پراکندگی زمانی و مکانی نهشته‎‍های آذر- آواری سازند قم، با تأکید ویژه بر جنوب شرقی استان کرمان: کاربرد آ‌نها در چینه‎‍نگاری رخدادی (تفرا)

ردیف

مختصات

نام/محل برش

مشخصات برش

1

28º13’35”N, 58º14’24”E

برش بزدان (شمال غربی جازموریان)

سازند قم در برش بزدان (35 کیلومتری شهر رودبار جنوب) با حدود 440متر ضخامت، عمدتاً متشکل از آهک‌های متوسط، ضخیم‌لایه و توده‌ای، آهک‌های ریفی، مارن، آهک‌های توفی و توف است. یک واحد توفی با ضخامت حدود 90متر، بخش پایینی برش (با 30متر ضخامت) را از بخش آهکی بالایی (با 320متر ضخامت) جدا می‌کند. سن واحدهای توفی و توفدار روپلین پسین است (Mohammadi 2022).

2

برش کقارکی

(شمال غربی جازموریان)

برش کقارکی (جنوب شرقی جیرفت) شامل توالی ضخیمی از آهک‌های متوسط، ضخیم‌لایه و توده‌ای، آهک ریفی، آهک‌های توفی و توف است. واحدهای توفی و توفدار به سن روپلین پسین در 65متر پایینی این برش مشاهده می‌شوند (این مطالعه).

3

28°50'13.04"N

57°27'59.12"E

شمال غرب سبزواران

برش 23 کیلومتری شمال غرب سبزواران، که ازنظر سنگ‌شناسی کم ‌و بیش مشابه برش سردویه است، دارای 5/367متر ضخامت بود، ولی برخلاف برش سردویه طبقات آذر- آواری در بالای برش مشاهده نشده است و سرانجام این برش با 24متر آهک توده‌ای خاتمه می‌گیرد. فسیل‌های به‌دست‌آمده از این محل، سن شاتین پسین تا آکیتانین زیرین را بیان می‌کند (Rahimzadeh 1994).

4

29°14'58.15"N

57°18'9.08"E

شمال غرب سردویه (ساردوئیه)

در برش شمال غرب سردویه (با ضخامت 2/442متر)، تقریباً 35درصد کل ضخامت را سنگ‌های کربناته و مارن تشکیل می‌دهند و شامل یک واحد ماسه‌سنگ و ماسه‌سنگ توفی دانه‌ریز به ضخامت 67متر و یک واحد توف خاکستری لکه‌دار، توف سبز، گدازۀ آندزیتی، ولدد توف (welded tuff)، با یک لایه آهک سبزرنگ، درمجموع به ضخامت 8/0متر و کنگلومرا با قطعات زاویه‌دار ولکانیکی بالا، نبود رسوب‌گذاری و برآمدگی‌های داسیتی درمجموع به ضخامت 3/11متر است (Rahimzadeh 1994).

5

باغ علی‌شیر ساردوئیه

در مجاورت باغ علی‌شیر در بخش ساردوئیه (در حدود 90 کیلومتری شمال غرب شهر جیرفت)، سازند قم با 320متر ضخامت متشکل از کنگلومرای پلی‌ژنیک، دارای قطعات آذرین، ماسه‌سنگ، آهک، آهک ماسه‌ای، مارنی و مارن است. فعالیت آذرین به‌صورت رگه، تراکی آندزیت است. سن: شاتین فوقانی – آکیتانین تحتانی (Faryabi 1993).

6

29°26'3.94"N

55°59'29.86"E

شرق شهرستان سیرجان (سعیدآباد)

در شرق شهرستان سیرجان (سعیدآباد) آهکی وجود دارد که قبلاً Kuhn (1933)، آن را آهک سعیدآباد نام‌گذاری کرده است. این واحد آهک را بعداً Sjerp et al. (1962) به نام عضو آهکی سعیدآباد (عضو سازند چهارگنبد) شناخت. سن این عضو آهکی در نقاط مختلف فرق می‌کند؛ برای مثال در نزدیکی دهکدۀ شلدون الیگوسن میانی تا پسین و در عیش‌آباد، بوجون و شرق شهرستان سیرجان، میوسن پیشین است (Rahimzadeh 1994).

7

29°19'58.58"N

56°58'3.67"E

منطقۀ بافت

آهک‌های لپیدوسیکلینادار سازند قم در منطقۀ بافت بدون یک ناپیوستگی مشخص توسط ترادفی از گدازۀ آندزیتی و سنگ‌های آذر- آواری پوشیده می‌شود. آهک‌ها و ماسه‌سنگ‌ها فسیل فراوان دارند و سن شاتین را مشخص می‌کنند.

ردیف ولکانیکی که در بالای آهک لپیدوسیکلینادار گسترش‌یافته از گدازۀ آندزیتی، پیروکلاستیک و مقداری کنگلومرا تشکیل شده است. حد نهایی سن این نهشته‌ها توسط رسوبات میوسن زیرین تعیین شده است که با ناپیوستگی بر این واحد قرار گرفته است (بین تزرج و اسکر، جنوب کوه شاه) (Rahimzadeh 1994).

8

29°27'42.77"N

56°15'36.96"E

منطقۀ چهارگنبد

در منطقۀ چهارگنبد، نهشته‌های دریایی الیگوسن به نام سازند چهارگنبد معرفی شده است و مقطعی در نزدیکی معدن چهارگنبد، به‌عنوان مقطع تیپ این سازند در نظر گرفته شده است. این نهشته‌ها با دگرشیبی زاویه‌دار مشخصی بر رسوبات ائوسن قرار گرفته‌اند. این مقطع شامل 3 بخش است: آهک سعیدآباد در زیر (به ضخامت 36متر)، بخش میانی با ضخامت 374متر (شامل تناوب ماسه‌سنگ، مارن و شیل با میان‌لایه‌های کنگلومرایی، ماسه‌سنگ‌های دانه‌درشت و گاهی کنگلومرایی) که سه افق از سنگ‌های ولکانیکی و آذر- آواری در این قسمت مشاهده شده است (شامل: گدازۀ اندزیتی به ضخامت 5/10متر در بخش زیرین و دو لایۀ توف متبلور ریولیتی در بخش بالایی به ضخامت 61متر و 5/3متر) و بخش بالایی با 113متر ضخامت شامل آهک‌های قلوه‌ای، ماسه‌سنگ دانه‌درشت با چینه‌بندی مورب، کنگلومرا، مارن و توف سبزرنگ. وجود فسیل Leptoseris delicatissima Kuhn و دیگر فسیل‌های همراه در آهک‌های قلوه‌ای، این آهک به‌عنوان مرز الیگوسن و میوسن شناخته‌ شده است. پی این نهشته‌ها بر سازند علی مرادی متعلق به ائوسن پسین-الیگوسن پیشین قرار گرفته است.

به باور Jerp et al. (1962) در زمان ائوسن- الیگوسن پیشین، حوضۀ کم‌عمقی در منطقۀ چهارگنبد وجود داشته است. کف حوضه دارای فرونشستگی تدریجی بوده و با مواد ولکانیکی پر شده است. در الیگوسن میانی گاهی اوقات به‌طور محلی سطح مواد ولکانیکی بر بالای سطح دریا قرار می‌گرفت و تا حدی فرسایش می‌یافت (ص. 140). در الیگوسن میانی-پسین، کف حوضه مجدداً فرونشست و آهک سعیدآباد ته‌نشین شد (Rahimzadeh 1994).

9

غرب معدن چهارگنبد

در غرب معدن چهارگنبد، نهشته‌های الیگوسن بیش از 2000متر ضخامت دارند. این نهشته‌ها با مارن‌های محیط‌های لب‌شور آغاز می‌شوند. برش قرمزرنگ و افقی از لاپیلی توف بر مارن‌های زیرین قرار می‌گیرد. واحد دوم از آهک و توف در بخش زیرین و کالکارنایت و میکرایت در بخش بالایی همراه با مرجان، آلگ و کمی گاستروپود است. ماسه‌سنگ آهکی، افقی از لاپیلی توف و آهک مرجانی به ضخامت 80 تا 150متر با فسیل‌های شاتین زیرین و میانی در بالای این افق قرار گرفته‌اند. این نهشته‌ها با افق ضخیمی از ماسه‌سنگ مارنی و آهکی با میان‌لایه‌های آهک اسپاریتی قلوه‌ای، کنگلومرای دانه‌درشت و واحدی از لاپیلی توف داسیتی دنبال می‌شود. (واحد سوم) این افق با آهک ریفی، با ضخامت متغیر (15 تا 200متر) خاتمه می‌گیرد. کنگلومرای دانه‌درشت قرمزرنگی به‌طور جانبی به ریف دارای فسیل‌های آکیتانین زیرین تبدیل می‌شود و مارن ماسه‌ای سبزرنگ به ضخامت بیش از 300متر، واحد چهارم را تشکیل می‌دهد (Rahimzadeh 1994).

10

منطقۀ دهاج-انار

در منطقۀ دهاج-انار (کوه زمرو و توتا)، تمام ردیف سازند دریای الیگوسن-میوسن با 10 تا 15متر آهک آلگی با میان‌لایه‌های توف در بین سازند قرمز زیرین و بالایی معرفی می‌شود (Rahimzadeh 1994).

11

مقطع کسوج

سازند قم در مقطع کسوج در 14 کیلومتری جنوب غرب اردستان با 410متر ضخامت شامل توالی نامنظم آهک، آهک‌های توفی و مارن است. سن: 192متر شاتین و 220متر آکیتانین (Sajadi-Hazareh 1990).

12

خارزن، کسوج و نطنز

فعالیت‌های ولکانیکی هم‌زمان با ته‌نشست رسوبات با قطعات فراوان سنگ‌های ولکانیکی در داخل سنگ‌های آهکی، توف و آهک‌های توفی موجود در بین رسوبات سازند قم در مقطع چینه‌شناسی نطنز و کسوج دیده می‌شود. آثار فعالیت آتشفشانی بعد از دورۀ الیگوسن- میوسن زیرین به‌صورت تزریق دایک (کسوج و خارزن) ثابت شده است (Rahimzadeh 1994).

13

33° 23´ N , 51° 56´ E,  

مقطع نطنز

سازند قم در مقطع نطنز با ضخامت 485متر شامل تناوب نامنظم آهک، آهک مارنی و مارن به‌همراه میان‌لایه‌هایی از توف است. سن: 48متر روپلین و 437متر شاتین (Sajadi-Hazareh 1990).

14

33°32'10.45"N

51°26'20.47"E

شمال مراوند

در شمال مراوند، مشابه جوشقان قالی، 200متر آهک مارنی سفیدرنگ معرف این سازند است. میکروفسیل‌های موجود، سن استامپین (Stampian) را برای بخش زیرین و آکیتانین-بوردیگالین را برای بخش بالایی تأیید می‌کند. میان‌لایه‌های توف داسیتی و سنگ‌های ولکانیکی آندزیتی در این واحد وجود دارد (شمال کولوک) (Rahimzadeh 1994).

15

33° 37´ 44˝ N, 51° 24´ 24˝ E

قهرود

برش قهرود در 45 کیلومتری جنوب کاشان با 325متر ضخامت، در 130متر پایینی برش دارای نهشته‎‍های آذر- آواری است (Dehghan et al. 2010) که 120متر قاعده‎‍ای این برش دارای سن روپلین پیشین است و نهشته‎‍های آذر- آواری موجود در این بخش از برش، قدیمی‎‍ترین نهشته‎‍های آذر- آواری سازند قم محسوب می‌‌شوند و تا امروز نیز به‌عنوان تنها واحدهای آذر- آواری روپلین پیشین سازند قم شناخته می‎‍شوند (Mohammadi et al. 2013; Mohammadi 2022).

16

33°35'52.96"N

51°11'21.64"E

غرب جوشقان

در غرب جوشقان این نهشته‌ها با ردیف مهمی از سنگ‌های ولکانیک تیره‌رنگ با ترکیب متوسط پوشیده شده‌اند. با توجه به فسیل‌هایی که در بخش آهکی و مارنی به ‌دست‌ آمده‌ است، به این لایه‌ها سن آکیتانین داده‌ شده است. فعالیت‌های ولکانیکی در اواخر آکیتانین یا در شروع بوردیگالین رخ داده است. هم‌ارزی چینه‌شناسی بیانگر این نکته است که حداقل بخشی از سنگ‌های ولکانیکی معادل آهک‌های بوردیگالین‌اند (Rahimzadeh 1994).

17

33°50'35.43"N

51°39'23.21"E

جنوب شرق کاشان، اطراف نواب

ضخامت سازند قم از غرب (جنوب شرق کاشان، اطراف نواب) به ‌طرف کویر کاهش می‌یابد و سرانجام سازند قرمز بالایی مستقیماً بر نهشته‌های ائوسن قرار می‌گیرد. فعالیت‌های ولکانیکی بعد از الیگوسن با ترکیب آندزیتی بازالتی در افق‌های مختلف این سازند در جنوب شرق و جنوب غرب کاشان وجود دارد. ارتباط سازند قم با سازند قرمز بالایی در اینجا تدریجی است (Rahimzadeh 1994).

18

مرق

برش مرق در 20 کیلومتری جنوب غربی کاشان و با 216متر ضخامت (واحدهای آهکی و شیلی) در بخش قاعده‎‍ای، واحدهای توفی نسبتاً ضخیمی دارد (Safari et al. 2020).

19

33 56 N , 51 12 E

شرق مرق

سازند قم در شرق مرق در 21 کیلومتری جنوب غرب کاشان با 293.5متر ضخامت و سن آکیتانین شامل مارن با میان‌لایه‌های آهکی است. بر آهک‌های میوسن زیرین، بخش توفی و ولکانیکی که به‌تدریج به کنگلومرا، ماسه‌سنگ و سیلتستون تبدیل می‌شود، به‌طور دگرشیب قرار می‌گیرد: نشانۀ قرمز فوقانی (Vaziri 1987).

20

34° 9'58.07"N

50°42'25.92"E

راونج

در راونج نیز یک واحد ملافیر و توف ملافیری به ضخامت 290متر و به رنگ قرمز- بنفش وجود دارد که با50متر از مارن‌های دریایی پوشیده می‌شود. حضور این سنگ‌ها تأییدی بر انجام فعالیت‌های ولکانیکی زیردریایی در زمان ته‌نشست رسوبات سازند قم است (Rahimzadeh 1994).

21

34°21'17.69"N

50°35'52.34"E

جنوب داقان (بین نیزار و قلعۀ چم)

در جنوب داقان (نزدیک نراق و جوشقان قالی) بر واحد آهک و مارن قاعده‌ای، 600متر توف و گدازۀ بازیک وجود دارد که خود با 130متر مارن قهوه‌ای روشن، آهک رسی و آهک زیست‌آواری پوشیده می‌شود (Rahimzadeh 1994).

22

34°20'46.12"N

50°55'4.76"E

منطقۀ کهک (جنوب قم)

در منطقۀ کهک (جنوب قم) علاوه بر افزایش ضخامت به 1600متر، گسترش نهشته‌های مارنی، کاهش و دانه‌ریزشدن قطعات تخریبی (نسبت‌به منطقۀ نیزار)، یک افق از سنگ‌های تیره‌رنگ آذر- آواری شامل توف ماسه‌ای، میکروبرش، کنگلومرا و طبقات ماسه‌سنگی در بالای این سازند نیز وجود دارد. سنگ‌های آذر- آواری بیشتر ترکیب متوسط دارند و دگرسان شده‌اند. افق‌های برشی محتوی قطعه‌سنگ‌های اندزیتی ائوسن‌اند (Rahimzadeh 1994).

23

34°24'54.39"N

50°47'22.08"E

غرب کهک

رهقی (1980)، برش غرب کهک را به سه بخش زیرین (350متر)، میانی (300متر) و بالایی (35متر) تقسیم کرده است، بخش بالایی خود شامل توف، آهک ماسه‌ای قهوه‌ای روشن و خاکستری و ماسه‌سنگ قرمز است (Rahimzadeh 1994).

24

34° 27´ N, 51° 6´ E ,

مقطع تیغۀ رضاآباد

مقطع تیغۀ رضاآباد در جنوب شرقی قم و 30 کیلومتری قم، با 922متر ضخامت و سن روپلین- بوردیگالین متشکل از آهک، مارن، شیل، آهک شیلی، آهک ریفی، انیدریت، ماسه‌سنگ، کنگلومرا و گدازه‌های ولکانوکلاستیک است. گدازه‌های ولکانوکلاستیک در عضو c2 نهشته شده است و سن آکیتانین دارد (Keshavarzi 1997).

25

34°33'2.45"N

50°54'11.22"E

سفیدکوه (واقع در مابین جمکران و خورآباد)

وجود ولکانیت‎‍های داسیتی یا آندزیتی عضو b (با 0 تا 260متر ضخامت؛ مارن ماسه‌سنگی) در سفیدکوه (واقع در مابین جمکران و خورآباد) که با مارن‌های ماسه‌ای محدود شد، وجود فعالیت‌های ماگماتیک را در زمان تشکیل این واحد تأیید می‌کند.

واحد تبخیری c2 (با 20 تا 80متر ضخامت) در سفیدکوه وجود ندارد و 100متر گدازۀ بازالتی جای آن را می‎‍گیرد. بخش میانی سازند قم (شامل عضوهای c3: آهک بریوزوآدار؛ c4: مارن؛ d: ژیپس) و با ضخامت 0 تا 130متر، در سفیدکوه وجود نداشته و با مارن و شاید به‌طور بخشی سنگ‌های ولکانیکی بازیک جایگزین شده است (Rahimzadeh 1994).

26

34°49'10.62"N

49°51'13.70"E

منطقۀ کوریان (شمال غرب تفرش)

در منطقۀ کوریان، سازند قم ازنظر لیتولوژی تقریباً یکنواخت است و از تناوب مارن و مارن ماسه‌ای، با آهک زیست‌آواری با قاعده‌ای از کنگلومرای ماسه‌ای تشکیل شده است. در این مقطع طبقات آهکی فقط 13درصد از کل ضخامت را تشکل می‌دهند. یک افق از سنگ‌های ولکانیکی با ترکیب آندزیت پیروکسن‌دار به ضخامت 20 تا 50متر به فاصلۀ 550متری از قاعده وجود دارد. قسمت بالایی این افق به توف و گدازۀ برشی تبدیل می‌شود. به‌ طرف شرق، جنوب شرق و شمال (سمردشت و آزادین) این افق به‌تدریج نازک می‌شود و از بین می‌رود (Rahimzadeh 1994).

27

34° 50´ N , 49° 45´ E

تاقدیس جلایر

تاقدیس جلایر در30 کیلومتری جنوب غرب ساوه با 490متر ضخامت و سن شاتین- بوردیگالین متشکل از ماسه‌سنگ، کنگلومرا، آهک و مارن و همچنین وجود رخسارۀ تخریبی ولکانیک آرنایت در شروع بخش d و e است (Azim 1997).

28

35° 23´ 1˝ N , 49° 50´ 2˝ E

برش بریه

برش بریه در 60 کیلومتری شمال غرب ساوه با 128متر ضخامت و سن انتهای آکیتانین –بوردیگالین پیشین شامل آهک ضخیم‌لایه و به‌طور ناچیز آهک ماسه‌ای و آهک مارنی است که با نانکانفورمیتی بر گدازه و ایگنمبرایت ریولیتی و داسیتی الیگو-میوسن و در زیر رسوبات تخریبی قرمز فوقانی قرار دارد (Bakhtiary 2003).

29

35°32'48.40"N

49° 7'46.22"E

مناطق آوج، رزن

از آبگرم به‌ طرف جنوب غرب (مناطق آوج، رزن) تغییر رخساره و افزایش چشمگیری در مقدار ضخامت ملاحظه می‌شود. ضمن اینکه ولکانیسم در این منطقه به‌شدت فعال بوده و به ایجاد تناوبی از آهک و مارن با سنگ‌های ولکانیکی و آذرآورای منجر شده است. در کوه آران، سازند قم به شکل تاقدیس وسیعی دیده می‌شود که در یال شمالی آن به‌سبب گسل‌خوردگی این سازند حذف شده است. در اینجا ضخامت سازند در حدود 110متر است که درمجموع یک‌سوم آن را سنگ‌های ولکانیکی یا آذرآواری تشکیل داده و درنتیجه سازند به دو واحد رسوبی و ولکانیکی تقسیم شده است.

سنگ‌های ولکانیکی، به شکل عدسی‌های منقطع در نهشته‌های رسوبی یافت می‌شوند، جنس این سنگ‌ها بیشتر بازالت، الیوین بازالت، بازالت آندزیتی، آندزیت با توف متبلور و توف شیشه‌ای درحال تبلور (devitrified vitric tuff) است (Rahimzadeh 1994).

30

35°39'4.49"N

49° 7'9.36"E

رشته‌کوه آوج

در رشته‌کوه آوج، سنگ‌های ولکانیکی نقش مهم‌تری دارند؛ به‌طوری که از 2355متر نهشته‌های رسوبی-ولکانیکی سازند قم در شمال دهکدۀ مانیان (در امتداد جادۀ همدان)، کمتر از 300متر آن را سنگ‌های آهکی تشکیل می‌دهد. سازند قم در شمال مانیان شامل 6 عضو به شرح زیر است: آهک زیرین (95متر)، توف زیرین (750متر)، ولکانیکی زیرین (ضخامت نامشخص)، توف بالایی (475متر)، ولکانیکی بالایی (ضخامت نامشخص)، آهک بالایی (120متر) (Rahimzadeh 1994).

31

35° 39´ 42˝ N , 49° 16´ 50˝ E

نقاش (شمال غرب آوج)

برش نقاش در شمال شرق روستای نقاش و 15 کیلومتری شمال غرب آوج با 1469متر ضخامت شامل تناوبی از نهشته‌های رسوبی – ولکانیکی (آهک، آهک رسی، شیل، شیل آهکی و مارن، ولکانیک‎‍ها) است که با نانکانفورمیتی بر بازالت‎‍های قبل از میوسن و با ناپیوستگی هم‌شیب با مارن‌های قرمز بالایی پوشیده می‌شود. تا 588متری آکیتانین و بقیه بوردیگالین است (Ghasemi 2005).

32

36°22'3.30"N

48°45'21.81"E

برش شاه‌بلاغ (جنوب شرق زنجان)

در جنوب غرب شاه‎‍بلاغ (جنوب شرق زنجان و جنوب غرب سلطانیه)، لایه‌های توف مشابه با منطقۀ تفرش در نهشته‌های این منطقه دیده می‌شود (Rahimzadeh 1994).

33

36°22'4.35"N

48° 4'21.30"E

سعیدآباد

در جنوب شرق دهکدۀ سعیدآباد، نهشته‌های فوق به‌سرعت تغییر رخساره داده است؛ به‌طوری که آهک‌های ریفی ناپدید شده و بیش از 600متر مارن آبی و سبز با میان‌لایه‌های آهک مارنی-ماسه‌ای مورق (platy limestone)، ماسه‌سنگ، کنگلومرا و در بخش زیرین توف آندزیتی-تراکیتی جای آن را گرفته است (Rahimzadeh 1994).

34

برش ساروق (شمال غرب تکاب)

برش ساروق (شمال غرب تکاب) با 295متر ضخامت شامل کنگلومرا، ماسه‌سنگ، آهک، مارن و توفیت است (Mirdanesh et al. 2010).

35

مقطع ایستی بلاغ

سازند قم در مقطع ایستی بلاغ با 1343متر ضخامت و به سن آکیتانین-بوردیگالین با یک کنگلومرای پلی‌ژنتیک و پیش‌رونده روی سازند قرمز زیرین قرار می‌گیرد و شامل آهک‌های ضخیم تا نازک‌لایه، آهک ریفی، شیل‎‍های تیرۀ گلوبیژرین‎‍دار و مارن‌های خاکستری همراه با میان‌لایه‌هایی از آهک‌های نازک‌لایه است. چهار زیرواحد توفی به رنگ‌های خاکستری، کرم و سبز در بخش شیلی و مارنی دیده می‌شود. بر آهک‌های نازک‌لایه در بخش میانی، ایکنوفسیل نرئیتس پیدا شده است که همراه با فسیل‌های پلاژیک و توف‌های بین لایه‌ای شواهد خوبی برای عمیق‌بودن این واحد رسوبی است. لایه‌های توفی موجود که در طول مقطع در چندین افق تکرار می‌شوند، بیانگر وجود یک رژیم کششی محلی در حوضۀ رسوبی بوده است که ازطریق ریفت‎‍های ایجادشده به سطح راه یافته‌اند. این رژیم‌های کششی هم‌زمان با رسوب‌گذاری بخش‌های انتهایی سازند قم در این ناحیه اتفاق افتاده است (Shakeri 2006).

36

مقطع ایستی بلاغ

سازند قم در مقطع ایستی بلاغ با ضخامت 1345متر و سن آکیتانین عمدتاً متشکل از آهک و مارن است که با کنگلومرای پیش‌رونده شروع می‌شود و لایه‌های توفیت نیز در چندین افق تکرار می‌شود که معرف رژیم کششی محلی هم‌زمان با رسوب‌گذاری است (Rezaei Kalaj 2016).

37

36°24'47.30"N

47°31'33.40"E

شرق شهرک (شمال شرق تکاب)

در شرق شهرک مجموعۀ سازند قم 1500متر ضخامت دارد که بیشتر آن را ولکانیک‎‍ها تشکیل می‌دهد. عدسی‌های آهکی همگی سن آکیتانین دارند (Rahimzadeh 1994).

38

کوه القیاس (جنوب غربی زنجان)

در بخش غربی کوه القیاس به ضخامت 470متر، گدازۀ آندزیتی نیز وجود دارد. فرامینیفرهای موجود در این نهشته‌ها سن بوردیگالین را تأیید می‌کند (Rahimzadeh 1994).

39

36°26'34.32"N

47°53'4.44"E

تبریزک (جنوب شرق ماه‌نشان)

در اطراف تبریزک از 870متر نهشته‌های الیگو-میوسن، 400متر بخش زیرین آن از سنگ‌های ولکانیکی، 100متر میانی از طبقات کنگلومرا، آهک ریفی، توف، گدازه و 370متر بالایی آن را آهک و مارن تشکیل می‌دهد. گدازه‌ها بیشتر ترکیب آندزیتی- داسیتی دارند (Rahimzadeh 1994).

40

36°30'39.38"N

47°43'11.35"E

شمال قره‎‍دره (57 کیلومتری شمال شرق تکاب)

ضخیم‌ترین نهشته‌های سازند قم در منطقۀ تکاب در شمال قره‎‍دره (57 کیلومتری شمال شرق تکاب) مشاهده شده است. این نهشته‌ها 930متر ضخامت دارند و به سه قسمت تقسیم شده‌اند: بخش زیرین اساساً شامل ولکانیک‎‍های تیره‌رنگ (گدازه، توف و آگلومرا) با میان‌لایه‌های ماسه‌سنگ توفی و طبقات نازکی از آهک ماسه‌ای است. بخش میانی به ضخامت 300متر اساساً از آهک به رنگ روشن با چندین باند توف و کنگلومرا تشکیل شده است، این بخش حاوی فسیل‌های آکیتانین است. بخش بالایی مارن ژیپس‌دار با میان‌لایه‌های آهکی بوده و با توجه به حضور فسیل Neoalveolina در این بخش، به بوردیگالین نسبت داده شده است (Rahimzadeh 1994).

41

36°31'47.41"N

47°40'37.62"E

شمال شرق تکاب

در غرب رودخانۀ قزل‌اوزن (جنوب و غرب قلعۀ جوگ (Qaleh jug))، شرق شهرک گدازه و توف محتوی عدسی‌هایی از آهک و مارن در افق‌های مختلف ردیف چینه‌شناسی ظاهر می‌شود. گدازه‌ها بیشتر  ترکیب داسیتی و آندزیتی دارند و ضخامت آنها بین 40 تا 150متر متغیر است (Rahimzadeh 1994).

42

36° 33´ 40˝ N , 47° 57´ 38˝ E

برش کلکته

برش کلکته در جنوب غرب زنجان با 565متر ضخامت و شامل آهک، مارن، ماسه‌سنگ رسی، شیل آهکی و توف ماسه‌ای است. سن: 32متر آکیتانین و 533متر بوردیگالین (Akhlaghi 2008).

43

منطقۀ شیخ جابر

در 7 کیلومتری روستای شیخ جابر و 50 کیلومتری جنوب غرب زنجان با 451متر ضخامت شامل آهک، ماسه، کنگلومرا، توف و آذرآواری است. سن: 173متر آکیتانین و 129متر آکیتانین؟ - بوردیگالین و بقیه بوردیگالین (Mozafari 2000).

44

36° 34´ N , 47° 57´ E

شیخ جابر

شیخ جابر در 2 کیلومتری در جهت شمال غرب روستای شیخ جابر و با 420متر ضخامت شامل آهک با میان‌لایۀ مارن، گدازۀ آتشفشانی و توف است (Ganji 1999).

45

36°44'40.60"N

47°40'0.42"E

ناحیۀ ماه‌نشان

حدود یکصدمتر گدازه و توف دانه‌درشت که در بین آهک‌ها و مارن‌های دریایی قرارگرفته‌اند، در شمال غرب ماه‌نشان رخنمون دارند و تا معدن بایچه باغ گسترش یافته‌اند. این مجموعه نیمه‌افقی است و درنتیجه در منطقۀ وسیعی گسترش دارد (Rahimzadeh 1994).

46

36°55'34.58"N

47°50'34.70"E

گوگلر

در غرب دهکدۀ گوگلر از 290متر ضخامت سازند قم، 140متر بخش زیرین آن از سنگ‌های ولکانیکی و آذر- آواری است که در بین آن طبقات آهکی سفیدرنگ نیز دیده می‌شود (Rahimzadeh 1994).

47

36°57'38.37"N

47°38'19.65"E

غرب موشامپا

در کوه‌های غرب موشامپا نیز سازند قم به‌وسیلۀ ردیف ضخیمی از مواد پیروکلاستیک آغاز می‌شود. این نهشته‌ها که از توف‌های لایه‌لایه به رنگ آبی سبز تشکیل شده است، توسط Ansari (1965) به نام عضو موشمپا (Mushampa member) خوانده شده است. در این محل تقریباً رسوبات الیگو-میوسن غایب‌اند و فقط تعدادی عدسی‌های آهکی در داخل ردیف‌های ضخیم ولکانیکی معرف آن است. از عدسی‌های آهک و شیل موجود در عضو موشامپا، فسیل‌های الیگوسن پایانی-میوسن زیرین به ‌دست ‌آمده است (Rahimzadeh 1994).

48

برش موشمپا

برش موشمپا در 110 کیلومتری شمال غرب زنجان با 345متر ضخامت و سن الیگوسن پسین – میوسن پیشین شامل آهک، ماسه، کنگلومرا، آذرآواری و توفیت است (Mozafari 2000).

49

اندآباد

اندآباد در 80 کیلومتری شمال غرب زنجان با 227.5متر ضخامت شامل آهک، کنگلومرا، توف، ژیپس و آهک و آهک ریفی است. سن: شامل 111.5متر آکیتانین و بقیه بوردیگالین (Mozafari 2000).

50

37°23'52.65"N

47°53'28.36"E

شرق میانه

ضخامت سازند قم به ‌طرف شرق میانه به‌شدت کاهش می‌یابد و به‌تدریج توف‌ها و مواد انفجاری حاصل از ولکانیسم میوسن جای آن را می‌گیرد (Rahimzadeh 1994).

51

39°18'32.18"N

44°31'32.23"E

اطراف ماکو

نهشته‌های سازند قم در اطراف ماکو حدود 500متر ضخامت دارد و شامل سه عضو لیتولوژیکی است: واحد عمدتاً کنگلومرایی زیرین با ضخامت چندمتر تا 230متر (در 10 کیلومتری جنوب غرب ماکو)؛ واحد میانی آهکی بیشتر با رخسارۀ زیست- آواری حاوی جلبک و مرجان (ولی آهک‌های ماسه‌ای مارنی و توفی، کنگلومرایی و قلوه‌ای، شرق دهکدۀ بداولی نیز وجود دارد) و ضخامت 50 تا 180متر و سن آکیتانین-بوردیگالین و واحد مارن بالایی که در بعضی جاها (دامنۀ شمال شرقی کوه قره‌داغ) دیده نمی‌شود، ولی واحد آهک میانی ضخیم‌تر و با سازند قرمز بالایی پوشیده می‌شود (Rahimzadeh 1994).