پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 43 |
| تعداد شماره‌ها | 1,724 |
| تعداد مقالات | 14,114 |
| تعداد مشاهده مقاله | 34,456,424 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 13,796,166 |
بررسی فونستیک ملخهای بالاخانوادۀ شاخک‌کوتاه‌شکلان (Orthoptera: Acridomorpha) در استان ایلام | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| تاکسونومی و بیوسیستماتیک | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| مقاله 7، دوره 13، شماره 47، شهریور 1400، صفحه 97-118 اصل مقاله (844.52 K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| حجت عارف1؛ محسن مفیدی نیستانک* 2؛ محمود شجاعی3؛ سهراب ایمانی4 | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1دانشجوی دکتری حشرهشناسی کشاورزی، گروه گیاه‌پزشکی، دانشکدۀ علوم کشاورزی و صنایع غذایی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2استادیار مؤسسۀ تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور، سازمان تحقیقات، ترویج و آموزش کشاورزی، تهران، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| 3استاد حشرهشناسی کشاورزی، گروه گیاه‌پزشکی، دانشکدۀ علوم کشاورزی و صنایع غذایی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| 4استادیار حشرهشناسی کشاورزی، گروه گیاه‌پزشکی، دانشکدۀ علوم کشاورزی و صنایع غذایی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| فون حشرات استان ایلام تا حد زیادی ناشناخته است. راستبالان به‌‌طور معمول گیاهخوارند و آفت گیاهان زراعی هستند. طی سالهای 1394 تا 1396 ملخهای شاخککوتاه استان ایلام با استفاده از تور استاندارد حشرهشناسی جمعآوری شد. تعیین هویت علمی با استفاده از ویژگی‌های ریخت‌شناسی مندرج در کلیدهای معتبر و مقایسه با نمونههای تیپ موجود در موزۀ حشرات هایک میرزایانس انجام شد. درنتیجه، 35 گونه متعلق به 23 جنس از 10 زیرخانواده و 3 خانواده فهرست شد که از این تعداد 34 گونه برای فون حشرات استان ایلام گزارش جدید محسوب میشود و عبارتند از: ACRIDIDAE: Acridinae: Acrida bicolor, A. oxycephala, Cyrtacanthacridinae: Anacridium aegyptium, Schistocerca gregaria, Calliptaminae: Calliptamus barbarus, C. coelesyriensis, C. italicus, C. turanicus, Dericorythinae: Dericorys albidula, Eyprepocnemidinae: Heteracris pterosticha, Gomphocerinae: Chorthippus brunneus, Dociostaurus hauensteini, D. maroccanus, Ochrilidia tibialis, Stenohippus xanthus, Oedipodinae: Acrotylus insubricus, Aiolopus thalassinus, Locusta migratoria, Mioscirtus wagneri, Oedipoda miniata, O. caerulescens, Oedaleus senegalensis, Pyrgodera armata, Sphingonotus caerulans, S. savignyi, S. satrapes, S. octofasciatus, S. rubescens, Truxalinae: Truxalis nasuta. PAMPHAGIDAE: Thrinchinae: Asiotmethis limbatus, A. tauricus, Eremopeza reducta, E. soltanii. PYRGOMORPHIDAE: Pyrgomorphinae: Chrotogonus trachypterus, Pyrgomorpha conica. تعداد گونه‌ها و جنس‌های گزارش‌‌شده نشان از غنای تنوع گونه‌ای استان ایلام دارد و لازم است برای مطالعۀ فون، پژوهش‌های بیشتری انجام شود. | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| راستبالان؛ رده‌بندی؛ فون؛ ریخت‌شناسی؛ کالیفرا؛ ملخهای شاخککوتاه | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||||||||||
|
مقدمه راستۀ راستبالان (Orthoptera) از باسابقه‌‌ترین و شناخته‌شده‌‌ترین راسته‌های بالاراستة Orthopteroidea است که با بیش از 29000 گونۀ شناخته‌‌شده، از موقعیت شایان توجهی در زمینه‌‌های تنوع زیستی و زیست‌رفتاری تجمعی برخوردار است (Cigliano et al., 2021). اعضای این راسته براساس اندازۀ شاخک به دو زیرراستۀ کالیفرا یا ملخهای شاخککوتاه (Caelifera) و اِنسیفرا یا ملخهای شاخکبلند (Ensifera) طبقه‌بندی میشود. کالیفرا خود به دو فرو - زیرراستۀ Acrididea و Tridactylidea تقسیم میشود. تمام ملخهای گروه نخست، غیر از بالاخانوادۀ Tetrigoidea، در گروه - بالاخانوادۀ Acridomorpha رده‌بندی میشود که شامل اغلب ملخهای شاخککوتاه است (Cigliano et al., 2021). این حشرات اغلب جهنده‌اند و پروازهایی کوتاه دارند؛ هرچند برخی گونه‌ها مثل ملخ صحرایی (Schistocerca gregaria Forskål, 1775) قادرند تا 150 کیلومتر در روز پرواز کنند (FAO, 2020). به فون راستبالان کشور به‌‌دلیل اهمیت اقتصادی از دیرباز توجه شده است. در سال 1930 خورشیدی Djalal Afshar سه عدد ملخ را از منطقۀ دماوند جمعآوری کرد و به موزۀ بریتانیا فرستاد و نمونههای ارسالی را ملخ‌شناس شهیر، Uvarov به نام Orphania elbursiana نام‌‌‌‌گذاری کرد. این نام بعدها به‌‌صورت Polysarcus elbursianus (Uvarov, 1930) تصحیح شد (Cigliano et al., 2021)؛ سپس وی ملخهای شاخکبلند و نقشۀ پراکنش آنها در کشور را شناسایی کرد و درنتیجه، نام 84 گونه متعلق به شش زیرخانواده تعیین شد (Afshar, 1936a, 1936b,1938). Uvarov (1938) طی پژوهشی ملخهای شاخکبلند در ایران و عراق را بررسی کرد و پراکنش جغرافیایی جنس‌های Pholidoptera و Medecticus را شرح داد؛ همچنین جنس‌ها و گونههای خانوادۀ Gryllotalpidae و Gryllidae را شناسایی کرد. 10 سال بعد، Alexandrov فون ملخهای شاخککوتاه شمال، شمال شرق و شمال غرب کشور را بررسی کرد (Alexandrov, 1947). Bey-Bienko در سال 1960 طی مقاله‌‌ای هفت گونه و سه زیرگونۀ جدید را از بالاخانوادۀ Acridoidea گزارش کرد که در طی سالهای 1954 تا 1965 میلادی از مناطق سیستان و بلوچستان و تفتان در ایران جمعآوری کرده بود (Dirsh and Uvarov, 1957; Bey-Bienko, 1960). در سال 1956، شادروان مهندس Mirzayans جنس‌ها و گونههای خانواده‌های Pamphagidae و Pyrgomorphidae را شناسایی و پراکنش جغرافیایی این دو خانواده در ایران را بررسی و در سال 1959 لیست راستبالان را تهیه و آن را در مجلۀ آفات و بیماری‌های گیاهی منتشر کرد (Mirzayans, 1998). آزمایش‌‌فرد در بررسی وسیع خود طی دورۀ دکتری تخصصی در دانشگاه تهران، ملخهای شاخککوتاه متعلق به زیرخانوادۀ Oedipodinae و Mofidi-Neyestanak طی دورۀ کارشناسی ارشد خود، راستبالان زیرراستۀ انسیفرا در ضلع جنوبی رشته‌‌کوه البرز را جمعآوری و شناسایی کردند (آزمایش‌‌فرد، 1368؛ Mofidi-Neyestanak, 1995). Mousavi-Rashed و همکاران (2019) تعداد 25 گونه را از دشت آزادگان خوزستان گزارش کردند. تاکنون، براساس درگاه رسمی ملخ‌شناسی (OSF) از زیرراستۀ ملخهای شاخککوتاه پنج خانواده، 21 زیرخانواده، 37 قبیله و 350 گونه در کشور شناسایی شده است (Cigliano et al., 2021). اگرچه فون راست‌بالانِ اغلب مناطق کشور تا حد زیادی مشخص شده است، فون حشرات استان ایلام و به‌‌ویژه راستبالان، تا قبل از این پژوهش به دلایل مختلف، ازجمله جنگ تحمیلی و وجود میدان‌های مین، موقعیت استراتژیک منطقه و دوری از پایتخت تا حد زیادی ناشناخته مانده بود؛ این در حالی است که اغلب این ملخ‌ها گیاهخوارند و برخی گونه‌ها از آفات گیاهان زراعی و بعضی باغی محسوب می‌شوند. قبل از بررسی حاضر، هیچ‌‌گونه پژوهش فونستیک متمرکزی دربارۀ تعیین فون راستبالان استان ایلام انجام نشده بود.
مواد و روش‌ها استان ایلام با مساحت حدود 19 هزار کیلومتر مربع در غرب کشور بین 31 درجه و 58 دقیقه تا 34 درجه و 15 دقیقۀ عرض شمالی نسبت به استوا و 45 درجه و 44 دقیقه تا 48 درجه و 10 دقیقۀ طول شرقی نسبت به نصف‌النهار گرینویچ قرار دارد. این استان از غرب با کشور عراق، از جنوب با استان خوزستان، از شرق با استان لرستان و از شمال با استان کرمانشاه همسایه است. استان ایلام ازنظر اقلیمی در ناحیه‌ای کوهستانی و نیمه‌‌گرم واقع شده است و بین 30 متر در جنوب تا 2754 متر در نواحی شرقی بالاتر از آب‌های آزاد ارتفاع دارد (Azizi et al., 2019). این استان کمابیش جنگلی محسوب میشود و پوشش گیاهی آن در مناطق کوهستانی بیشتر درختان انجیر، بلوط، زالزالک و بَنِه (پستۀ کوهی) (Pistacia terebinthus L.) است. در مناطق جنوبیِ استان، گیاهان علفی پوشش غالب منطقه محسوب میشود (Mahmoudian, 2006). طی سالهای 1394 تا 1396 بیش از 500 نمونۀ حشرۀ کامل با استفاده از تور حشره‌گیری از ارتفاعات، مزارع و مناطق مختلف استان ایلام جمعآوری شد (جدول 1). پس از آماده‌سازی و اتالۀ نمونه‌ها در آزمایشگاه، ویژگی‌های ریخت‌شناسی مانند تعداد، شکل، رنگ و اندازۀ خارها، شیارها، برجستگی‌ها و سایر تزئینات سر، قفس سینه و شکم و پیوست‌های آنها بررسی شد (شکل‌های 1، 2 و 3). شناسایی علمی نمونه‌ها با استفاده از کلیدهای معتبر (Mishchenko, 1952; Bey-Bienko and Mishchenko, 1963; Bey-Bienko, 1967; Ünal, 2007) انجام شد؛ سپس اسامی علمی با نمونههای از قبل نام‌‌گذاری‌‌شده در موزۀ حشرات هایک میرزایانس در موسسۀ تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور مطابقت داده و توسط نویسندۀ دوم مقاله و مسئول رسمی مرجع ملی شناسایی راست‌بال‌مانندهای ایران تأیید نام شد. نمونههای جمع‌آوری‌‌شده در موزۀ حشرات هایک میرزایانس مؤسسۀ تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور نگهداری دائمی میشود.
جدول 1- نام و مشخصات جغرافیایی مناطق نمونه‌برداری در استان ایلام
شکل 1- نقشۀ ایران و استان ایلام (نقشه برگرفته از Azizi et al., 2019)
نتایج در پژوهش حاضر سعی شد تا حد ممکن از تمام نقاط استان نمونه‌برداری انجام شود؛ ولی به‌‌دلیل صعب‌العبوربودن بعضی نقاط و همچنین به‌‌دلیل هم‌مرزبودن با کشور عراق و وجود مهمات باقی‌‌مانده از جنگ تحمیلی، امکان نمونه‌برداری از همۀ نقاط استان میسر نبود؛ بنابراین فون راستبالان استان ممکن است غنی‌تر از این مجموعه باشد. نتیجۀ بررسی فونستیک ملخهای بالاخانوادۀ شاخک‌کوتاه‌شکلان (Orthoptera: Acridomorpha) در استان ایلام تهیۀ فهرستی از 35 گونه است که از آنها، 29 گونه متعلق به خانوادۀ Acrididae، چهار گونه متعلق به خانوادۀ Pamphagidae و دو گونه متعلق به خانوادۀ Pyrgomorphidae است. تاکنون از استان ایلام فقط گونۀ Asiotmethis limbatus توسط نویسندگان نوشتار حاضر در جایگاه گزارش جدید برای فون ایران اعلام شده بود (Aref et al., 2020) و مابقی 34 گونه برای فون حشرات استان ایلام گزارش جدید محسوب میشود.
فهرست ملخهای شاخک‌کوتاه‌شکلان ایلام
خانوادۀACRIDIDAE زیرخانوادۀAcridinae گونۀ Acrida bicolor (Thunberg, 1815) ویژگی‌های کلیدی: حاشیۀ عقبی بالپوشها به طرف عقب دارای خمیدگی، طول آرولیوم (بالشک بین ناخن‌ها) بیش از نصف طول ناخن‌ها و حشرۀ کامل به رنگ سبز یا زرد مایل به قهوه‌ای. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-1): 3 نر و 6 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های مِهران 1 نر و 2 ماده (20/2/1395)، ایلام 1 نر و 2 ماده (30/3/1395)، ایوان 1 نر و 1 ماده (20/4/1395) و سیروان 1 ماده (11/4 /1395). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: کشورهای سواحل دریای مدیترانه، آفریقای مرکزی و ایران (Nayeem et al., 2013; Cigliano et al., 2021). گزارش پراکنش در ایران: خراسان رضوی، دامنههای البرز، قزوین (Jabbari et al., 2015) و ایلام.
گونۀ A. oxycephala (Pallas, 1771) ویژگی‌های کلیدی: کارینای جانبی پیش‌گرده موازی، راست یا کمی منحنی، حاشیۀ بال‌پوش به‌‌شدت دارای انحنا و به سمت عقب به‌‌طور تقریبی متقارن و آرولیوم نصف طول ناخن‌ها. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-2): 5 نر و 8 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های ایلام 2 نر و 1 ماده (30/3/1395)، مِهران 2 نر و 3 ماده (20/2/1395)، درهشهر 1 نر و 2 ماده (21/4/1395) و آبدانان 2 ماده. جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: کشورهای حاشیۀ دریای مدیترانه، ایران و قفقاز (Nayeem et al., 2013; Cigliano et al., 2021). گزارش پراکنش در ایران: گیلان، گلستان، خراسان رضوی، اردبیل، قزوین، آذربایجان شرقی، فارس، بوشهر، تهران (Jabbari et al., 2015) و ایلام.
زیرخانوادۀCyrtacanthacridinae گونۀ Anacridium aegyptium (Linnaeus, 1764) ویژگی‌های کلیدی: حشرۀ کامل بزرگ، پیش‌گرده در انتها زوایه‌‌دار، مثلثی‌‌شکل و دارای سه شیار عرضی، بال عقبی دارای نوار دودی، پیشانی تیرهرنگ، صفحۀ زیرجنسی سه‌‌لایه‌‌ای و سرکوس در حشرۀ نر کوتاه. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-3): 3 نر و 5 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های ایلام 1 نر (20/5/1396)، ایوان 1 نر و 1 ماده (19/4/1396)، چَرداوُل 1 نر (15/5/1396)، بَدره 1 ماده (21/5/1396)، مِهران 1 ماده (30/2/1396) و درهشهر 2 ماده (30/3/1396). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: شمال غربی اروپا، آفریقای مرکزی، غرب آسیا، افغانستان، عراق، ایران و قفقاز (Garai, 2010). گزارش پراکنش در ایران: ایلام، خراسان رضوی، اردبیل، قزوین، کرمانشاه، سیستان و بلوچستان، گلستان، بوشهر، فارس، سمنان، آذربایجان غربی (Jabbari et al., 2015) و ایلام.
گونۀ Schistocerca gregaria (Forskål, 1775) ویژگی‌های کلیدی: اندازۀ حشرۀ کامل بزرگ، سر گرد، بال‌پوش و بال‌های عقبی شفاف، پیش‌گرده پهن و رنگ حشره در فاز مهاجری زرد روشن و در فاز انفرادی رنگ قهوه‌ای روشن. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-4): 10 نر و 13 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های مِهران 1 ماده (30/3/1395)، دِهلُران 5 نر و 5 ماده (20/4/1396) و آبدانان 5 نر و 7 ماده (24/4/1396). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: شمال آفریقا، کویت، عربستان، اردن، عراق، آسیای میانه، پاکستان و ایران (FAO, 2020). گزارش پراکنش در ایران: ایلام، خوزستان، کرمانشاه، هرمزگان، کرمان، سیستان و بلوچستان و بوشهر (بابایی، 1399).
زیرخانوادۀ Calliptaminae گونۀ Calliptamus barbarus (Costa, 1836) ویژگی‌های کلیدی: اندازۀ بدن بزرگ، بالپوشها و بال‌های عقبی رشدیافته ولی کوتاهتر از شکم، بال عقبی در قاعده نارنجی و سطح داخلی ران پای عقبی دارای یک لکۀ تیرۀ به‌‌نسبت بزرگ به هم پیوسته. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-5): 10 نر و 18 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های چَرداوُل 4 نر و 10 ماده (20/4/1394)، ایلام 5 نر و 4 ماده (23/4/1394) و بَدره 1 نر و 4 ماده (21/4/1394). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: شمال آفریقا، قفقاز، ترکیه، افغانستان، مغولستان، غرب چین و ایران (Garai, 2010; Cigliano et al., 2021). گزارش پراکنش در ایران: لرستان، خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد، کرمانشاه، اراک، زنجان، آذربایجان غربی و شرقی، کردستان، قزوین، مازندران (Hodjat et al., 2018) و ایلام.
گونۀ C. coelesyriensis Giglio-Tos, 1893 نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-6):1 نر و 2 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های مِهران 1 نر و 1 ماده (3/3/1396) و ایلام 1 ماده (23/4/1396). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: ترکیه، ماورای قفقاز، ایران، لبنان و سوریه (Garai, 2010; Cigliano et al., 2021). گزارش پراکنش در ایران: خراسان رضوی، قزوین، سمنان، کرمان، تهران، همدان، سیستان و بلوچستان، کردستان، اردبیل، آذربایجان شرقی، مازندران (Mirzayans, 1959; Mohammadrezai and Mofidi-Neyestanak, 2012; Hossini and Mofidi-Neyestanak, 2014) و ایلام.
گونۀ C. italicus (Linnaeus, 1758) ویژگی‌های کلیدی: بال‌های عقبی در قاعده نارنجی یا قرمز، سطح داخلی ران پای عقبی دارای سه لکۀ تیرۀ مجزا و سرکوس دارای دندانۀ کوچک. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-7): 10 نر و 14 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های چَرداوُل 5 نر و 6 ماده (20/4/1396)، ایلام 3 نر و 4 ماده (23/4/1396)، مَلِکشاهی 2 نر و 2 ماده (2/5/1396) و بَدره 2 ماده (21/4/1396). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: شمال آفریقا، قفقاز، ایران، افغانستان، غرب پاکستان، مغولستان، غرب چین و سیبری (Garai, 2010; Cigliano et al., 2021). گزارش پراکنش در ایران: خوزستان، کرمانشاه، همدان، گلستان، اردبیل، قزوین، خوزستان، مازندران، خراسان رضوی و شمالی (Hodjat et al., 2018) و ایلام.
گونۀ C. turanicus Tarbinsky, 1930 ویژگی‌های کلیدی: اندازۀ حشرۀ کامل متوسط، بال عقبی شفاف و سطح داخلی ران پای عقبی بدون لکۀ تیره. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-8): 8 نر و 10 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های مِهران 3 نر و 4 ماده (10/3/1396)، ایلام 2 نر و 4 ماده (20/4/1396)، چَرداوُل 2 نر و 1 ماده (20/4/1396) و بَدره 1 نر و 1 ماده (21/4/1396). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: ایران، ترکیه، قفقاز، عراق و غرب اروپا (Garai, 2010; Cigliano et al., 2021). گزارش پراکنش در ایران :کردستان، گلستان، آذربایجان شرقی، گیلان، کرج (البرز)، خراسان شمالی (Mirzayans, 1959; Hosseyni and Mofidi-Neyestanak, 2014; Hodjat et al., 2018) و ایلام.
زیرخانوادۀ Dericorythinae گونۀ Dericorys albidula Serville, 1838 ویژگی‌های کلیدی: اندازۀ بدن متوسط، بدن حشرۀ کامل زردرنگ، شاخک نخ‌وش، پیش‌گرده در ناحیۀ کارینای میانی دارای برجستگی کوهان‌مانند، خار بین پاهای جلویی در ناحیۀ پیش‌‌سینه استوانه‌ای‌‌شکل، بالپوشها و بال‌ها رشدیافته و بال عقبی شفاف. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-9): 8 نر و 13 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های مِهران 4 نر و 5 ماده (20/4/1394)، دِهلُران 2 نر و 4 ماده (1/5/1394)، ایلام 1 نر و 2 ماده (20/4 1394) و ایوان 1 نر و 2 ماده (24/5/1394). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: شمال آفریقا، افغانستان، ترکمنستان، گرجستان، تاجیکستان، روسیه، پاکستان، ایران، عراق و سوریه (Garai, 2010; Cigliano et al., 2021). گزارش پراکنش در ایران: خراسان جنوبی، بلوچستان، قزوین، گلستان، مازندران، اصفهان، کرج (کوههای البرز)، لرستان (Jabbari et al., 2015) و ایلام.
زیرخانوادۀ Eyprepocnemidinae گونۀ Heteracris pterosticha (Fischer von Waldheim, 1833) ویژگی‌های کلیدی: اندازۀ بدن بزرگ، سر تا حدودی مورب، دارای نواری تیره و کلفت روی بدن که از انتهای سر شروع میشود و تا پیش‌گرده و قسمتی از بال امتداد دارد و همچنین دارای دو نوار ضخیم در دو طرف این نوار، بال‌پوش دارای لکه‌های سیاه، بال عقبی شفاف، فضای بین میان سینه باز و لوب‌های میان‌‌سینه‌ای مستطیلی‌‌شکل. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-10):10 نر و 11 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های مِهران 4 نر و 2 ماده (3/3/1396)، دِهلُران 2 نر و 3 ماده (10/3/1396)، آبدانان 2 نر و 4 ماده (15/3/1396) و ایوان 2 نر و 2 ماده (1/4/1396). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: غرب اروپا، شمال آفریقا و آسیا (Cigliano et al., 2021). پراکنش در ایران: کردستان، اردبیل، قزوین، حاشیۀ البرز، اصفهان، خراسان رضوی و جنوبی، کرمان، مازندران، گیلان، گلستان، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، فارس (Mirzayans, 1959) و ایلام.
زیرخانوادۀ Gomphocerinae گونۀ Chorthippus brunneus (Thunberg, 1815) ویژگی‌های کلیدی: اندازۀ بدن متوسط، رنگ بدن قهوه‌ای یا قهوه‌ای مایل به قرمز تا سبز روشن، سر مورب، شاخک نخ‌وش، چشم‌ها بیضی‌‌شکل، فضای بین میان سینه باز و طول آن از عرض کمی بیشتر، بالپوشها و بال‌ها رشدکرده و طول بالپوشها فراتر از انتهای شکم، سطح داخلی پاهای عقبی قهوه‌ای‌‌رنگ، اندازۀ مادهها 25 میلی‌متر و اندازۀ نرها 18 میلی‌متر. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-11): 5 نر و 7 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های مِهران 2 نر و 2 ماده (4/4/1395)، ایلام 2 نر و 2 ماده (5/5/1395) و دِهلُران 1 نر و 3 ماده (27/3/1395). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: غرب آسیا، آناتولی، جنوب اروپا و ایران (Cigliano et al., 2021). گزارش پراکنش در ایران: گلستان، فارس، آذربایجان غربی، کردستان و خراسان (Mirzayans, 1959; Hodjat et al., 2018) و ایلام.
گونۀ Dociostaurus hauensteini (Bolívar, 1893) ویژگی‌های کلیدی: در حالت جمع‌‌شدن انتهای بال‌پوش به نوک ران پای عقبی نمی‌رسد، حاشیۀ آخرین نیم‌‌حلقه‌های پشتیِ شکم دارای زائده‌‌های بزرگ و کشیده و در رأس این لبه‌ها گرد و پهن است و به‌‌طور تقریبی نصف سطح صفحۀ رومخرجی را می‌پوشاند، صفحۀ زیرجنسی پهن، طول بدن نرها 25 تا 30 میلی‌متر و طول بدن مادهها 26 تا 39 میلی‌متر و طول بالپوشها در نرها 5/8 تا 9 میلی‌متر و در مادهها 14 تا 5/16 میلی‌متر. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-12): 3 نر و 2 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان مِهران 3 نر و 2 ماده (27/2/1394). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: شمال آفریقا، جنوب اروپا و غرب آسیا شامل کشورهای سوریه، لبنان، عراق و ایران (Cigliano et al., 2021). گزارش پراکنش در ایران: خوزستان، قزوین، فارس (Mirzayans, 1959; Hosseyni and Mofidi-Neyestanak, 2014) و ایلام.
گونۀ D. maroccanus (Thunberg, 1815) ویژگی‌های کلیدی: انتهای بالپوشها (در حالت جمع‌‌شدن) به نوک ران پای عقبی می‌رسد، سرکوس به‌‌شدت کشیده و خمیده، ناحیۀ عقبی پیش‌گرده پهن‌تر از ناحیۀ جلویی، طول بالپوشها در نر 20 تا 27 و در ماده 26 تا 36 میلی‌متر و طول بدن حشرۀ ماده 22 تا 32 میلی‌متر و طول بدن حشرۀ نر 20 تا 27 میلی‌متر. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-13): 5 نر و 3 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های دِهلُران 3 نر و 1 ماده (1/3/1394) و مِهران 2 نر و 1 ماده (27/2/1394). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: جنوب آفریقا، خاورمیانه، آسیای مرکزی و غرب اروپا (Cigliano et al., 2021). پراکنش در ایران: کرمانشاه، خوزستان، کردستان، خراسان، گلستان، مازندران، فارس، سمنان، کرمان (Mirzayans, 1959; Hosseyni and Mofidi-Neyestanak, 2014) و ایلام.
گونۀ Ochrilidia tibialis (Fieber, 1853) ویژگی‌های کلیدی: اندازۀ بدن متوسط، شاخک شمشیری، سر مخروطی، کارینای میانی پیش‌گرده مشخص، بال‌پوش و بال رشدکرده و بال عقبی شفاف، ران پای عقبی کشیده و کمی بلند و آرولیوم قارچی‌‌شکل، اندازۀ نرها 24-26 میلی‌متر و اندازۀ مادهها 32-34 میلی‌متر و طول بال‌پوش در نرها 17 میلی‌متر و در مادهها 22 میلی‌متر. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-14): 18 نر و 15 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های ایلام 10 نر و 6 ماده (10/4/1397)، مِهران 5 نر و 5 ماده (15/4/1397) و مَلِکشاهی 3 نر و 4 ماده (20/5/1394). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: خاورمیانه، شمال آفریقا، غرب اروپا، ترکیه، افغانستان، عربستان، عراق، ایران، پاکستان، ازبکستان و تاجیکستان (Garai, 2010). پراکنش در ایران: کردستان، خوزستان، خراسان، آذربایجان، فارس، اصفهان (Mohammadrezai and Mofidi-Neyestanak, 2012; Hosseyni and Mofidi-Neyestanak, 2014) و ایلام.
گونۀ Stenohippus xanthus (Karny, 1907) ویژگی‌های کلیدی: بدن زردرنگ، شاخک کوتاه و نخ‌وش، دو خط از زیر چشم‌های مرکب ابتدا به‌‌صورت کمرنگ روی پیش‌گرده و با حاشیۀ قهوه‌ای به‌‌صورت واگرا هستند، در وسط پیش‌گرده با هم ترکیب شده‌‌اند و در ناحیۀ متازونا از هم دور می‌شوند. بالپوشها و بال‌ها رشدیافته ولی طول آنها کوتاهتر از شکم و انتهای ساق پای عقبی دارای دو جفت خار. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-15):3 نر و 2 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های مِهران 1 نر و 1 ماده (15/4/1395)، ایلام 1 ماده و 1 نر (10/4/1395) و ایوان 1 نر (15/4/1395). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: غرب آسیا، افغانستان، قفقاز و ایران (Garai, 2010). پراکنش در ایران: کردستان، کاشان، کرمان، یزد، اصفهان (Mirzayans, 1959) و ایلام.
زیرخانوادۀ Oedipodinae گونۀ Acrotylus insubricus (Scopoli, 1786) ویژگی‌های کلیدی: اندازۀ بدن متوسط، رنگ خاکستری با لکه‌های قهوه‌ای، بدن دارای موهای متراکم، انتهای متازونا فاقد زاویه، بالپوشها و بال‌ها رشدیافته، بالپوشها در انتها گرد و تیرهرنگ و بال‌های عقبی در قاعده به رنگ صورتی کمرنگ و دارای نوار قوسی تیرهرنگ، ساق پای عقبی قهوه‌ای‌‌رنگ و دارای 8-9 خار در بیرون و 10-12 خار در داخل و اندازۀ نرها 14-18 و اندازۀ مادهها 19-23 میلی‌متر. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-16): 8 نر و 12 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های ایلام 3 نر و 5 ماده (25/5/1395)، مِهران 2 نر و 3 ماده (4/4/1395) و دِهلُران 3 نر و 4 ماده (12/4/1395). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: مصر، کنیا، جنوب آفریقا، غرب اروپا، کویت، عراق، هند، ترکیه، ایران و اوراسیا (Haggag et al. 2008). گزارش پراکنش در ایران: اردبیل، گلستان، گیلان، قزوین، اصفهان، کرج (البرز)، سیستان و بلوچستان، تهران، زنجان، آذربایجان غربی و شرقی (Mirzayans, 1959; Hosseyni and Mofidi-Neyestanak, 2014) و ایلام.
گونۀ Aiolopus thalassinus (Fabricius, 1781) ویژگی‌های کلیدی: اندازۀ بدن متوسط، رنگ حشرۀ کامل متغیر و به رنگ‌های سبز تا زرد مایل به خاکستری، شاخک نخ‌وش و دارای 22-24 بند، پیش‌فرق پنج‌وجهی، چشم‌ها بیضی‌‌شکل، بال‌پوش طویل‌تر از ران عقبی، بال عقبی شفاف و اندازۀ نرها 9/16 و اندازۀ مادهها 4/27 میلی‌متر. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-17): 3 نر و 1 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های ایلام 2 نر و 1 ماده (25/5/1395) و ایوان 1 نر و 1 ماده (17/4/1395). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: غرب اروپا، رومانی، ترکیه، جنوب آفریقا، عراق، کویت، هند و ایران (Haggag et al. 2008). پراکنش در ایران: اردبیل، گلستان، مازندران، گیلان، اردبیل، کرج (دامنههای البرز)، سیستان و بلوچستان، آذربایجان شرقی، فارس، تهران (Mirzayans, 1959; Neyestanak, 2012; Mohammadrezai and Mofidi-Neyestanak, 2014) و ایلام.
گونۀ Locusta migratoria (Linnaeus, 1758) ویژگی‌های کلیدی: اندازۀ بدن بزرگ، رنگ حشرۀ کامل سبز، قهوه‌ای یا خاکستری روشن، دارای دو نوار در پشت چشم‌ها، چشم‌ها بیضی‌‌شکل، پیش‌گرده دارای نوارهای تیرۀ سراسری، کارینای میانی پیش‌گرده محدب، طول فضای بین میان‌سینه 25/1 تا 1/1 برابر عرض آن، بالپوشها و بال‌ها رشدیافته و بال عقبی بدون رنگ و شفاف، ساق پای عقبی قرمزرنگ، ساق پای عقبی در داخل دارای 11-15 خار و در بیرون دارای 11-13 خار، اندازۀ نرها 30-45 و مادهها 45-57 میلی‌متر، اندازۀ بال‌پوش نرها 35-43 و مادهها 40-55 میلی‌متر و دارای دو فرم مهاجری و انفرادی. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-18): 8 نر و 15 ماده. مناطق جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های مِهران 4 نر و 5 ماده (22/6/1396) و دِهلُران 4 نر و 10 ماده (15/6/1396). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: آنگولا، مصر، کنیا، لیبی، اوگاندا، مراکش، اتحادیۀ اروپا، کویت، ایران، قزاقستان و استرالیا (Haggag et al., 2008; Cigliano et al., 2021). گزارش پراکنش در ایران: خوزستان، کردستان، اردبیل، آذربایجان، خراسان رضوی، فارس (Mirzayans, 1959; Hosseyni and Mofidi-Neyestanak, 2014) و ایلام.
گونۀ Mioscirtus wagneri (Eversmann, 1859) ویژگی‌های کلیدی: بدن باریک و کشیده، رنگ بدن خاکستری، روی پیش‌گرده دو نوار روشن، بال‌پوش دارای دو نوار تیره و لکه‌‌ای سفیدرنگ، بال عقبی در قاعدۀ بال زردرنگ و دارای نواری تیرهرنگ، اندازۀ نرها 12-15 و مادهها 15-21 میلی‌متر و بال‌پوش نرها10-14 و مادهها 17-23 میلی‌متر. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-19): 2 نر و 2 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان مِهران 2 نر و 2 ماده (14/4 /1394). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: غرب اروپا، شمال آفریقا، روسیه، قزاقستان، چین، آسیای مرکزی، اوراسیا و ایران (Haggag et al., 2008). گزارش پراکنش در ایران: گلستان، گیلان، بوشهر، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، کرج (البرز)، کرمانشاه (Mirzayans, 1959; Mohammadrezai and Mofidi-Neyestanak, 2014) و ایلام.
گونۀ Oedipoda miniata (Pallas, 1771) ویژگی‌های کلیدی: اندازۀ بدن متوسط، پیش‌گرده ستبر و خشن، کارینای میانی در ناحیۀ پروزونا برجسته و متازونا در انتها زاویه‌دار و مثلثی‌‌شکل، بالپوشها و بال‌ها رشدیافته، بالپوشها دارای لکه‌‌ای تیره در نوک، بال‌های عقبی نارنجی یا قرمزرنگ و دارای نواری تیره در قاعده، ساق پای عقبی در داخل دارای 9-10 جفت خار و در بیرون دارای 10-11 جفت خار، آرولیوم کوچک، اندازۀ نرها 12-22 و اندازۀ مادهها 23 میلی‌متر. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-20): 10 نر و 11 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های مِهران 3 نر و 2 ماده (14/5/96)، دِهلُران 2 نر و 2 ماده (1/6/96)، ایلام 1 نر و 2 ماده (21/6/1395)، چَرداوُل 2 نر (23/4/1395) و درهشهر2 نر و 2 ماده (1/4/1395). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: قفقاز، تاجیکستان، آذربایجان، افغانستان، غرب پاکستان، هند، آسیای مرکزی، غرب سیبری، مصر و ایران (Garai, 2010; Cigliano et al., 2021). گزارش پراکنش در ایران: لرستان، اراک، خراسان رضوی، اردبیل، کردستان، قزوین، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی (Jabbari et al., 2015 Hosseyni and Mofidi-Neyestanak, 2014;) و ایلام.
گونۀ O. caerulescens (Linnaeus, 1758) ویژگی‌های کلیدی: پیشانی عمودی، پیش‌گرده زبر و خشن، کارینای میانی پیش‌گرده در ناحیۀ پروزونا برجسته، بالپوشها طویل و قهوه‌ای‌‌رنگ یا خاکستری، بال‌های عقبی در قاعده آبی‌‌رنگ و دارای نواری تیره، اندازۀ نرها 15-21 و اندازۀ مادهها 22-28 میلی‌متر. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-21): 4 نر و 3 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های ایلام 1 نر (21/6/1396)، چَرداوُل (3/2/1396)، درهشهر 2 نر و 2 ماده (1/4/1396) و مِهران 1 نر (14/5/1396). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: شمال آفریقا، غرب آسیا و اروپای مرکزی (Garai, 2010; Cigliano et al., 2021). گزارش پراکنش در ایران: کرج (دامنههای البرز)، گلستان، مازندران، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، کوههای زاگرس (Mirzayans, 1959; Mohammadrezai and Mofidi-Neyestanak, 2014) و ایلام.
گونۀ Oedaleus senegalensis (Krauss, 1877) ویژگی‌های کلیدی: اندازۀ حشرۀ کامل متوسط، بدن به رنگ سبز یا خاکستری مایل به قهوه‌ای، سر خاکستری و بیضی‌‌شکل، فرق سر پهن و وسیع، روی پیش‌گرده دارای الگوی X شکل، بال‌پوش دارای دو لکه و انتهای آن شفاف و بال عقبی شفاف و در قاعده دارای یک نوار تیرۀ قوسی. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-22): 9 نر و 12 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های مِهران 4 نر و 3 ماده (2/5/1394)، ایلام 2 نر و 2 ماده (21/5/1394)، مَلِکشاهی 1 نر و 1 ماده (27/5/1394)، چَرداوُل 1 نر و 2 ماده (3/4/1394)، سیروان 1 نر و 2 ماده (10/4/1394) و درهشهر 2 ماده (17/4/1396). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: آسیای مرکزی، قفقاز، داغستان، افغانستان، اتیوپی، کنگو، سودان، تانزانیا، هند و ایران (Haggag et al., 2008). گزارش پراکنش در ایران: خراسان رضوی، خوزستان، آذربایجان شرقی، کرمانشاه، تهران، کرج، کردستان، هرمزگان، اصفهان، فارس (Mirzayans, 1959; Mohammadrezai and Mofidi-Neyestanak, 2014; Hosseyni and Mofidi-Neyestanak, 2014) و ایلام.
گونۀ Pyrgodera armata Fischer von Waldheim, 1846 ویژگی‌های کلیدی: اندازه درشت، بدن ستبر، کارن طولی - میانی پیش‌گرده به‌‌شدت رشدکرده، بالپوشها دارای نوارهای قهوه‌ای و بال‌های زیرین دارای نوار پهن سرخ‌فام. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-23): 2 نر و 3 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های ایلام 1 نر و 1 ماده (15/4/1396) و چَرداوُل (21/4/1396). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: شرق اروپا، آسیای مرکزی، چین، مغولستان، شبه جزیرۀ کره، سیبری و ایران (Garai, 2010). گزارش پراکنش در ایران: آذربایجان غربی، گیلان، گلستان، کردستان، قزوین، کرج (البرز)، کهگیلویه و بویراحمد، فارس، مازندران، زنجان، تهران (Mirzayans, 1959; Hosseyni and Mofidi-Neyestanak, 2014; Jabbari et al., 2015) و ایلام.
گونۀ Sphingonotus caerulans (Linnaeus, 1767) ویژگی‌های کلیدی: بال‌های عقبی آبی‌‌رنگ یا آبی کمرنگ، بال‌پوش دارای نواری تیره با رنگ‌های متقارن ولی غیر سینوسی، صفحۀ بال عقبی به رنگ آبی یا قهوه‌ای، اندازۀ نرها 8/16-22 و مادهها 21-30 میلی‌متر، اندازۀ بال‌پوش نرها 9/18-24 و مادهها 7/23-28 میلی‌متر. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-24): 2 نر و 5 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های مِهران 1 نر و 1 ماده (5/5/1396)، دِهلُران 1 نر و 2 ماده (12/5/1396)، آبدانان 1 نر (25/3/1396) و مَلِکشاهی 2 ماده (20/4/1396). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: جنوب آفریقا، اروپای مرکزی، روسیه، قفقاز، هند، آسیای میانه، افغانستان، ایران و استرالیا (Haggag et al., 2008). گزارش پراکنش در ایران: کرج (دامنههای البرز)، گلستان، مازندران، آذربایجان غربی (Mirzayans, 1959; Mohammadrezai and Mofidi-Neyestanak, 2014) و ایلام.
گونۀ S. savignyi Saussure, 1884 ویژگی‌های کلیدی: بال‌پوش به رنگ قهوه‌ای و دارای دو نوار تیره، بال عقبی شفاف و دارای نواری تیره یا قهوه‌ای‌‌رنگ در قاعدۀ بال، اندازۀ نرها 21-22 و اندازۀ مادهها 30-38 میلی‌متر. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-25): 4 نر و 5 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های دِهلُران 2 نر و 1 ماده (2/2/1395)، مِهران 2 نر و 1 ماده (10/2/1395) و ایلام 4 ماده (4/4/1395). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: ترکیه، قفقاز و ایران (Haggag et al., 2008). گزارش پراکنش در ایران: کرمانشاه، خراسان رضوی و جنوبی، کرج (دامنههای البرز)، قزوین، بوشهر، گلستان، کرمان، بوشهر، سیستان و بلوچستان (Mirzayans, 1959; Mohammadrezai and Mofidi-Neyestanak, 2014) و ایلام.
گونۀ S. satrapes Saussure, 1884 ویژگی‌های کلیدی: بالپوشها خاکستری‌‌رنگ، بال‌های عقبی دارای یک، دو یا سه لکۀ مجزای قهوه‌ای‌‌رنگ، اندازۀ نرها 28-35 و اندازۀ مادهها 38-42 میلی‌متر. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-26): 10 نر و 12 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های دِهلُران 3 نر و 4 ماده (5/5/1396)، مِهران 2 نر و 2 ماده (5/5/1396)، ایلام3 نر و 3 ماده (6/4/1396)، آبدانان 2 نر و 1 ماده (3/3/1396) و سیروان 2 ماده (27/3/1396). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: ترکیه، ایران، عراق، شمال آفریقا، هند و ازبکستان (Haggag et al., 2008). گزارش پراکنش در ایران: خوزستان، کوههای زاگرس، سمنان، فارس، آذربایجان شرقی، تهران (Hashemi, 1976) و ایلام.
گونۀ S. octofasciatus (Serville, 1838) ویژگی‌های کلیدی: بال‌های عقبی بزرگ، قرمزرنگ و با دو نوار تیره: یکی در وسط و دیگری به‌‌صورت لکه‌‌ای در انتهای بال، اندازۀ نرها 22-24 و مادهها 32-34 میلی‌متر و اندازۀ بال‌پوش نرها 22-23 و مادهها 32-33 میلی‌متر. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-27): 5 نر و 8 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های مَلِکشاهی 2 نر و 1 ماده (20/4/1396)، مِهران 1 ماده و 1 نر (27/4/1396)، دِهلُران 2 نر و 2 ماده (2/2/1395)، آبدانان 2 ماده (3/3/1396) و درهشهر 2 ماده (40/4/1396). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: موریتانی، مصر، الجزایر، لیبی، مراکش، قفقاز، غرب اروپا، روسیه، مغولستان و ایران (Haggag et al., 2008). گزارش پراکنش در ایران: کرج (دامنههای البرز)، خراسان رضوی و جنوبی، اصفهان، هرمزگان، کرمان، فارس (Mirzayans, 1959; Mohammadrezai and Mofidi-Neyestanak, 2014) و ایلام.
گونۀ S. rubescens (Walker, 1870) ویژگی‌های کلیدی: رنگ حشرۀ کامل خاکستری روشن، شاخک نخ‌وش، پیش‌گرده زین‌‌شکل و دارای شیاری عرضی، بال‌پوش خاکستری‌‌رنگ و با نواری تیره در قاعدۀ بال، بال عقبی شفاف و جثه متوسط. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-28): 10 نر و 4 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های مِهران 2 نر و 3 ماده (20/4/1396)، دِهلُران 5 نر و 1 ماده (2/2 1395) و آبدانان 3 نر (3/3/1396). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: شمال آفریقا، یمن، مصر، افغانستان، عربستان، اسپانیا و ایران (Haggag et al., 2008). پراکنش در ایران: کردستان، ایلام، سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی، قزوین، تهران، هرمزگان، گلستان، کرمان (Mirzayans, 1959) و ایلام.
زیرخانوادۀ Truxalinae گونۀ Truxalis nasuta (Linnaeus, 1758) ویژگی‌های کلیدی: حشرات کامل به رنگ سبز یا قهوه‌ای روشن، شاخک شمشیری و 15بندی، طول شاخک با مجموع طول سر و پیش‌گرده برابر، فاقد گودی روی سر، بال‌پوش و بال رشدیافته و طویل‌تر از انتهای شکم و بال‌پوش سبزرنگ با خطوط قهوه‌ای، نارنجی و سفید. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-29): 12 نر و 6 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های مِهران 2 نر و 2 ماده (2/2/1396)، دِهلُران 3 نر و 2 ماده (10/2/1396)، آبدانان 4 نر و 1 ماده (3/3/1396)، چَرداوُل 1 نر (30/3/1396) و درهشهر 2 نر (15/4/1396). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: اروپا، جنوب مدیترانه، جنوب آسیا و ایران (Garai, 2010). پراکنش در ایران: اردبیل (Mirzayans, 1959) و ایلام.
خانوادۀPAMPHAGIDAE زیرخانوادۀThrinchinae گونۀ Asiotmethis limbatus (Charpentier, 1845) ویژگی‌های کلیدی: نوار تیرۀ بال‌های عقبی ناقص، بخش عقبی بال بدون نوار و شفاف و بخش میانی سطح داخلی ساق عقب به رنگ آبی مایل به بنفش. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-30): 4 نر و 5 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های مِهران 2 نر و 2 ماده (1/4/1395) و دِهلُران 2 نر و 3 ماده (10/4/1395). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: جنوب غربی اروپا، ایران و ترکیه (Ünal, 2007). پراکنش در ایران: ایلام (Aref et al., 2020).
گونۀ A.tauricus (Tarbinsky, 1930) ویژگی‌های کلیدی: فرق سر کمی فشرده، از دید کناری با شیب کم، ران عقب به رنگ قرمز غیر از لکۀ بنفش در قاعده و ساق عقب به‌‌طور کامل قرمزرنگ. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-31): 8 نر و 10 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های مِهران 5 نر و 6 ماده (1/4/1395) و دِهلُران 3 نر و 5 ماده (20/4/1395). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: مناطق معتدل قفقاز، ماوراء خزر، آذربایجان و ایران (Ünal, 2007). پراکنش در ایران: آذربایجان، گلستان (Ünal, 2007) و ایلام (Aref et al., 2020).
گونۀ Eremopeza reducta (Uvarov, 1934) ویژگی‌های کلیدی: دارای جثۀ متوسط، یک سوم انتهایی بال‌پوش شفاف و بال‌های زیرین در ناحیۀ میانی دارای یک نوار باریک سراسری و در انتها دارای یک لکۀ مشخص قهوه‌ای. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-32): 8 نر و 9 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های چَرداوُل 3 نر و 4 ماده (17/4/1396)، مِهران 2 نر و 3 ماده (10/3/1396) و دِهلُران 3 نر و 2 ماده (15/3/1396). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: عراق، سوریه، ترکیه و ایران (Ünal, 2007). گزارش پراکنش در ایران: بوشهر، خوزستان، فارس، مازندران (Ünal, 2016) و ایلام.
گونۀ E.soltanii Ünal, 2016 ویژگی‌های کلیدی: جثۀ بزرگ، بال عقبی سبز کمرنگ و دارای یک نوار هلالی‌‌شکل ناقص و نوک بال عقبی بدون لکۀ تیره. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-33): 3 نر و 7 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های مهران 2 نر و 5 ماده (10/3/1397) و دِهلُران 1 نر و 2 ماده (15/3/1396). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: ایران (Ünal, 2016). پراکنش در ایران: ایلام (Ünal, 2016). خانوادۀPYRGOMORPHIDAE زیرخانوادۀPyrgomorphinae گونۀ Chrotogonus trachypterus (Blanchard, 1836) ویژگی‌های کلیدی: سر باریک، شاخککوتاه و نخی‌‌شکل، بال‌پوش و بال عقبی کوتاه که به انتهای بدن نمی‌رسد، بدن ستبر و ران عقبی کوتاه و قوی. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-34): 3 نر و 2 ماده. مناطق و تاریخ جمعآوری در استان ایلام: شهرستان دِهلُران 3 نر و 2 ماده (22/5/1394). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: غرب اروپا، هند، پاکستان، افغانستان، ایران، عربستان سعودی و کشورهای آفریقایی شامل کامرون، نیجر، سودان و مصر (Cigliano et al., 2021). گزارش پراکنش در ایران: سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، هرمزگان، آذربایجان شرقی، فارس، یزد (1959; Mohammadrezai and Mofidi-Neyestanak, 2014; Mirzayans, 2018 Mirzayans,) و ایلام.
گونۀ Pyrgomorpha conica (Olivier, 1791) ویژگی‌های کلیدی: سر مخروطی‌‌شکل، شاخک خنجری‌‌شکل، بال‌پوش و بال عقبی رشدکرده، بدن باریک و استوانه‌ای، بدن حشرۀ بالغ سبز یا خاکستری و ران عقبی کشیده. نمونههای مطالعه‌‌شده (شکل 2-35): 13 نر و 20 ماده. مناطق جمعآوری در استان ایلام: شهرستان‌های مهران 4 نر و 5 ماده (7/3/1396)، ایلام 3 نر و 3 ماده (15/3/1396)، چَرداوُل 2 نر و 3 ماده (30/3/1396)، ایوان 2 نر و3 ماده، مَلِکشاهی 2 نر و 2 ماده (2/4/1396)، دِهلُران 1 نر و 2 ماده (22/5/1396) و آبدانان 2 نر و 2 ماده (2/6/1396). جمع‌آوری‌‌کننده: عارف حجت. گزارش پراکنش در جهان: اروپای مرکزی، ایران، افغانستان، هند، پاکستان، ازبکستان، ترکیه و تاجیکستان Garai, 2010)). پراکنش در ایران: تهران، خراسان جنوبی، کرمانشاه، اراک، کردستان، اردبیل، قزوین، آذربایجان غربی و شرقی، فارس، سیستان و بلوچستان (Mirzayans, 1959) و ایلام.
شکل 2- نمای جانبی ملخهای شاخککوتاه بالغ استان ایلام (مقیاس یک سانتی‌‌متر):
سپاسگزاری نویسندۀ اول از همکاری ارزشمند کادر آموزشی دانشگاه علوم تحقیقات تهران، به‌‌ویژه استاد فقید شادروان دکتر شجاعی سپاسگزاری می‌‌کند؛ همچنین نویسندگان از مدیریت مؤسسۀ تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور و موزۀ حشرات هایک میرزایانس به‌‌دلیل در اختیار گذاشتن فضای پژوهشی در موزه قدردانی می‌‌کنند. این پژوهش طی دورۀ دکتری نویسندۀ اول انجام شده است.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | |||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آزمایش‌‌فرد، پ. 1368. کلید شناسایی ملخهای Sphingonotus Fieb در کرج و حومه. نامة انجمن حشرهشناسی ایران، 10(1 و 2)، 17-35. بابایی، م. 1399. چالش‌‌ها و راهکارهای پیشگیری و مبارزه با آفت ملخ صحرایی، دفتر مطالعات زیربنایی (گروه کشاورزی و توسعۀ روستایی). مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. 17 (1 و 4)، مورخ 10/4/1399.
Afshar, D. (1936a). Les insects nuisibles au cotonnier en Iran. Tehran: Ministry of Agriculture (in Persian). Afshar, D. (1936b). Les insectes nuisibles aux pistachiers, figuiers, amandiers et noyers en Iran. Tehran: Ministry of Agriculture (in Persian). Afshar, D. (1938). Pest of summer crops, vegetables, industrial plants and forages in Iran and their control. Tehran: Ministry of Agriculture (in Persian). Alexandrov, N. V. (1947). Les Acridiens des regions nord, nord-est et nord-ouest de l''Iran. Entomologie et Phytopathologie Appliquées, Téhran, 3, 6-15; Téhran [Persian, French summary]. Aref, H., Mofidi-Neyestank, M., Shodjai, M., & Imani, S. (2020). Iranian species of the genus Asiotmethis (Orthoptera: Pamphagidae) and new record for the Iranian fauna. Journal of Entomological Society of Iran, 40, 267–275 (in Persian). Azizi, E., Tavakoli, M., Karimi, H., & Faramarzi, M. (2019). Evaluating the efficiency of the neural network to other methods in predicting drought in arid and semi-arid regions of western Iran. Arabian Journal of Geosciences, 12(15), 1–16. Bey-Bienko, G. Y. (1960). New Iranian Acridiodea (Ereebrrsseder Entomologishen Reisen will, Ricter in Iran. Stuttgart: Stuttgarter Beiträge zur Naturkunde. Bey-Bienko, G. Y. (1967). Key to the Insects of the European USSR. (n.p). Bey-Bienko, G. Y., & Mishchenko, L. L. (1963). Locusts and grasshopper of the USSR and adjacent countries. Academy of the USSR. Cigliano, M. M., Braun, H., Eades, D. C., & Otte, D. (2021). Orthoptera Species File. Version 5.0/5.0. Retrieved from orthoptera.speciesfile.org. On: 22 May 2021 Dirsh, V. M., & Uvarov, B. P. (1957). An interesting grasshopper from Iran. Journal of Entomologische Berichte Amsterdam, 17, 24–26. Food and Agriculture Organization (FAO) (2020). Desert Locust. Rome. Retrieved from fao.org/locusts/en. On: 6 June 2021. Garai, G. A. (2010). Contribution to the knowledge of the Iranian Orthopteroid insects I. (Plates 61, 62). Esperiana, 15, 393-417 Haggag, A. A., El-Moursy, A. A., El-Hawagry, M. A., & Abdel-Dayem, M. S. (2008). Systematic studies on the subfamily Oedipoinae (Acrididae, Orthoptera) from Egypt excluing genus Sphingontus Fieber. Bulletin of the Entomological Society of Egypt, 85, 121–161. Hashemi, A. (1976). List of Orthoptera from province of Fars. Journal of Entomolgyical Socity of Iran, 3(12), 113–121. Hodjat, S. H., Medi, T., Marjan, S., & Bernard, D. (2018). Ataxonomic review of recoded species of Caelifera (Orthoptera) in Iran. Materiaux Orhopteriqes, 23, 35-75. Hosseini, S. A., & Mofidi-Neyestanak, M. (2014). An investigatin offauna and taxonomy of Orthoptera (Hexapoda) in Kurdistan province, Iran. Entomology Journal of Agricultural Crops, 1(3), 9–26. Jabbari, A., Modrres-Awal, M., Fekrat, L., & Krimi, J. (2015). On the short-horned grasshopper (Orthoptera: Caelifera) fauna of northeastern Iran with some information on sweep sampling capture rate. Iranian Journal of Animal Biosystematics, 11(1), 33–42. Mahmoudian, H. (2006). An introduction to the geography of Ilam Province. Tehran: Gouyesh Publication (in Persian). Mirzayans, H. (1959). Liste des Orthopteres et leurs distribution en Iran. Entomologie et Phytopathologie Appliquées, 18, 10–28. Mirzayans, H. (1998). Insects of Iran. The list of Orthoptera in the insect collection of Plant Pests and Diseases Research Institute of Iran. Pamphagidae and Pyrgomorphidae. Tehran: Plant Pests and Diseases Reseach Institute, Insect Taxonomy Research Department, Entomological Publications. Mishchenko, L. (1952). Fauna of USSR and its immediate neighbours. Zoological Academy of Sciences of the USSR. Mofidi-Neyestanak, M. (1995). Investigation on the long-horned grasshoppers of Ghazvin-to-Damavand distinct and the biology of Platycleis (Platycleis) escalerai Iranica Ram. (Orth., Tettigoniidae) in vitro. M.Sc. in Agricultural Entomology, Chamran University, Ahvaz, Iran (in Persian). Mohammadrezai, R., & Mofidi-Neyestanak, M. (2012). Study on the orthopteran fauna of the southern slopes of Elburz Mountains between Buinzahra and Takestan, Iran. Journal of Field Crop Entomology, 1(2), 1–14 (in Persian). Mousavi-Rashed, S. Y., Mofidi-Neyestanak, M., & Shahbazi, F. (2019). Faunistic study of Caelifera (Insecta: Orthoptera) in Dasht-e Azadegan County, Khuzestan Province, Iran. Journal of Insect Biodiversity and Systematics, 4(3), 183–196. Nayeem, M. R., Usmani, M. K., & Akhtar, M. H. (2013). Preliminary checklist of grasshoppers and locust fauna (Orthoptera: Acrididae) of Bihar, India. World Journal of Applied Sciences and Research, 3(1), 35–38. Ünal, M. (2007). Genus Asiotmethis. Uvarov (Orthoptera, Pamphagidae) from turkey with a checklist of known taxa. Journal of Orthoptera Research, 16(2), 191–197. Ünal, M. (2016). Pamphagidae (Orthoptera: Acridoidea) from the Palaearctic Region: taxonomy, classification, keys to genera and a review of the tribe Nocarodeini I. Bolívar. Zootaxa, 4206(1), 1–223. Uvarov, B. P. (1938). Orthoptera from Iraq and Iran. Zoological Series of Field Museum of Natural History, 20, 439–451. | |||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 988 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 452 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||