2018). Assessing vulnerability and fire risk in old urban areas: Application to the historical centre of guimarães. Fire Technol ,55 (1), 105–127.
Huang, H.‚ Lu‚ L.‚ & Gu, Y. (2022). Assessing the accessibility to fire hazards in preserving historical towns: Case studies in suburban shanghai china. Frontiers Of Architectural Research,11 (4), 731-746.
Licciardi, G., & Amirtahmasebi, R. (2012). The economics of uniqueness: investing in historic city cores and cultural heritage assets for sustainable development. Washington DC: World bank.
Little, M., Paul, K., Jorderns, C. F., & Sayers, E. J. (2002). Vulnerability in the narrative of patients and their cares. Studies Of Colorectal Cancer Health, 4 (4), 425-510.
Martins, V.N., Silva, D.S. e.‚ & Cabral, P. (2012). Social vulnerability assessment to seismic risk using multicriteria analysis: the case study of vila franca do campo (são miguel island, azores, portugal). Nat Hazards, 62, 385–404.
Meeks, S., & Murphy, K. C. (2016). The past and future city: how historic preservation is reviving america’s communities. Washington DC: Island press.
Morrow, B.H. (1999). Identifying and mapping community vulnerability. Disasters, 23 (1), 1-18.
Roballo, V., Lationos, V., & Balenciaga, I. (2020). Good practices in building cultural heritage resilience: Advancing resilience of historic areas against climate-related and other hazards. Jeneva: ARCH publication.
Resilient‚ V. (2018). Preliminary resilience assessment. Vancouver: preliminary resilience assessment.
Sabbioni, C., Cassar, M., Brimblecombe, P., & Lefevre, R. A. (2008). Vulnerability of cultural heritage to climate change. At available: https://www.coe.int.
Salaza, L., & Gerardo F. (2022). Seismic vulnerability assessment of historic constructions in the downtown of mexico city. Sustainability, 12 (3), 1276.
Serageldin, I. (2019). Very special places: The architecture and economics of intervening in historic cities. Washington D.C: The world bank.
Sesana, E., Gagnon. A.S., Ciantelli., C., Cassar., J., & Hughes., J. (2020). Climate change impacts on cultural heritage: A literature review. WIREs Clim Change‚ 12‚ e710
Sharifia, A.‚ & Yoshiki, Y. (2016). Principles and criteria for assessing urban energy resilience: A literature review. Renewable And Sustainable Energy Reviews, 60, 1654-1677
Stephenson, V. (2016). Vulnerability of historic buildings to environmental actions an empirical methodology. London: University college london.
Alaza, L., & Gerardo F. (2022). Seismic vulnerability assessment of historic constructions in the downtown of mexico city. Sustainability, 12 (3), 1276.
Strange, I. (2017). Planning for change conserving the past: Towards sustainable development policy in historic cities? Cities, 14 (4), 227-233.
Tweed, C.‚ & Sutherland, M. (2017). Built cultural heritage and sustainable urban development. Landscape And Urban Planning, 83 (1), 62-69.
UNESCO. (2023). Shushtar historical hydraulic system.
UNISDR. (2009). Terminology on disaster risk reduction. Switzerland: published by the united nations office for disaster risk reduction geneva.
Zhang. X., Tang, W., Huang, Y., Zhang, Q., Duffied, C.F., Li, J., & Wang, E. (2018). Understanding the causes of vulnerabilities for enhancing social-physical resilience: Lessons from the wenchuan earthquake. Environmental Hazards, 17 (4), 292-309. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 925 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 460 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||