تعداد نشریات | 43 |
تعداد شمارهها | 1,651 |
تعداد مقالات | 13,405 |
تعداد مشاهده مقاله | 30,240,721 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 12,084,242 |
تفاسیر فلسفی در میانۀ خوانش برهان و تأویل با نگاهی به آثار ابنسینا، سهروردی و ملاصدرا | ||
الهیات تطبیقی | ||
مقاله 8، دوره 11، شماره 24، دی 1399، صفحه 99-112 اصل مقاله (750.51 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/coth.2020.121257.1370 | ||
نویسنده | ||
عبدالله میراحمدی* | ||
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران | ||
چکیده | ||
پیجویی تفاسیر فلسفی پیش از ملاصدرا به معنای مصطلحِ تفسیر با دشواری همراه است. هرچند با توجه به تاریخ فلسفۀ اسلامی، ابنسینا برای نخستینبار بهصورت ساختارمند بر برخی آیات و سورههای کوتاه قرآن تفسیر نوشت، صدرا نیز مهمترین کوشش را در راستای طرحریزی و غنای تفسیر فلسفی انجام است. در ادامه نیز سهروردی برای انعطافبخشی به ادلۀ فلسفی مشاء، آیات قرآن را با رویکردی ذوقی و اشراقی تبیین میکند. افزون بر این، حضور قرآن در نظام فکری ابنسینا، سهروردی و ملاصدرا نسبت به سایر فلاسفه، گسترۀ فراوانی دارد. آنها از آیات الهی گاه بهعنوان دلیل، بهصورت استشهاد و اقتباس و در مواضعی نیز در قالب تأویل مدلولهای آیات با رویکرد فلسفی بهره میگیرند. همچنین با تعمّق در آثار بنیانگذاران حکمت مشاء، اشراق و متعالیه درمییابیم تبیینهای آنها از قرآن نه یکسره تفسیر به معنای مصطلح و نه سراسر تأویل تطبیقی نامیده میشود. آنها در تبیین کلام وحی، گاهی با توجه به قواعد صحیح و منابع معتبر تفسیری، با روشی عقلی برهانی، قرآن را تفسیر میکنند. گاهی نیز با روش تأویلی تطبیقی به تحمیل دیدگاهها و اندیشههای فلسفی خویش بر آیات قرآن روی میآورند که گاهی مصداقی از تفسیر به رأی محسوب میشود. در پژوهش حاضر، پس از تبیین رویکردهای دوگانه در ارزیابی تفاسیر فلسفی، بر مبنای معیارهای تفسیرپژوهی به روششناسی آثار آنها خواهیم پرداخت. | ||
کلیدواژهها | ||
ابنسینا؛ سهروردی؛ ملاصدرا؛ تفسیر فلسفی؛ روش عقلی برهانی؛ روش تأویلی تطبیقی | ||
مراجع | ||
منابع 1- قرآن کریم. 2- ابنسینا، حسین بن عبدالله، (1326ق)، تسع رسائل فی الحکمة و الطبیعیات، قاهره، دارالعرب. 3- ـــــــــــــــــــــــــ، (1425ق)، جامع البدائع، بیروت، دار الکتب العلمیة. 4- ـــــــــــــــــــــــــ، (1427ق)، رسائل ابنسینا فی تفسیر القرآن در مجموعه تراث الشیعة القرآنی، تحقیق محسن بیدارفر، قم، مکتبة التفسیر و علوم القرآن. 5- ـــــــــــــــــــــــــ، (1400ق)، رسائل ابنسینا، قم، انتشارات بیدار. 6- ابنعربی، محیالدین، (بیتا)، الفتوحات المکیة، بیروت، دار صادر. 7- ـــــــــــــــ، (1989)، رحمة من الرحمان فی تفسیر و اشارات القرآن من کلام الشیخ الاکبر، دمشق، مطبعة نضر. 8- انصاری، مرتضی، (1420ق)، فرائد الأصول، قم، مؤسسة النشر الاسلامی. 9- ایازی، سید محمدعلی، (1373)، المفسرون حیاتهم و منهجهم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. 10- ترمذی، محمد بن عیسی، (1403ق)، سنن ترمذی، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع. 11- جوادی آملی، عبدالله، (1388)، تفسیر تسنیم، قم، مرکز نشر اسراء. 12- دیرباز، عسکر و اسعدی، محمد، (1394)، جریان تفسیر فلسفی در کتاب آسیبشناسی جریانهای تفسیری، به کوشش محمد اسعدی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. 13- ذهبی، محمدحسین، (1396ق)، التفسیر و المفسرون، بیروت، دار احیاء التراث العربی. 14- سبحانی، جعفر، (1425ق)، رسائل و مقالات، قم، مؤسسة الامام الصادق(ع). 15- سهروردی، شهابالدین یحیی، (1388)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. 16- شاکر، محمدکاظم، (1394)، جریان صوفی عرفانی در کتاب آسیبشناسی جریانهای تفسیری، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. 17- ـــــــــــــــــ، (1376)، روشهای تأویل قرآن، قم، دفتر تبلیغات اسلامى. 18- صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، (1360)، اسرار الآیات، مقدمه و تصحیح محمد خواجوى، تهران، انجمن حکمت و فلسفه. 19- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1981م)، الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت، دار احیاء التراث العربی. 20- ـــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1360)، الشواهد الربوبیة فی مناهج السلوکیة، تصحیح و تعلیق از سید جلالالدین آشتیانی، مشهد، المرکز الجامعى للنشر. 21- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1358)، الواردات القلبیة فی معرفة الربوبیة، تحقیق احمد شفیعیها، تهران، انجمن حکمت و فلسفه. 22- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1373)، تفسیر القرآن الکریم، تحقیق و تصحیح محمد خواجوی و محسن بیدارفر، قم، انتشارات بیدار. 23- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1387)، سه رساله فلسفی، تصحیح و تعلیق سید جلالالدین آشتیانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی. 24- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1366)، شرح اصول کافی، تصحیح محمد خواجوی، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی. 25- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1375)، مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین، تصحیح حامد ناجی اصفهانی، تهران، انتشارات حکمت. 26- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1363)، مفاتیح الغیب، تصحیح محمد خواجوی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی. 27- طباطبایی، سیدمحمد حسین، (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، مکتبة النشر الإسلامی. 28- طوسی، خواجه نصیرالدین، (1375)، شرح الاشارات و التنبیهات، قم، نشرالبلاغه. 29- عابدی، احمد و طیبحسینی، سیدمحمود، (1396)، تفسیر فلسفی در کتاب تفسیرشناسی؛ مبانی، منابع، قواعد، روشها و گرایشها، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. 30- عاصی، حسن، (1403ق)، التفسیر القرآنی و اللغة الصوفیة فی فلسفة ابنسینا، بیروت، المؤسسة الجامعة للدراسات و النشر و التوزیع. 31- عاملی جزینی، محمد بن جمالالدین مکی، (1419ق)، ذکری الشیعة فی احکام الشریعة، قم، موسسة آل البیت(ع). 32- عسکرى، سیدمرتضى، (1378)، عقاید اسلام در قرآن کریم، ترجمۀ محمد جواد کرمى، قم: مجمع علمى اسلامى. 33- العک، خالد عبدالرحمن، (1406ق)، اصول التفسیر و قواعده، اصول التفسیر و قواعده، بیروت، دارالنفائس. 34- علویمهر، حسین، (1381)، روشها و گرایشهاى تفسیرى، قم، انتشارات اسوه. 35- قونوی، محمد بن اسحاق، (1372)، شرح الاربعین حدیثا، قم، انتشارات بیدار. 36- مطهری، مرتضی، (1354)، سیری در نهجالبلاغه، تهران، صدرا. 37- معتزلی، قاضی عبدالجبار، (1965م)، شرح الاصول الخمسة، قاهره، دارالکتب العصریة. 38- معرفت، محمدهادی، (1377)، التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، مشهد، الجامعة الرضویة للعلوم الإسلامیة. 39- ناصرخسرو، ابومعین، (1338)، خوانالاخوان، تهران، انتشارات کتابخانه بارانی. 40- نصر، سیدحسین، (1376)، «قرآن و حدیث منبع و الهامبخش فلسفۀ اسلامی»، ترجمۀ محمد محمدرضایی، مجلۀ نامه مفید، شماره 12، صص 18-4. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 315 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 282 |