پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 42 |
| تعداد شماره‌ها | 1,537 |
| تعداد مقالات | 12,635 |
| تعداد مشاهده مقاله | 26,004,052 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 10,693,607 |
یادداشتی بر نام‌گذاری Allium atroviolaceum (Amaryllidaceae) در ایران | ||
| تاکسونومی و بیوسیستماتیک | ||
| مقاله 7، دوره 14، شماره 51، شهریور 1401، صفحه 75-84 اصل مقاله (1.35 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/tbj.2022.135211.1213 | ||
| نویسندگان | ||
| کاظم نگارش* 1؛ محمدرضا زارع‌بوانی2؛ مائده نیسی3 | ||
| 1استادیار، گروه علوم و مهندسی باغبانی، دانشکدۀ کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، ملاثانی، ایران | ||
| 2استادیار، گروه علوم و مهندسی باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، ملاثانی، ایران | ||
| 3دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه علوم و مهندسی باغبانی، دانشکدۀ کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، ملاثانی، ایران | ||
| چکیده | ||
| جنس Alliumازجمله تاکسون‌های بزرگ تیرۀ Amaryllidaceae است که بهطور تقریبی در تمام نقاط دنیا پراکنش دارد. ایران یکی از مراکز اصلی تنوع این جنس است؛ به طوری که هفت زیرجنس و 30 بخش از جنس Allium را برای فلور ایران لحاظ کرده‌اند. باوجود پژوهش‌های تاکسونومیک و تبارشناختی انجام‌شده، جنس Allium کمتر ازنظر نام‌گذاری مطالعه شده است. پژوهش حاضر حاصل مطالعۀ دقیق گونه‌های این جنس ازنظر انطباق کامل با قوانین مربوط به کد بین‌المللی نام‌گذاری است. طی این مطالعه مشخص شد Allium atroviolaceum Boiss. (1846)، تاکسونی نامعتبر است؛ زیرا هم‌نام مؤخری نسبت به Allium atroviolaceum Hornem. ex Steud. (1840) است؛ بنابراین Allium sehat-niakii Negaresh، نام جایگزین برای Allium atroviolaceum Boiss. پیشنهاد شد؛ همچنین یادداشتی روی تیپ‌بندی گونۀ Allium atroviolaceum Boiss. ارائه شد. در مطالعۀ حاضر ثابت شد،Allium atroviolaceum var. angustifolium Boiss. واریتۀ فراموش‌‌شده‌ای برای فلور ایران است و Allium atroviolaceum var. angustifolium دوباره در جایگاه واریتهای موجود با ترکیب جدید Allium sehat-niakii var. angustifolium (Boiss.) Negaresh برای فلور ایران مطرح شد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| Allium؛ فلورا ایرانیکا؛ تاکسونومی؛ لکتوتیپ | ||
| اصل مقاله | ||
|
مقدمه Amaryllidaceae یکی از بزرگ‌ترین خانواده‌های گیاهان تک‌لپه‌ای با بیش از 75 جنس و حدود 16000 گونه است که در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری دنیا پراکنش دارد (Fay and Chase, 1996; Meerow et al., 2000; APG III, 2009; (Christenhusz and Byng, 2016. اعضای این خانوادۀ علفی، بهطور عمده چندساله و پیازی و گاهی اوقات سوخ‌دار یا ریزوم‌دار است (Wendelbo, 1970). جنس Allium L. با داشتن حدود 900 گونه یکی از بزرگ‌ترین تاکسون‌های این خانواده است که بهطور تقریبی در تمام نقاط دنیا پراکنش دارد (Heywood, 1993; Govaerts et al., 2013) و مرکز اصلی تنوع آن جنوب غرب آسیا به‌ویژه ایران است. Friesen و همکاران (2006) و Fritsch (2012) هفت زیرجنس و 30 بخش از جنس Allium را برای فلور ایران لحاظ کرده‌اند. طبق فلورا ایرانیکا (Wendelbo, 1971) جنس Allium دارای 139 گونه است که از این میان، 74 گونه در ایران یافت میشود. پس از تدوین فلورا ایرانیکا، گونه‌های زیادی برای فلور ایران معرفی یا گزارش شد (Matin, 1989; Fritsch, 1996; Akhani, 1999; Seisums, 2000; Fritsch et al., 2001, 2006; Fritsch and Khassanov, 2002; Mashayekhi et al., 2005; Khassanov et al., 2006; Khassanov and Memariani, 2006; Neshati et al., 2009; Fritsch and Maroofi, 2010; Razyfard et al., 2011; Memariani et al., 2007, 2012; Akhavan et al., 2014). طی مرور نام‌گذاری تاکسون‌های متعلق به جنس Allium مشاهده شد گونۀ Allium atroviolaceum Boiss. (1846) براساس کد بین‌المللی نام‌گذاری (International Code of Nomenclature) (ICN) غیرمعتبر است؛ زیرا هم‌نام مؤخری (later homonym) نسبت به Allium atroviolaceum Hornem. ex Steud. (1840) است. در پژوهش حاضر، به‌منظور روشن‌کردن کاربرد این تاکسون، نامی معتبر برای آن مطرح و یادداشتی بر تیپ‌بندی آن ارائه میشود؛ همچنین مشخص شد Allium atroviolaceum var. angustifolium Boiss.، واریتهای فراموش‌‌شده برای فلور ایران است.
مواد و روش‌ها هدف قوانین بین‌المللی نام‌گذاری گیاهی، مرتب‌کردن نام‌گذاری‌های گذشته و فراهم‌کردن قواعدی برای آینده است و براساس این قوانین، امکان حفظ نام‌های مخالف وجود ندارد. در پژوهش حاضر به تبعیت از قوانین یادشده، گونه‌های جنس Allium ازنظر انطباق با قوانین نام‌گذاری بررسی شد. مطالعۀ نام‌گذاری حاضر براساس جدیدترین گردهمایی بین‌المللی گیاه‌شناسی انجام شد. این گردهمایی در سال 2018 در شینجن (Shenzhen) کشور چین برگزار شد و نتیجۀ آن نوزدهمین «کد بین‌المللی نام‌گذاری» بود که Turland و همکاران آن را در سال 2018 منتشر کردند. منابع مختلف و معتبر تاکسونومیک در ارتباط با جنس Allium ازجمله Boissier (1882)، Vvedensky (1931)، Wendelbo (1966؛ 1970؛ 1971؛ 1985)، Kollmann (1984)، Fritsch (1996؛ 2012) و Fritsch و Abbasi (2013) نیز مطالعه شد.
بحث و نتیجه‌گیری گونۀ Allium atroviolaceum Boiss. پراکنش وسیعی دارد؛ به طوری که در ایران، شرق ترکیه، شمال عراق، افغانستان، قفقاز، اروپای شرقی، مرکز آسیا و بالکان یافت میشود (Wendelbo, 1971; Kollmann, 1984). این گونه براساس فلورا ایرانیکا (Wendelbo, 1971) به بخش Allium تعلق دارد. بخش Allium حدود 112 تا 115 گونه در دنیا دارد که دست‌‌کم 30 گونه از آنها در ایران می‌‌روید (Wendelbo, 1971; Mathew, 1996). Steudel در سال 1840 برای نخستین‌‌بار Allium atroviolaceum را منتشر کرد (Steudel, 1840)؛ سپس Boissier در سال 1846 گونۀ دیگری را با همین نام منتشر کرد (Boissier, 1846). براساس کد بین‌المللی نام‌گذاری (Art. 9.15, Turland et al., 2018)، نامی که Steudel استفاده کرده است، نامی معتبر و Allium atroviolaceum که Boissier منتشر کرده است، نام غیرمعتبری است که در پژوهش حاضر با نام Allium sehat-niakii جایگزین میشود. اپی‌تت (Epithet) به افتخار دکتر نصرت ا... صحت نیاکی، قدیمی‌ترین گیاه‌شناس دانشگاه شهید چمران و نویسندۀ چندین کتاب گیاه‌شناسی، انتخاب شده است.
New name Allium sehat-niakii Negaresh, nom. nov. Replaced name: Allium atroviolaceum Boiss., Diagn. Pl. Orient. ser. 1, 7: 112 (1846), nom. illegit., non Allium atroviolaceum Hornem. ex Steud., Nomencl. Bot. [Steudel], ed. 2. 1: 50 (1840). هنگامی که Boissier در سال 1854 Allium atroviolaceum var. angustifolium را معرفی کرد، محل تیپ «prope urbem Tehran, Kotschy 449» را برای آن ذکر کرد. براساس محل تیپ ذکرشده در پروتولوگ، واریتۀ angustifolium در ایران پراکنش دارد. نمونه‌های تیپی که نویسندگان مشاهده کرده‌اند، تأیید می‌کنند دو نمونه‌ای که Kotschy از ایران جمع‌آوری کرده است، در هرباریوم‌های ژنو (G) و پاریس (P) وجود دارند؛ بنابراین Allium atroviolaceum var. angustifolium واریتۀ گزارش‌شده‌ای برای فلور ایران است که Wendelbo (1971) آن را در فلورا ایرانیکا نادیده گرفته است و در اینجا، دوباره برای فلور ایران گزارش میشود. واریتۀ angustifolium با داشتن برگ‌های باریک‌تر از واریتۀ atroviolaceum متفاوت میشود. در پژوهش حاضر، واریتۀ angustifolium به Allium sehat-niakii منتقل میشود. با این کشف مجدد، گونۀ A. sehat-niakii شامل دو واریته میشود:
1a. Allium sehat-niakii var. sehat-niakii Type: Iran, Prov. Fars: in monte Sabz Pushan prope Schiras, 31 May 1842, Kotschy 450 (lectotype, first-step designated by Wendelbo [1971: 58], G!; second-step lectotype, designated by Khorasani et al [2018: 305], G00164986!; isolectotypes: BM000958288!, FI012000!, G-DC (G00164987!), G00164988!, GOET000718!, K000464376!, L0041350!, LE00010808!, LE00010809!, MO-149473!, P00601093!, P00601092!, P00747749!) (شکل 1).
شکل 1- تصویر Allium sehat-niakii Negaresh var. sehat-niakii در طبیعت (A: گل‌آذین و B: گیاه) (عکس از نویسندۀ اول)
Boissier در سال 1846 گونۀ Allium atroviolaceum را براساس جمع‌آوری Kotschy 450 معرفی کرد. طی بررسی هرباریوم‌های مختلف مشخص شد 14 نمونۀ گیاهی متعلق به جمع‌آوری Kotschy 450 (BM000958288, FI012000, G00164986, G-DC (G00164987), G00164988, GOET000718, K000464376, L0041350, LE00010808, LE00010809, MO-149473, P00601093, P00601092, P00747749) وجود دارد. در فلورا ایرانیکا (Wendelbo, 1971) نمونۀ G، تیپ در نظر گرفته شده است؛ این در حالی است که در هرباریوم G سه نمونۀ مربوط به جمع‌آوری Kotschy 450 (G00164986, G-DC (G00164987), G00164988) وجود دارد. Khorasani و همکاران (2018) نمونۀ G00164986 را «لکتوتیپ» لحاظ کردند؛ اما به این مسئله توجه نداشتند که پیش‌‌تر تیپ‌بندی گونۀ Allium atroviolaceum توسط Wendelbo (1971)، اگرچه بهطور ناقص، صورت گرفته است؛ بنابراین براساس کد بین‌المللی نام‌گذاری ((Art. 9.15, Turland et al., 2018 باید تیپ‌بندی Wendelbo (1971) در جایگاه تعیین لکتوتیپ در مرحلۀ نخست و تیپ‌بندی Khorasani و همکاران (2018) در جایگاه تعیین لکتوتیپ در مرحلۀ دوم لحاظ شود (شکل 2).
شکل 2- تصویر نمونۀ لکتوتیپ Allium sehat-niakii Negaresh var. sehat-niakii (G00164986) 1b. Allium sehat-niakii var. angustifolium (Boiss.) Negaresh, comb. nov. Basionym: Allium atroviolaceum var. angustifolium Boiss., Diagn. Pl. Orient. ser. 1, 13: 29 (1854). Type: Iran, Prov. Tehran: prope urbem Tehran, 6 July 1843, Kotschy 449 (holotype: G-BOIS (G00752686!); isotype: P00747751!) (شکل 3).
شکل 3- تصویر نمونۀ هولوتیپ Allium sehat-niakii var. angustifolium (Boiss.) Negaresh (G00752686) سپاسگزاری نویسندگان صمیمانه از مدیران هرباریوم‌های BM، FI، G، GOET، K، L، LE، MO و P برای همکاری در ارسال تصویر از نمونه‌های تیپ و از دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان برای تأمین هزینه‌های پژوهش حاضر سپاسگزاری می‌کنند.
| ||
| مراجع | ||
|
Akhani, H. (1999). Studies on the flora and vegetation of the Golestan National Park, N.E. Iran III. Three new species, one new subspecies and fifteen new records for Iran. Edinburgh Journal of Botany, 56(1), 1-31. Akhavan, A., Saeidi, H., & Fritsch, R. M. (2014). Allium kuhrangense (Amaryllidaceae) a new species of Allium sect. Acanthoprason from Iran. Phytotaxa, 170(3), 213-218. Angiosperm Phylogeny Group III. (2009). An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III. Botanical Journal of the Linnean Society, 161(2), 105-121. Boissier, E. (1846). Diagnoses plantarum orientalium novarum. 1(7). Lipsia [Leipzig]. Boissier, E. (1854). Diagnoses plantarum orientalium novarum. 1(13). Lipsia [Leipzig]. Boissier, E. (1882). Allium L. In: Boissier, E. (Ed.), Flora Orientalis. 5, 229-285. H. Georg, Geneva and Basel. Christenhusz, M. J., & Byng, J. W. (2016). The number of known plants species in the world and its annual increase. Phytotaxa, 261(3), 201-217. Fay, M. F., & Chase, M. W. (1996). Resurrection of Themidaceae for the Brodiaea alliance, and recircumscription of Alliaceae, Amaryllidaceae and Agapanthoideae. Taxon, 45(3), 441-451. Friesen, N., Fritsch, R. M., & Blattner, F. R. (2006). Phylogeny and new intrageneric classification of Allium (Alliaceae) based on nuclear ribosomal DNA ITS sequences. Aliso: A Journal of Systematic and Floristic Botany, 22(1), 372-395. Fritsch, R. M. (1996). The Iranian species of Allium subg. Melanocrommyum sect. Megaloprason (Alliaceae). Nordic Journal of Botany, 16(1), 9-17. Fritsch, R. M. (2012). Illustrated key to the sections and subsections and brief general circumscription of Allium subg. Melanocrommyum. Phyton, 52(1), 1-37. Fritsch, R. M., & Abbasi, M. (2013). A taxonomic review of Allium subg. Melanocrommyum in Iran. Germany: Leibniz Institute for Plant Genetics and Crop Plant Research. Fritsch, R. M., Khassanov, F. O., & Matin, F. (2002). New Allium taxa from Middle Asia and Iran. Stapfia, 80, 381-393. Fritsch, R. M., & Maroofi, H. (2010). New species and new record of Allium L. (Alliaceae) from Iran. Phyton, 50(1), 1-26. Fritsch, R. M., Matin, F., & Klaas, M. (2001). Allium vavillovii M. Popov et Vved. and a new Iranian species are the closest among the known relatives of the common onion A. cepa L. (Alliaceae). Journal of Genetic Resources and Crop Evolution, 48(4), 401-408. Fritsch, R. M., Salmaki, Y., Zarre, S., & Joharchi, M. R. (2006). The genus Allium (Alliaceae) in Iran: current state, new taxa and new records. Rostaniha, 7(2), 255-281. Govaerts, R., Kington, S., Friesen, N., Fritsch, R., Snijman, D. A., Marcucci, R., … & Brullo, S. (2013). World checklist of Amaryllidaceae. Retrieved from: http://apps.kew.org/wcsp [accessed 13 October 2022]. Heywood, V. H. (1993). Flowering plants of the world. London: Oxford University Press. Khassanov, F. O., & Memariani, F. (2006). Allium joharchii, a new species from Khorasan province (Iran). Rostaniha, 7(Suppl. 2), 63-69. Khassanov, F. O., Noroozi, J., & Akhani, H. (2006). Two new species of the genus Allium (Alliaceae) from Iran. Rostaniha, 7(2), 119-129. Khorasani, M., Saeidi Mehrvarz, S., & Zarre, S. (2018). The genus Allium (Amaryllidaceae) in Iran: On the status of Allium ampeloprasum L. and its relatives. Nova Biologica Reperta, 5(3), 299-306. Kollmann, F. (1984). Allium L. In: Davis P. H. (Ed.), Flora of Turkey and the East Aegean Islands. 8, 98-211. Edinburgh: Edinburgh University Press. Mashayekhi, S., Zarre, S., Fritsch, R. M., & Attar, F. (2005). A new species of Allium subgen. Melanocrommyum sect. Compactoprason (Alliaceae) from Iran. Feddes Repertorium, 116(3-4), 191-194. Mathew, B. (1996). A review of Allium section Allium. Kew, UK: Royal Botanic Gardens. Matin, F. (1989). Two new species of Allium (Alliaceae) from Iran. Iranian Journal of Botany, 4(2), 165-170. Meerow, A. W., Guy, C. L., Li, Q. B., & Yang, S. L. (2000). Phylogeny of the American Amaryllidaceae based on nrDNA ITS sequences. Journal of Systematic Botany, 25, 708-726. Memariani, F., Joharchi, M. R., & Arjmandi, A. A. (2012). Allium aladaghense (Amaryllidaceae, Allieae), a new species of section Asteroprason from northeast of Iran. Phytotaxa, 56(1), 28-34. Memariani, F., Joharchi, M. R., & Khassanov, F. O. (2007). Allium L. subgen. Rhizirideum sensu lato in Iran, two new records and a synopsis of taxonomy and phytogeography. Iranian Journal of Botany, 13(1), 12-20. Neshati, F., Zarre, S., Fritsch, R. M., & Joharchi, M. R. (2009). Allium oriento-iranicum (Alliaceae), a new species from Iran. Annales Botanici Fennici, 46(6), 599-601. Razyfard, H., Zarre, S., Fritsch, R. M., & Maroofi, H. (2011). Four new species of Allium (Alliaceae) from Iran. Annales Botanici Fennici, 48(4), 352-360. Seisums, A. (2000). Notes on Allium L. subgen. Melanocrommyum (Webb et Berth.) Rouy in Iran. Iranian Journal of Botany, 8(2), 223-232. Steudel, E. G. (1840). Nomenclator botanicus, seu, Synonymia plantarum universalis: enumerans ordine alphabetico nomina atque synonyma, tum generica tum specifica, et a Linnaeo et a recentioribus de re botanica scriptoribus plantis phanerogamis imposita. Stuttgartiae; Tubingae: typis et sumptibus J.G. Cottae. Turland, N. J., Wiersema, J. H., Barrie, F. R., Greuter, W., Hawksworth, D. L., Herendeen, P. S., … & Smith, G. F. (2018). International code of nomenclature for algae, fungi, and plants (Shenzhen Code). Regnum Vegetabile, 159, 1-203. Vvedensky, A. I. (1931). Allium L. In: Komarov, V. L. (Ed.), Flora of the USSR. 4, 87-216. Academy of Sciences of the USSR, Leningrad. Wendelbo, P. (1966). New taxa and synonyms in Allium and Nectaroscordum of S.W. Asia. Acta Horti Gothoburgensis, 28, 15-55. Wendelbo, P. (1970). Amaryllidaceae. In: Rechinger, K. H. (Ed.), Flora Iranica. 67, 1-8. Akademische Druck-U Verlagsanstalt, Graz. Wendelbo, P. (1971). Allium L. In: Rechinger, K. H. (Ed.), Flora Iranica. 76, 3-96. Akademische Druck-U Verlagsanstalt, Graz. Wendelbo, P. (1985). Allium L. In: Townsend, C. and Guest E. (Eds.), Flora of Iraq. 8, 137-183. Ministry of Agriculture and Agrarian Reform, Baghdad. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 160 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 104 |
||