پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 43 |
| تعداد شماره‌ها | 1,650 |
| تعداد مقالات | 13,402 |
| تعداد مشاهده مقاله | 30,201,143 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 12,073,863 |
دلایل و تعیین‌کننده‌های تأخیر ازدواج در ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| جامعه شناسی کاربردی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| دوره 34، شماره 1 - شماره پیاپی 89، فروردین 1402، صفحه 31-50 اصل مقاله (1.85 M) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/jas.2022.134561.2312 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسنده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| میلاد بگی* | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| استادیار جمعیت‌شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشکدۀ علوم اقتصادی و اجتماعی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| باوجود اجرای برنامه‌ها و سیاست‌های گوناگون برای کاهش سن ازدواج و تشویق افراد به ازدواج در یک دهۀ گذشته، میانگین سن ازدواج همچنان روندی افزایشی دارد. مطالعۀ حاضر، دلایل و تعیین‌کننده‌های تأخیر در ازدواج را در میان زوجین تازه ازدواج کرده در ایران بررسی کرده است. به این منظور داده‌های پیمایش ملی ازدواج، متشکل از 8349 نفر تجزیه‌وتحلیل شد. مطالعۀ حاضر به روش کمی و با استفاده از تکنیک تحلیل ثانویه انجام شده است. میانگین سن زنان و مردان در هنگام اولین ازدواج، به‌ترتیب برابر با 6/23 و 4/27 سال و میانگین سن ایده‌آل ازدواج آنها 23 و 26 سال بود. میانگین سن ازدواج در بین افراد شهرنشین، اهل تشیع، شاغل، بی‌سواد، گیلک‌ها و مازندرانی‌ها بالاتر بود. به‌طور کلی حدود 40درصد افراد دیرتر از سن ایده‌آل مدنظرشان ازدواج کرده بودند. برای مردان، «مشکلات اقتصادی» و برای زنان، «نیافتن فرد مناسب»، دلیل اصلی تأخیر در ازدواج بیان شد. برخلاف انتظار، تأخیر در ازدواج در میان مردان بلوچ، عرب و کُرد در مقایسه با مردان فارس در سطح بالاتری قرار داشت. مسائل اقتصادی و بیکاری دلیل اصلی این تأخیر از سوی این افراد بیان شده است که با سطح توسعۀ اقتصادی پایین مناطقی مطابقت دارد که این اقوام در آنجا زندگی می‌کنند. اینکه مشکلات اقتصادی هنوز یکی از دلایل اصلی در تأخیر ازدواج است، نشان می‌دهد بسیاری از برنامه‌هایی که برای تأثیرگذاری بر ازدواج طراحی و اجرا شدهاند، ناموفق بوده‌اند و باید دوباره ارزیابی و بازنگری شوند. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| تأخیر در ازدواج؛ سن ازدواج؛ سن ایده‌آل ازدواج؛ گروه‌های قومی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
مقدمه کاهش میزان‌های ازدواج (عباسی و همکاران، 1397) و نیز افزایش تجرد قطعی (بلادی موسوی، 1396) در ایران، به‌ویژه طی یک دهۀ اخیر، موجب بروز بحث‌های گسترده‌ای در میان جمعیت‌شناسان، اندیشمندان اجتماعی، برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران شده است. اینکه چرا افراد ازدواج خود را به تأخیر می‌اندازند یا اینکه دیگر ازدواج نمی‌کنند، سؤالی است که محققان در حوزه‌های مختلف، در پی پاسخ به آن بوده‌اند. این پدیده مختص ایران نیست و روندها نشان می‌دهد الگوهای ازدواج در بیشتر نقاط جهان، دستخوش تغییرات درخور توجهی شده است؛ به‌طوری که افزایش سن را در هنگام اولین ازدواج، می‌توان ویژگی مشترک جوامع امروزی دانست. اهمیت این موضوع از آنجا ناشی می‌شود که زمان‌بندی ازدواج، آموزش، دسترسی به شغل و منابع اقتصادی، ترتیبات زندگی و بسیاری از جنبه‌های دیگر زندگی افراد را شکل می‌دهد (Goswami, 2012: 3). درواقع، تأخیر در ازدواج یک پدیدۀ جهانی است و طی دو دهۀ اول قرن 21، سن در هنگام اولین ازدواج برای هر دو جنس به‌طور متوسط حدود دو سال افزایش داشته است (United Nations Population Division, 2016: 1). سن ازدواج ابتدا در دهۀ 1960 در ایالات متحدۀ آمریکا و بخش‌های توسعه‌یافتۀ اروپا و سپس در دهه‌های 1980-1970 در جنوب اروپا و ایرلند افزایش یافت. این روند صعودی در دهۀ 1990 به کشورهای کمونیستی سابق اروپای شرقی رسید (Jelnov, 2019: 2; Jones, 2007: 456). چندین کشور آسیای شرقی و جنوب شرقی نیز از اواسط دهۀ 1980 این روند را تجربه کردند (Leete, 1994: 811). با این حال تأخیر در ازدواج در جوامع غربی تا حد زیادی به‌وسیلۀ همباشی جبران و حتی جایگزین شده است (Raley, 2000)؛ بنابراین برخی محققان معتقدند که اگر نسبت همباشی را در اروپای غربی از نسبت‌های تجرد حذف کنیم، بسیاری از جوامع آسیایی ازنظر نسبت تجرد قطعی در مقایسه با اروپاییان با وضعیت بدتری مواجه‌اند (Raymo et al., 2015; Jones, 2004). در ایران نیز اگرچه ازدواج همچنان از عمومیت بالایی برخوردار است، می‌توان مشاهده کرد که الگوهای ازدواج دچار تغییر شدهاند. میانگین سن ازدواج روندی صعودی دارد؛ به‌طوری که در طی دورۀ 1395-1365 میانگین سن ازدواج زنان سه سال و نیم (از 7/19 به 2/23 سال) و برای مردان نیز حدود سه سال (از 5/23 به 8/26 سال) افزایش داشته است (ترابی و مسگرزاده، 1395: 494). آمارهای سال 1399 نشان داد میانگین سن ازدواج‌های رخ‌داده برای مردان و زنان به‌ترتیب 9/29 و 25 سال بوده است. البته میانگین سن در اولین ازدواج در همین سال به‌ترتیب برابر با 6/27 و 4/23 سال بوده است (سازمان ثبت احوال، 1400: 174). تغییرات نسلی ازدواج نیز چشمگیر است. در هر دو جنس، گروه‌های هم‌دورۀ جوان‌تر در مقایسه با گروه‌های هم‌دورۀ مسن‌تر، ازدواج خود را به تأخیر می‌اندازند و در سنین بالاتری ازدواج می‌کنند (بگی، 1401: 48). در بیان علل تأخیر در ازدواج، از عوامل متعددی نام برده می‌شود. تغییر در هنجارهای اجتماعی (Jones, 2019)، الگوهای جدید سبک زندگی (Lesthaeghe 2010; Lee & Payne 2010)، نگرش متفاوت از آزادی فردی در انتخاب شریک زندگی (Torabi et al., 2012)، گسترش آموزش[1]، نبود اطمینان شغلی (Tyagi et al., 2022)، تغییر فضا و ترجیحات نوین همسرگزینی (محبی و همکاران، 1395)، مشکلات اقتصادی و نداشتن درآمد کافی (Wahhaj, 2022; Santos & Weiss 2016)، ناتوانی زنان در ترکیب زندگی شغلی و خانوادگی (Sobotka, 2019) و ... ازجملۀ این دلایل‌اند. بالارفتن سن ازدواج نظر محققان را به خود جلب کرده است. باید توجه داشت که بالابودن یا نبودن سن ازدواج از دید افراد می‌تواند متفاوت باشد. با مقایسۀ سن ایده‌آل و واقعی ازدواج افراد، می‌توان مشخص کرد که آیا آنها از نظر خود ازدواجشان را به تأخیر انداخته‌اند یا خیر؛ زیرا نمی‌توان سن مشخصی را به‌عنوان سن ایده‌آل ازدواج برای همۀ افراد در نظر گرفت و افراد با توجه به ویژگی‌های خاصی که دارند، ایده‌آل‌هایی را برای زمان ازدواج خود در نظر می‌گیرند. در این حالت سن ازدواج، زمانی تبدیل به مسئله خواهد شد که بین سن واقعی و ایده‌آل، همخوانی وجود نداشته باشد و سن ازدواج افراد کمتر یا بیشتر از سن ایده‌آل ازدواج آنها باشد (قربانی و همکاران، 1398: 65). این به آن معنی است که موانعی بر سر راه ازدواج افراد وجود دارد که با آگاهی‌یافتن از آنها می‌توان اقدامات لازم را برای رفع این موانع انجام داد. آگاهی از دلایل تأخیر در ازدواج و تطابق‌نداشتن سن ایده‌آل و واقعی ازدواج، چندین پیامد سیاستی مهم دارد. دولت در یک دهۀ گذشته سیاست‌های جمعیتی خود را تغییر داده و با ارائۀ برنامه‌های مختلف سعی کرده است تا با تشویق افراد به ازدواج به‌ویژه در سنین پایین، میزان‌های باروری را افزایش دهد. در همین زمینه در اواخر سال 1399 مجلس بودجه‌ای 19 هزار میلیاردی را برای طرح تعالی جمعیت و خانواده اختصاص داده است (خبرگزاری ایسنا، 1400) که هدف اصلی آن بالابردن میزان‌های ازدواج و تشویق فرزندآوری است. علی‌رغم همۀ این تلاش‌ها، آمارها نشان می‌دهد در سالیان اخیر، باروری همچنان روند کاهشی و میانگین سن ازدواج روندی افرایشی دارد (فتحی، 1399: 6؛ سازمان ثبت احوال، 1400: 212)؛ از این رو سیاست‌های جمعیتی در ایران تا حد زیادی توسط صاحب‌نظران اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی با انتقاد روبه‌رو شده است؛ بنابراین، بررسی علل تأخیر در ازدواج در میان افرادی که در آستانۀ ازدواج‌اند، درک درستی از شرایط حال حاضر جامعه و موانع ازدواج را ارائه خواهد کرد. با توجه به اینکه فرزندآوری در ایران تنها در داخل نهاد خانواده امکان‌پذیر و پذیرفتنی است، آگاهی از موانع ازدواج و برطرف‌کردن آنها، تأثیر مستقیمی بر میزان‌های باروری در کشور خواهد داشت. مطالعات انجام‌شدۀ قبلی بیشتر به‌صورت موردی و منطقه‌ای انجام شدهاند و نظر به اینکه در بازه‌های زمانی مختلفی صورت گرفته‌اند، امکان مقایسه را تقریباً ناممکن کرده‌اند. همچنین برخی مطالعات دلایل تأخیر در ازدواج را در میان افرادی مطالعه کرده است که قبلاً ازدواج کرده‌اند. تجربۀ چنین افرادی مربوط به گذشته است؛ در حالی که برای اجرای برنامه‌های کوتاه و بلند‌مدت، آگاهی از شرایط کنونی جامعه ضروری‌تر است. از سوی دیگر، داده‌های استفاده‌شده در این تحقیق مربوط به یک پیمایش ملی است و همۀ اقوام حاضر در ایران را در بر می‌گیرد؛ بنابراین شناختی که به دست خواهد داد، می‌تواند یک شناخت جامع دربارۀ همۀ مناطق ایران باشد. بر این اساس مطالعۀ حاضر سعی دارد تا به پرسش‌های زیر پاسخ دهد: میانگین سن به هنگام اولین ازدواج و میانگین سن ایده‌آل ازدواج در جمعیت نمونه برای زنان و مردان و قومیت‌های مختلف چقدر است؟ آیا تفاوتی بین میانگین سن ازدواج واقعی و ایده‌آل افراد وجود دارد؟ و اینکه مهم‌ترین دلایل تأخیر در ازدواج از دید افراد و تعیین‌کننده‌های این تأخیر کدام‌اند؟
چارچوب نظری نظریه‌های متنوعی دربارۀ ازدواج وجود دارد که می‌توان از آنها برای توضیح دلایل تأخیر در ازدواج استفاده کرد. هرچند برخی از این نظریه‌ها براساس تجربۀ جوامع غربی بیان شده است، با این حال می‌توان از آنها برای تبیین برخی از جنبه‌های ازدواج در جوامع در حال توسعه، همانند ایران نیز استفاده کرد. دو نمونه از نظریه‌های تأثیرگذار دربارۀ زمان‌بندی ازدواج، مدل تخصصی[2] بِکر[3] ( 1981, 1974) و مدل جست‌وجوی زناشویی[4] اوپنهایمر[5] ( 1997, 1988) هستند. در نظریۀ ازدواج بِکر ( 1981, 1974)، ازدواج براساس بده‌بستان بین همسران و براساس مزیت نسبی مرتبط با نقش‌های سنتی ازدواج شکل می‌گیرد. بِکر ادعا می‌کند که زنان، انجام فعالیت‌های خانگی را با توانایی درآمدزایی مردان مبادله می‌کنند. با توجه به اینکه هزینه‌های فرصت فعالیت خانگی برای مردان شاغل و با درآمد بالاتر بیشتر است، این دسته از مردان زودتر ازدواج می‌کنند. در طرف مقابل مردانی که با ناامنی شغلی مواجه‌اند یا دستمزد پایینی دارند، ازدواج خود را به تأخیر می‌اندازند ( 2:Lee et al., 2021). در رابطه با زنان، مدل بِکر پیش‌بینی می‌کند که به‌طور کلی زنان زودتر از مردان ازدواج می‌کنند؛ زیرا به همسری نیاز دارند که آنها را حمایت کند. با این حال داشتن تحصیلات عالی و فراهم‌بودن فرصت‌های شغلی برای آنان، باعث به تأخیر انداختن ازدواج می‌شود؛ زیرا هزینۀ فرصت فرزندآوری و انجام کارهای خانگی برای آنان بیشتر خواهد بود (Allendorf, 2017: 1479). درواقع اگر زنان ازنظر اقتصادی مستقل باشند، می‌توانند از ازدواج صرف‌نظر کنند و یا آن را به تأخیر بیندازند. به‌طور خلاصه، احتمال ازدواج مردان شاغل با سطح درآمد و تحصیلات بالا بیشتر است؛ در حالی که احتمال ازدواج در میان زنان با همین ویژگی‌ها، کمتر است (بگی، 1401: 35). اوپنهایمر ( 1997, 1988) نیز این موضوع را تأیید می‌کند که ازنظر تاریخی، توانایی درآمدزایی و اقتصادی مردان و جذابیت و قابلیت‌های خانه‌داری برای زنان در ازدواج، اهمیت زیادی دارد. با این حال، او ادعا می‌کند که نقش‌های جنسیتی و بازارهای ازدواج در طول زمان متغیرند؛ به‌طوری که امروزه بهره‌وری اقتصادی زنان در خارج از خانه به‌طور فزاینده‌ای ارزش یافته است؛ بنابراین، وضعیت اقتصادی زنان باعث نمی‌شود که از ازدواج چشم‌پوشی کنند، بلکه با طولانی‌کردن دورۀ موردنیاز برای توسعۀ توانمندی‌های اقتصادی خود و یافتن همسر مناسب، ازدواج را به تأخیر می‌اندازند. به این ترتیب با مهم‌ترشدن وضعیت اقتصادی زنان، آنها در سنین بالاتری ازدواج می‌کنند و از این طریق شکاف جنسیتی در زمان‌بندی ازدواج کاهش می‌یابد. یکی دیگر از نظریه‌هایی که در این زمینه کاربرد دارد، شکاف موفقیت[6] یا مضیقۀ ازدواجی[7] است. وِلا و کالینز[8] (1990) ادعا می‌کنند که افراد در ازدواج به‌دنبال همسری با ویژگی‌های مکمل‌اند؛ برای مثال مردان مسن‌تر درآمد بالاتر خود را با جوانی همسرانشان تکمیل می‌کنند. رُز[9] (2006) معتقد است چنانچه افراد در این امر موفق نباشند، با شکاف موفقیت روبه‌رو خواهند بود؛ برای مثال در دهۀ 1980 زنان ایالات متحده که دارای تحصیلات بالا بودند، در یافتن شریک زندگی خود دچار مشکل شدند. این موفق‌نشدن در ژاپن، کرۀ جنوبی و تایوان در فاصلۀ 2005-1995 اتفاق افتاد (Jones & Gubhaju 2009). دلیل این اتفاق افزایش نسبت زنان تحصیل‌کردۀ دانشگاهی، موفقیت مردان تحصیل‌کردۀ دانشگاهی در بازار ازدواج و انتظار بیش از حد افزایش دستمزد توسط زنان تحصیل‌کردۀ دانشگاهی بود که ازدواج خود را به تعویق می‌انداختند (Lee et al., 2021: 3). نظریۀ اجتناب از خطر نیز انگیزه‌های فردی رفتار افراد را در چارچوب اقتصادی تبیین می‌کند (Bernardi et al., 2008). براساس این دیدگاه، افراد زمانی که در شرایط ناامنی اقتصادی و عدم قطعیت بالا قرار دارند، از ریسک‌های غیرضروری در زندگیشان اجتناب می‌کنند. در شرایطی که بازار کار به‌شدت رقابتی باشد و موقعیت‌های شغلی ثبات کافی نداشته باشند، ریسک ازدواج و تشکیل خانواده افزایش می‌یابد؛ بنابراین افراد ازدواج خود را به تأخیر می‌اندازند (عباسی‌شوازی و همکاران، 1399: 213؛ حسینی و همکاران، 1398: 54). درواقع بازار کار سخت و انعطاف‌ناپذیر نیز از عوامل اصلی تأخیر در ازدواج قلمداد می‌شوند. کیم (2005) بیان می‌کند که شرایط رقابتی و بی‌ثباتی بازار کار، سبب شده است تا جوانان به جای اینکه به‌دنبال تشکیل خانواده و تعهدات آن باشند، بر سرمایۀ انسانی خود سرمایه‌گذاری کنند. زوانا و همکاران[10] (1998) نیز به این موضوع اشاره دارند که در اقتصادهای نئوکلاسیک[11]، ازدواج یک انتخاب مبتنی بر هزینه و فایده است: وقتی هزینه‌ها بیشتر از منافع باشد، به تعویق انداختن ازدواج، منطقی است؛ برای مثال اگر در جامعه‌ای حقوق زنان بسیار کمتر از مردان باشد، بازار کار زنان کوچک‌تر باشد و حقوق یک نفر برای تضمین استانداردهای معمول زندگی یک خانواده کافی باشد، ازدواج زودهنگام زنان یک گزینۀ منطقی است. برای مردان نیز با توجه به شرایط قبل، اگر زن حاضر به انجام کارهای خانه باشد (که در غیر این صورت مرد خودش بایستی آنها را انجام می‌داد)، ازدواج ازنظر اقتصادی عقلانی است. علاوه بر این، نظریه‌هایی نیز هستند که بر عوامل اجتماعی و فرهنگی تأکید دارند. نظریۀ گذار جمعیت‌شناختی دوم[12] یکی از این موارد است که تغییرات در روابط زناشویی و روابط خانوادگی را مدنظر قرار می‌دهد (Lesthaeghe, 2020). براساس این نظریه، در سراسر جهان نقش ازدواج به‌عنوان سازمان‌دهندۀ بنیادی زندگی خانوادگی کاهش چشمگیری می‌یابد. نقش زنان و مردان با مشارکت زنان در آموزش، دانشگاه و اشتغال دگرگون و نگرش‌ها بیش از پیش به‌سمت نقش‌های جنسیتی برابرطلب در حرکت است (عسکری ندوشن و همکاران، 1395: 43). در همین راستا می‌توان به نظریۀ برابری جنسیتی[13] مک‌دونالد نیز اشاره کرد. براساس این نظریه، تداوم نقش‌های جنسیتی سنتی در فرزندآوری و تولید خانگی به افزایش سن ازدواج و کاهش باروری منجر شده است (McDonald, 2008). باید توجه داشت که تغییرات در جایگاه و موقعیت زنان، صرفاً اقتصادی نیست. در جوامع توسعه‌یافته، نقش‌های از قبل تعیین شدۀ زن و مرد در خانواده، پیوسته بازنگری می‌شود؛ به‌طوری که حتی مرکزیت مطلق نهاد ازدواج زیر سؤال می‌رود. نشانۀ بارز این تغییر فضای فرهنگی، تعداد زیاد زنان با تحصیلات عالی است. این موضوع به‌طور مستقیم بر سن ازدواج تأثیر می‌گذارد؛ زیرا زنان برای اتمام تحصیل و سپس پیداکردن شغل به زمان نیاز دارند. با این حال، تأثیر غیرمستقیم آموزش زنان بر ازدواج نیز باید درخور توجه قرار گیرد؛ برای مثال تحصیلات بالاتر، برابری فرهنگی زنان را با مردان تضمین می‌کند و ارزش کار و اوقات فراغت را برای زنان در ردۀ ارزش مادری قرار می‌دهد (Zuanna et al., 1998: 189). البته کاواگوچی[14] و لی (2017) بیان می‌کنند که انتظارات نسل‌های مختلف می‌تواند سبب تأخیر و آهسته‌ترشدن روند تعدیل برابری جنسیتی در خانواده باشد؛ برای مثال، ممکن است مردی مایل به انجام فعالیت‌های داخل منزل و کمک به همسرش باشد، اما والدین او ممکن است این موضوع را نپذیرند؛ برای مثال ممکن است انجام کارهای منزل توسط مردان، از سوی والدینشان پذیرفتنی نباشد؛ زیرا در نسل‌های پیشین این وظایف بر عهدۀ زنان بوده است. براساس آنچه بیان شد، انتظار بر این است که ازدواج ازنظر افراد ارزیابی شود و همان‌گونه که بِکر اشاره می‌کند، کسانی که ازدواج سبب خواهد شد تا نگرانی‌های آنها در ابعاد مختلف اقتصادی-اجتماعی بیشتر شود، ازدواج خود را به تأخیر خواهند انداخت. نظر به اینکه در ایران مردان مسئولیت اصلی تأمین مایحتاج خانواده را بر عهده دارند، بنابراین انتظار داریم تأخیر در ازدواج مردان بیشتر به دلایل اقتصادی باشد. همچنین براساس نظریۀ اجتناب از خطر، بالابودن میزان‌های بیکاری جوانان در ایران می‌تواند یکی از دلایل اصلی تأخیر در ازدواج باشد. در طرف مقابل در سالیان اخیر شاهد گسترش آموزش به‌ویژه در میان زنان بوده‌ایم و درصد بالایی از زنان، امروزه دارای تحصیلات دانشگاهی‌اند؛ بنابراین همچنان که بِکر و اوپنهایمر بیان می‌کنند، این زنان به‌دلیل ادامۀ تحصیل و نیز یافتن شغل به سال‌های بیشتری نیاز دارند؛ بنابراین یکی از عوامل اصلی تأخیر در ازدواج آنان، آموزش عالی است. از طرف دیگر این زنان بیشتر ممکن است با مضیقۀ ازدواجی روبه‌رو باشند؛ زیرا مردان معمولاً با زنان دارای تحصیلات پایین‌تر از خود ازدواج می‌کنند. این در حالی است که زنان با تحصیلات دانشگاهی و شاغل به‌دنبال مردانی‌اند که حداقل هم‌سطح آنها باشند. این توقعات نیز خود به تأخیر در ازدواج زنان و مضیقۀ ازدواجی دامن می‌زند.
روش‌شناسی مطالعۀ حاضر به روش کمی و با استفاده از تکنیک تحلیل ثانویه انجام شده است. برای این منظور داده‌های پیمایش ملی ازدواج، که توسط سازمان ثبت احوال کشور گردآوری شده بود، تجزیه‌وتحلیل شد. برای اجرای پیمایش، ابتدا در شهریور 1396 مرحلۀ آزمایشی آن انجام شد. هدف از اجرای این مرحله، تعیین اندازۀ نمونه، بررسی پایایی و اعتبار پرسش‌نامه‌ها و برآورد هزینه و زمان و شناسایی ضعف و اشکالات بود. بعد از این مرحله، موج اول پیمایش در مهر 1396 شروع و در پایان مهرماه 1397 به اتمام رسید. داده‌ها از تمامی مراکز استانی کشور به‌جز استان تهران (به‌دلیل همکاری‌نکردن مراکز مربوطه) گردآوری شده است. برای شهر تهران تعداد 1530 پرسش‌نامه در نظر گرفته شده بود که تنها 168 نمونه گردآوری شد و بنابراین از نمونۀ نهایی حذف شدند. جامعۀ آماری، مردان و زنان مراجعه‌کننده برای آزمایش‌های قبل از ازدواج در مراکز استانی بودند. در شهرهایی که بیش از یک آزمایشگاه وجود داشت، به‌صورت تصادفی یک مورد انتخاب شده است. ابزار اصلی گردآوری داده‌ها پرسش‌نامۀ محقق‌ساخته بود. تکمیل پرسش‌نامه ازطریق مراجعۀ مستقیم پرسش‌گر به پاسخگویان صورت گرفته است. پرسش‌نامه، هم سؤالات باز و هم سؤالات بسته را شامل می‌شد؛ به‌طوری که تعداد 53 سؤال در هفت بخش طراحی شد. سؤالات باز برای پرسش دربارۀ دلیل تأخیر در ازدواج، دلیل ازدواج زودتر از سن ایده‌آل افراد، نام شغل پدر، نام شغل فرد، توصیف ازدواج و ... استفاده شد. دیگر سؤالات (تحصیلات، قومیت، وضع فعالیت و ...) به‌صورت بسته پرسیده شده است. تعداد پرسش‌نامه‌های تکمیل‌شده برابر با 9485 مورد بود که شامل 9351 پرسش‌نامه کامل و 134 پرسش‌نامه ضمیمه (در مواردی که یکی از زوجین حضور نداشتند) است. مطالعۀ حاضر بر افرادی متمرکز شده است که برای اولین‌بار ازدواج را تجربه می‌کردند؛ بنابراین تنها کسانی انتخاب شدند که مرتبۀ اول ازدواج آنها بود. به این ترتیب اطلاعات 8349 نفر تجزیه‌وتحلیل شد. برای مشخص‌کردن تأخیر در ازدواج، از دو متغیر استفاده شد: «سن به هنگام اولین ازدواج» و «سن ایده‌آل ازدواج» که اولی براساس تاریخ ازدواج افراد و مورد دوم براساس این سؤال که «چه سنی برای ازدواج مناسب است» ساخته شد. با استفاده از این دو سؤال، شکاف بین سن واقعی و ایده‌آل ازدواج ازنظر مشارکت‌کنندگان محاسبه شد. به این صورت که سن افراد در هنگام ازدواج از سن ایده‌آل کسر شد. افرادی که سن واقعی ازدواج آنها کمتر از سن ایده‌آل بود، به‌عنوان کسانی مشخص شدند که شکاف منفی دارند. این افراد زودتر از سن ایده‌آل مدنظرشان ازدواج کرده‌اند‌اند پ. در طرف مقابل چنانچه سن واقعی ازدواج از سن ایده‌آل بزرگ‌تر بود، افراد دارای شکاف مثبت قلمداد می‌شوند؛ به این معنی که تأخیر در ازدواج را تجربه کرده‌اند. درنهایت از افرادی که سن ازدواج آنها دیرتر از سن ایده‌آل ازدواج بیان شده بود، پرسیده شد که چرا دیرتر از آنچه ایده‌آل می‌دانند، ازدواج کرده‌اند. این سؤال به‌صورت باز پرسیده شده است و افراد می‌توانستند هر دلیلی را بیان کنند. به این ترتیب دلایل تأخیر در ازدواج توسط خود افراد بیان شد. درنهایت این دلایل بررسی و در طبقات مختلف دسته‌بندی شدند. ویژگی‌های هر دو دسته از افراد (چه زودتر یا دیرتر از سن ایده‌آل مدنظرشان، ازدواج کرده بودند) براساس نوع شکاف آنها آورده شده است. علاوه بر بررسی دلایل تأخیر در ازدواج، روابط بین متغیرها نیز به‌لحاظ آماری آزمون شدند. با این حال، تحلیل‌های پیشرفته تنها بر افرادی متمرکز است که دیرتر از سن ایده‌آل خود ازدواج کرده بودند (3891 نفر) و دلایل تأخیر در ازدواج آنها بررسی شده است. به این ترتیب، متغیر وابسته در تحلیل‌های چندمتغیره، تأخیر در ازدواج است که نشان‌دهندۀ تعداد سال‌هایی است که فرد دیرتر از سن ایده‌آل مدنظرش ازدواج کرده است و در سطح سنجش فاصله‌ای است. متغیرهای مستقل ترکیبی از مشخصه‌های فردی و رفتارهای آنان (تماشای رسانه‌های جمعی، مطالعه، شرکت در کلاس‌ها و مراسمات مختلف، گذران وقت در شبکه‌های اجتماعی، نحوۀ انتخاب همسر و نوع ازدواج) است. مشخصه‌های فردی مواردی همچون سن، محل سکونت (شهری-روستایی)، وضع اشتغال (شاغل-غیرشاغل)، تحصیلات (بی‌سواد، ابتدایی و راهنمایی-متوسطه و دیپلم-دانشگاهی) و قومیت (فارس، تُرک، کُرد، لُر، عرب، بلوچ و شمالی(گیلکی و ترکمن)) را شامل می‌شود. نظر به اینکه برای مشخص‌کردن تعیین‌کننده‌های تأخیر در ازدواج از آزمون رگرسیون خطی چندمتغیره استفاده شده است و در این آزمون متغیرها باید در سطح سنجش فاصله‌ای باشند، مشخصه‌های فردی به متغیرهای تصنعی تبدیل و سپس وارد تحلیل شدند. همچنین متغیرهای استفاده از اینترنت، استفاده از ماهواره، میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی و میزان شرکت در مناسک مذهبی که به‌صورت تعداد ساعت در هفته پرسیده شده بود، به‌عنوان متغیرهای گذران وقت فراغت وارد تحلیل شدند. مشخصه‌های فردی همچون سن، محل سکونت و قومیت براساس مطالعات پیشین برای تحلیل انتخاب شدند. این ویژگی‌ها همواره از عوامل اثرگذار بر رفتارهای افرادند. استفاده از متغیرهای تحصیلات و اشتغال نیز با توجه به نظریه‌های بکر و اوپنهایمر بوده است که بر نقش آنها در تأخیر ازدواج تأکید دارند. همچنین تأثیر وضعیت اشتغال فرد و دستیابی‌نداشتن به شغل مناسب، با نظریۀ اجتناب از خطر تبیین‌شدنی است.
یافته‌های تحقیق توزیع پاسخگویان برحسب مشخصه‌های فردی آنان در جدول 1 آورده شده است. همان‌گونه که ملاحظه می‌شود 1/51درصد پاسخگویان، مرد و 9/48درصد آنان زن هستند. ازنظر سنی، بیشتر پاسخگویان را جوانان (34-18 ساله) تشکیل می‌دهند (86 درصد). با این حال 9/7درصد افراد در سنین زیر 18 سال بوده‌اند. این افراد کسانی‌اند که ازدواج زودهنگام[15] را تجربه کرده‌اند؛ به این معنی که پیش از رسیدن به سن قانونی ازدواج کرده‌اند. همچنین 1/6درصد افراد نیز در دستۀ میان‌سالان (64-35 ساله) قرار دارند. نظر به اینکه معمولاً در مناطق روستایی آزمایشگاه‌های مجهز وجود ندارد، افراد روستاهای هر مرکز استان برای آزمایش‌های قبل از ازدواج باید به آزمایشگاه‌های مراکز بهداشت شهرستان مراجعه کنند. یافته‌ها در رابطه با محل سکونت پاسخگویان نشان می‌دهد بیشتر آنها در مناطق شهری ساکن بوده‌اند. ازنظر وضع فعالیت، هرچند بیشتر افراد در زمان انجام پیمایش شاغل بوده‌اند، اما 10درصد افراد بیکار بوده‌اند. افراد خانه‌دار و محصل نیز در رده‌های بعدی قرار دارند. ازنظر وضع سواد و سطح تحصیلات، پاسخگویان در شرایط خوبی به سر می‌برند. کمتر از 1درصد افراد بی‌سواد بوده‌اند. در طرف مقابل، بیشترین تعداد پاسخگویان (8/43درصد) دارای تحصیلات دانشگاهی بودند. ازنظر قومیت نیز به‌ترتیب، فارس‌ها، تُرک‌ها و کُردها بیشترین تعداد را به خود اختصاص داده‌اند.
جدول 1- توزیع پاسخگویان برحسب مشخصه‌های فردی (8349 = n) Table 1- Individual characteristics of respondents (n=8349)
جدول 2 توزیع پاسخگویان را برحسب شکاف در سن واقعی و سن ایده‌آل ازدواج و رابطۀ آن را با مشخصه‌های فردی نشان می‌دهد. نتایج حاکی از آن است که در بیشتر ویژگی‌های فردی، افراد دارای شکاف مثبت بوده‌اند؛ به این صورت که دیرتر از سن ایده‌آل ازدواج کرده و تأخیر در ازدواج را تجربه کرده‌اند. میانگین سن ازدواج در نمونۀ مطالعه‌شده 5/24 سال و میانگین سن ایده‌آل 4/21 سال بوده است که نشان می‌دهد افراد ازنظر خودشان به‌طور میانگین 1/3 سال دیرتر از آنچه ایده‌آل می‌دانند ازدواج کرده‌اند. به‌طور کلی بیشتر پاسخگویان (3/39درصد) دارای تجربۀ تأخیر در ازدواج بودند و در طرف مقابل 7/23درصد نیز بیان کرده‌اند که زودتر از سن ایده‌آل ازدواج کرده بودند. میانگین سن ازدواج و ایده‌آل برای زنان به‌ترتیب 6/23 و 23 و برای مردان 4/27 و 26 سال بوده است. رابطۀ بین تمامی ویژگی‌های فردی با شکاف در سن ایده‌آل و واقعی ازدواج معنادار شده است. میانگین سن واقعی و ایده‌آل ازدواج در بین مردان بیشتر از زنان است. به همین ترتیب تأخیر در ازدواج نیز در بین مردان بیشتر است. تأخیر در ازدواج همچنین در بین افراد پیرو مذهب تشیع بیشتر است. آنها 1/1 سال دیرتر از سن ایده‌آل مدنظرشان ازدواج را تجربه کرده‌اند؛ در حالی که در میان افراد پیرو اهل سنت این رقم 7/0 سال است. افراد ساکن در مناطق شهری نیز در مقایسه با روستاییان، دیرتر از سن ایده‌آل ازدواج کرده‌اند. در رابطه با وضع فعالیت، نتایج حاکی از آن است که بیشترین شکاف در سن واقعی و ایده‌آل به افراد بیکار در جست‌وجوی کار تعلق دارد؛ به‌طوری که بین این دو سن، 7/2 سال اختلاف وجود دارد. همچنین افراد شاغل بالاترین میانگین سن ازدواج را در طبقات مختلف این متغیر به خود اختصاص داده‌اند. نکتۀ دور از انتظار، به متغیر تحصیلات برمی‌گردد؛ جایی که برخلاف انتظار، افراد بی‌سواد بیشترین تأخیر را در ازدواج و بیشترین اختلاف بین سن واقعی و ایده‌آل را تجربه کرده‌اند. میانگین سن واقعی ازدواج آنها 7/29 سال است (جدول 2).
جدول 2- توزیع پاسخگویان برحسب نوع شکاف و مشخصه‌های فردی (8۳۴9 = n) Table 2 – Individual characteristics and gap between actual and ideal age of marriage (n=8349)
1- شکاف منفی: سن واقعی ازدواج کمتر از سن ایده‌آل بوده است. شکاف مثبت: سن واقعی ازدواج بیشتر از سن ایده‌آل بوده است. ** معنی‌دار در سطح خطای کمتر از 1درصد
تفاوت‌ها در بین قومیت‌های مختلف نیز معنادار بوده است. بالاترین میانگین سن ازدواج مربوط به شمالی‌ها (5/26 سال) و پایین‌ترین آن به بلوچ‌ها با 6/21 سال اختصاص دارد. دربارۀ سن ایده‌آل ازدواج نیز چنین است و شمالی‌ها (3/25) و بلوچ‌ها (4/21) به‌ترتیب بالاترین و پایین‌ترین سن ایده‌آل را داشته‌اند. به این ترتیب اختلاف سن واقعی و ایده‌آل در بین بلوچ‌ها از دیگر قومیت‌ها کمتر بوده است و تنها 2/0 سال است. پس از آن فارس‌ها قرار دارند. در طرف مقابل بیشترین اختلاف مربوط به اقوام لُر، لَک و کُرد است. با این حال 3/32درصد از پاسخگویان شمالی اعلام کرده‌اند که دیرتر از سن ایده‌آل ازدواج کردند و از این لحاظ در پایین‌ترین رتبه قرار می‌گیرند. در حالی که 49درصد پاسخگویان لُر و لَک در سنی بالاتر از سن ایده‌آل ازدواج کرده‌اند. نکتۀ درخور توجه در این زمینه این است که برخلاف دیگر اقوام، بیشتر پاسخگویان بلوچ زودتر از سن ایده‌آل مدنظرشان ازدواج کرده‌اند. 42درصد از آنها زودتر از سن ایده‌آل و 5/32درصد نیز دیرتر از سن ایده‌آل، ازدواج را تجربه کرده‌اند. در جدول 3 توزیع پاسخگویان برحسب رفتارهای فردی و شکاف در سن واقعی و ایده‌آل ازدواج آورده شده است. نتایج نشان می‌دهد در همۀ متغیرها و طبقات آن، افراد در سنی بالاتر از سن ایده‌آل مدنظرشان ازدواج کرده‌اند. تأخیر در ازدواج در بین کسانی بیشتر است که ازدواج غیرخویشاوندی را تجربه کرده‌اند. همچنین وقتی افراد خودشان و بدون تأیید خانواده تصمیم به ازدواج می‌گیرند، دیرتر از سن ایده‌آل ازدواج می‌کنند. هم میانگین سن واقعی و هم سن ایده‌آل ازدواج در میان کسانی که از اینترنت استفاده و ماهواره تماشا می‌کنند، نسبت به همتایانشان بالاتر است. این موضوع می‌تواند به این دلیل باشد که پذیرش اندیشه‌های مدرن در بین افرادی محتمل‌تر باشد که از این فنّاوری‌ها استفاده می‌کنند؛ بنابراین انتظار می‌رود این افراد قدرت تصمیم‌گیری بالاتری در رابطه با زمان ازدواجشان داشته باشند. از طرفی افرادی که در طبقۀ بالای شرکت در مناسک مذهبی قرار دارند، نسبت‌به دیگر طبقات، میانگین سن واقعی و ایده‌آل بالاتری داشتند. با این حال اختلاف بین ایده‌آل و رفتار آنها در مقایسه با افرادی بیشتر است که شرکت کمتری در مناسک مذهبی داشتند.
جدول 3- توزیع پاسخگویان برحسب نوع شکاف و رفتارهای فردی (8۳۴9 = n) Table 3- Personal behaviors and gap between actual and ideal age of marriage (n=8349)
1- شکاف منفی: سن واقعی ازدواج کمتر از سن ایده‌آل بوده است. شکاف مثبت: سن واقعی ازدواج بیشتر از سن ایده‌آل بوده است. ** معنی‌دار در سطح خطای کمتر از 1درصد؛ * معنی‌دار در سطح خطای کمتر از 5درصد، ns غیرمعنادار
دلایل تأخیر در ازدواج نیز مهم است. اینکه چرا افراد در سنی ازدواج نمی‌کنند که به نظرشان ایده‌آل است. باید توجه کرد که این دلایل برحسب جنسیت پاسخگویان می‌تواند متفاوت باشد. بر این اساس دلایل تأخیر در ازدواج در جدول 4 نشان داده شده است. همان‌گونه که بیان شد این دلایل به‌صورت سؤال باز پاسخ پرسیده شده است و هر فرد می‌توانست دلیل خود را بیان کند. ما درنهایت پاسخ‌های افراد را طبقه‌بندی کردیم. این دلایل در شِش طبقۀ کلی قرار گرفته‌اند. نتایج نشان می‌دهد عوامل اقتصادی مهم‌ترین دلیل برای تأخیر در ازدواج مردان است. مشکلات مالی با 9/35درصد و نداشتن شغل و مشکلات شغلی با 6/12درصد بیشترین دلایل ذکرشده توسط مردان بوده است. مشکل مسکن نیز تنها توسط 6/0درصد از افراد عنوان شده است. نیافتن فرد مناسب و مهیانبودن شرایط نیز در رده‌های بعدی قرار دارند. مشکلات شخصی همچون ادامۀ تحصیل و خدمت سربازی نیز برای مردان از دیگر عوامل تأخیر در ازدواج بیان شده است؛ اما در میان زنان، نیافتن فرد مناسب برای ازدواج با 31درصد بیشترین فراوانی را دارد. پس از آن مهیانبودن شرایط ازدواج، در ردۀ بعدی قرار دارد. مشکلات مالی تنها توسط 3/7درصد زنان به‌عنوان تأخیر در ازدواج بیان شده است. ادامۀ تحصیل نیز از علل اصلی دیررسی ازدواج زنان است. موضوعات فرهنگی در بین زنان بیش از مردان علت تأخیر در ازدواج بوده است. نکتۀ مهم دیگر اینکه علاقه‌نداشتن به ازدواج در بین زنان (3درصد) بیشتر از مردان (7/1درصد) بوده است.
جدول 4- توزیع نسبی پاسخگویان برحسب علل بیان‌شده از سوی آنها برای تأخیر در ازدواج Table 4- The reasons on delayed marriage by sex
در بررسی تعیین‌کننده‌های تأخیر در ازدواج زنان و مردان از رگرسیون خطی چندمتغیره استفاده شد. نتایج این آزمون در جدول 5 به‌صورت جداگانه برای مردان و زنان آورده شده است. برای این تحلیل‌ها، تنها افرادی انتخاب شدهاند که دارای شکاف مثبت بودند؛ به این معنی که تأخیر در ازدواج یا دیررسی ازدواج را تجربه کرده‌اند. در رابطه با مدل مردان، یافته‌ها حاکی از آن است که متغیرهای مستقل توانسته‌اند بیش از 48درصد واریانس متغیر وابسته را تبیین کنند. بر این اساس انتظار می‌رود با افزایش سن مردان، تأخیر در ازدواج نیز در بین آنها بیشتر شود. تأخیر در ازدواج در بین افراد شاغل در مقایسه با افراد غیرشاغل کمتر است. همچنین هرچه تحصیلات مردان بالاتر باشد، دیررسی ازدواج در آنها کمتر است. دربارۀ اقوام مختلف مشاهده می‌شود که تأخیر در ازدواج در میان بلوچ‌ها، عرب‌ها و کُردها در مقایسه با فارس‌ها بیشتر است. افرادی که از ماهواره استفاده می‌کنند نیز کمتر از افرادی که استفاده نمی‌کنند، شکاف کمتری را بین سن واقعی و ایده‌آل ازدواج تجربه می‌کنند. نتایج تقریباً مشابهی در مدل زنان به دست آمده است. با این حال همچنان که مشاهده می‌شود، متغیرهای مستقل در مدل زنان توانسته است تا حدود 67درصد واریانس متغیر وابسته را تبیین کنند. برای زنان نیز افزایش سن ازدواج سبب می‌شود تا تأخیر در ازدواج کمتر شود. این امر به این دلیل است که سن ایده‌آل ازدواج در بین افراد مسن‌تر بالاتر است و بنابراین کسانی که دیرتر ازدواج می‌کنند، سنی است که نزدیک به ایده‌آل‌هایشان است. محل سکونت تأثیر معناداری بر تأخیر در ازدواج ندارد. زنان شاغل در مقایسه با زنان غیرشاغل کمتر دچار تأخیر در ازدواج‌اند. همچنین وجود شکاف بین سن ایده‌آل و واقعی در بین زنان با تحصیلات متوسطه و دانشگاهی در مقایسه با افراد بی‌سواد کمتر است. در مقایسه با مدل مردان، استفاده یا استفاده‌نکردن از اینترنت در بین زنان تأثیر معناداری بر تأخیر در ازدواج دارد؛ به این صورت که تأخیر در ازدواج در بین زنانی که از اینترنت استفاده می‌کنند، در مقایسه با همتایانشان کمتر است. در میان قوم‌های مختلف نیز تنها زنان عرب و کُرد دارای تأخیر در ازدواج بالاتری نسبت‌به زنان فارس‌اند.
جدول 5- نتایج رگرسیون خطی چندمتغیره برای تبیین تأخیر در ازدواج (3891 = n) Table 5- Linear regression results to explain delayed marriage (n=3891)
** معنی‌دار در سطح خطای کمتر از 1درصد؛ * معنی‌دار در سطح خطای کمتر از 5درصد، ns غیرمعنادار
بحث و نتیجه تغییر در رفتارها و الگوهای ازدواج، یکی از مشخصه‌های جوامع مدرن است. ایران نیز در چند دهۀ گذشته با تغییرات در ساختارهای کلان جامعه، شاهد تغییراتی در الگوهای ازدواج بوده است. مطالعۀ حاضر سن واقعی و ایده‌آل ازدواج را در میان افراد تازه ازدواج کرده و دلایل و تعیین‌کننده‌های تأخیر در ازدواج را در ایران بررسی کرد. میانگین سن ازدواج مردان در مقایسه با زنان بالاتر بود. این امر تقریباً در همۀ نقاط جهان دیده می‌شود و زنان زودتر از مردان ازدواج می‌کنند. میانگین سن ازدواج برای مردان در تمامی 114 کشوری که سازمان ملل اطلاعاتی دربارۀ آنها دارد، بالاتر است (Allendorf et al., 2017: 1478). در سطح جهانی مردان به‌طور متوسط 3/3 سال دیرتر از زنان ازدواج می‌کنند که از 8/1 سال در آمریکای شمالی و شمال اروپا تا حداکثر 6/6 سال در آفریقای غربی متغیر است (Ortega, 2014: 167). این اختلاف جنسیتی در سن ازدواج در مطالعۀ حاضر برابر با 8/3 سال بود. میانگین سن ایده‌آل ازدواج برای زنان و مردان به‌ترتیب برابر با 23 و 26 سال بیان شده است. آلندورف و همکاران (2017) نیز در نپال سن ایده‌آل زنان را پایین‌تر از مردان گزارش کرده بودند. عسکری ندوشن و همکاران (1395) در یزد به ارقام 5/22 و 5/27 سال دست یافته بودند. حدود 62درصد افراد شکاف بین سن واقعی و ایده‌آل ازدواج را تجربه کرده بودند و شکاف بیشتر آنها مثبت بود؛ به این معنا که دیرتر از سن ایده‌آل خود ازدواج کرده بودند. قربانی و همکاران (1398) به نتایج مشابهی در استان کهگیلویه و بویراحمد دست پیدا کرده بودند. برای مردان مهم‌ترین علت تأخیر در ازدواج مشکلات اقتصادی ازقبیل نداشتن شغل و وضعیت بد اقتصادی بیان شده است. تأخیر در ازدواج مردان به‌دلیل مشکلات اقتصادی با نظریۀ اجتناب از خطر تبیین‌شدنی است. بازار کار ایران سخت و انعطاف‌ناپذیر است. میزان بیکاری جوانان بالاست. این رقم در سال 1395 حدود 30درصد (علیپور و همکاران، 1397: 44) و در سال 1400 برابر با 6/23درصد (مرکز آمار ایران، 1400: 3) گزارش شده است. همچنین به‌طور متوسط حدود سه سال طول می‌کشد تا یک فارغ‌التحصیل دانشگاهی بتواند کار پیدا کند (صادقی، 1395). این عوامل می‌تواند نقش مهمی به‌ویژه در تأخیر ازدواج مردان در ایران داشته باشد. همان‌گونه که بِکر (1981) اشاره می‌کند، کسانی که ازدواج سبب خواهد شد تا نگرانی‌های آنها در ابعاد مختلف اقتصادی-اجتماعی بیشتر شود، ازدواج خود را به تأخیر خواهند انداخت. نظر به اینکه خانوادۀ ایرانی از نوع مدل مرد نان‌آور است، بنابراین مهم‌ترین عامل تأثیرگذار در تأخیر ازدواج مردان، مشکلات اقتصادی است. برای زنان مسائل اقتصادی تأثیر چندانی نداشت. زنان بیشتر به این دلیل ازدواج را به تأخیر انداخته بودند که فرد مناسب ازدواج خود را نیافته‌اند. این موضوع را می‌توان با نظریۀ بِکر دربارۀ بازار ازدواجی[16] تبیین کرد؛ جایی که زنان دچار شکاف موفقیت یا مضیقۀ ازدواجی می‌شوند؛ شبیه آنچه در دهۀ 1980 در ایالات متحده (Rose, 2006) و در دهۀ 2005-1995 در کرۀ جنوبی، ژاپن و تایوان (Jones & Gubhaju, 2009) برای زنان اتفاق افتاد. نتایج ما نشان داد حدود 60درصد زنانی که دلیل تأخیر ازدواج را «نیافتن فرد مناسب» بیان کرده بودند، دارای تحصیلات دانشگاهی و 36درصد آنها نیز شاغل بودند. همان‌گونه که لی و همکاران (2021) بیان می‌کنند ادامۀ تحصیل در مقطع دانشگاهی و انتظارات بالای این گروه از زنان سبب خواهد شد تا در انتخاب فرد مناسب برای ازدواج با مشکل روبه‌رو شوند. 6/4درصد زنان به‌دلیل توقعات بالا از همسر آینده و 3/11درصد به دلیل ادامۀ تحصیل نتوانسته بودند در سن ایده‌آل خود ازدواج کنند. در سالیان اخیر شاهد گسترش آموزش به‌ویژه در میان زنان بوده‌ایم و درصد بالایی از زنان، امروزه دارای تحصیلات دانشگاهی‌اند؛ بنابراین همچنان که بِکر ( 1981, 1974) و اوپنهایمر ( 1988, 1997) بیان می‌کنند، این زنان برای ادامۀ تحصیل و نیز یافتن شغل به زمان بیشتری نیاز دارند؛ بنابراین یکی از عوامل اصلی تأخیر در ازدواج آنان، آموزش عالی است. تحصیلات بالا می‌تواند زنان را با مضیقۀ ازدواجی روبه‌رو کند؛ زیرا مردان معمولاً با زنان دارای تحصیلات پایین‌تر از خود ازدواج می‌کنند. این در حالی است که زنان با تحصیلات دانشگاهی و شاغل به‌دنبال مردانی‌اند که حداقل هم‌سطح آنها باشند. این توقعات نیز تأخیر در ازدواج زنان و مضیقۀ ازدواجی را افزایش می‌دهد. همچنین همان‌گونه که مک‌دونالد (2008) در نظریۀ برابری جنسیتی اشاره می‌کند، افزایش تحصیلات زنان، دیدگاه آنان را دربارۀ برابری جنسیتی تغییر می‌دهد و این زنان تحصیل‌کرده به‌دنبال شغل در بازار کار خواهند بود؛ جایی که در آن به مشکل می‌خورند؛ زیرا نرخ مشارکت زنان در سال 1398 تنها 8/16درصد و میزان بیکاری 2/19درصد بوده است (قویدل، 1398: 24). همچنین در بازار کار، شکاف جنسیتی دستمزد وجود دارد و زنان دستمزد کمتری از مردان دریافت می‌کنند (کشاورز حداد و علویان، 1391: 132). نکته‌ای که در رابطه با تحصیلات قابل تأمل است، این است که برخلاف انتظار افراد بی‌سواد بیشترین تأخیر را در ازدواج و بیشترین اختلاف را بین سن واقعی و ایده‌آل تجربه کرده‌اند. در طرف مقابل این موضوع برای افراد با تحصیلات دانشگاهی کمتر است. این امر به این دلیل است که افراد تحصیل‌کرده دارای سن ایده‌آل ازدواج بالاتری‌اند و چون تحصیلات سبب می‌شود تا دیرتر ازدواج کنند، بنابراین شکاف بین این دو سن و درنتیجه تأخیر در ازدواج برای آنها کمتر خواهد بود. افراد بی‌سواد همچنین بالاترین میانگین سن ازدواج را داشتند که می‌تواند به‌دلیل مضیقۀ ازدواجی باشد که در اثر گسترش همسان‌همسری تحصیلی برای آنان اتفاق افتاده است. دربارۀ اقوام مختلف و برخلاف انتظار مشاهده می‌شود که مردان بلوچ، عرب و کُرد در مقایسه با فارس‌ها از تأخیر در ازدواج بالاتری برخوردار بودند. دلیل اصلی این موضوع، مشکلات اقتصادی بیشتری است که این گروه‌های قومی با آن روبه‌رو هستند. به‌ترتیب 42، 31 و 47درصد از مردان بلوچ، عرب و کُرد بیان کرده بودند که به دلایل اقتصادی دیر ازدواج کرده‌اند؛ در حالی که این رقم برای مردان فارس 23درصد بود. این مورد در میان زنان نیز به شیوه‌ای دیگر مشاهده شد. تأخیر در ازدواج در میان زنان عرب و کُرد در مقایسه با فارس‌ها بالاتر است. یافته‌های بیشتر نشان داد 42درصد زنان عرب و 38درصد زنان کُرد نیافتن فرد مناسب را دلیل تأخیر در ازدواج بیان کرده بودند؛ در حالی که برای فارس‌ها این رقم 30درصد است. از این یافته‌ها می‌توان چنین نتیجه گرفت که مشکلات اقتصادی مردان این اقوام که عمدتاً در مناطق کمتر توسعه‌یافته به‌لحاظ اقتصادی ساکن‌اند، سبب شده است تا زنان نیز نتوانند گزینههای مناسب ازدواج خود را پیدا کنند و دیررسی ازدواج را تجربه کنند. استفاده‌کنندگان از اینترنت و فضای مجازی هم میانگین سن واقعی و هم سن ایده‌آل ازدواج بالاتری داشتند. با این حال نکتۀ مهم این است که آنها شکاف کمتری در بین ایده‌آل و رفتارشان دیده می‌شود. این موضوع می‌تواند به این دلیل باشد که این افراد قدرت تصمیم‌گیری بالاتری در رابطه با زمان ازدواجشان دارند؛ زیرا انتظار می‌رود افرادی که از این فنّاوری‌ها استفاده می‌کنند، کسانی باشند که پذیرش اندیشه‌های مدرن در بین آنها محتمل‌تر و آسان‌تر باشد. برخلاف جوامع توسعه‌یافتۀ غربی، که در آنجا فردگرایی به‌عنوان یکی از دلایل اصلی در تأخیر ازدواج شناخته می‌شود (Lesthaeghe, 2011)، نتایج این مطالعه نشان داد حفظ استقلال یا باورهای فردی توسط اندکی از افراد به‌عنوان دلیل تأخیر در ازدواج بیان شده است. هرچند در این زمینه به مطالعات بیشتر و شواهد قانع‌کننده‌تری نیاز است. مشاهده شد افرادی که نقش والدین در انتخاب همسر برای آنان پررنگ بوده است، دارای شکاف کمتری بودند. این موضوع نشان‌دهندۀ تأثیر والدین بر ازدواج در سنین پایین‌تر است. درواقع اگرچه ازدواج‌های ترتیب‌یافته در ایران کاهش یافته است، والدین همچنان نقش سنتی خود را به‌عنوان یکی از ارکان اصلی تصمیم‌گیرندۀ ازدواج فرزندان حفظ کرده‌اند. برای مثال بگی (1400) نشان داد سهم والدین در انتخاب همسر در دهه‌های اخیر کاهش یافته است؛ اما هنوز هم تصمیم ازدواج 27درصد از افرادی که در دهۀ 1390 ازدواج کرده‌اند، توسط والدین آنها اتخاذ شده است؛ درنتیجه، هنوز هم ازدواج‌های غیرارادی در ایران بیشتر از کشورهای غربی رایج است. برای درک بهتر روند‌های ازدواج و پیامدهایی که تأخیر در ازدواج می‌تواند داشته باشد، می‌توان چندین پیشنهاد تحقیقاتی ارائه کرد. این پیشنهادها شامل مستندسازی و درک بهتر الگوهای زندگی مشترک است. تغییر نگرش جامعه نسبت‌به افرادی که تمایلی به ازدواج ندارند یا آن را به سنین بالا و تا دهۀ سوم زندگیشان به تأخیر می‌اندازند و تعدادشان نیز در حال گسترش است، باید مطالعه شود. نگاه جوانان به مقولۀ ازدواج و همچنین رفتارهای جنسی خارج از ازدواج، همباشی و الگوهای جدید سکونت باید با جدیت بیشتری کنکاش شود. درنهایت، بسیاری از اقدامات سیاستی که برای تأثیرگذاری بر ازدواج و فرزندآوری طراحی و اجرا شدهاند، به ارزیابی مقایسه‌ای و در صورت لزوم به بازنگری نیاز دارند. نتایج برنامه‌هایی که در گذشته اجرا شدهاند باید ارزیابی شوند تا مشخص شود که چرا این برنامه‌ها تاکنون موفق به جلوگیری از تأخیر در وقوع ازدواج‌ها نشده است. برای مثال در طی دورۀ 1395-1383 در پنج قانون، دو طرح اجرایی، یک لایحه و سه مورد سیاست‌گذاری به موضوع ازدواج و تسهیل آن پرداخته شده است. با این حال سن ازدواج در این دوره همواره افزایشی و تعداد ازدواج‌ها کاهشی بوده است. همچنین مقایسۀ سیاست‌هایی که به‌تازگی در دستور کار قرار گرفته‌اند با سیاست‌هایی که در دیگر کشورها طراحی و اجرا شدهاند، می‌تواند تا حدودی موفقیت یا شکست این برنامه‌ها را برای ما روشن کند. به نظر می‌رسد دلیل اصلی موفق‌نشدن برنامه‌ها و سیاست‌های اجراشده این است که این برنامه‌ها به جای اینکه براساس تحقیقات انجام‌شده در حوزۀ خانواده و نتایج آن، که واقعیت‌های جامعه را نشان می‌دهد، باشد، براساس ایده‌آل‌های مدنظر سیاست‌گذاران بوده است. مهم‌ترین محدودیت تحقیق حاضر به منابع داده‌ها برمی‌گردد و این امر در بیشتر مطالعاتی صدق می‌کند که با تکنیک تحلیل ثانویه انجام می‌شود. گاهی به متغیرهایی نیاز است که در فایل داده‌ها وجود ندارد. برای مثال متغیرهای نگرشی و ارزشی در رابطه با ازدواج می‌تواند یکی از عوامل اصلی در به تأخیر انداختن ازدواج باشد؛ اما نظر به اینکه این سؤالات در پیمایش طراحی نشده بود، به آنها دسترسی نداشتیم تا اثر آنها را بررسی یا کنترل کنیم. در امر انجام پیمایش نیز محدودیتهایی وجود داشته است که مهم‌ترین آنها همکاری‌نکردن برخی آزمایشگاه‌ها در استان‌ها بوده است.
[1] Education expansion [2] specialization model [3] Becker [4] marital search model [5] Oppenheimer [6] success gap [7] marriage squeeze [8] Vella and Collins [9] Rose [10] Zuanna [11] Neoclassical economics [12] Second Demographic Transition [13] gender equality [14] Kawaguchi [15] early marriage [16] marriage market | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
بگی م. (1400). «تفاوت در الگوهای ازدواج و طلاق در بین کوهورت‌های ازدواجی در ایران»، مقالۀ ارائه‌شده در اولین همایش ملی مسائل و چالش‌های اجتماعی و فرهنگی خانوادۀ مسلمانِ ایرانی، 4 اسفند 1400، دانشگاه بیرجند.
بگی، م. (1401). «تعیین‌کننده‌های تغییرات نسلی و دوره‌ای ازدواج در ایران»، فصلنامۀ مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 14(4)، 62-35.
بلادی موسوی، ص. (1396). تأخیر در ازدواج و تجرد قطعی، گزارش منتشرشده توسط مرکز آمار ایران، در دسترس در 18/06/2022 در: https://www.amar.org.ir/Portals/0/News/1396/%D8%AA%D8%AC%D8%B1%D8%AF%20%D9%82%D8%B7%D8%B9%D9%8A%20(140996).docx2.pdf?ver=s4QNjpssvnQ%3d
ترابی، ف.؛ مسگرزاده، س. (1395). «جامعة مخاطره‌آمیز و میانگین سن زنان و مردان در نخستین ازدواج در ایران»، زن در توسعه و سیاست، 14(4)، 512-493.
حسینی، ح.؛ صادقی، ر.؛ رضایی، ا. (1398). «عوامل مؤثر بر تأخیر ازدواج دختران در شهرستان‌های ایران»، توسعۀ محلی (روستایی-شهری)، 11(1)، 172-147.
خبرگزاری ایسنا. (1400). تصویب۱۹ هزار میلیارد تومان برای طرح تعالی جمعیت و خانواده در مجلس، در دسترس در 21/02/2022 در: https://www.isna.ir/news
سازمان ثبت احوال. (1400). سالنامۀ آماری وقایع حیاتی در سال 1399، در دسترس 31/05/2022 در:
https://www.sabteahval.ir/avej/default.aspx?tabid=31849
صادقی، ر. (1395). «الزامات تحقق منافع جمعیت‌شناختی گذار ساختار سنی در ایران»، مقالۀ ارائه‌شده در سمینار تحولات و سیاست‌های جمعیت در ایران، مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، اردیبهشت 1395.
عباسی، م.؛ علیزاده، م.؛ امیدوار شلمانی، ص.؛ حسینی، م.؛ خطیبی، آ.؛ صفاکیش، م. (1397). طلاق در ایران، تهران: چاپ سیحون.
عباسی شوازی، م.؛ رازقی نصرآباد، ح. ب.؛ حسینی چاوشی، م. (1399). «امنیت اقتصادی-اجتماعی و قصد باروری در شهر تهران»، نامۀ انجمن جمعیت‌شناسی ایران، 15(29)، 211-238.
عسکری ندوشن، ع.؛ عباسی شوازی، م. ج.؛ پیری محمدی، م. (1395). «سن ایده‌آل ازدواج و عوامل تعیین‌کنندۀ آن در شهر یزد»، فصلنامۀ علمی- پژوهشی مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان سابق)، 19(73)، 35-63.
علیپور، م.؛ میرمحمد، م.؛ حکیمی‌پور، ن.؛ غلامی، م. (1397). «ویژگی‌های اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی جوانان براساس اطلاعات سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1395»، پژوهشکدۀ آمار، گروه پژوهشی آمارهای اقتصادی.
فتحی، ا. (1399). چشم‌اندازی به باروری در ایران از سال 1395 تا 1398، مرکز آمار ایران، در دسترس در 31/05/2022 در: https://www.amar.org.ir/Portals/0/News/1399/fertility.pdf
قربانی، ف.؛ میرزایی، م.؛ حدادی، م.؛ محمدی‌زاده، ز. (1398). «بررسی تعیین‌کننده‌های شکاف سن واقعی و ایده‌آل ازدواج در استان کهگیلویه و بویراحمد»، فصلنامۀ علوم اجتماعی، 26(85)، 63-87.
قویدل، ص. (1398). مشارکت اقتصادی زنان و شاخص‌های کلان اقتصادی، معاونت توسعۀ کارآفرینی و اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (دفتر سیاست‌گذاری و توسعۀ اشتغال):
https://iran.unfpa.org/en/publications/womens-economic-participation-and-macroeconomic-indicators
کشاورز حداد، غ.؛ علویان قوانینی، آ. (1391). «شکاف جنسیتی دستمزد در مناطق شهری ایران»، پژوهش‌های اقتصادی ایران، 17(53)، 101-133.
محبی، ف.؛ سیّاح، م.؛ حسینی، ش. (1395). «دلالت‌های معنایی تأخیر در ازدواج دختران دانشجو»، فرهنگ در دانشگاه اسلامی، 6(19)، 251-274.
مرکز آمار ایران (1400). چکیدۀ طرح آمارگیری نیروی کار، در دسترس در اردیبهشت 1401 در: https://www.amar.org.ir/Portals/0/News/1400/nirooyekar003.pdf?ver=9zgi8OlKk0oHHPeiL3uIVg%3d%3d
References
Abbasi, M., Alizadeh, M., Omidvar Shalmani, S., Hosseini, M., Khatibi, A., and Safakish, M. (2018). Divorce in Iran. Seyhoon Publication, Tehran. (In Persian)
Abbasi-Shavazi, M. J., Razeghi-Nasrabad, H. B., and Hosseini-Chavoshi, M. (2020). Socio-economic security and fertility intention in Tehran City. Journal of Population Association of Iran, 15(29), 211-238. https://doi.org/10.22034/jpai.2020.243924 (In Persian)
Allendorf, K., Thornton, A., Mitchell, C., Young‐DeMarco, L., and Ghimire, D. J. (2017). Early women, late men: timing attitudes and gender differences in marriage. Journal of Marriage and Family, 79(5), 1478-1496.
Alipour, M., Mirmohammad, M., Hakimipour N., and Golami, M. (2018). Economic, social, and demographic characteristics of the youth based on population and housing census in Iran, 2016. Iranian Statistical Research and Training Centre, Economic Statistics Research Group. Available in November 2022 at https://srtc.ac.ir/Archives-of-research-projects/articleType/CategoryView/%D8%B3%D8%A7%D9%84-1397 (In Persian)
Askari Nodoushan, A., Abbasi Shavazi, M. J., and Piri Mohammadi, M. (2016). Ideal age at marriage and its correlates in Yazd City. Women's Strategic Studies, 19(73), 35-63. https://doi.org/10.22095/jwss.2016.44383 (In Persian)
Bagi, M. (2022). Difference in marriage and divorce patterns between marriage cohorts in Iran. The first national conference on social and cultural issues and challenges of issues and challenges of the Iranian Muslim Family, February 2022, Birjand University, Birjand, Iran. (In Persian)
Bagi, M. (2022). Determinants of generational and periodic changes of marriage in Iran. Interdisciplinary Studies in Humanities, 14(4), 35-62. https://doi.org/10.22035/isih.2021.4578.4534 (In Persian)
Becker, G. S. (1974). A theory of marriage: Part II. Journal of Political Economy, 82(2), S11–S26.
Becker, G. S. (1981). A Treatise on the family. Harvard University Press.
Beladi Mousavi, S. (2017). Delay in marriage and permanent celibacy. Statistical Centre of Iran. Available at https://www.amar.org.ir/Portals/0/News/1396/%D8%AA%D8%AC%D8%B1%D8%AF%20%D9%82%D8%B7%D8%B9%D9%8A%20(140996).docx2.pdf?ver=s4QNjpssvnQ%3d in June 2022 (In Persian)
Bernardi, L., Klarner, A., and Von der Lippe, H. (2008). Job insecurity and the timing of parenthood: A comparison between Eastern and Western Germany. European Journal of Population, 24, 287-313.
Fathi, A. (2020). Fertility in Iran during 2016-2019. Statistical Center of Iran, Available at https://www.amar.org.ir/Portals/0/News/1399/fertility.pdf in July 2022 (In Persian)
Ghavidel, S. (2019). Women's economic participation and macroeconomic indicators. United Nations Population Fund (UNFPA). Available at https://iran.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/women_participation-v.06-final.pdf in November 2022 (In Persian)
Ghorbani, F., Mirzaei, M., Haddadi, M., and Mohammadizade, Z. (2019). A Study of the determinants of the gap between the actual and ideal ages of marriage in Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad. Social Sciences, 26(85), 63-87. https://doi.org/10.22054/qjss.2019.25319.1634 (In Persian)
Goswami, B. (2012). An investigation into the pattern of delayed marriage in India. Bangalore, India.
Hosseini, H., Sadeghi, R., and Rezaei, A. (2019). Determinants of delay marriage among girls in Iran. Journal of Community Development, 11(1), 147-172. https://doi.org/10.22059/JRD.2019.74459 (In Persian)
ISNA News Agency. (2022). Approval of 19,000 billion tomans for Population and Family Bill in the parliament. Available in February 2022 at https://www.isna.ir/news (In Persian)
Jelnov, P. (2019). The marriage age U-shape. Discussion paper series, Leibniz University Hannover and IZA, available at: https://docs.iza.org/dp12356.pdf.
Jones, G. W. (2019). Ultra-low fertility in East Asia: policy responses and challenges. Asian Population Studies, 15(2), 131-149.
Jones, G. (2004). Not “when to marry” but “whether to marry”: the changing context of marriage decisions in east and southeast asia. In (Un) tying the knot: Ideal and reality in Asian marriage, ed. Gavin Jones and Kamalini Ramdas, 3–58.
Jones, G. W. (2007). Delayed marriage and very low fertility in pacific asia. Population and Development Review, 33(3), 453-478.
Jones, G. W., and Gubhaju, B. (2009). Factors influencing changes in mean age at first marriage and proportions never marrying in the low-fertility countries of east and southeast asia. Asian Population Studies, 5(3), 237–265.
Kawaguchi, D., and Lee, S. (2017). Brides for sale; cross-border marriages and female immigration. Economic Inquiry, 55(2), 633–654.
Keshavarz Haddad, G., and Alavian Ghavanini, A. (2013). Gender wage gap in iran: urban areas. Iranian Journal of Economic Research, 17(53), 101-133. (In Persian)
Kim, D. (2005). Theoretical explanation of rapid fertility decline in korea. The Japanese Journal of Population, 3(1), 2–25.
Lee, B. S., Klein, J., Wohar, M., and Kim, S. (2021). Factors delaying marriage in korea: an analysis of the korean population census data for 1990–2010. Asian Population Studies, 17(1), 71-93.
Lee, G. R., and Payne, K. K. (2010). Changing marriage patterns since 1970: What’s going on, and why? Journal of Comparative Family Studies, 41(4), 537-555.
Leete, R. (1994). The continuing flight from marriage and parenthood among the overseas chinese in east and southeast asia: dimensions and implications. Population and Development Review, 20 (4), 811-829.
Lesthaeghe, R. (2010). The unfolding story of second demographic transition. Population and Development Review, 36 (2), 211-251.
Lesthaeghe, R. (2011). The second demographic transition: a conceptual map for the understanding of late modern demographic developments in fertility and family formation. Historical Social Research, 36(2), 179-218.
Lesthaeghe, R. (2020). The second demographic transition, 1986–2020: sub-replacement fertility and rising cohabitation—a global update. Genus, 76(1), 1-38.
McDonald, P. (2008). Very Low Fertility Consequence, Causes and Policy Approaches. The Japanese Journal of Population, 6(1), 19–23.
Mohebi, F., Sayyah, M., and Saadaat Hoseyni, Sh. (2016). Delay significations in female student's marriage. Iranian Journal of Culture in the Islamic University, 6(2), 251-274. (In Persian)
Oppenheimer, V. K. (1988). A theory of marriage timing. American Journal of Sociology, 94, 563–591.
Oppenheimer, V. K. (1997). Women’s employment and the gain to marriage: The specialization and trading model. Annual Review of Sociology, 23, 431–453.
Ortega, J. A. (2014). A characterization of world union patterns at the national and regional level. Population Research and Policy Review, 33, 161–188.
Raley, R. K. (2000). Recent trends and differentials in marriage and cohabitation: The united states. In: Waite, L. J., Bachrach, C. (2000). The ties that bind: Perspectives on marriage and cohabitation, 19-39.
Raymo, J. M., Park, H., Xie, Y., and Yeung, W. J. J. (2015). Marriage and family in East Asia: Continuity and change. Annual Review of Sociology, 41, 471-492.
Rose, E. (2006). Education, hypergamy and the ‘Success Gap. Center for Statistics and the Social Sciences working paper, (53).
Sadeghi, R. (2016). The requirements of realizing the demographic benefits of change in age structure in Iran. Seminar on Population Developments and Policies in Iran, Center for Strategic Research, April 2016, Tehran, Iran. (In Persian)
Santos, C., and Weiss, D. (2016). Why not settle down already? a quantitative analysis of the delay in marriage. International Economic Review, 57(2), 425-452.
Sobotka, T., Matysiak, A., and Brzozowska, Z. (2019). Policy responses to low fertility: How effective are they (Vol. 1). UNFPA Working Paper.
Statistical Center of Iran. (2021). Labor force survey in Iran. Available in May 2022 at https://www.amar.org.ir/Portals/0/News/1400/nirooyekar003.pdf?ver=9zgi8OlKk0oHHPeiL3uIVg%3d%3d. (In Persian)
Torabi, F., Baschieri, A., Clarke, L., and Abbasi Shavazi, M. J. (2012). Marriage postponement in iran: accounting for socio‐economic and cultural change in time and space. Population, Space and Place, 19(3), 258-274.
Torabi, F., and Mesgarzadeh, S. (2017). Risky society and the mean age at first marriage of women and men in Iran. Women in Development and Politics, 14(4), 493-512. https://doi.org/10.22059/jwdp.2016.60966 (In Persian)
Tyagi, N., Kumar, M. A., Ahutosh, K., Tyagi, Y., and ShyamJha, R. (2022). Changing structure of marriage and fertility in 21st century (with reference to indian society). Journal of Positive School Psychology, 6(3), 9142-9152.
United Nations. (2016). Changing patterns of marriage and unions across the world, December 2016, Department of Economic and Social Affairs, Population Division, available at 2022/05/29 at: https://www.un.org/en/development/desa/population/publications/pdf/popfacts/PopFacts_2016-2.pdf
Vella, F., and Collins, S. (1990). The value of youth: Equalizing age differentials in marriages. Applied Economics, 22(3), 359–373.
Wahhaj, Z. (2022). The economics of early marriage: causes, consequences, and policy solutions. In Handbook of Labor, Human Resources and Population Economics (pp. 1-26). Cham: Springer International Publishing.
Zuanna, G., Atoh, M., Castiglioni, M., and Kojima, K. (1998). Late marriage among young people: the case of Italy and Japan. Genus, 54(3-4), 187-232. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 3,826 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 781 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||