پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 42 |
| تعداد شماره‌ها | 1,537 |
| تعداد مقالات | 12,635 |
| تعداد مشاهده مقاله | 26,012,321 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 10,694,309 |
بررسی تأثیر سازوکارهای نظام راهبری شرکتی بر رابطۀ میان هزینۀ تحقیق و توسعه (R&D) و رشد شرکت | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نشریه پژوهش های حسابداری مالی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مقاله 6، دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 43، تیر 1399، صفحه 115-130 اصل مقاله (1.43 M) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/far.2020.118237.1490 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| امید پورحیدری* 1؛ علی کیانی چنده2؛ مژگان باقری3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1استاد حسابداری، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2گروه حسابداری - دانشکده اقتصاد و مدیریت -دانشگاه شهید باهنر کرمان -ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 3کارشناس ارشد حسابداری، دانشگاه شهید باهنر کرمان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| در پژوهش حاضر، تأثیر ویژگیهای نظام راهبری شرکتی بر رابطۀ میان هزینۀ تحقیق و توسعه و رشد شرکت شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران بحث و بررسی شد؛ بدین صورت که محقق پس از طرح مبانی نظری و فرضیه‌های پژوهش، با نمونه‌گیری به روش حذف سیستماتیک، تعداد 110 شرکت را در طی سال‌های 1391 تا 1396 به‌عنوان نمونۀ آماری برگزید. پنج فرضیه برای انجام این پژوهش بیان شد تا ارتباط میان هزینۀ تحقیق و توسعه و رشد شرکت، با استقلال هیئت‌مدیره، سهامداران نهادی، تمرکز مالکیت و نوع حسابرس بررسی شود. پس از استخراج داده‌های لازم، فرضیه‌های طرح‌شده با استفاده از آزمون فروض کلاسیک و رگرسیون خطی چندمتغیره آزموده شدند. یافته‌های پژوهش نشان دادند استقلال هیئت‌مدیره بر ارتباط میان هزینۀ تحقیق و توسعه و رشد شرکت، رابطۀ مثبت و معناداری دارد. همچنین، از بین ابعاد بررسی‌شدۀ سهامداران نهادی، تمرکز مالکیت و نوع حسابرس با هزینۀ تحقیق و توسعه و رشد شرکت، رابطۀ مثبت و معناداری ندارد. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| سازوکارهای نظام راهبری شرکتی؛ هزینۀ تحقیق و توسعه؛ رشد شرکت | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
رقابت، اصلی‌ترین انگیزه برای رشد و توسعه شرکت‌ها محسوب می‌شود و شرکت‌ها به امید دستیابی به محصولات و بازارهای جدید، به سرمایه‌گذاری در تحقیقات و ایجاد نوآوری‌های تکنولوژیک اقدام می‌کنند [8]. هزینه‌های تحقیق و توسعه علاوه‌بر محرک‌بودن رشد و توسعۀ اقتصادی جامعه، افزایش‌دهندۀ رشد و سود بنگاه نیز هست. انجام تحقیقات در سازمان‌ها با اهدف متعددی صورت می‌گیرد؛ یکی از هدف‌ها حمایت از نوآوری است. فعالیت‌های تحقیق و توسعه برای بهبود عملکرد و انگیزۀ بقا، باید فرصت‌های کسب‌وکار جدیدی، خلق یا کسب‌وکار فعلی سازمان را متحول کنند [8]. درواقع شدت‌یافتن رقابت، موجب افزایش حمایت سازمان‌ها از فعالیت‌های تحقیق و توسعه شده است. فناوری جدید موجب تقویت جابجایی عوامل تولید و ایجاد تنوع بیشتر در تولیدات است. علاوه بر آن، باعث تغییر هزینه‌های نسبی تولید و درنتیجه، افزایش سودآوری در بلندمدت و نیز افزایش مزیت نسبی بنگاهها و درنهایت کشورها می‌شود؛ بنابراین، استدلال می‌شود تحقیق و توسعه علاوه‌بر محرک‌بودن رشد و توسعۀ اقتصادی جامعه، افزایش‌دهندۀ رشد بنگاه نیز هست [2]. همچنین، سازوکارهای نظام راهبری شرکتی به بهبود بازده ناشی از نوسان هزینۀتحقیق و توسعه به دلایلی همچون ایجاد یک هم‌راستایی داخلی هموار بین اهداف و منابع در راستای مدیریت اثرات مربوط به تغییرات هزینۀتحقیق و توسعه کمک می‌کند [25]. با اینکه برخی از مطالعات در کشورهای توسعه‌یافته و درحال توسعه حاکی از اثر مثبت فعالیت‌های تحقیق و توسعه دارد، هنوز زمینۀ بررسی بیشتر به‌خصوص در کشورهای درحال توسعه وجود دارد. ایران ازجمله کشورهای درحال توسعه با پتانسیل‌ها و زیربناهای فیزیکی و سرمایۀ انسانی نسبتاً مناسب است؛ ازاین‌رو در تحقیق حاضر سعی شده است تأثیر احتمالی سازوکارهای نظام راهبری شرکتی بر رابطۀ میان هزینه‌های تحقیق و توسعه بر رشد بررسی شود. نظام راهبری شرکتی مجموعه روابط میان مدیریت اجرایی، هیئت مدیره، سهامداران و سایر طرف‌های مربوط در یک شرکت است که با هدف ایجاد ساختاری مناسب موجب تنظیم اهداف شرکت می‌شود و راههای دستیابی به آن اهداف و نظارت بر عملکرد گروه مدیریت را تعیین می‌کند؛ این مبحث بر پایۀ نظریۀ نمایندگی استوار است [10]. در ادامه، ادبیات و پیشینۀ پژوهش بیان شده است. سپس روش پژوهش و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها بحث و درنهایت، نتایج حاصل از آزمون فرضیه‌ها ارائه شدهاند.
مبانی نظری و پیشینۀ پژوهش هزینۀ تحقیق و توسعه و رشد شرکت تحقیق و توسعه، هرگونه فعالیت منسجم و خلاق در راستای افزایش سطح دانش مربوط به انسان، فرهنگ، جامعه و استفاده از این دانش برای کاربردهای جدید است. به بیان دیگر، تحقیق و توسعه، فرایند تبدیل اندیشه‌ها به تولیدات جدید و با کیفیت‌تر شدن تولیدات موجود است. نقش اساسی تحقیق و توسعه در رشد اقتصادی، تا حدی است که آن را یک متغیر مهم در اقتصاد می‌دانند [3]. سرمایه‌گذاری در هزینۀ تحقیق و توسعه با فروش، سوددهی و رشد اشتغال مرتبط‌اند [25] کود و رائو [15] در مطالعۀ خود دریافتند رشد به‌طورکلی با نوآوری در ارتباط است. همچنین، مطالعات در آمریکا هال [20]، ایتالیا دل مونته و ماچین [17]، کشورهای اروپایی گارسیا و رومرو [19] و ژاپن یاسودا [27] ارتباط مثبتی بین نوآوری و رشد مرتبط با هزینۀ تحقیق و توسعه یافتند. مودامبی و اسویفت [22] تغییر هزینۀ تحقیق و توسعه را نشانه‌ای تعریف می‌کنند که شرکت درحال پی‌گیری هر دو فرآیند شناسایی و بهره‌برداری است؛ با این حال، شرکت‌های موفق، این فرآیندهای مشابه را به‌طور پی‌درپی در طول زمان دنبال می‌کنند و تغییر هزینۀ تحقیق و توسعه به‌طور مثبتی با رشد شرکت ارتباط دارد. تغییر در هزینۀ تحقیق و توسعه، به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد بر جبر بروکراتیک غلبه کنند تا انگیزۀ محققان، هزینۀ تحقیق و توسعه را که به دلیل تقارن اطلاعات بالا نظارت دشواری دارند، بالا ببرد [22]. همچنین این تغییر، مرکزی برای القای نظم لازم در تلاش‌های انجام‌شده در راستای نوآوری در پروژه‌های درحال توقف، محدودکردن توقف در فعالیت‌های تحقیق و توسعه و احیای تلاش‌های تحقیق و توسعه است [22]. مطالب مربوط به نوآوری باعث افزایش سرمایه‌گذاری در هزینۀ تحقیق و توسعه می‌شود که به بهبود عملکرد شرکت در بلندمدت منجر می‌شود [13]. با توجه به مطالب ذکرشده، انتظار می‌رود تغییرات مداوم و یکنواخت در هزینه‌های تحقیق و توسعه، با رشد بالای شرکت در ارتباط باشند.
نظام راهبری شرکتی، هزینۀ تحقیق و توسعه و رشد شرکت امروزه در اهمیت و جایگاه راهبری شرکتی برای رشد و موفقیت شرکت‌ها تردیدی نیست؛ زیرا این موضوع با توجه به رخدادهای سال‌های اخیر و بحران‌های مالی شرکت‌ها اهمیتی بیش از پیش یافته است. تحقیقات نشان می‌دهند راهبری شرکتی باعث ارتقای استانداردهای تجاری شرکت‌ها، تشویق، تأمین و تجهیز سرمایه‌ها و سرمایه‌گذاران و بهبود امور اجرایی آنها و یکی از عناصر اصلی در بهبود کارایی اقتصادی شرکت‌ها می‌شود؛ زیرا ناظر بر روابط سهامداران، هیئت مدیره، مدیران و سایر ذینفعان آنها است [5]. همچنین، راهبری شرکتی قوی‌تر نقش مهمی در بهبود بازده ناشی از تغییر در هزینۀ تحقیق و توسعه دارد؛ نخست اینکه راهبری شرکتی قوی تضمین می‌کند شرکت منافع سهامداران را تأیید کند. نظارت، به‌نوبه‌خود فشار بر مدیران را افزایش می‌دهد تا در برآورده‌کردن انتظارات درآمدها فعال باشند [16]. مودامبی[1] و همکاران [22] پیشنهاد کردند تغییر در هزینۀ تحقیق و توسعه، تلاش‌های شناسایی و بهره‌برداری را برای بهبود عملکرد، به‌طور مداوم تحریک می‌کند. درواقع، راهبری شرکتی قوی‌تر، فشار را برای به حداکثر رساندن ارزش ناشی از افزایش تغییر هزینۀ تحقیق و توسعه افزایش می‌دهد. دوم، سرمایه‌گذاری هزینۀ تحقیق و توسعه، بازدهی نامطمئن است و محققانی که بر نوآوری در رازداری و برتری تمرکز دارند، ممکن است نتوانند به بهبود هزینۀ تحقیق و توسعه کمک کنند. هیئت‌مدیره به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد تا این جایگاه رقابتی را در سرمایه‌گذاری مدیریت کنند [11]؛ بنابراین، راهبری شرکتی قوی‌تر به مدیریت در جستجوی دامنۀ نوآوری ناشی از افزایش تغییر هزینۀ تحقیق و توسعه کمک می‌کند. نظارت، به کسب اطلاعات دربارۀ فعالیت‌های نوآوری کمک می‌کند و به مدیران این انگیزه را می‌دهد تا بازده ناشی از نوسان هزینۀ تحقیق و توسعه را بهبود بخشند. سوم، راهبری شرکتی قوی، در شرایط نوسان هزینۀ تحقیق و توسعۀ متفاوت، تخصیص سرمایۀ داخلی را بهبود می‌بخشد که این امر نظم مدیریتی را افزایش می‌دهد. بودجه‌بندی بهتر ناشی از راهبری شرکتی موجب می‌شود پروژه‌های هزینۀ تحقیق و توسعه با ارزش کمتر متوقف شوند و انگیزه برای پروژه‌های هزینۀ تحقیق و توسعه باارزش‌تر، جدیدتر و بیشتر شود. راهبری شرکتی، دستکاری درآمدهای واقعی را کاهش می‌دهد؛ این مانع از مداخلۀ هدفمند در فرآیند گزارشگری مالی برون سازمانی می‌شود که با هدف به دست آوردن منافع شخصی انجام می‌شود. نظم بودجه‌ای حاصل به جلب توجه مدیریت به پروژه‌های نوآوری پایدار که عملکرد را بهبود می‌بخشد، کمک می‌کند. اگرچه تغییر هزینۀ تحقیق و توسعه به‌طورکلی مفید است، مدیران می‌توانند یک دیدگاه کوتاه‌مدت داشته باشند و هزینه‌های تحقیق و توسعه را کاهش دهند تا نوسان را به‌طور ساختگی افزایش دهند؛ با این حال، راهبری شرکتی مؤثر، چنین رفتار سرمایه‌گذاری کوته‌بینانه را کاهش می‌دهد و منافع مدیران را به سمت استفاده از تغییر در هزینۀ تحقیق و توسعه سوق می‌دهد تا عملکرد بلندمدت را بهبود بخشد. چهارم، راهبری شرکتی نقش مهمی در نوسان سرمایه‌گذاری هزینۀ تحقیق و توسعه دارد [18]. راهبری شرکتی خوب، عدم تقارن اطلاعات را کاهش می‌دهد و تأمین بودجه را زمانی افزایش می‌دهد که بازده ناشی از افزایش هزینۀ تحقیق و توسعه به افزایش سرمایه‌گذاری هزینۀ تحقیق و توسعه منجر می‌شود. برعکس، همان‌طور که بازده برای هر واحد، هزینۀ واحد تحقیق و توسعه کاهش می‌یابد، راهبری شرکتی ضعیف، تأمین بودجه هزینۀ تحقیق و توسعه را کاهش می‌دهد. فرض می‌شود راهبری شرکتی بهتر، این نوسانات را تحریک می‌کند؛ زیرا هیئت مدیره نقش مهمی در تخصیص سرمایه‌گذاری دارند. با توجه به اینها انتظار می‌رود راهبری شرکتی ارتباط میان رابطۀ هزینۀ تحقیق و توسعه و رشد شرکت را تشدید کند. پاتل و همکاران [25] روابط راهبری شرکتی، نوسانات اموال و ماشین‌آلات، هزینۀ تحقیق و توسعه و رشد شرکت را بررسی کردند. نتایج پژوهش آنها نشان دادند نظام راهبری شرکتی و نوسانات اموال و تجهیزات و ماشین‌آلات بر رابطۀ میان هزینۀ تحقیق و توسعه و رشد شرکت تأثیرگذارند. آکوستا[2] و همکاران [12] در مقالۀ «ارتباط بین حمایت‌هایی عمومی، بهره‌وری، نوآوری و فعالیت‌های تحقیق و توسعه در صنایع غذایی اسپانیا» به این نتیجه رسیدند که شرکت‌های دریافت‌کنندۀ بودجه عمومی، ۵۴ درصد بیشتر از سایر شرکت‌ها در فعالیت‌های تحقیق و توسعه، سرمایه‌گذاری کرده‌اند. شیو[3] [26] در مقالۀ «نقش سرمایه انسانی و سرمایه فکری بر ایجاد ارزش شرکت در ۸۰ شرکت فن آوری تایوانی» به این نتیجه رسیدند که سرمایۀ فکری با شاخص عملکرد سنتی سود عملیاتی، رابطۀ منفی و ارتباط بین عملکرد و سرمایۀ انسانی مثبت و معنادار است. کوئن هونگ[4] و همکاران [21] اثر تحقیق و توسعه بر عملکرد صنعت الکترونیک در تایوان را بررسی کردند. این بررسی با استفاده از مدل کاب - داگلاس برای ۸۳ بنگاه الکترونیکی بزرگ در طول دوره ۱۹۹۴ تا ۲۰۰۰ انجام شد. براساس نتایج این پژوهش، به‌ازای یک درصد تغییر در هزینه‌های تحقیقاتی، تولید صنعتی به‌طور متوسط در حدود 19 درصد افزایش[5] داشته است. ایرجی راد و غلامزاده [1] در پژوهش خود با عنوان «مخارج تحقیق و توسعه، عملکرد آتی شرکت و پریشانی عملیاتی» به این نتیجه رسیدند که رابطۀ مثبت و معنی‌دار میان مخارج تحقیق و توسعه و عملکرد آتی شرکت است. علاوه بر این، نتایج تحقیق نشان می‌دهند مغایر با پیش‌بینی ما مبنی بر وجود رابطۀ معکوس میان مخارج تحقیق و توسعه و پریشانی عملیاتی، رابطه‌ای میان این دو متغیر وجود ندارد؛ اما میان مخارج تحقیق و توسعه و بازده سهام و سودآوری تغییرات سود خالص، رابطه وجود ندارد. نوروش و کرمی [7] برخی از سازوکارهای نظـام راهبـری شـرکت بـر هزینه‌های نمایندگی را در فاصلة زمانی بین سال‌های 1382 تا 1385 شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران بررسی کردند. آنان هزینه‌های نمایندگی را تابعی از تعامل بین فرصت‌های رشد شرکت و جریان نقد آزاد تعریف کردند. یافته‌ها حاکی از وجود رابطة منفی و معنی‌داری بین درصد مالکیت سرمایه‌گذاران نهادی و نیز درصد اعضای غیرموظف هیئت مدیره با هزینه‌های نماینـدگی است. مهرانی و مرادی [4] در پژوهشی، رابطۀ مالکیت نهادی و حسابداری محافظه‌کارانه را بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که با افزایش سطح مالکیت نهادی، تمایل شرکت‌ها به استفاده از رویه‌های محافظه‌کارانه بیشتر می‌شود. محمدزاده و جواد کامیاب [8] رابطۀ بین مالکیت نهادی، ساختار سرمایه و سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه را بررسی کردند. تحقیق آنها دربارۀ 20 شرکت تولیدی پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران بود که طی سال‌های 1385 تا 1391 در این سازمان، فعال و دارای مخارج تحقیق و توسعۀ مشخص در یاداشت‌های همراه صورت‌های مالی خود بوده‌اند. آنها در پژوهش خود از رگرسیون چندمتغیره با به‌کارگیری داده‌های ترکیبی و مقطعی برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها بهره بردند. یافته‌های پژوهش آنها نشان دادند رابطۀ معناداری بین ساختار مالکیت و سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه وجود ندارد. وکیلی‌فرد و باوندپور [6] تأثیر حاکمیت شرکتی بر عملکرد شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران را بررسی کردند. این پژوهش شامل سهامداران نهادی، سهامداران عمده، اعضای غیر موظف هیئت‌مدیره و کیفیت اطلاعات مالی و معیارهای ارزیابی عملکرد دو متغیر Qتوبین و رشد سود خالص است. پژوهش آنان نمونه‌ای مشتمل بر 94 شرکت در دوره مالی 5 ساله از سال مالی 1383 الی 1387 با توجه به در نظر گرفتن شرایط واحد برای کلیۀ شرکت‌های نمونه از بورس اوراق بهادار تهران است که فرضیه‌های تحقیق با کمک روش آماری تحلیل پانلی تجزیه‌وتحلیل شدهاند. نتایج تحقیق آنها نشان دادند بین وجود سهامداران نهادی و با عملکرد شرکت‌ها رابطۀ معنی‌دار و مثبت وجود دارد و حضور سهامداران عمده در ساختار مالکیت شرکت‌ها بر عملکرد آنها تأثیر چندانی ندارد. نسبت حضور اعضای غیر موظف هیئت‌مدیره در ترکیب هیئت‌مدیره با عملکرد شرکت‌ها رابطۀ معنی‌دار و معکوس دارد و همچنین، کیفیت اطلاعات مالی رابطه‌ای با عملکرد شرکت‌ها ندارد.
فرضیه‌های پژوهش با توجه به مبانی نظری، فرضیه‌های پژوهش به شرح زیر طراحی و تدوین شدهاند: فرضیۀ اول: هزینۀ تحقیق و توسعه (R&D) بر رشد شرکت، اثر مثبت و معناداری دارد. فرضیۀ دوم: استقلال هیئت‌مدیره بر رابطۀ میان هزینۀ تحقیق و توسعه و رشد شرکت، اثر مثبت و معناداری دارد. فرضیۀ سوم: سهامداران نهادی بر رابطۀ میان هزینۀ تحقیق و توسعه و رشد شرکت، اثر مثبت و معناداری دارد. فرضیۀ چهارم: تمرکز مالکیت بر رابطۀ میان هزینۀ تحقیق و توسعه و رشد شرکت، اثر مثبت و معناداری دارد. فرضیۀ پنجم: نوع حسابرس بر رابطۀ میان هزینۀ تحقیق و توسعه و رشد شرکت، اثر مثبت و معناداری دارد. روش پژوهش روش پژوهش حاضر از نوع توصیفی است و طرح آن از نوع تجربی و با استفاده از رویکرد پس‌رویدادی است. در این پژوهش، تأثیر سازوکارهای نظام راهبری شرکتی بر رابطۀ میان هزینۀ تحقیق و توسعه (R&D) و رشد شرکت بررسی شده است. به‌منظور آزمون فرضیه‌های پژوهش از رگرسیون خطی چندمتغیرۀ مبتنی بر داده‌های پانل استفاده می‌شود که روابط بین متغیرهای پژوهش را با استفاده از روش‌های آماری و اقتصاد‌سنجی بررسی می‌کند. برای جمع‌آوری اطلاعات شرکت‌های موجود در جامعۀ آماری از صورت‌های مالی، استفاده و برای تحلیل آنها از نرم‌افزارهای اکسل و ایویوز نسخه 9 استفاده شد. جامعۀ آماری پژوهش حاضر، با توجه به هدف و شرایط اجرای آن، کلیۀ شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار را شامل می‌شود و با توجه به هدف تعمیم‌پذیری یافته‌های پژوهش به کلیۀ شرکت‌های بازار بورس ایران، از روش نمونه‌گیری سیستماتیک استفاده شد. درنهایت، جامعۀ آماری پژوهش در دوره زمانی 1391-1396 شامل شرکت‌هایی است که مجموعه شرایط زیر را داشته باشند: 1. شرکت قبل از سال 1391 در بورس پذیرفته شده و تا پایان سال 1396 در بورس فعال باشد. 2. شرکت نباید از گروه شرکت‌های سرمایه‌گذاری و واسطه‌گری مالی باشد. 3. سال مالی شرکت منتهی به پایان اسفند باشد و طی بازه زمانی تحقیق تغییر سال مالی نداشته باشد. 4. اطلاعات مالی شرکت‌ها دردسترس باشد. با توجه به محدودیت‌های ذکرشده، تعداد 110 شرکت به‌عنوان نمونۀ آماری انتخاب شدند.
مدل و متغیرهای پژوهش برای آزمون فرضیه‌ها در این پژوهش، از الگوی پاتل[6] و همکاران [25] به شرح زیر استفاده شده است.
که در رابطه فوق: FirmGrowth: رشد شرکت؛ R&D: هزینه‌های تحقیق و توسعه؛ INB: استقلال هیئت‌مدیره؛ ISH: سهامداران نهادی؛ COO[7]: تمرکز مالکیت؛ Audit: نوع حسابرس؛ ROA: بازده دارایی‌ها؛ Fsize: اندازۀ شرکت. متغیر وابسته پژوهش: رشد شرکت (FirmGrowth): برای محاسبۀ رشد شرکت از فرمول زیر استفاده می‌شود:
که در آن: Salesi,t:فروش سال جاری Salesi,t-1:فروش سال قبل متغیرهای مستقل پژوهش: هزینه‌های تحقیق و توسعه (R&D): در این پژوهش، به دلیل دسترسی محدود به داده‌های هزینۀ تحقیق و توسعه و عدم افشای این قلم توسط بیشتر شرکت‌ها از چک‌لیست هزینۀ تحقیق و توسعه در پژوهش کامیابی و همکاران [9] به‌عنوان یک متغیر جایگزین استفاده شده است. در این معیار، هزینۀ تحقیق و توسعۀ شرکت i در زمان t از چک‌لیست تعدیل‌شدۀ نیکیلی[8] و همکاران (۲۰۱۵) و روسا[9] و همکاران (۲۰۱۴) استخراج می‌شود که مشتمل بر ۲۷ نوع اطلاعات مربوط به افشای هزینۀ تحقیق و توسعه است [9]. این اطلاعات به روش تحلیل محتوا ارزیابی می‌شوند. در تحلیل محتوا، محقق باید از ابزار چک‌لیست استفاده کند. ابزار چک‌لیست به‌منظور به رمز در آوردن اطلاعات کیفی موجود در گزارش‌های سالانه طراحی می‌شود؛ بنابراین، تعداد اقلام افشاشده به کل اقلام قابل افشای هزینۀ تحقیق و توسعه در گزارش‌های هیئت‌مدیره، بیان‌کنندۀ درصد افشای هزینۀ تحقیق و توسعۀ شرکت‌ها برای تعیین سطح آن در هر شرکت است. اگر موردی در شرکتی قابلیت اعمال نداشته باشد، آن مورد از لیست حذف می‌شود [9] و به‌صورت ذیل محاسبه می‌شود:
که در آن؛ : اگر آیتمی از موارد موجود در چک‌لیست افشای هزینۀ تحقیق و توسعه برای شرکت در زمان گزارش شده باشد، عدد یک، در غیر این صورت، عدد صفر. M: تعداد آیتم‌های چک‌لیست افشای هزینۀ تحقیق و توسعه که شرکت در زمان t افشا کرده است. N: تعداد کل آیتم‌های موجود در چک‌لیست افشای هزینۀ تحقیق و توسعه. چک‌لیست افشای اطلاعات مرتبط با هزینۀ تحقیق و توسعه 26 نوع اطلاعات مربوط به افشای هزینۀ تحقیق و توسعۀ این چک‌لیست با بررسی محتوای یادداشت‌های همراه صورت‌های مالی و گزارش فعالیت هیئت‌مدیره به مجمع محاسبه شد. 1- تعداد کارکنان واحد تحقیق و توسعه؛ ۲- برون سپاری در تحقیق و توسعه؛ 3- هزینه‌های تحقیق و توسعه؛ 4- تغییرات در هزینه‌های واحد تحقیق و توسعه؛ 5- تفکیک هزینه‌های واحد تحقیق و توسعه (بر حسب واحد، مبلغ)؛ 6- پیش‌بینی هزینه‌های واحد تحقیق و توسعه (به‌عنوان درصدی از فروش)؛ 7- خرید یا تحصیل دانش فنی؛ 8- تشریح وضعیت و درصد پیشرفت پروژه‌های تحقیق و توسعه؛ 9- پروژه‌ها و محصولات جدید (به تفکیک مبلغ و محصول)؛ 10- پیش‌بینی زمان تکمیل پروژه‌های تحقیق و توسعه؛ ۱۲- احتمال موفقیت یا ناکامی در پروژه‌های واحد تحقیق و توسعه؛ ۱۳- هزینه‌های سرمایه‌گذاری‌شده در توسعۀ محصولات؛ 14- پیش‌بینی فروش و سهم بازار پروژه‌ها یا محصولات؛ ۱5- نحوۀ بازاریابی و هزینه‌های بازاریابی محصولات جدید با واحدهای تحقیق و توسعه؛ ۱6- تشریح و توضیح قراردادهای تحت لیسانس؛ 17- بیانیۀ اهداف، مأموریت و فعالیت‌های تحقیق و توسعه؛ ۱8- وضعیت رقبا و فعالیت‌های تحقیق و توسعۀ رقبا؛ 19- جوایز با تقدیرنامه‌های حاصل از فعالیت‌های تحقیق و توسعه؛ 20- منابع تأمین مالی هزینه‌های تحقیق و توسعه (جاری، آتی)؛ 21- شرح برنامه‌های جدید تحقیق و توسعه؛ 22 - شرح اجزای هزینه‌های آیندۀ تحقیق و توسعه؛ 23- تعداد واحدهای تحقیقی؛ 24- هزینۀ تحقیق و توسعه برای واحد پژوهش (هزینه که واحد پژوهش صرف کرده است)؛ 25- مقایسۀ هزینۀ تحقیق و توسعه با هزینۀ تحقیق رقبا؛ 26- مقایسه بین هزینه‌های واقعی تحقیق و توسعه و پیش‌بینی بودجه. راهبری شرکتی: برای راهبری شرکتی از شاخص زیر بهره گرفته می‌شود. استقلال هیئت‌مدیره (INB): عبارت است از نسبت اعضای غیرموظف به کل اعضا. سهامداران نهادی (ISH): عبارت است از درصد سهام در اختیار مالکان نهادی مطابق بند 27 ماده یک قانون بورس اوراق بهادار. تمرکز مالکیت (COO[10]): کنترل مطلق سهامداران عمده بر ادارۀ امور شرکت را تمرکز مالکیت گویند. در این پژوهش، تمرکز مالکیت با استفاده از شاخص هرفیندال - هیرشمن اندازه‌گیری شده است. هر اندازه این شاخص بیشتر باشد، بیان‌کنندۀ تمرکز بیشتر و حضور تعداد اندکی سهامدار عمده در ساختار مالکیت شرکت است و برعکس؛ به دلیل اینکه برخی از شرکت‌های بررسی‌شده، میزان مالکیت کمتر از 5 درصد را در گزارش‌های مالی خود افشا نکرده‌اند. نوع حسابرس (Audit): اگر حسابرس شرکت سازمان حسابرسی باشد، عدد یک و در غیر این صورت، عدد صفر می‌گیرد. متغیر کنترلی پژوهش: بازده دارایی‌ها (ROA): برابر است با سود خالص بر جمع دارایی‌های شرکت. اندازۀ شرکت (FSize): برابر است با لگاریتم طبیعی جمع دارایی‌های شرکت.
یافته‌های پژوهش آمار توصیفی به‌منظور تجزیه‌وتحلیل اطلاعات، ابتدا آمار توصیفی داده‌های مدنظر محاسبه شد و شاخص‌های مرکزی و پراکندگی در نگاره (1) ارائه شدند.
نگاره 1. آمار توصیفی متغیرهای پژوهش
نتایج منعکس در نگاره (1) نشان می‌دهند رشد شرکت و سهامداران نهادی، انحراف معیار بالایی دارند. این امر ناشی از تغییرپذیری این دو متغیر در طول دورۀ تحقیق است. همچنین مطابق نتایج به‌دست‌آمده، میانگین متغیر وابسته مدل (441/10) و میانگین متغیر مستقل مدل با استفاده از شاخص هرفیندال محاسبه شده (350/0) است.
بررسی آزمون پایایی، آزمون واریانس ناهمسانی و آزمون هم‌خطی متغیرهای پژوهش پایایی به این معناست که میانگین، واریانس و کوواریانس آن در طول زمان، ثابت باقی بماند. به‌طورکلی اگر مبدأ زمانی یک متغیر، تغییر کند و میانگین و واریانس و کوواریانس تغییری نکند، متغیر ماناست؛ در غیر این صورت، متغیرْ نامانا خواهد بود. بدین منظور، از آزمون لوین، لین و چو استفاده شده است و نتایج آزمون مذکور در نگاره (2) نشان داده شدهاند.
نگاره 2. نتایج آزمون پایایی متغیرهای پژوهش
نگاره 3. نتایج آزمون واریانس ناهمسانی
نگاره 4. نتایج آزمون نبود هم‌خطی
با توجه به آنکه مقدار عامل تورم واریانس کمتر از ده است، میان متغیرهای پژوهش، هم‌خطی وجود ندارد.
مدل رگرسیونی فرضیه‌های پژوهش
نگاره (5): نتایج برازش مدل رگرسیونی (روش ترکیبی) فرضیه‌های پژوهش
یافته‌های پژوهش
رویۀ تحلیل دو آزمون اف - لیمر و هاسمن بدین ترتیب است که چون احتمال به‌دست‌آمده در آزمون اف لیمر بیشتر از سطح خطای 5% است، از مدل تلفیقی استفاده می‌شود. آماره دوربین – واتسون این مدل (58/1) محاسبه شده است. درواقع با توجه به آنکه این مقدار بین 5/1 تا 5/2 قرار دارد، ادعا می‌شود پسماند این مدل خودهمبسته نیست؛ بنابراین، این پیش‌فرض رگرسیون کلاسیک نیز تأیید می‌شود. ادعا مقدار آماره اف (92/2) و احتمال آن (000/0) نشان‌دهندۀ معناداربودن رگرسیون به‌کاررفته است.
نتایج آزمون فرضیۀ اول با توجه به نگاره (5)، ضریب متغیر هزینۀ تحقیق و توسعه (355/34-) است و سطح احتمال آن (040/0) محاسبه شده است. درواقع اثر متغیر فوق بر رشد شرکت، منفی و معنی‌دار است؛ بنابراین، با توجه به آنکه نتایج حاصل در تقابل با فرضیۀ اول پژوهش قرار دارد، این شواهد، فرضیۀ اول تحقیق را تأیید نمی‌کند.
نتایج آزمون فرضیۀ دوم با توجه به نگاره (5)، ضریب تعاملی دو متغیر استقلال هیئت‌مدیره و هزینۀ تحقیق و توسعه (8/33) است و سطح احتمال آن (033/0) محاسبه شده است. درواقع اثر تعاملی این دو متغیر فوق بر رشد شرکت، مثبت و معنی‌دار است. بنابراین، این شواهد، فرضیۀ اول تحقیق را تأیید می‌کند؛ زیرا معنی‌داری ضریب جمله تعاملی نشان می‌دهد استقلال هیئت‌مدیره رابطه بین هزینۀ تحقیق و توسعه و رشد شرکت را تعدیل می‌کند.
نتایج آزمون فرضیۀ سوم با توجه به نگاره (5)، ضریب تعاملی دو متغیر سهامداران نهادی و هزینۀ تحقیق و توسعه (136/0) است و سطح احتمال آن (486/0) محاسبه شده است. درواقع اثر تعاملی این دو متغیر فوق بر رشد شرکت، معنی‌دار نیست؛ اما با توجه به مثبت‌بودن ضریب این جملۀ تعاملی، اثر مثبت هزینۀ تحقیق و توسعه بر رشد شرکت با افزایش سهامداران نهادی تشدید می‌یابد؛ بنابراین، این شواهد، فرضیۀ دوم تحقیق را تأیید نمی‌کند؛ زیرا معنی‌داری ضریب جمله تعاملی نشان می‌دهد سهامداران نهادی رابطه بین هزینۀ تحقیق و توسعه و رشد شرکت را تعدیل نمی‌کند.
نتایج آزمون فرضیۀ چهارم با توجه به نگاره (5)، ضریب تعاملی دو متغیر تمرکز مالکیت و هزینۀ تحقیق و توسعه (198/0) است و سطح احتمال آن (907/0) محاسبه شده است. درواقع اثر تعاملی این دو متغیر فوق بر رشد شرکت، معنی‌دار نیست؛ اما با توجه به مثبت‌بودن ضریب این جمله تعاملی مثبت، اثر مثبت هزینۀ تحقیق و توسعه بر رشد شرکت با افزایش تمرکز مالکیت تشدید می‌یابد؛ بنابراین، این شواهد، فرضیۀ چهارم تحقیق را تأیید نمی‌کند؛ زیرا معنی‌داری ضریب جمله تعاملی نشان می‌دهد تمرکز مالکیت رابطه بین هزینۀ تحقیق و توسعه و رشد شرکت را تعدیل نمی‌کند.
نتایج آزمون فرضیه پنجم با توجه به نگاره (5)، ضریب تعاملی دو متغیر نوع حسابرس و هزینۀ تحقیق و توسعه (65/12) است و سطح احتمال آن (126/0) محاسبه شده است. درواقع اثر تعاملی این دو متغیر فوق بر رشد شرکت، معنی‌دار نیست؛ اما با توجه به مثبت‌بودن ضریب این جمله تعاملی، اثر مثبت هزینۀ تحقیق و توسعه بر رشد شرکت با افزایش نوع حسابرس تشدید می‌یابد؛ بنابراین، این شواهد، فرضیۀ چهارم تحقیق را تأیید نمی‌کند؛ زیرا معنی‌داری ضریب جمله تعاملی نشان می‌دهد نوع حسابرس رابطه بین هزینۀ تحقیق و توسعه و رشد شرکت را تعدیل نمی‌کند.
نتیجه‌گیری سرمایه‌گذاری در هزینۀ تحقیق و توسعه با فروش، سوددهی و رشد اشتغال مرتبط‌اند (پاتل و همکاران، 2018). تحقیقوتوسعه،فرایندتبدیلاندیشه‌هابهتولیداتجدیدوباکیفیت‌ترشدنتولیداتموجود و نیز فناوری‌های جدیداست.فناوریجدیدموجبتقویتجابجاییعواملتولیدوایجادتنوعبیشتردرتولیداتاست.علاوهبرآن،باعثتغییرهزینه‌هاینسبیتولیدودرنتیجه،افزایش رشد وسودآوریدربلندمدتونیزافزایشمزیتنسبیبنگاههامی‌شود [6]. همچنین، سازوکارهای نظام راهبری شرکتی به بهبود بازده ناشی از نوسان هزینۀ تحقیق و توسعه به دلایلی همچون ایجاد هم‌راستایی داخلی هموار بین اهداف و منابع، برای مدیریت اثرات مربوط به تغییرات هزینۀ تحقیق و توسعه کمک می‌کند. این تحقیق به دنبال پاسخ به این سؤال است که آیا ویژگیهای راهبری شرکتی ارتباط میان هزینۀ تحقیق و توسعه و رشد شرکت را به‌صورت معناداری تشدید می‌کند. نتایج حاصل از فرضیۀ اول این پژوهش نشان دادند با افزایش هزینۀ تحقیق و توسعه، رشد شرکت به‌صورت معناداری تشدید نمی‌یابد. همچنین نتایج حاصل از فرضیۀ دوم این تحقیق نشان دادند با افزایش استقلال هیئت‌مدیره رابطه بین هزینۀ تحقیق و توسعه و رشد شرکت به‌صورت معناداری تشدید می‌یابد. این نتیجه با پژوهش پاتل و همکاران (2018) همسو است؛ اما سایر ویژگیهای راهبری شرکتی شامل سهامداران نهادی، تمرکز مالکیت و نوع حسابرس با هزینۀ تحقیق و توسعه و رشد شرکت رابطه مثبت و معناداری ندارد؛ این نتیجه مغایر با پژوهش پاتل و همکاران (2018) است؛ زیرا پژوهش حاضر روش متفاوتی با مقالۀ پاتل و همکاران (2018) برای محاسبۀ متغیر هزینۀ تحقیق و توسعه به دلیل محدودیت دردسترس هزینۀ تحقیق و توسعۀ شرکت‌ها برگزیده است. در فرایند انجام تحقیق علمی، شرایطی وجود دارد که خارج از کنترل محقق است؛ ولی به‌طور بالقوه بر نتایج تحقیق تأثیر می‌گذارد. برخی از این محدودیت‌ها ذاتی و بعضی دیگر، ناشی از شرایط محیطی و محدودیت زمانی تحقیق است. در این راستا، مهم‌ترین محدودیت تحقیق حاضر، دردسترس نبودن هزینه‌های تحقیق و توسعۀ شرکت‌ها بوده که از روش دیگری برای اندازه‌گیری آن بهره گرفته شده است. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، این پژوهش به درک استفاده‌کنندگان از بازار درخصوص اهمیت راهبری شرکتی و هزینه‌های تحقیق و توسعه و نیز عوامل مؤثر بر رشد شرکت کمک می‌کند؛ بنابراین، با وجود این، پژوهش‌های بیشتری می‌تواند در بین صنایع مختلف بورس یا در شرکت‌های غیر بورسی انجام گیرد. همچنین در ادامه به پژوهشگران پیشنهاد می‌شود در پژوهش‌های آتی، از سایر ویژگیهای راهبری شرکتی همچون اندازۀ هیئت‌مدیره و دوگانگی وظیفۀ مدیرعامل برای سنجش تأثیر ویژگیهای راهبری شرکتی بر رابطه میان هزینۀ تحقیق و توسعه و رشد شرکت استفاده کنند.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,383 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 564 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||