تعداد نشریات | 43 |
تعداد شمارهها | 1,639 |
تعداد مقالات | 13,330 |
تعداد مشاهده مقاله | 29,905,437 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 11,960,386 |
مطالعۀ تاکسونومی عددی جنس Artemisia L.(Asteraceae) در استان اصفهان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
تاکسونومی و بیوسیستماتیک | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مقاله 2، دوره 13، شماره 47، شهریور 1400، صفحه 1-14 اصل مقاله (1.21 M) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/tbj.2021.128617.1159 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نویسندگان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
زهرا کربلایی1؛ غلامرضا بلالی2؛ آزاده اخوان روفیگر* 3؛ علی باقری4 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1دانشجوی کارشناسی ارشد گروه زیستشناسی گیاهی و جانوری، دانشکدۀ علوم و فناوریهای زیستی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2دانشیار گروه زیست شناسی گیاهی و جانوری، دانشکده علوم و فناوریهای زیستی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3استادیار پژوهش، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اصفهان، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
4استادیار گروه زیستشناسی گیاهی و جانوری، دانشکدۀ علوم و فناوریهای زیستی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
چکیده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Artemisia L. بزرگترین جنس قبیلۀ Anthemideaeو یکی از جنسهای بزرگ در خانوادۀAsteraceae است. در سطح جهانی، تعداد گونههای این جنس بیش از 500 گونه است که در کشور ایران 34 گونه و در استان اصفهان هشت گونه از آن گزارش شده است. پراکنش وسیع گونههای Artemisia در ایران، این جنس را عنصر غالب رویشگاههای ایرانی - تورانی کرده است. بهمنظور مطالعات ریختشناسی جنس Artemisia، صفات کمی و کیفی مربوط به ساختارهای زایشی و رویشی گیاه در 64 نمونۀ مطالعهشده، جمعآوری شد؛ سپس براساس صفات ریختشناسی استخراجشده از گونهها و با استفاده از نرمافزارهای 6.5 GenAlExو2.02 NTsys نمودارهای خوشهای و تجزیه به مؤلفۀ اصلی(PCoA) رسم شد. در نمودار خوشهای، گونههای سه زیرجنسSeriphidium Besser ex Less. ، Dracunculus Besser Rydb. و Artemisia در خوشههای مجزا و در کنار هم قرار گرفتند و نتایج پژوهش حاضر نشان داد برخی صفات مانند جنسیت و حالت گلهای کلاپرک، وضعیت کرک در ساقه و نهنج، وجودداشتن یا وجودنداشتن دمبرگ برگهای قاعدهای و میانی، وضعیت کرک در دو طرف سطح برگ و نیز شکل برگههای بیرونی و پوشش کرکی آنها، ارزش تاکسونومیکی بیشتری دارند. درنهایت، کلید شناسایی گونههای Artemisia استان اصفهان تهیه شد. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
کلیدواژهها | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Artemisia؛ تاکسونومی؛ پراکنش؛ استان اصفهان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
اصل مقاله | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مقدمه جنس Artemisia L. یکی از جنسهای بزرگ و متنوع متعلق به قبیلۀ Anthemideae و تیرۀ Asteraceae است (Zeb et al., 2019). نام یونانیArtemisia از کلمۀ Artemis گرفته شده است که به کلمۀ دیانا به معنای الهۀ یونانی معطوف میشود (Willcox, 2009). از منظر تاریخی، گیاه Artemisia اغلب در جایگاه گیاه دارویی شناخته میشود (Shah, 2014). بسیاری از گونههای این جنس ارزش اقتصادی زیادی دارند؛ مانند گیاه دارویی (A. santolina Schrenk، داروی ضد انگل و L. A. annua، منبع جدیدی برای داروی ضد مالاریا)، غذا (A. dracunculus L. (ترخون) برای چاشنی غذا)، گیاه علوفهای (A. sieberi Bess.)، گیاه زینتی (L. A. absinthium و A. stelleriana Bess.) و ایجاد حاصلخیزی خاک در زیستگاههای تخریبشده (A. vulgaris Burm.f. و A. ludoviciana Besser.) (Hayat et al., 2009a; Garcia et al., 2011). در سطح جهانی، جنس Artemisia دارای بیش از 500 گونه است و ازنظر پراکنش، توزیع آن در نیمکرۀ شمالی بیشتر از نیمکرۀ جنوبی است؛ به طوری که براساس اطلاعات بهدستآمده تنها 10 گونه در نیمکرۀ جنوبی دیده میشود. تعداد 180 گونه Artemisia در منطقۀ خاورمیانه وجود دارد، 34 گونه از آن در ایران میروید (Valles, 2005; Kapustina et al., 2006; Ghahreman et al., 2007; Nourbakhsh et al., 2008; Janackovic et al., 2021) و بهطور تقریبی در کلیۀ مناطق رویشی کشور شامل نواحی هیرکانی، صحرا - سندی و ایرانی - تورانی گونههایی از آن مشاهده میشود (Ghasemi et al., 2011). در استان اصفهان نیز هشت گونۀ Artemisia به نامهای A. vulgaris Burm.f.، A. haussknechtii Boiss. و A. persica Boiss. از زیرجنس Artemisia، A. scoparia Rich. ex Besser از زیرجنس Dracunculus Besser Rydb. و A. deserti Krasch.، A. oliveriana Bunge، A. sieberi Besser و A. aucheri Boiss. از زیرجنسSeriphidium Besser ex Less. گزارش شده است. گونههای درمنۀ دشتی (Artemisia sieberi) و درمنۀ کوهی (Artemisia aucheri) پراکنش وسیعی در سطح استان اصفهان دارند؛ به طوری که از مجموع 25/6 میلیون هکتار مساحت مراتع استان، این دو گونه بیش از 4 میلیون هکتار را به خود اختصاص دادهاند (Yaghmaei et al., 2009). با توجه به مطالب یادشده بهدلیل کاملنبودن تحقیقات دربارۀ جنس Artemisia، استفاده از این منبع بزرگ و ارزشمند گیاهی با مشکلاتی مواجه است. بیشتر پژوهشهای تاکسونومیک انجامشده روی گونههایی خاص از جنس Artemisia بوده یا با نام بررسیهای فلوریستیکی درخصوص کل گیاهان منطقه انجام گرفته است؛ بنابراین مطالعاتی انجام نشده است که در آن همۀ گونههای جنس Artemisia در بخشهای مختلف استان بررسی شده باشد؛ بر همین اساس و بهعلت اهمیت چشمگیر این گیاه، بهعلت وسعت زیاد درمنهزارها در استان و همچنین بهدلیل خواص دارویی و ارزش تغذیهای آن، در این پژوهش سعی شده است جنس Artemisia در بخشهای مختلف استان اصفهان بررسی دقیق تاکسونومیکی شود.
مواد و روشها مواد گیاهی شامل 64 نمونه از بازدیدهای صحرایی و نمونههای موجود در هرباریوم مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان (SFAHAN) و هرباریوم دانشگاه اصفهان (HUI) است (جدول 1)؛ همچنین بهمنظور بررسیهای جامعتر، نمونههای تیپ گونههای مطالعهشده در هرباریومهای مطرح دنیا، نظیر هرباریوم وین (W)، کیو (K)، پاریس (P) و ژنو (G) مشاهده شد. در مرحلۀ بعد، این نمونهها با استفاده از منابع مختلف ازجمله فلورا ایرانیکا (Podlech, 1986)، فلور ایران (Mozaffarian, 2008)، فلور چین (Ling et al., 2006)، فلور پاکستان (Ghafoor, 2002) و فلور ترکیه (Cullen, 1975) مطابقت داده شد؛ سپس 60 صفت ریختشناسی (47 صفت کیفی و 13 صفت کمی) با استفاده از لوپ و با بزرگنماییهای مختلف، بهصورت دوحالته تعریف و کدگذاری شد. بهمنظور تحلیل دادهها، ابتدا صفات کمی و کیفی بهصورت دادههای خام در نرمافزار Excel ثبت و میزان شباهت گونهها با استفاده از ضریب تشابه جاکارد، محاسبه و روابط بین گونهها بهصورت دندروگرام در نرمافزار2.02 NTsys نشان داده شد؛ همچنین با استفاده از نرمافزار 6.5 GenAlex، نمودار تجزیه به مؤلفۀ اصلی (PCoA) برای کاهش حجم دادهها و تجزیه و تحلیل بهتر آنها نمایش داده شد.
جدول 1- نمونههای مطالعهشدۀ گونههای جنس Artemisia
نتایج 64 نمونه از هشت گونۀ مختلفArtemsia در هرباریوم مشاهده و قسمتهای مختلف آن زیر لوپ بررسی شد (شکل 1). نمونههایی نیز در طبیعت مشاهده و جمعآوری شد (شکل 2). با توجه به نتایج بهدستآمده از مشاهدات ریختشناسی، 60 صفت کمی و کیفی (47 صفت کیفی و 13 صفت کمی) با استفاده از لوپ و با بزرگنماییهای مختلف، بهصورت دوحالته تعریف و کدگذاری شد (جدول 2 و 3)؛ بر این اساس با بررسی گونههای مختلف Artemisia، پراکنش تقریبی و محدودۀ انتشار جغرافیایی گونهها در استان اصفهان مشخص شد (شکل 3). طبق دندورگرام که حاصل بررسی صفات ریختشناسی و آنالیز عددی مبتنیبر روش UPGMA و نرمافزارNTsys 2.02 است، چهار خوشه یا گروه اصلی معرفی شد (شکل 4). بهطور کلی، گروه اول شامل گونههای A. aucheri، deserti A. و A. oliveriana و همچنین گونۀ A. sieberi، گروه دوم شامل گونۀA. scoparia ، گروه سوم شامل گونۀ A. vulgaris و گروه چهارم شامل گونههای A. haussknechtii و A. persica است؛ بر این اساس گونههای A. aucheri، A. deserti، A. oliveriana و A. sieberi مربوط به زیرجنس Seriphidium در کنار هم قرار گرفتهاند و بیشترین شباهت را دارند و گونههای A. persica، A. vulgaris و A. haussknechtii نیز از زیرجنس Artemisia در کنار هم در یک خوشۀ کلی قرار گرفتهاند. گونۀ A. scoparia از زیرجنس Dracunculus نیز در خوشهای مجزا مابین دو زیرجنس فوق واقع شده است. نتایج حاصل از تجزیه به مختصات اصلی (PCoA) نیز گونههای مختلف جنس Artemisia را بهطور تقریبی همانند نمودار تجزیۀ خوشهای در چهار گروه مختلف نشان میدهد؛ با این تفاوت که گونۀ A. scoparia در گروهی مجزا قرار نگرفته و با گونههایA. oliveriana ،A. deserti و A. aucheri همگروه شده است؛ همچنین گونۀ A. vulgaris نیز بهصورت گونهای مجزا در سمت چپ و بالای نمودار واقع شده است (شکل 5).
جدول 2- صفات کمی استخراجشده از گونههای مختلف Artemisia استان اصفهان
شکل 1- تصاویر برگهای ساقهای هشت گونۀ مختلف Artemisia در زیرلوپ: A: A. scoparia, B: A. sieberi, C: A. vulgaris, D: A. aucheri, E: A. oliveriana, F: A. deserti, G: A. haussknechtii, H: A. persica.
جدول 3- صفات کیفی استخراجشده از گونههای مختلف Artemisia استان اصفهان
شکل 2- تصویر گونۀ A. oliveriana (A و B) و گونۀ A. haussknechtii (C و D) در طبیعت شکل 3- محدودۀ تقریبی پراکنش و انتشار گونههای Artemisia استان اصفهان
شکل 4- دندروگرام حاصل از بررسی دادههای ریختشناسی 64 گونۀ Artemisia و آنالیز عددی از نرمافزار NTsys 2.02
شکل 5- نمودار تجزیه به مؤلفۀ اصلی براساس دادههای ریختشناسی 64 گونۀ Artemisia با استفاده از نرمافزار GenAlEx 6.5
کلید شناسایی گونههای مختلفArtemisia در استان اصفهان
کپهها جورجنس (گلهای کناری و مرکزی نرماده با تعدادی گلهای بهطور عملی عقیم)..........................................6
نهنج کرکدار..........................................................................................................................................................5
گیاهی چندساله، ساقهها اغلب چندتایی و از قاعده منشعب.........................................................................................4
گیاهی به ارتفاع 35 تا 80 سانتیمتر و گاهی گسترده روی زمین. گل آذین پانیکول متراکم.........................................5
برگهای میانی و قاعدهای بدون دمبرگ....................................................................................................................6
برگها یک تا چهار بار شانهای، با قطعات کامل یا بریدۀ دندانهای................................................................................7
کپهها استوانهای تا تخممرغی بزرگ، برگههای گریبانی کرکدار. برگها در حالت جوانی کرکدار..........................9
پانیکول پهن و کروی، فاقد انشعابات ثانویه در پانیکول، با شاخههای کوتاه و اغلب نزدیک به هم..................A. persica
بحث براساس نتایج حاصل از آنالیز خوشهای، گونههای مربوط به زیرجنس Seriphidiumبیشترین فراوانی را در سطح استان اصفهان و بیشترین شباهت را به گونۀ زیرجنس Dracunculus دارد. طبق مطالعات Haghighi و همکاران (2014) و بررسی روابط فیلوژنیتیک این سه زیرجنس، به ارتباط نزدیک دو زیرجنس Seriphidium وDracunculus اشاره شده است؛ بنابراین نتایج حاصل از دادههای ریختشناسی، نتایج بهدستآمده از بررسیهای مولکولی و فیلوژنی را تأیید میکند. اگر فاکتور ارتفاع از سطح دریا را در بین گونههای مختلف Artemisiaلحاظ کنیم، مشاهده میشود گونههای مربوط به زیرجنس Seriphidium (A. deserti، A. oliveriana، A. sieberi وA. aucheri ) اغلب در ارتفاعات متوسط رو به پایین (1200 تا 2500 متر)، زیرجنس Dracunculus (A. scoparia) در ارتفاعات پست و پایین (800 تا 1900 متر) و زیرجنس Artemisia (A. haussknechtii و A. persica) در بیشتر مواقع، در ارتفاعات بلند (2000 تا 3500 متر) در سطح استان اصفهان حضور دارند. گونۀ A. sieberi اغلب در شرق اصفهان و در مناطق خشک و نیمهبیابانی استان دیده میشود که نشان میدهد این گونه نیاز دمایی بهنسبت زیاد و نیاز بارندگی کمتری دارد (Amiri et al., 2019). گونههای A. haussknechtii، A. oliveriana و A. persica نیز اغلب در غرب و شمال غرب استان اصفهان پراکنش دارند. در دندروگرام، دو کلاد اصلی دیده شده است و دلیل این تقسیمبندی را وضعیت جنس گلها در کلاپرک و به عبارت دیگر، جورجنس (هموگاموس) یا ناجورجنس (هتروگاموس) بودن گلها مشخص میکند؛ بنابراین در بین صفتهای انتخابشده، صفات حالت کلاپرک، وضعیت کلاپرک ازنظر دمگل، وضعیت کرک در نهنج، نوع پانیکول، وضعیت وجود دمبرگ برگهای قاعدهای، دمبرگ برگهای میانی، وضعیت کرک سطح تحتانی برگ، وضعیت کرک سطح فوقانی برگ، رنگ ساقه، شکل برگۀ بیرونی و وضعیت کرک برگۀ بیرونی که در بین گونهها بیشترین تفاوت را دارند، جزء صفات افتراقی و ارزشمند ازلحاظ تاکسونومی برشمرده میشود. سایر صفات انتخابی نظیر رنگ گلها، اندازۀ برگههای گریبانی، حاشیۀ برگهای لابهلای گل آذین، شکل پهنک برگهای میانی و نحوۀ توزیع برگها روی ساقه، بین گونههای Artemisia تشابه زیادی دارند و بنابراین ازلحاظ تاکسونومی ارزش چندانی ندارند. صفات کمی نیز بهدلیل تأثیرگرفتن زیاد از شرایط اکولوژیکی و اقلیمی، همپوشانی زیادی با صفات کیفی دارند و صفات افتراقی و شاخص ازلحاظ تاکسونومی به حساب نمیآیند (Gurcharan, 2004). براساس آنالیزهای خوشهای، دو گونۀ A. deserti و A. oliveriana در سطح تشابه 70 درصد قرار گرفتهاند و بیشترین شباهت را نسبت به هم دارند و تفاوتهای این دو گونه اغلب برمبنای شکل برگ، وضعیت دمبرگ در برگهای قاعدهای و حالت کلاپرک است. دو گونۀ A. haussknechtii و A. aucheri براساس دندروگرام، در دورترین فاصله نسبت به هم قرار گرفتهاند؛ اما ازنظر پراکنش جغرافیایی، در کنار هم (در شمال غرب و غرب استان اصفهان) واقع شدهاند و این دو گیاه، با وجود شرایط اقلیمی و محیطی بهطور تقریبی یکنواخت، ازنظر فیزیونومی و ریختشناسی تفاوت شایان توجهی را نشان میدهند.
جمعبندی در پژوهش حاضر تلاش شد با بررسی تعداد زیادی از نمونههای هرباریومی جنس Artemisia از مناطق مختلف استان و نیز با بررسی تصاویر نمونههای تیپ، لیست کاملی از گونههای Artemisia استان اصفهان به همراه کلید شناسایی آن ارائه شود. به نظر میرسد با توجه به تنوع زیاد صفات ریختشناسی در بین جمعیتها و حتی بین افراد یک جمعیت، این صفات بهتنهایی پاسخگوی پرسشهای تاکسونومی این جنس نیست؛ البته به این نکته نیز باید اشاره کرد که هرچند صفات ریختشناسی از شرایط محیطی و اکولوژیکی تأثیر میگیرد و ارزشگذاری صفات با مشکلاتی مواجه است، این صفات به نوعی در تقویت نتایجی که براساس دادههای فیلوژنی مولکولی به دست آمده است و نیز در تعیین روابط خویشاوندی جدید، اطلاعات بسیاری را فراهم میکند؛ بنابراین با وجود مؤثربودن دادههای مولکولی، دادههای ریختشناسی همچنان در جایگاه دادههایی محکم و قاطع برای مطالعات سیستماتیک گیاهی باقی خواهد ماند.
سپاسگزاری نویسندگان از دانشگاه اصفهان برای تصویب و تأمین مالی این پروژه و از مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان بهدلیل همکاری و استفاده از هرباریوم سپاسگزاری میکنند.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مراجع | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Amiri, M., Tarkesh, M., & Jafari, R. (2019). Predicting the Distribution of Artemisia Sieberi Besser under Climate Change in the Steppe and Semi-steppe of Iran-Touranian region. Journal of Desert Management, 7(13), 29-48 (in Persian). Cullen, J. (1975). Artemisia L. In: Davis, P. H. (Ed.) Flora of Turkey and the east Aegean Islands Edinburgh University Press. Garcia, S., McArthur, E. D., Pellicer, J., Sanderson, S. C., Vallès, J., & Garnatje, T. (2011). A Molecular Phylogenetic Approach to Western North America Endemic Artemisia and Allies (Asteraceae): Untangling the Sagebrushes. American Journal of Botany, 98(4), 638-653. Ghafoor, A. (2002). Flora of Pakistan, Asteraceae(I)-Anthemideae.In:Ali, S. L. and Qaiser,M. (Eds.) Flora of Pakistan. Missouri Botanical Garden, St. Louis, Missouri. Ghahreman, A., Nourbakhsh, N., Mehdi, G. K., & Attar, F. (2007). Pollen Morphology of Artemisia L. (Asteraceae) in Iran. Iranian Journal of Botany, 13(1), 21-29. Ghasemi, F., & Jalili, A. (2011). A Study of Anatomical Characters in Artemisia L. from Central Areas of Iran. Watershed Management Researches Journal, 4(89), 52-61. Gurcharan, S. (2004). Plant Systematics: An Integrated Approach. Enfield: Science Publishers. Haghighi, A. R., Belduz, A. O., Vahed, M. M., Coskuncelebi, K., & Terzioglu, S. (2014). Phylogenetic Relationships among Artemisia Species based on Nuclear ITS and Chloroplast psbA-trnH DNA Markers. Biologia, 69(7), 834-839. Hayat, M. Q., Ashraf, M., Khan, M. A., Mahmood, T., Ahmad, M., & Jabeen, S. (2009). Phylogeny of Artemisia L: Recent Developments. African Journal of Biotechnology, 8(11), 2424-2428. Janackovic, P., Gavrilovic, M., Rancic, D., Stesevic, D., Dajic-Stevanovic, Z., & Marin, P. D. (2021). Anatomical Traits of Artemisia umbelliformis subsp. eriantha (Asteraceae) Alpine Glacial Relict from Mt. Durmitor (Montenegro). Botanica Serbica, 45, 23-30. Kapustina, L. A., Torrell, M., & Vallès, J. (2006). Artemisia Communities in Arid Zones of Uzbekistan (Central Asia). (n.p). Ling, Y. R., Humphries, C. J., & Shultz, L. (2006). Flora of China. Vol. 20 (Asteraceae). Science Press and Missouri Botanical Garden Press. Mozaffarian, V. (2008). Compositae: Anthemideae and Echinopeae. Tehran: Research Institute of Forests and Rangelands. Nourbakhsh, S. N., Ghahraman, A., Attar, F., & Mahdigholi, K. (2008). Leaf Anatomy of Artemisia (Asteraceae) in Iran and its Taxonomic Implications. Iranian Journal of Botany, 14(1), 54-69. Podlech, D. (1986). Flora Iranica. In: Rechinger, K. (Ed.) Compositae, Anthemidaeo. Vol. 158.Verlagsanstalt Graz-Austria. Shah, N. (2014). The Economic and Medicinal Artemisia Species in India. Scitech Journal, 1(1), 29 -38. Vallès, J. O. A. N., & Garnatje, T. E. R. E. S. A. (2005). Artemisia and its Allies: Genome Organization and Evolution and their Biosystematic, Taxonomic, and Phylogenetic Implications in the Artemisiinae and Related Subtribes (Asteraceae, Anthemideae). Plant Genome: Biodiversity and Evolution, 1(Part B), 255-285. Willcox, M. (2009). Artemisia Species: from Traditional Medicines to Modern Antimalarials and Back Again. The Journal of Alternative and Complementary Medicine, 15(2), 101-109. Yaghmaei, L., Soltani, S., & Khodagholi, M. (2009). Bioclimatic Classification of Isfahan Province Using Multivariate Statistical Methods. International Journal of Climatology: A Journal of the Royal Meteorological Society, 29(12), 1850-1861. Zeb, S., Ali, A., Zaman, W., Zeb, S., Ali, S., Ullah, F., & Shakoor, A. (2019). Pharmacology, Taxonomy, and Phytochemistry of the Genus Artemisia Specifically from Pakistan: A Comprehensive Review. Pharmaceutical and Biomedical Research, 4(4), 1-12.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 561 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 367 |