پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 43 |
| تعداد شمارهها | 1,686 |
| تعداد مقالات | 13,791 |
| تعداد مشاهده مقاله | 32,386,723 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 12,792,566 |
نقش «سرمایة اجتماعی» و «هویت اجتماعی» بهرهبرداران در مدیریت طرحهای ساماندهی و تعیین حریم و بستر رودخانهها نمونة پژوهش: رودخانة سیمره | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| برنامه ریزی فضایی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مقاله 5، دوره 10، شماره 3، مهر 1399، صفحه 66-76 اصل مقاله (1.24 M) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/sppl.2020.120595.1455 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسنده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصغر صالحی* | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| استادیار، بخش تحقیقات اقتصادی، اجتماعی و ترویج کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان، اصفهان، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| «سرمایة اجتماعی» و «هویت اجتماعی» ازجمله اصلیترین عوامل تداوم زندگی اجتماعی محسوب میشوند. سرمایة اجتماعی با تسهیل فرایند همکاری افراد برای دستیابی به اهداف مشترک، باعث صرفهجویی بیشتر در هزینهها و زمان مصرفشده خواهد شد. هویت اجتماعی، ادراک نسبتاً پایدار فرد از کیستی اجتماعی خود از راه شباهتهایش با دیگران است. این ادراک طی فرایندهای اجتماعی و تعامل با سایر افراد و گروههای اجتماعی شکل میگیرد و موجب بهوجودآمدن احساس همانند دیگران بودن در گروه، طبقه و جامعه در فرد میشود. حفاظت از رودخانهها بهمثابة سرمایهای ملی و یکی از منابع مهم آبی کشور درزمینههای کشاورزی، اقتصادی، صنعتی، ترابری، بهداشتی، شرب و تفریحی، یک ضرورت است؛ اما متأسفانه تاکنون پژوهشهای اقتصادی و اجتماعی زیادی در این زمینه انجام نشده است. با توجه به اینکه هر نوع دخل و تصرف در رودخانه اعم از کمّی و کیفی بازتابهای مختلفی را در پی دارد و چنانچه تغییرات ایجادشده بهمنظور قانونمندی آب و بستر رودخانه نباشد در اثر گذشت زمان مقابلة پرخسارت و پرهزینهای را میطلبد، لازم است همة طرحهای ساماندهی رودخانه و حریم و بستر مبتنی بر پایهای علمی و درست ارائه شود. این پژوهش از نوع کاربردی و ازنظر روششناسی، توصیفیتحلیلی برمبنای شیوة پیمایشی با استفاده از روش تحلیل عاملی است. جامعة آماری پژوهش، همة بهرهبرداران حاشیة رودخانة سیمره حدفاصل سد سیمره تا پل گاومیشان واقع در استان ایلام و لرستان (درمجموع 2889 بهرهبردار) و حجم نمونه، 202 نفر است. شاخصهای استفادهشده برای سنجش متغیرهای اصلی این پژوهش در سرمایة اجتماعی شامل انسجام اجتماعی، مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی، احساس امنیت اجتماعی، بینش اجتماعی و در هویت اجتماعی شامل هویت ملی، هویت دینی، هویت قومی، هویت خانوادگی و هویت گروهی بوده است. یافتههای پژوهش حاکی از پایینبودن سطح سرمایة اجتماعی پاسخگویان است؛ بهطوری که ازنظر سرمایة اجتماعی 45درصد بهرهبرداران حاشیة رودخانة سیمره در سطح پایین قرار دارند؛ همچنین پاسخگویان ازنظر هویت اجتماعی در سطح بالایی قرار دارند؛ بهطوری که میانگین این شاخص 5/4 است. هویت اجتماعی 1/99درصد پاسخگویان در سطح بالاست. با توجه به پایینبودن سطح سرمایة اجتماعی، سایر سرمایهها اثربخش نبوده است؛ بنابراین توسعة جامعه با مشکلات جدی مواجه خواهد شد؛ بر این اساس در محدودة پژوهش به علت پایینبودن سطح سرمایة اجتماعی، اجرای پروژههای رودخانهای با کاهش تعهدات، استفادة بهینه نداشتن از ظرفیت بالقوة بهرهبرداران، نبود ضمانتهای اجرایی مؤثر و عدم انطباقپذیری بهرهبرداران همراه خواهد شد. میزان انسجام اجتماعی بهمثابة یکی دیگر از مؤلفههای تشکیلدهندة سرمایة اجتماعی در این پژوهش مدنظر قرار گرفته است. جامعة آماری پژوهش از انسجام اجتماعی متوسطی برخوردار است. یافتة بهدستآمده به نتیجة پژوهشهای سایر پژوهشگران نزدیک است؛ همچنین میانگین اعتماد اجتماعی پاسخگویان متوسط است. یافتههای پژوهش نشان میدهد میزان اعتماد اجتماعی 7/22درصد بهرهبرداران حاشیة رودخانة سیمره کم، 6/61درصد متوسط و 6/15درصد زیاد است. در مقالة حاضر برای نخستینبار نقش «سرمایة اجتماعی» و «هویت اجتماعی» بهرهبرداران در مدیریت طرحهای ساماندهی و تعیین حریم و بستر رودخانهها سنجیده و ارزیابی شده است. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژهها | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| سرمایة اجتماعی؛ هویت اجتماعی؛ حریم و بستر؛ ساماندهی رودخانه؛ رودخانة سیمره | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
مفاهیم اجتماعی «سرمایة اجتماعی» و «هویت اجتماعی» بهمثابة دو مؤلفة اساسی در زندگی اجتماعی افراد، نقش بسزایی در پایداری و تداوم شیوة زندگی و پویایی هر جامعه دارند و از موضوعات مهم جامعهشناسی به شمار میروند. بررسی این دو مفهوم بهمثابة اصلیترین عناصر تداوم زندگی اجتماعی، توجه جامعهشناسان را جلب کرده است. سرمایة اجتماعی تسهیلکنندة فرایند همکاری افراد برای دستیابی به اهداف مشترک است. برخورداری روابط متقابل اجتماعی انسانها از کمیت و کیفیت بیشتر و نظاممندتربودن روابط باعث صرفهجویی بیشتر در هزینهها و زمان مصرفشده خواهد شد. حاکمیت اعتماد متقابل در روابط اجتماعی انسانها و رفتار افراد براساس ارزشها و هنجارهای مشترک، نقش تعیینکنندهای در تسهیل امکان تحقق اهداف جمعی دارد (رنانی، 1381: 27)؛ بنابراین نقش سرمایة اجتماعی از نقش سرمایة فیزیکی و انسانی در جامعه اهمیت بیشتری دارد. سایر سرمایهها در صورت نبود سرمایة اجتماعی، اثربخش نخواهند بود و توسعة جامعه با مشکلات جدی مواجه خواهد شد (بیکر، 1382: 119). برمبنای سرمایة اجتماعی، افراد با ایجاد مجموعهای از شبکههای اجتماعی با یکدیگر ارتباط برقرار میکنند و ارزشهای مشترکی را به وجود میآورند. این شبکهها به افراد برای رسیدن به اهداف کمک میکنند و باعث انسجام جامعه میشوند؛ بدین ترتیب بهواسطة این شبکهها، سرمایة اجتماعی شکل میگیرد (Field, 2003: 15)؛ همچنین حمایتی که هر عضو شبکه از سایر اعضا میکند و وجود این اطمینان که در صورت نیاز از حمایت آنها برخوردار خواهد شد، ذخیرة اجتماعی را برای فرد به وجود میآورد و انباشتهشدن آن در افراد، شبکهها (میان افراد) و جامعه (میان شبکهها)، سرمایة اجتماعی را افزایش میدهد (مؤیدفر، 1385: 27). از سوی دیگر، بنیاد هر جامعهای بر وجود رابطة متقابل اجتماعی معنادار و پایدار بین اعضای آن استوار است. افراد بدون هویت مانند یکدیگرند و قادر به برقراری رابطة معنادار با یکدیگر نیستند. هویت اجتماعی، عاملی است که برقراری رابطة معنادار اجتماعی را امکانپذیر و بدین ترتیب فرصت شکلگیری جامعه را فراهم میکند؛ علاوه بر این هویت اجتماعی زندگی افراد را معنادار میکند و فرایندی برای خودشناسی کنشگران اجتماعی است (فکوهی، 1389: 286). با هویت فردی و اجتماعی امکان درک کیستی خود و دیگران و شناخت شباهتها و تفاوتها و درنتیجه برقراری رابطة معنادار و سازگار بین افراد فراهم میشود (جنکینز، 1381: 7). ادراک همین شباهتها و تفاوتهاست که احساس داشتن هویتی مستقل و خاص را به وجود میآورد؛ احساسی که از دو جنبة همانند دیگران بودن در گروه، طبقه و جامعة خود و همانند خود بودن در گذر زمان تشکیل شده است (Hekman, 1999: 6). کاستلز[1] نیز هویت را فرایند ساختهشدن معنا برپایة گروهی از ویژگیهای فرهنگی تعریف میکند و اظهار میدارد همانگونه که نقشها کارکردها را سازمان میدهند، هویتها نیز معنا را سازمان میدهند. هویت، مفهومی است که دنیای درونی یا شخصی را با فضای جمعی اشکال فرهنگی و روابط اجتماعی ترکیب میکند (گلمحمدی، 1383: 10). «سرمایة اجتماعی» و «هویت اجتماعی» از موضوعات مهم و مطرح در جامعهشناسی هستند و شناسایی آنها باعث بهبود کارکرد و بازدهی بهتر ساختار اجتماعی و فرهنگی جامعه میشود. وضعیت فرهنگی و اجتماعی کشور ما طی دهههای اخیر به دلیل دگرگونی گستردة اقتصادی، صنعتی، گسترش روابط با سایر کشورها و فراگیرشدن وسایل ارتباط جمعی، تغییرات عمدهای داشته است. تحول فرهنگ، ارزشها، گرایشها و آرمانهای جامعه و الگوهای سنتی زندگی موجب شده است جامعة ایرانی از شکل سنتی خارج و به جامعهای شبهمدرن تبدیل شود. این تحولات به مسائل سیاسی و فرهنگی محدود نشده و بر اجرای طرحهای اجرایی نیز بهشدت تأثیر گذاشته است. در حالی که بعضی پژوهشها تا حدی بیانکنندة وضعیت سرمایة اجتماعی و هویت اجتماعی در جوامع شهری است، کمتر پژوهشگری جامعة بهرهبردار را در این زمینه بررسی کرده است. وضعیت این دو متغیر در جامعة بهرهبردار حاشیة رودخانه، موضوعی است که در این مقاله بررسی خواهیم کرد.
چهارچوب مفهومی استون[2] (2001) سرمایة اجتماعی را مفهومی چندبعدی میداند که عناصری چون ساختار روابط اجتماعی (شبکههای اجتماعی) و کیفیت روابط اجتماعی (شامل هنجارهایی که باید در روابط رعایت شود؛ مانند اعتماد اجتماعی) را دربرمیگیرد. هنجارها و ارزشهای غیررسمی گروه، شاخصهای مدنظر فوکویاما[3] (1379) در تعریف سرمایة اجتماعی هستند. کلمن[4] (1377) ویژگیهای مفهوم سرمایة اجتماعی را شامل تعهدات و انتظارات، ظرفیت بالقوة اطلاعات، هنجارها و ضمانتهای اجرایی مؤثر، روابط اقتدار، سازمان اجتماعی انطباقپذیر و سازمان تعمدی بیان میکند. روزنفلد و همکاران[5] (2001) در سنجش سرمایة اجتماعی از دو شاخص اعتماد اجتماعی و مشارکت مدنی استفاده میکنند. پوتنام[6] (1995؛ 1380) شبکهها، هنجارها، اعتماد و مشارکت مدنی را بهمثابة شاخصهای سرمایة اجتماعی مطرح میکند؛ شاخصهایی که ارتباط و همکاری را برای کسب منافع متقابل آسان میکنند. وی برای سنجش سرمایة اجتماعی از پنج شاخص بهره میبرد: زندگی اجتماعی سازمانیافته، مشارکت در فعالیتهای عمومی، فعالیتهای داوطلبانة اجتماعی، معاشرتهای غیررسمی و اعتماد اجتماعی (National Statistics, 2001). در استرالیا بولن و اونیکس[7] (1998) در پژوهش خود برای سنجش سرمایة اجتماعی با تحلیل عاملی 68 شاخص، به 8 عامل دست یافتند که عبارتاند از: مشارکت در اجتماعی محلی، عملگرایی درزمینۀ اجتماعی، احساس اعتماد و امنیت، پیوندهای همسایگی، ارتباطات خانوادگی و دوستانه، مدارا با تنوعات، ارزش زندگی و پیوندهای کاری. در پژوهش نارایان و کسیدی[8] (2001) ابعاد در نظر گرفته شده برای سرمایة اجتماعی عبارتاند از: عضویت در گروههای غیررسمی و شبکههای خاص، معاشرتهای روزانه، مشارکت اجتماعی و روابط همسایگی، روابط خانوادگی، هنجارهای اعتماد و احساس عدالت، جرم و امنیت، احساس رفاه ذهنی و فعالیت سیاسی. هارپر و کلی[9] (2003) در بررسی سرمایة اجتماعی به وجود پنج بعد برای آن معتقدند: مشارکت اجتماعی، مشارکت مدنی، صاحبنظربودن دربارة مسائل محلی، کنش متقابل اجتماعی، حمایت اجتماعی و اعتماد اجتماعی. ادواردز[10] (2004) در توصیف ابعاد سرمایة اجتماعی به چهار بعد کیفیات شبکهای، ساختار شبکه، تعامل شبکهای و انواع شبکه اشاره میکند. هویت اجتماعی، متغیر دیگر این پژوهش است که آن را بررسی میکنیم. هویت، امری اجتماعی است که در تعامل با افراد و گروههای اجتماعی و طی فرایندهای اجتماعی شکل گرفته و در گذر زمان تغییراتی داشته و حتی ممکن است شکل جدیدی پیدا کرده باشد (برگر و لاکمن، 1375: 236). با توجه به کثرت و تنوع گروههای اجتماعی، هر فرد میتواند هویتهای جمعی متنوعی داشته باشد (عبداللهی، 1374: 63). برمبنای نظریة مقولهبندی، تاجفل[11] (1998) افراد خود را در سطوح و لایههای مختلف اجتماعی مقولهبندی کرده است که در هر سطحی از هویت اجتماعی خاصی برخوردار میشوند؛ بنابراین افراد هویتهای اجتماعی مختلفی دارند، بدون آنکه بین این هویتها تضادی وجود داشته باشد (Feitosa & Salas, 2012: 550). در مقایسه با هویت فردی، هویت اجتماعی گستردهتر است و از لایههای مختلفی نظیر هویت ملی، قومی، دینی، جنسیتی، خانوادگی، سیاسی و شغلی تشکیل میشود (احمدی، 1383: 167). بخشی از تصور افراد از هویتشان بهواسطة عضویت در گروههای اجتماعی و کنش متقابل با شبکههای اجتماعی شکل میگیرد. افراد عضو یک گروه گرایشها و عقاید مشابهی دارند و این اشتراک اندیشه، پدیدآمدن هویت اجتماعی خاصی را در پی دارد (Stryker, 2000: 1255). از نظر هولت[12] (1977) هویت اجتماعی نشاندهندة پیوند فرد با گروه اجتماعی خاصی است که موجب صاحب هویت شدن وی بهمثابة عضوی از آن گروه میشود. دیاکس[13] (2001) مهمترین ابعاد هویت اجتماعی را هویت قومی و مذهبی، هویت ناشی از تعلقات سیاسی، هویت شغلی، هویت خانوادگی، هویت جنسی، هویت همالان و هویت ناشی از عضویت در گروههای برچسبخورده مانند الکلیها و همجنسگرایان میداند. هرکدام از این هویتهای اجتماعی براساس ویژگیهای خاص خود از دیگر انواع متمایز میشوند. بعضی از آنها در ارتباط با گروههای خاصتر مانند هویت خانوادگی و هویت همالان، و بعضی دیگر در ارتباط با گروههای عمومیتر مانند هویت شغلی و هویت سیاسی تعریف میشوند. همچنین در انتخاب بعضی هویتهای اجتماعی، افراد نقشی ندارند و انتصابی هستند؛ مانند هویت جنسی و هویت قومی؛ ولی بعضی دیگر اکتسابیاند و افراد آنها را برمیگزینند؛ مانند هویت شغلی. هویتهای اجتماعی ازنظر ارزش و پایگاه صاحبانشان متفاوت هستند.
روش پژوهش این پژوهش از نوع پژوهشهای پیمایشی و واحد تحلیل فرد است. جامعة آماری پژوهش، بهرهبرداران حاشیة رودخانة سیمره حدفاصل سد سیمره تا پل گاومیشان واقع در استان ایلام و لرستان و حجم نمونه، 202 نفر است. این افراد در مراحل مختلف متناسب با شرایط با روشهای نمونهگیری طبقهای متناسب، نمونهگیری تصادفی ساده و نمونهگیری سیستماتیک انتخاب شدند. دادههای لازم با استفاده از پرسشنامة همراه با مصاحبه گردآوری شد. دادههای گردآوریشده، پس از بازبینی و کدگذاری وارد کامپیوتر و به کمک نرمافزارهای SPSS و LISREL تحلیل آماری شد. برای سنجش متغیرهای بررسیشده، نخست این متغیرها تعریف عملیاتی شد؛ سپس مقیاسسازی انجام شد؛ به این ترتیب که پرسشها و گویههای مناسب سنجش متغیرها با بررسی منابع مختلف و بهرهگیری از تجارب پژوهشی دیگران انتخاب و متناسب با شرایط اجتماعی جامعه بررسی شد. برای اندازهگیری متغیرها از مقیاس لیکرت استفاده شد. شاخصهای بهکاررفته برای سنجش متغیرهای اصلی این پژوهش عبارتاند از:
اعتبار ابزار گردآوری اطلاعات با بهرهگیری از «اعتبار سازهای» سنجیده و از بین ضرایب متغیرهای مشاهدهشده در مدل اندازهگیری لیزرل[14]، متغیرهای پنهان استفاده شد. روایی ابزار اندازهگیری استفادهشده نیز با روش آلفای کرونباخ محاسبه شد. جدول 1، نتایج آزمون روایی متغیرهای بررسیشده را نشان میدهد. جدول- 1: ضریب روایی متغیرهای بررسیشده
منبع: یافتههای پژوهش یافتههای پژوهش ویژگیهای زمینهای براساس نتایج بهدستآمده، سن 3/37درصد پاسخگویان تا 30 سال و 7/62درصد بیش از آن است. میانگین سنی پاسخگویان، 6/36 سال با انحراف معیار 6/13 است. ازنظر تحصیلی 1/10درصد پاسخگویان بیسواد، 2/32درصد ابتدایی، 6/17درصد راهنمایی، 8/7درصد دبیرستانی، 5/20درصد دیپلمه و 7/11درصد دانشگاهی هستند. یافتههای تحلیلی گویهها با استفاده از روش تحلیل عاملی[15] دستهبندی شد. جدول 1، آزمون KMO و بارتلت[16] را برای سرمایة اجتماعی نشان میدهد. مقدار آزمون KMO، 86/0 است که بهطور نسبتاً قوی مؤید دادهها برای اجرای تحلیل عاملی است. آزمون بارتلت نیز، کاملاً معنادار است. معناداربودن این آزمون بهمعنای درستی تفکیک عاملها و همخوانی متغیرهای قرارگرفته در چهارچوب هر عامل است. همچنین جدول 3، آزمون KMO و بارتلت را برای هویت اجتماعی نشان میدهد. مقدار آزمون KMO، 88/0 است که بهطور نسبتاً قوی مؤید دادهها برای اجرای تحلیل عاملی است. آزمون بارتلت نیز کاملاً معنادار است. جدول- 2: نتایج آزمون KMOو بارتلت برای سرمایة اجتماعی
منبع: یافتههای پژوهش
جدول- 3: نتایج آزمون KMO و بارتلت برای هویت اجتماعی
منبع: یافتههای پژوهش هنگامی که در جامعهای روابط بین افراد برپایة اعتماد متقابل بهمثابة یکی از مهمترین سرمایههای اجتماعی استوار باشد، پروژههای توسعه با سهولت بیشتر و هزینههای کمتر اجرا میشود. اعتماد و قابلیت اعتماد به روغنی تشبیه شدهاند که بهواسطة آنها چرخههای دادوستدهای گوناگون اجتماعی و اقتصادی روغنکاری میشود و با هزینههای کمتری به گردش درمیآید. انسجام اجتماعی دلالت بر توافق جمعی میان اعضای یک جامعه دارد؛ به بیانی انسجام در کل ناظر بر میزان و الگوی متقابل بین کنشگران، گروهها و خردهفرهنگهای تمایزیافته است. درمجموع، انسجام اجتماعی مدنظر در این پژوهش بر توافق جمعی میان اعضای یک جامعه دلالت دارد که حاصل پذیرش و درونیکردن نظام ارزشی و هنجاری یک جامعه و وجود تعلق جمعی (احساس ما کردن) و تراکمی از وجود تعامل در میان افراد آن جامعه است. با وجود این وضعیت انسجام اجتماعی پاسخگویان مناسب نیست و میانگین آنها کمتر از متوسط (8/2) است. بینش اجتماعی عبارت از وضعیتی است که افراد احساس کنند معیارها و ملاکهای اجتماعی روشنی برای انتخابهای خود در موقعیتهای مختلف در اختیار دارند. احساس برخورداری از بینش اجتماعی در مقابل سردرگمی اجتماعی قرار دارد که در این وضعیت افراد احساس میکنند قادر به تصمیمگیری نیستند. پاسخگویان بینش اجتماعی چندان رضایتبخشی ندارند و میانگین آنها کمتر از متوسط (8/2) است. شاخص سرمایة اجتماعی نیز حاکی از پایینبودن سطح سرمایة اجتماعی پاسخگویان است. فقط 3/2درصد پاسخگویان از سرمایة اجتماعی زیادی برخوردارند و سرمایة اجتماعی 7/52درصد، متوسط و 45درصد، کم است. هویت ملی که فراگیرترین و بالاترین سطح هویت اجتماعی بهویژه پس از شکلگیری دولت مدرن و واحدهای مستقل سیاسی به نام کشور محسوب میشود، در دوران معاصر اهمیتی دوچندان یافته است. نتایج پژوهش در جدول 3 نشان میدهد از میان مؤلفههای تشکیلدهندة هویت اجتماعی، هویت ملی، مهمترین منبع هویت برای پاسخگویان به شمار میآید. 6/99درصد پاسخگویان از هویت ملی زیادی برخوردارند. جدول- 4: توزیع درصد فراوانی و آمارههای مؤلفهها و شاخص سرمایة اجتماعی
منبع: یافتههای پژوهش
درمقابل هویت قومی، یکی از انواع هویت اجتماعی که باعث تمایز یک قوم از سایر اقوام دیگر میشود، با میانگین 6/3، کمترین نقش را در شکلدهی هویت اجتماعی جامعة مدنظر داشته است. هویت دینی که میزان اهمیت انگارههای تعاملی دینی را در شیوة زندگی انتخابی انسان نشان میدهد، با میانگین 6/4 در تعیین هویت اجتماعی پاسخگویان تأثیر زیادی دارد. هویت خانوادگی نسبت میان فرد و خانواده و میزان تعلق او به خانواده است. ویژگیهای شخصیتی و سبک زندگی خانواده بر هویت شخصی و اجتماعی فرد بهشدت تأثیر میگذارد و بدنة هویت فرد در کودکی و نوجوانی در درون شکل میگیرد. زیادبودن هویت خانوادگی 6/96درصد پاسخگویان، مؤید اهمیت جایگاه هویت خانوادگی در شکلدهی هویت اجتماعی پاسخگویان است. هویت گروهی با وجود داشتن میانگین نسبتاً زیاد (8/3)، وزن کمتری نسبت به سایر مؤلفهها دارد. پاسخگویان ازنظر هویت اجتماعی در سطح بالایی قرار دارند؛ بهطوری که میانگین این شاخص 5/4 است. هویت اجتماعی 1/99درصد پاسخگویان زیاد است.
جدول- 5: توزیع درصد فراوانی و آمارههای مؤلفهها و شاخص هویت اجتماعی
منبع: یافتههای پژوهش
نتیجهگیری «سرمایة اجتماعی» و «هویت اجتماعی»، ازجمله اصلیترین عوامل تداوم زندگی اجتماعیاند. سرمایة اجتماعی با تسهیل فرایند همکاری افراد برای دستیابی به اهداف مشترک موجب صرفهجویی بیشتر در هزینهها و زمان خواهد شد. هویت اجتماعی، ادراک نسبتاً پایدار فرد از کیستی اجتماعی خود از راه شباهتهایش با دیگران است که طی فرایندهای اجتماعی و تعامل با سایر گروههای اجتماعی شکل میگیرد و موجب بهوجودآمدن احساس همانند دیگران بودن در گروه، طبقه و جامعه در فرد میشود. به دلیل وجود هویت اجتماعی است که فرد با احساس تعهد به رعایت ارزشها و هنجارهای جامعه در امور آن مشارکت میکند. یافتههای پژوهش حاضر نشان میدهد ازنظر سرمایة اجتماعی، 45درصد بهرهبرداران حاشیة رودخانة سیمره در سطح پایین، 7/52درصد در سطح متوسط و فقط 3/2درصد در سطح بالایی قرار دارند. به علت استفاده از مؤلفهها و شاخصهای مختلف برای سنجش سرمایة اجتماعی در سایر منابع، امکان مقایسة نتیجة بهدستآمده در این زمینه محقق نشد. براساس یافتههای بهدستآمده، میزان مشارکت اجتماعی 2/79درصد بهرهبرداران پاسخگو کم بوده است؛ در حالی که در پژوهشهای دیگری که در مناطق دیگر انجام شده، میزان مشارکت اجتماعی بیشتر بوده است. میزان انسجام اجتماعی بهمثابة یکی دیگر از مؤلفههای تشکیلدهندة سرمایة اجتماعی در این پژوهش مدنظر است. جامعة آماری پژوهش از انسجام اجتماعی متوسطی برخوردار است. یافتة بهدستآمده به نتیجة پژوهشهای سایر پژوهشگران نزدیک است؛ همچنین میانگین اعتماد اجتماعی پاسخگویان متوسط است. یافتههای پژوهش نشان میدهد میزان اعتماد اجتماعی 7/22درصد بهرهبرداران حاشیة رودخانة سیمره کم، 6/61درصد متوسط و 6/15درصد زیاد است. بهرهبرداران در محدودة پژوهش احساس امنیت بیشتری به نتایج سایر پژوهشها دارند. در این پژوهش 2/66درصد بهرهبرداران روستایی از احساس امنیت زیادی برخوردارند. میانگین هویت دینی بهرهبرداران پاسخگو به سطح خیلی زیاد (1/4) نزدیک است. براساس نتایج بهدستآمده، بهرهبرداران ضمن برخورداری از هویت ملی خیلی زیاد، از هویت قومی خود نیز غافل نبودهاند و هویت قومی نسبتاً زیادی دارند.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
- احمدی، حمید، (1383)، قومیتوقومگراییدرایران، نشر نی، چاپ چهارم، تهران، 447 ص. 2- برگر، پیتر، لاکمن، توماس، (1375)، ساخت اجتماعی واقعیت، رسالهای در جامعهشناسی شناخت، ترجمه: فریبرز مجیدی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول، تهران، 302 ص. 3- بیکر، واین، (1382)، مدیریتوسرمایةاجتماعی، ترجمه: سید مهدی الوانی، محمدرضا ربیعی مندجین، سازمان مدیریت صنعتی، چاپ اول، تهران، 260 ص. 4- پوتنام، رابرت، (1380)، دموکراسی و سنتهای مدنی: تجربة ایتالیا و درسهایی برای کشورهای در حال گذار، ترجمه: محمدتقی دلفروز، انتشارات روزنامة سلام، چاپ اول، تهران، 431 ص. 5- جنکینز، ریچارد، (1381)، هویت اجتماعی، ترجمه: تورج یاراحمدی، نشر و پژوهش شیرازه، چاپ اول، تهران، 294 ص. 6- عبداللهی، محمد، (1374)، «هویت جمعی، دینامیسم و مکانیسم تحول آن در ایران»، نامة انجمن جامعهشناسی ایران، دفتر اول، دورة 1، شمارة 2- 3، تهران، 63- 83. 7- فکوهی، ناصر، (1389)، همسازی و تعارض در هویت و قومیت، انتشارات گلآذین، چاپ اول، تهران، 352 ص. 8- فوکویاما، فرانسیس، (1379)، پایان نظم، پایان سرمایة اجتماعی و حفظ آن، ترجمه: غلامعباس توسلی، انتشارات جامعة ایرانیان، چاپ اول، تهران، 137 ص. 9- کلمن، جیمز، (1377)، بنیادهای نظریة اجتماعی، ترجمه: منوچهر صبوری، نشر نی، چاپ اول، تهران، 496 ص. 10-گلمحمدی، احمد، (1383)، جهانیشدن، فرهنگ و هویت، نشر نی، چاپ اول، تهران، 288 ص. 11- مؤیدفر، رزیتا، (1385)، بررسی روند تحولات سرمایة اجتماعی و پیامدهای اقتصادی آن در ایران: ارائة یک الگوی نظری، پایاننامة دکتری اقتصاد، استاد راهنما: رنانی، محسن، دانشگاه اصفهان، دانشکدة علوم اداری و اقتصاد. 12- Bullen‚ Paul‚ jenny‚ onyx‚ (1998). Measuring Social Capital in Five Communities in NSW, aviable at: http://www.mapl.com.au/a2.htm#4.%20The%20Elements%20of%20Social%20Capital. 13- Deaux, Key‚ (2001). Social Identity, In Encyclopedia of Women and Gender, Vol 1 & 2, Academic Press ‚ 253 p. 14- Edwards, R.W.‚ (2004). Measuring Social Capital: An Australian Framework and Indicators, Australian Bureau of Statistics, Information Paper 1378.0. 15- Feitosa, Jennifer‚ Salas, Eduardo‚ (2012). Social Identity: Clarifying its Dimensions across Cultures, Psychological Topics 21, Vol 3, Pp 527-548. 16- Field, John‚ (2003). Social Capital, London: Routledge‚ 118 p. 17- Harper, Rosalyn‚ Maryanne‚ Kelly‚ (2003). Measuring Social Capital in the United Kingdom, Office for National Statistics, aviable at: www.statistics.gov.uk/socialcapital/downloads/harmonisation_steve_5.pdf. 18- Hekman, Susan‚ (1999). Identity crises: Identity, identity politics, and beyond, In S. Hekman (Ed.), Feminism, identity and difference, Pp 3–26, London: Frank Cass. 19- Hoult, T.F.‚ (1977). Dictionary of Modern Sociology‚ Totowa, NJ: Littlefield, Adams, and Co, 253 p. 20- Narayan, Deepa‚ Cassidy, Michael F.‚ (2001). A Dimensional Approach to Measuring Social Capital: Development and Validation of a Social Capital Inventory, Current Sociology, Vol 49‚ No 2‚ Pp 59–102, SAGE Publications, (London, Thousand Oaks, CA and New Delhi). 21- National Statistics‚ (2001). Social capital: a review of the literature, England: Social Analysis and Reporting Division office for National Statistics‚ 331 p. 22- Putnam, Robert, (1995). Bowling alone: America's declining Social Capital, Journal of Democracy, Vol 6‚ No 10, Pp 65-78. 23- Rosenfeld, Richard‚ Messner, Steven‚ Baumer, Eric‚ (2001). Social Capital and Homicide, Social Forces, Vol 80, No 1, Pp 283-310. 24- Stone, Wendy‚ (2001). Measuring social capital, Research paper No 24‚ Australian Institute of Family studies. 25- Stryker, Sheldon‚ (2000), Identity theory, In E.F. Borgatta & R.J.V. Montgomery (Eds)‚ Encyclopedia of sociology (2nd ed., pp. 1253-1258)‚ New York: Macmillan. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 363 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 412 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||