پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 42 |
| تعداد شماره‌ها | 1,537 |
| تعداد مقالات | 12,635 |
| تعداد مشاهده مقاله | 26,003,160 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 10,693,464 |
بررسی آثار اجرای طرحهای هادی روستایی بر کاهش تصرفات اراضی و حاشیه‌نشینی شهرها؛ نمونة پژوهش: روستاهای حومة شهر سراوان (دزک تا آسپیچ) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| برنامه ریزی فضایی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مقاله 7، دوره 10، شماره 3، مهر 1399، صفحه 98-117 اصل مقاله (2.61 M) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/sppl.2020.116991.1382 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| صفرعلی گرگیج1؛ سیروس قنبری* 2؛ سید هادی طیب‌نیا3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1دانشجوی کارشناس ارشد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشکدۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 3استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشکدۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| طرح مسئله: اجرای طرحهای هادی و مدیریت زمین‌های کشاورزی در اطراف شهر سراوان، یکی از اولویت‌ها برای توسعة این شهر است؛ زیرا بی‌توجهی به این سکونتگاههای پیرامونی، مشکلاتی را برای سراوان همانند شهرهای زاهدان، چابهار و زابل ایجاد کرده است. هدف: پژوهش حاضر با هدف تحلیل و ارزیابی اجرای طرحهای هادی در سکونتگاههای پیرامون سراوان انجام شده و در پی آن است تأثیرات این طرحها را بر جلوگیری از حاشیه‌نشینی و تغییرات کاربری اراضی پیرامون این شهر نشان دهد. روش پژوهش: روش پژوهش حاضر، توصیفی‌تحلیلی است. جامعة آماری پژوهش، 5131 نفر از سرپرستان خانوارهای روستایی حومة شهر سراوان و 30 نفر از کارشناسان و مسئولان توسعة روستایی است. حجم نمونه با بهره‌گیری از فرمول کوکران در پنج سکونتگاه روستایی که از اجرای طرحهای هادی در آنها پنج سال می‌گذشت، 350 نفر برآورد شد. روش گردآوری داده‌ها، میدانی و کتابخانه‌ای است و برای تحلیل داده‌ها در راستای آزمون فرضیات، آزمون T تک‌نمونه‌ای، همبستگی و تحلیل واریانس به کار رفت. نتایج پژوهش: نتایج نشان می‌دهد اجرای طرحهای هادی در کنترل حاشیه‌نشینی اثرگذاری مطلوب و در اهداف توسعه‌ای خود، عملکرد پذیرفته‌ای داشته است. اجرای طرحهای هادی از میزان حاشیه‌نشینی پیرامون شهر سراوان کاسته و واگذاری زمین روستایی توسط بنیاد مسکن نقش مهمی در کنترل و مهار تصرفات اراضی در حاشیة شهر داشته است. میانگین اثرگذاری اجرای طرحهای هادی بر ابعاد کالبدی برابر با 32/1، بر ابعاد اقتصادی معادل 98/1، بر ابعاد اجتماعی برابر با 79/1 و بر بعد حاشیه‌نشینی معادل 78/1 است که اثرگذاری مثبت اجرای طرحهای هادی را بر ساختار سکونتگاهها و کاهش تصرفات اراضی حاشیة شهر سراوان نشان می‌دهد. نوآوری: برای نخستین‌بار تأثیرات اجرای طرحهای هادی در منطقة بررسی‌شده با تصاویر ماهواره‌ای آسیب‌شناسی و تحلیل شد. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| توسعة روستایی؛ طرح هادی روستایی؛ حاشیه‌نشینی؛ تصرف اراضی؛ شهر سراوان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
مقدمه یکی از پیامدهای توسعة فیزیکی ناموزون و نامتعادل شهری، حاشیه‌نشینی به شکل غیرقانونی است. اسکان غیرقانونی به سبب گسترش فقر و همچنین به مخاطره انداختن محیط‌زیست و تحمیل هزینه‌های سنگین برای حل مشکلات، تهدیدی جدی برای پایداری و انسجام جامعة شهری تلقی شده است. به‌منظور سامان‌دادن وضعیت فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مناطق سکونتگاهی شهری و روستایی یک کشور، طرحهای پژوهشی و اجرایی متعددی در نظر گرفته شده است؛ در این زمینه دربارة روستاها، طرحهای هادی و دربارة شهرها، طرح جامع و تفصیلی مدنظر است. ضرورت بررسی کمّی و کیفی این طرحها ازنظر میزان اثربخشی و کارایی در مواجهه با تنگناهای روستایی و شهری، بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود؛ چنانکه در مراحل مختلف نقشه‌برداری، بررسی و اجرای طرحهای هادی در طول سال‌های گذشته، سهمی از بودجة عمومی کشور به آن اختصاص یافته است؛ بنابراین آگاهی از دستاوردهای این طرحها برای جامعة روستایی و شهری ایران ضروری است. امروزه در کشور، کمتر شاهد رهیافت‌های توسعة پایدار و راهبرد توسعة شهری در حاشیة شهرها هستیم؛ از این رو تصرف اراضی شهری و میزان جرم‌ها و آسیب‌های شهری بیشتر شده است. در همین زمینه طرحهای هادی روستایی با هدف بهره‌مندی بیشتر روستاییان از خدمات توسعه و عمران روستایی همانند سایر نقاط روستایی، در روستاهای استان سیستان و بلوچستان نیز اجرا شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد فقط در 30درصد روستاهای استان، این طرحها به شکل نسبتاً کامل اجرا شده و در سایر روستاها نیز در حال اجراست (بنیاد مسکن انقلاب اسلامی سیستان و بلوچستان، 1397). از این میان، اجرای طرحهای هادی و مدیریت زمین‌های کشاورزی در اطراف شهر سراوان، یکی از اولویت‌ها برای توسعة این شهر مرزی بوده است؛ زیرا بی‌توجهی به این سکونتگاههای پیرامونی، مشکلاتی را برای این شهر همانند شهرهای زاهدان، چابهار و زابل ایجاد می‌کند. پژوهش حاضر با هدف تحلیل و ارزیابی اجرای طرحهای هادی در سکونتگاههای پیرامون شهر سراوان در پی آن است تأثیرات اجرای طرحهای هادی را بر جلوگیری از حاشیه‌نشینی و تغییرات کاربری اراضی پیرامون شهر نشان دهد؛ بنابراین در این زمینه به‌دنبال پاسخگویی به پرسش و فرضیه‌های زیر است: پرسش:
فرضیه‌ها:
پیشینة پژوهش دربارة آثار اجرای طرحهای هادی و تأثیرات محلی و منطقه‌ای آن در ایران و جهان پژوهش‌های زیادی انجام شده است. قورچی (1378) در پایان‌نامة خود با عنوان «پیامدهای فضایی‌مکانی طرحهای هادی روستایی»، به این نتیجه رسیده که یکی از دستاوردهای مهم اجرای طرحهای هادی و بهسازی، بهبود سطح زندگی در روستاهای مدنظر است. عظیمی و جمشیدیان (1384) در مقاله‌ای «آثار کالبدی اجرای طرحهای هادی روستاهای محدودة غرب گیلان» را بررسی کردند. آنها دریافتند اجرای طرحهای هادی روستایی باعث پیشرفت نسبی زندگی و افزایش امیدواری مردم به سکونت در روستاهای گیلان غرب شده است. عنابستانی (1388) در پژوهشی آثار اجرای طرحهای هادی روستایی را ارزیابی کرده است. یافته‌ها نشان می‌دهد اجرای طرحهای هادی به امیدواری روستاییان به سکونت در روستاها منجر شده و به‌لحاظ خدمات‌رسانی موفق بوده است؛ در حالی که به‌لحاظ زیست‌محیطی و جلب مشارکت مردم موفق نبوده است. یاسوری (1383) در پژوهشی «ضرورت‌های اجرای طرحهای هادی روستایی برای کاهش مشکلات شهری» را بررسی کرده است. نتایج نشان می‌دهد طرحهای هادی بیشترین آثار را بر بعد فیزیکی‌کالبدی روستاها دارد؛ ازجمله موجب بهبود وضعیت معابر و وضعیت کالبدی و بهبود نسبی وضعیت مسکن شده است. عنابستانی و اکبری (1391) در پژوهشی با موضوع طرحهای هادی روستایی دریافتند بیشترین اثرگذاری طرحهای هادی در روستاها بر بعد بازگشایی و نوسازی شبکة معابر روستایی بوده است؛ ولی در سایر متغیرها، یعنی مسکن روستایی و کاربری اراضی چندان موفق نبوده است. محمدی و همکاران (1396) در «ارزیابی و تحلیل تأثیرات اجرای طرحهای هادی روستایی بر بهبود کیفیت زندگی روستاییان؛ نمونة مطالعه: روستاهای بخش خاوومیرآباد شهرستان مریوان»، به این نتیجه رسیده‌اند که اجرای طرحهای هادی درزمینة ارتقا و بهبود ابعاد اقتصادی و اجتماعی کیفیت زندگی روستاییان ناموفق بوده و درمقابل موجب ارتقا و بهبود سطح کیفیت زندگی روستاییان در دو بعد محیطی و کالبدی شده است. ازمیانعواملاثرگذاربرتغییراتکاربریاراضی، عواملجمعیتی،مهم‌ترینعواملمحسوب می‌شوندکهبر سایرعواملنیزتأثیرگذارند (خاکپور وهمکاران، 1386: 46). دگرگونی در نظام کاربری زمین در نواحی روستایی به یک نظام کاربری اراضی شهری بدون برنامه و غیراستاندارد منجر شده است (پوراحمد و همکاران، 1390: 132). با توجه به سرعت تغییرات در جوامع انسانی، یکی دیگر از عوامل موفقیت طرحهای توسعه، آگاهی از تحولات و نیازهای روستاییان است. پژوهش‌های اخیر در مناطق روستایی انگلستان نشان می‌دهد دسترسی بهتر و بیشتر به خدمات روستایی نیازمند درک کامل از نیازهای در حال تغییر سریع جامعة روستایی است. چنین تغییری و حجم تقاضاهای ساکنان جامعة روستایی، عوامل تأمین‌کنندة این خدمات را متحول خواهد کرد (Moseley & Owen‚ 2008: 93- 103). مارک اسکات[1] (2007) در مقاله‌ای مسائل و مشکلات مسکن روستایی و برنامه‌ها و سیاست‌های مرتبط با آن را در کشور ایرلند بررسی کرده است. نتایج پژوهش حاکی از بعضی سیاست‌های نادرست درزمینة مسکن روستایی ایرلند است و بر ارائة مسکن پایدار تأکید دارد. فیشر و همکاران[2] (2005) در ارزیابی آثار اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی پروژه‌های روستایی در چین نشان دادند بیشترین تأثیر این پروژه‌ها بر ابعاد اقتصادی و زیست‌محیطی بوده است. لانگوهمکاران[3](2011)درپژوهشخود به این نتیجه رسیدند که ابعاد زیست‌محیطی پروژه‌های توسعة روستایی تا حد زیادی ضعیف بوده و حتی اجرای این طرحها به‌واسطة ایجاد تغییرات فیزیکی زیاد در سطح روستا باعث آسیب‌رساندن به محیط‌زیست مناطق روستایی شده است. سیفریدوبوجوروا[4](2015) درپژوهشیمسائلوچالش‌هایعمدةتوسعةروستاییرابررسیکردند.براساسنتایجپژوهش،آثاراقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی،مهم‌ترینآثاراجرایطرح‌هاوپروژه‌هایتوسعةروستاییبهشمارمی‌روند. بسیاریازپژوهشگرانوصاحب‌نظراناین حوزه،توسعةروستاییراشاملپنجبعداساسی دانسته‌اند:مدیریتمنابعطبیعی،توسعةفیزیکیروستاهاوامورزیربنایی،مدیریتمنابعانسانی،توسعةکشاورزیوتوسعةفعالیت‌هایغیرکشاورزی(Gibson & Cahill‚ 2010: 38).
مبانی نظری پژوهش الف-مفاهیم طرح هادی طرح هادی، فراهم‌کردن بستر تجدید حیات و هدایت روستا به‌لحاظ ابعاد اجتماعی، اقتصادی و کالبدی است (سازمان شهرداری‌های کشور، 1382: 35). ارزیابی طرحهای هادی فرایند شناخت اهمیت یا ارزش‌گذاری فعالیت‌هایی است که درزمینة برنامه‌های توسعه با مشی معین انجام می‌شود و منظور از آن، تعیین کارایی اقدامات انجام‌شده برای اجرا، کفایت منابع به کار رفته برای دستیابی به اهداف و همچنین پایداری و اثربخشی آنهاست (سعیدی، 1387: 35). ارزیابی کیفیت تهیه و اجرای طرحهای هادی از یک‌سو و قابلیت و میزان دستیابی این طرحها به اهداف از پیش تعیین‌شده از سوی دیگر، مباحثی اصلی و بنیادین در این طرحها محسوب می‌شود. اعمال مدیریت درست و بهبود عملکردها و همچنین افزایش کارایی این طرحها، مستلزم ارزیابی طرحهای هادی است (بنیاد مسکن، 1388: 2).
کاربری اراضی[5] کاربری اراضی به معنای نحوة کاربری زمین یا بهره‌برداری از اراضی دردسترس است. در مباحث برنامه‌ریزی، این مفهوم بیشتر در قالب اصطلاح برنامه‌ریزی کاربری زمین به کار می‌رود و منظور از آن برمبنای نظر پیترهال[6]، تعیین و تبیین امور مختلف کاربری زمین و نظارت بر آنها حین گسترش و رشد سکونتگاهها براساس برنامه‌های از پیش تعیین‌شده است که درنهایت شالوده‌های تصمیم‌سازی را درزمینة نظارت بر روندهای توسعه تشکیل می‌دهد. حاشیة شهری[7] عرصه‌ای در کنار یک حوزة کلان‌شهری و برخوردار از ویژگی‌های روستایی‌شهری است. این عرصه، ترکیبی از کاربری‌ها و ویژگی‌های اجتماعی‌اقتصادی شهری و نیمه‌شهری است (حسین‌زاده دلیر، 1370: 43). توسعه مفهومی چندبعدی است و در دوره‌های مختلف، پژوهشگران برداشت‌های گوناگونی از آن به دست داده‌اند؛ تعریف آن نیز از پنج دهة گذشته با توجه به روندهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی تغییر کرده است (رضوانی، 1389: 129). برنامه‌ریزی روستایی تدوین رابطۀ درست بین نیازهای جامعة روستایی و امکانات و منابع طبیعی بالقوه و بالفعل روستاست (آسایش، 1383: 45). مراکز روستایی آخرین سطوح از سلسله‌مراتب فضایی در مقولة برنامه‌ریزی است. دامنة جمعیت هر مرکز روستایی تا 1000 نفر در نوسان است. دامنة حداکثر شعاع دسترسی در روستا حدود یک کیلومتر است. ازنظر ردۀ خدماتی، روستا باید دست‌کم دبستان داشته باشد (زیاری و خطیب‌زاده، 1391: 259). قلمرو روستا کل محدودۀ یک سکونتگاه یا یک مجموعۀ یکپارچۀ روستایی است. این قلمرو زمین‌های اشتراکی، شبکۀ آب‌ها، زمین‌های موات و بایر و نیز زمین‌هایی را دربرمی‌گیرد که خانه‌ها بر آن بنا شده است (شمس، 1385: 61). تغییر کاربری اراضی تغییر کاربری زمین شامل تغییر نوع کاربری‌ها و تغییر در نحوة پراکنش و الگوهای فضایی فعالیت‌ها و کاربری‌هاست (پوراحمد و همکاران، 1390: 134 به نقل از Briassoulis, 2000: 12)؛ به بیان دیگر، تغییر کاربری اراضی یعنی تغییر در نوع استفاده از زمین که امروزه در دنیا لزوماً تغییر در سطح زمین نیست؛ بلکه تغییر در تراکم و مدیریت زمین نیز مدنظر است (پرنون، 1389: 40). ب- راهبردها و رویکردها - راهبرد تحولات اشتغال براثر تغییر کاربری اراضی کشاورزی دربارة تبدیل اراضی کشاورزی پژوهش‌های متعددی انجام شده است. پژوهشی در امریکا در فاصلة 1930 تا 1980 نشان داده کاهش اراضی کشاورزی درنتیجة تغییر کاربری اراضی کشاورزی و افزایش ساخت‌وسازهای مسکونی و غیرمسکونی در پیرامون کلان‌شهرها بوده است (Medley et al., 1995: 400). آنتروپ[8] بروز تغییرات شدید در کاربری زمین و تغییرات ساختاری در استفاده از آن را به دلیل الگوهای متفاوت شهرنشینی و تغییر کاربری اراضی کشاورزی توسط دولت می‌داند (Anas, 1999: 401). - راهبردهایتوسعةروستایی راهبردهایی که درزمینة توسعة روستایی در ایران، چه در قالب برنامه‌های پنج‌ساله و چه در چهارچوب طرحهای توسعة روستایی در سطوح ملی، منطقه‌ای و محلی، کم و بیش استفاده شده است (رضوانی، 1383: 111)؛ شامل:
همزمان با اشاعة این راهبرد، نظریات متعددی دربارة دگرگونی راهبردهای متداول ابراز شد؛ ازجمله فریدمن[12] و دوگلاس[13] با نگرش فضایی، توسعة اگروپلیتن (منظومه‌های کشت شهری) را پیشنهاد کردند. در قالب این راهبرد، روستا به شهر آورده و شهر نیز به روستا برده می‌شود و هر روستاشهر در قالب مجموعه‌ای منفرد، برنامه‌ریزی ویژة خود را دارد. سیاست تجمیع و متمرکزساختن روستاها از این رویکرد الهام گرفته است (ازکیا، 1383: 32). - رویکرد فضایی‌کالبدی این رویکرد بر ابعاد مکانی برنامه‌ریزی توسعه در زمینه‌های موقعیت، فاصله‌یابی، مقیاس و اندازه، توزیع و پراکندگی و سلسله‌مراتب تأکید دارد. بدون توجه به ابعاد فضایی‌کالبدی، توسعه در زمینه‌های اقتصادی و اجتماعی آثار نامطلوبی دارد و پایداری لازم را نخواهد داشت؛ همین‌طور تأکید صرف بر جنبه‌های فضایی‌کالبدی، بدون توجه به ابعاد اقتصادی‌اجتماعی توسعه، سرمایه‌گذاری‌ها را هدر می‌دهد و بر فرایند دستیابی به توسعه بی‌تأثیر است. - رویکرد کارکردگرایی در این رویکرد به شیوه‌ای کارکردگرایانه، تمام جامعة روستایی بین افراد تقسیم می‌شود که هر کدام فعالیتی مشخص و هریک از این فعالیت‌ها به مساحت معینی زمین نیاز دارد (مهدی‌زاده، 1379: 73- 74). به‌طور کلی با توجه به مطالب بیان‌شده، مدل مفهومی پژوهش در قالب شکل زیر ترسیم شده است.
شکل- 1: مدل مفهومی پژوهش
روش‌شناسی پژوهش روش پژوهش این پژوهش براساس هدف، کاربردی است؛ چون هماهنگ با بهبود شرایط و توسعة منطقه‌ای است؛ در عین حال براساس ماهیت و روش، جزو پژوهش‌های توصیفی‌تحلیلی است؛ چون چیستی و چگونه‌بودن موضوع و ابعاد آن را بررسی و وضع ارتباط بین متغیرها را تحلیل می‌کند. حجم جامعة آماری، تمامی 5131 سرپرست خانوار روستایی پیرامون شهر سراوان و 30 مسئول ذی‌ربط منطقة پژوهش است و حجم نمونه براساس فرمول کوکران 350 نفر تعیین شد. ضریب آلفای کرونباخ به‌دست‌آمده، 78/0 است؛ از آنجا که این مقدار بیش از 7/0 است، پایایی مناسبی دارد. روش گردآوری اطلاعات لازم نیز به دو صورت کتابخانه‌ای و میدانی و تحلیل اطلاعات با بهره‌گیری از نرم‌افزار Spss است. محدودة پژوهش شهرستان سراوان با توجه به شکل 2، بین 62 درجه و 20 دقیقه طول جغرافیایی و 27 درجه و 22 دقیقه عرض جغرافیایی قرار گرفته است. ارتفاع این شهرستان از سطح دریا، 1165 متر و مسافت آن تا تهران، 1906 کیلومتر است. این شهرستان با مساحت 16096 کیلومترمربع، 8 دهستان به نام‌های گشت، حومه، ناهوک، جالق، کلگان، کوهک و اسفندک، کشتگان و بم‌پشت دارد و مردم شهرستان با گویش بلوچی صحبت می‌کنند (استانداری سیستان و بلوچستان، 1397). براساس سرشماری سال 1395، شهرستان سراوان 39437 خانوار شهری و 19827 خانوار روستایی دارد و متوسط بعد خانوار در آن برابر با 5/4 نفر است.
جدول- 1: تعداد خانوارهای شهرستان سراوان و تغییرات آن طی سال‌های 1345 تا 1395
منبع: مرکز آمار ایران، سرشماری‌های 1345 تا 1395
شکل- 2: موقعیت سیاسی بخش‌های شهر سراوان در استان و شهرستان تجزیه و تحلیل یافته‌های پژوهش جدول 2، بررسی روند تحولات جمعیتی روستاهای مطالعه‌شده را نشان می‌دهد. جمعیت این روستاها با توجه به دسترسی‌های مناسب در سرشماری سال‌های 1375- 1395 افزایش چشمگیری داشته است. - بررسی روند تحولات کالبدی‌فضایی روستاهای مطالعه‌شده جدول 3، تحولات کالبدی روستاهای مطالعه‌شده را با توجه به افزایش جمعیت نشان می‌دهد که تغییرات کاربری اراضی کشاورزی و تبدیل آنها را به فضاهای مسکونی طی 15 سال براساس تصاویر ماهواره‌ای مربوط به سال‌های 2003 و 2018 در شکل‌های 3 تا 7 نشان می‌دهد. جدول- 2: جمعیت‌شناسی روستاهای مطالعه‌شده
منبع: مرکز آمار ایران، سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن سال‌های 1375، 1385، 1390 و 1395
جدول- 3: تحولات کالبدی و جمعیتی روستاهای نمونه
منبع: مرکز آمار ایران، 1395 و یافته‌های پژوهش، 1397
برای بررسی تغییرات کاربری اراضی روستاهای نمونه از تصاویر ماهواره‌ای (2003 و 2018) استفاده شده است.[14] بررسی تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد بیشترین تغییرات در فرم و جهات روستایی به دلیل افزایش ساخت‌وسازها در روستای آسپیچ روی داده و این روستا در جهت شمال، شرق و جنوب شرق توسعة کالبدی داشته است. در سایر روستاها رشد و توسعة روستا موزون و متوازن بوده است. از دیدگاه مردم، میزان اثرگذاری اجرای طرحهای هادی (به‌مثابة متغیر مستقل) در روستاهای مدنظر بر کاهش تصرف اراضی پیرامون شهر سراوان بر شاخص‌های کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و اراضی پیرامونی (به‌مثابة متغیرهای وابسته) ارزیابی و بر این مبنا تأثیرات عالی میانگین بیش از 3، تأثیرات بسیار خوب از 5/2 تا 3، تأثیرات خوب از 2 تا 5/2، تأثیرات نسبتاً خوب از 5/1 تا 2، تأثیرات متوسط از 1 تا 5/1، تأثیرات نسبتاً کم از 5/0 تا 1 و تأثیرات کم زیر 5/0 در نظر گرفته شد.
شکل- 3: تحولات کالبدی روستای آسپیچ منبع: تصاویر ماهواره‌ای گوگل (2003 و 2018)؛ آرشیو اسناد سازمان نیروهای مسلح 1397
شکل- 4: تحولات کالبدی روستای پره کنت منبع: تصاویر ماهواره‌ای گوگل (2003 و 2018)؛ آرشیو اسناد سازمان نیروهای مسلح 1397
شکل- 5: تحولات کالبدی روستایی زنگیان منبع: تصاویر ماهواره‌ای گوگل (2003 و 2018)؛ آرشیو اسناد سازمان نیروهای مسلح 1397
شکل- 6: تحولات کالبدی روستایی کهنک محمدی منبع: تصاویر ماهواره‌ای گوگل (2003 و 2018)؛ آرشیو اسناد سازمان نیروهای مسلح 1397
شکل- 7: تحولات کالبدی روستایی دزک منبع: تصاویر ماهواره‌ای گوگل (2003 و 2018)؛ آرشیو اسناد سازمان نیروهای مسلح 1397
نتایج نشان می‌دهد میانگین شاخص تفکیک و واگذاری زمین، جلوگیری از ادامة فعالیت باندهای قدرت نامشروع و سوداگران زمین و درنتیجه کاهش تصرف اراضی معادل 94/1، نظارت بر ساخت‌وسازهای غیرمجاز در تصرف اراضی و کنترل آنها و شکل‌گیری حاشیه‌نشینی روستاها و شهرها با میانگین 05/2، جلوگیری از تخریب منابع طبیعی و اراضی دولتی با میانگین 37/1، کاهش حوادث غیرمترقبه مانند سیل و خسارات احتمالی درنتیجة تدوین ضوابط ساخت‌وساز در حاشیة رودخانه‌ها و مناطق حادثه‌خیز با میانگین 19/2، واگذاری زمین توسط بنیاد مسکن در روستاهای همجوار شهرها در برآوردن نیاز به مسکن روستاییان در هدایت و ساماندهی سرریز جمعیت شهرها با میانگین 27/1، اثرگذاری بر فعالیت‌های اقتصادی روستاییان با میانگین 59/1، کاهش مراجعات به شهر درنتیجة تأمین خدمات مختلف با میانگین 71/2، توسعة پروژه‌های انبوه‌سازی با میانگین 15/3، دسترسی به شغل و افزایش درآمد با میانگین 41/2، کاهش فقر و بیکاری با میانگین 67/1، تأمین کمترین استانداردهای شهری با میانگین 28/2 و تأمین سرانه‌های آموزشی و فرهنگی با میانگین 07/2 ارزیابی شده‌اند. در ادامه گویه‌های مدنظر در چهار طبقة اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و تصرفات اراضی کامپیوت[15] و با استفاده از آزمون آماری تی تست تحلیل شدند. همان‌طور که در جدول 4 دیده می‌شود، میانگین همة گویه‌ها کمتر از میانگین متوسط (3) است که مفهوم آن، اثرگذاری زیاد اجرای طرحهای هادی بر ابعاد مختلف است و ارتباط معناداری بین این شاخص‌ها با اجرای طرحهای هادی وجود دارد. میانگین اثرگذاری اجرای طرحهای هادی بر بعد کالبدی برابر با 32/1، بر بعد اقتصادی معادل 98/1، بر بعد اجتماعی برابر با 79/1 و بر بعد کاهش تصرفات اراضی شهری معادل 78/1 است. این امر اثرگذاری مثبت (اثر نسبتاً خوب) اجرای طرحهای هادی را بر ساختار سکونتگاههای روستایی و کاهش تصرفات اراضی پیرامونی شهر سراوان نشان می‌دهد.
جدول- 4: میزان اثرگذاری اجرای طرحهای هادی روستایی بر شاخص‌های مدنظر
منبع: یافته‌های پژوهش، 1397
از منظر معناداری نیز نتایج در جدول 5 ارائه شده است. همان‌طور که پیداست، ابعاد مختلف کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و تصرفات اراضی در آزمون T معادل 000/0 است. این امر درجة معناداری اثرگذاری اجرای طرحهای هادی روستایی را بر شاخص‌های مختلف توسعة روستایی و کاهش تصرفات اراضی پیرامون شهر سراوان در سطح 99درصد نشان می‌دهد.
جدول- 5: نتایج آزمون Tتک‌نمونه‌ای میزان اثرگذاری اجرای طرحهای هادی از دیدگاه مردم
منبع: یافته‌های پژوهش، 1397
همچنین میزان اثرگذاری اجرای طرحهای هادی روستایی بر کاهش تصرفات اراضی پیرامون شهر سراوان از دیدگاه کارشناسان بررسی شد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد میزان شناخت آنها از طرحهای هادی با میانگین 33/2، میزان تأثیرگذاری اجرای طرحهای هادی بر مدیریت برنامه‌ها، طرحها و به‌کارگیری وسایل مناسب اجرای آزمون T با میانگین 40/1، آثار اجرای طرحهای هادی بر کیفیت زندگی روستاییان با میانگین 47/2، تأثیر اجرای طرحهای هادی بر میزان خدمات‌رسانی توسط دستگاههای متولی با میانگین 30/1، نقش اجرای طرحهای هادی در هدفمندکردن ساخت‌وسازها در روستا با میانگین 60/1، اجرای طرحهای هادی (بازگشایی معابر) در تسهیل عبورومرور روستا با میانگین 13/1، کاهش آهنگ مهاجرت قشر جوان و کاری روستا به اطراف شهرها و تثبیت جمعیت با میانگین 13/2، میزان آشنایی با مفاهیم «ابعاد فیزیکی، اقتصادی و اجتماعی و ساماندهی و اصلاح بافت موجود» به‌مثابة یکی از محورهای اصلی تهیه و اجرای طرحهای هادی با میانگین 07/2، میزان آشنایی با مفهوم «میزان و گسترش آتی روستا با میانگین 83/1، میزان آشنایی با مفهوم «نحوة استفاده از زمین برای عملکردهای مختلف با میانگین 20/1، ورود خدمات زیربنایی و روبنایی براثر اجرای طرحهای هادی با میانگین 33/1، کاهش مشکلات زیست‌محیطی مانند گرد و خاک، دفع زباله، هدایت فاضلاب، فضای سبز، جمع‌آوری آب‌های سطحی با میانگین 07/2، افزایش مشاغل روستا، افزایش درآمد و بهبود وضعیت اقتصادی روستاییان با توجه به تعریف کاربری‌های مورد نیاز با میانگین 07/2، افزایش قیمت اراضی و املاک در روستا با میانگین 83/1، تمایل روستاییان به سنددارکردن املاک با میانگین 30/2، بهره‌برداری بهینه از زمین با میانگین 20/2، بهبود کیفیت گذراندن اوقات فراغت روستاییان با ایجاد پارک‌ها، فضای سبز و همچنین ورود شبکه‌های مخابراتی با میانگین 87/1، تأمین خدمات و مایحتاج زندگی روستاییان و درنتیجه وابستگی به شهر با میانگین 07/2، ورود امکانات و خدمات به روستا با میانگین 43/2، مقابله با حوادث طبیعی مانند سیل و زلزله با میانگین 23/3 و میزان همراهی مسئولان درزمینة تأمین اعتبار برای انجام طرحهای هادی و به‌دنبال آن کاهش تصرفات اراضی شهر سراوان با میانگین 3 ارزیابی شده‌اند. با توجه به یافته‌ها، فرضیة اول و پرسش پژوهش مبنی بر تأثیرات اجرای طرحهای هادی بر کاهش تصرفات اراضی پیرامون شهر سراوان تأیید شد. - سنجش آثار اجرای طرحهای هادی بر سکونتگاههای انسانی و کاهش حاشیه‌نشینی در ادامه شاخص‌های اثرپذیر (متغیر وابسته) در چهار دستة کلی اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و حاشیه‌نشینی طبقه‌بندی (جدول 6) و میزان اثرگذاری و معناداری اجرای طرحهای هادی (متغیر مستقل) با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان می‌دهد بین اجرای طرحهای هادی و بهبود شاخص‌های مختلف ارتباط تنگاتنگ و معناداری وجود دارد؛ به بیان دیگر، اجرای طرحهای هادی روستایی باعث بهبود مؤلفه‌های کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و حاشیه‌نشینی با ضریب معناداری 000/0 برابر با 99درصد اطمینان شده است.
جدول- 6: ارتباط بین اجرای طرحهای هادی و توسعة سکونتگاههای انسانی و کاهش حاشیه‌نشینی
* در سطح 5 درصد معنادار است ** در سطح یک درصد معنادار است منبع: یافته‌های پژوهش، 1397
- مقایسة میانگین‌ها با استفاده از تحلیل واریانس گروههای همبسته تحلیل واریانس برای گروههای همبسته، زمانی استفاده می‌شود که در آن فقط یک گروه وجود دارد و شامل زیرگروههای مختلفی است. در این بین، آثار طرحهای هادی در چهار بعد اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و حاشیه‌نشینی بررسی شد؛ به بیان دیگر، شاخص‌های اثرگذاری اجرای طرحهای هادی روستایی طبقه‌بندی شد. همان‌طور که از جدول 7 پیداست، آزمون‌های چندگانة واریانس نشان می‌دهد بین میانگین‌های شاخص‌های چهارگانه (اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و تصرفات اراضی) و اثرگذاری طرحهای هادی روستایی تفاوت معناداری وجود دارد.
جدول- 7: آزمون واریانس چندگانه
منبع: یافته‌های پژوهش، 1397
جدول‌های 8 و 9، تأثیرات و مغایرت‌های درون‌گروهی را بر شاخص‌های چهارگانه و ارتباط معنادار بین آنها را نشان می‌دهد. جدول- 8: آزمون‌های آثار درون‌گروهی
منبع: یافته‌های پژوهش، 1397
جدول- 9: آزمون‌های مغایرت‌های درون‌گروهی
منبع: یافته‌های پژوهش، 1397 با توجه به یافته‌های این جدول‌ها، اجرای طرحهای هادی در روستاهای مطالعه‌شده جز آسپیچ بر کاهش مهاجرت و حاشیه‌نشینی در شهر سراوان اثر مثبت داشته است؛ بنابراین فرضیة دوم پژوهش مبنی بر تأثیر اجرای طرحهای هادی بر کاهش مهاجرت روستایی و کاهش حاشیه‌نشینی شهر سراوان نیز تأیید شد.
نتیجه‌گیری در ارتباط با میزان اثرگذاری اجرای طرحهای هادی بر ساختار سکونتگاههای روستایی، شاخص‌های مختلفی بررسی شد؛ تفکیک و واگذاری زمین، جلوگیری از ادامة فعالیت باندهای نامشروع قدرت و سوداگران زمین و درنتیجه کاهش تصرف اراضی، عدد میانگین نظری پژوهش 94/1 است که میزان اثرگذاری خوب طرحهای هادی روستایی را نشان می‌دهد. بررسی مؤلفة نظارت بر ساخت‌وسازهای غیرمجاز در تصرف اراضی و کنترل آنها و شکل‌گیری حاشیه‌نشینی روستاها و شهرها نیز نشان می‌دهد طرحهای هادی روستایی مؤثر واقع شده‌اند. از نظر پاسخگویان، نبود برنامه‌های مناسب و اصولی برای ایجاد تجهیزات و تجمیع منابع مالی قشر کم‌درآمد شهری در تصرف اراضی پیرامونی و به‌وجودآمدن حاشیه‌نشینی (با احداث خانه‌های کم‌دوام و بی‌دوام) نقش چشمگیری داشته است. شاخص دیگر میزان اثرگذاری، جلوگیری از تخریب منابع طبیعی و اراضی دولتی در سکونتگاههای روستایی پیرامون شهرها متأثر از اجرای طرحهای هادی روستایی است که نتایج بررسی، اثرگذاری مثبت آن را نشان می‌دهد. از دیگر اهداف طرحهای هادی روستایی، تدوین ضوابط ساخت‌وساز در حاشیة رودخانه‌ها و مناطق حادثه‌خیزی است که حاشیه‌نشینان تصرف کرده‌اند و احتمال بروز سیل و خسارات ناشی از آن وجود دارد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد اجرای طرحهای هادی روستایی در سطح متوسط در این زمینه موفق عمل نکرده است؛ همچنین شاخص واگذاری زمین توسط بنیاد مسکن در روستاهای همجوار شهر سراوان برای برآوردن نیاز مسکن روستاییان به‌منظور هدایت و ساماندهی سرریز جمعیت شهرها حاکی از میزان اثرگذاری در حد 27/1 است که فاصلة متوسطی با میانگین اصلی (3) دارد. با توجه به اینکه این روستاها در حاشیة شهر سراوان قرار دارند، اختلاف قیمت اراضی در روستاهای حاشیة شهر با مرکز شهر نیز به‌مثابة عامل بیرونی در تمایل روستاییان و مهاجران به سکنی‌گزینی در این مناطق روستایی و درنتیجه کاهش حاشیه‌نشینی تأثیر داشته است. از دیگر عوامل بیرونی اثرگذار بر ساختار سکونتگاههای روستایی منطقة بررسی‌شده، سرمایه‌گذاری روستاییان دارای تمکن مالی یا سایر روستاییان شاغل در کشورهای خارجی در بخش مسکن روستایی در محدودة طرحهای هادی روستاهای حومه و مطالعه‌شده (دزک تا آسپیچ) است؛ عاملی که در رونق ساخت‌وساز و اسکان سرریز جمعیت شهری و درنتیجه کاهش تصرف اراضی و حاشیه‌نشینی شهر سراوان نقش داشته است. از نکات جالب توجه و اثرگذار، موقعیت فضایی سکونتگاههای روستایی مطالعه‌شده است. در این زمینه نتایج پژوهش نشان می‌دهد فاصلة روستاهای حومه و مطالعه‌شده (دزک تا آسپیچ) با مرکز شهر سراوان، نقش زیادی در تمایل به اسکان روستاییان و مهاجران در اراضی واگذارشده توسط بنیاد مسکن (در قالب طرحهای هادی) و درنتیجه کاهش حاشیه‌نشینی شهر سراوان داشته است. با اجرای طرحهای هادی روستایی، پیامدهای اقتصادی نیز برای جامعة محلی حاصل می‌شود. نتایج پژوهش نشان می‌دهد میزان اثرگذاری اجرای طرحهای هادی بر ساختار اقتصادی روستایی مؤثر بوده و میانگین اثرگذاری معادل 59/1 است (افزایش قیمت زمین، احداث مغازه‌های تجاری و عمده‌فروشی و...). همچنین اجرای طرحهای هادی روستایی و در پی آن اجرای کاربری‌های خدماتی ازجمله اداری، خدماتی و تجاری جانمایی‌شده، به ماندگاری جمعیت روستایی و کاهش مراجعات برای تأمین خدمات به شهر کمک می‌کند. در این زمینه نتایج پژوهش نشان می‌دهد اثرگذاری اجرای طرحهای هادی روستایی بر این مقوله در حد زیاد و با میانگین 71/2 است. از نتایج مهم اجرای طرحهای هادی روستایی، نگهداشت جمعیت در مناطق روستایی و کمک به کاهش پدیدة حاشیه‌نشینی پیرامون شهرهای میانی و بزرگ است. در این زمینه نتایج پژوهش، اثرگذاری اجرای طرحهای هادی را بر کاهش این پدیده در حد متوسط و با میانگین 67/1 نشان می‌دهد. دربارة عامل فرهنگی و آموزشی و نقش آن در کاهش مهاجرت و حاشیه‌نشینی، نتایج پژوهش نشان می‌دهد میزان تأثیرگذاری در حد نسبتاً زیاد و با میانگین 28/2 است. درنهایت به‌طور کلی تأمین کمترین استانداردهای زندگی شهری ناشی از اثرگذاری اجرای طرحهای هادی بر کاهش یا حذف حاشیه‌نشینی ارزیابی شد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد میزان اثرگذاری در حد نسبتاً زیاد و با میانگین 07/2 است؛ همچنین ویژگی‌های طرحهای هادی از منظر کارشناسان تجزیه و تحلیل شد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد میزان آشنایی کارشناسان با محتوای طرحهای هادی در حد نسبتاً زیاد و با میانگین 33/2 است. از منظر اثرگذاری طرحهای هادی روستایی بر مدیریت برنامه‌های توسعه نتایج نشان می‌دهد این شاخص در سطح متوسط و با میانگین 40/1 است. میزان اثرگذاری طرحها بر ارائة خدمات در مناطق روستایی نیز سنجیده شد. نتایج نشان می‌دهد این شاخص در سطح متوسط و با میانگین 30/1 است. از منظر اثرگذاری بر هدفمندسازی ساخت‌وسازها نیز، بررسی‌ها نشان از اثرگذاری خوب طرحهای هادی دارد. با توجه به جهت‌گیری طرحهای هادی مبنی بر اصلاح معابر، بررسی این شاخص گویای بهبودی وضعیت معابر روستاهای مطالعه‌شده است. درزمینة سنددارکردن دارایی‌های روستا نیز نتایج نشان از اهمیت زیاد اجرای طرحهای هادی در این مقوله دارد. همچنین با ساماندهی بافت کالبدی روستا، طرحهای هادی به افزایش قیمت زمین و دارایی‌های روستاها منجر شده است. کارشناسان اذعان دارند خدمات سبز ازجمله بوستان‌ها و فضاهای سبز به دلیل اجرای طرحهای هادی در روستاها توسعه یافته است؛ اما در دو شاخص اجرای برنامه‌های مقابله با حوادث طبیعی مانند سیل و زلزله و تأمین اعتبار برای انجام طرحهای هادی و پیرو آن ورود خدمات مورد نیاز به روستا، میزان اثرگذاری در سطح متوسط به پایین ارزیابی شده است. به‌طور کلی اجرای طرحهای هادی در روستاهای مدنظر آثاری در ابعاد مختلف کالبدی و فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی، محیطی و کاهش حاشیه‌نشینی داشته است؛ بنابراین با توجه به هدف پژوهش که ارزیابی میزان اثرگذاری اجرای طرحهای هادی بر کاهش تصرفات اراضی پیرامون شهر سراوان است، نتایج حاکی است اجرای طرحهای هادی در زمینه‌های مختلف به‌ویژه کاهش تصرفات اراضی آثار مثبت و جالب توجهی داشته است.
پیشنهادها از آنجا که تأثیرات اجرای طرحهای هادی بر روستاهای مدنظر عمدتاً مثبت بوده است، درزمینة اثرگذاری بیشتر اجرای طرحهای هادی بر توسعة روستاهای منطقة بررسی‌شده، پیشنهادهای زیر از منظر پاسخگویان و نتایج تحلیلی برمبنای پرسش‌نامه‌ها (روستاییان و مسئولان) ارائه می‌شود:
[1] Scott [2] Fischer et al. [3] Long et al. [4] Siegfried & Budjurova [5] Land Use [6] Peter Hall [7] Urban Fringe [8] Antrope [9] Agropolitan [10] Basic Needs [11] R.P.Missra [12] G. Friedman [13] M. Douglass [14] خط آبی نشان‌دهندة محدودة روستا در سال 2018 و خط قرمز نشان‌دهندة محدودة روستا در سال 2003 است. [15] compute | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
- آسایش، حسین (1383). کارگاه برنامه‌ریزی روستایی (رشتة جغرافیا)، انتشارات دانشگاه پیام نور، تهران. تعدادصفحات: 206. 2- ازکیا، مصطفی (1383). مقدمه‌ایبرجامعه‌شناسیتوسعة روستایی.انتشاراتمؤسسهاطلاعات، چاپ سومتهران. ص32. تعدادصفحات 344. 3- ازکیا، مصطفی، غفاری، غلامرضا ( 1383). توسعةروستاییبا تأکید بر جامعة روستایی ایران، نشر نی، چاپ سوم، تهران. ص30. تعداد صفحات 328. 4- استانداری سیستان و بلوچستان (1397). معرفی شهرستان سراوان. بارگذاری‌شده در پرتال استانداری. زاهدان. 5- بنیاد مسکن انقلاب اسلامی (1388). ارزشیابی اثرات اجرای طرح هادی روستایی، معاونت عمران روستایی، تهران. 6- بنیاد مسکن انقلاب اسلامی سیستان وبلوچستان (1397). ارزشیابی اثرات اجرای طرح هادی روستایی، معاونت عمران روستایی، زاهدان. 7- پرنون، زیبا (1389). بررسی اثرات مهاجرت بر تغییر کاربری اراضی شهر اسلامشهر از سال 1320 تا 1340، پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: احمدپور، احمد، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران. 8- پوراحمد، احمد، سیف‌الدینی، فرانک، پرنون، زیبا (1390). مهاجرت و تغییر کاربری اراضی در شهر اسلامشهر، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سبزوار، سال دوم، شماره پنجم، پاییز، صص 131-152. 9-تصاویر ماهواره ای گوگل از سراوان در سال‌های 2003 و 2018 (1382 و1397)، آرشیو اسناد سازمان نیروهای مسلح. تاریخ مراجعه: 1397. 10- حسین‌زاده دلیر، کریم (1370). حاشیه‌نشینی در جستجوی معنی و مفهوم، مجموعه مقالات هفتمین کنگره جغرافیایی ایران، جلد اول، دانشگاه تهران: موسسه جغرافیا. صص 40-51. تعداد صفحات: 543. 11- خاکپور، براتعلی، ولایتی، سعدالله، کیانژاد، قاسم (1386). الگوی تغییرات کاربری اراضی شهر بابل طی سال‌های 78- 1362، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، مشهد، شماره 9، پاییز و زمستان، صص45-64. 12- رضوانی، محمدرضا (1383). مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی توسعة روستایی در ایران. نشر قومس، چاپ اول، تهران. ص.111. تعدادصفحات: 306. 13- رضوانی، محمدرضا؛ نظری، ولی اله و خراسانی، محمدامین (1389). فرهنگ مفاهیم و اصطلاحات برنامه‌ریزی و توسعه روستایی، انتشارات جهاد دانشگاهی، چاپ اول، تهران. ص129. تعدادصفحات 380. 14- زیاری، یوسفعلی و خطیب زاده، فرشته (1391). «تلفیق مدل AHP و تحلیل شبکه در محیط GIS جهت مکان‌گزینی کاربری درمانی (بیمارستان)، مطالعه موردی: شهر سمنان». فصلنامه مدیریت شهری، تهران، سال دهم، شماره 29، صص231-247. 15- سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور (1382). دهیاری‌ها و مدیریت توسعه پایدار روستا، نشریه دهیاری‌ها، تهران، شماره دوم، دوره ندارد، ص5. 16- سعیدی، عباس ( 1387 ). مبانی جغرافیا روستایی. تهران، انتشارات سمت. تهران، چاپ هفدهم. تعداد صفحات:192. 17- شمس، پگاه (1385). «ارتقاء کیفیت محیطی سکونتگاههای غیررسمی با تاکید بر توانمندسازی و جلب مشارکت مردمی، در جهت توسعه پایدار- نمونه موردی سکونتگاه غیررسمی زیر پل مدیریت ( محله اسلام آباد)»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: پرویز پیران، دانشکده معماری و شهرسازی، گروه برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، دانشگاه شهید بهشتی، تهران. 18- صرافی، مظفر (1377). مبانی برنامه ریزی توسعه منطقه‌ای. انتشارات سازمان برنامه و بودجه، چاپ اول. تهران، تعداد صفحات:202. 19- عظیمی، ندا، جمشیدیان، محمد ( 1384). بررسی اثرات کالبدی اجرای طرح های هادی روستایی مطالعه موردی غرب گیلان. نشریه هنرهای زیبا، تهران، دوره ندارد، شماره 22، صص 19-37. 20- عنابستانی، علی اکبر (1388). ارزیابی اثرات کالبدی اجرای طرحهای هادی سکونتگاههای روستایی در روستاهای غرب خراسان رضوی. اولین همایش سکونتگاههای روستایی مسکن و بافت، تهران. چاپ اول، ص 6. تعداد صفحات: 356. 21- عنابستانی، علی‌اکبر و اکبری، محمدحسن (1391). «ارزیابی طرحهای هادی و نقش آن در توسعه‌ی کالبدی روستا از دیدگاه روستاییان (مطالعه‌ی موردی: شهرستان جهرم)». پژوهش‌های جغرافیای انسانی، تهران،دوره 44، شماره 4، صص 93-110. 22- قورچی، مرتضی ( 1378). پیامد های فضایی – مکانی طرحهای هادی روستایی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، استاد راهنما: فرهاد عزیزپور، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم زمین. تهران. 23- محمدی، سعدی، طیب‌نیا، سیدهادی، تابا، بدریه و داودی، آزاد (1396). تحلیل اثرات اجرای طرح های هادی روستایی در بهبود کیفیت زندگی روستاییان(مطالعه موردی: روستاهای بخش خاوومیرآباد شهرستان مریوان)، مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاههای انسانی، بابلسر، دوره دوازدهم، شماره 2(پیاپی39)، صص391-411. 24- مرکز آمار ایران، نتایج سرشماری شهرستان سراوان (1345). داده‌های خام بارگذاری‌شده در وب‌سایت رسمی. تهران. ایران 25- مرکز آمار ایران، نتایج سرشماری شهرستان سراوان (1355). داده‌های خام بارگذاری‌شده در وب‌سایت رسمی. تهران. ایران 26- مرکز آمار ایران، نتایج سرشماری شهرستان سراوان (1365). داده‌های خام بارگذاری‌شده در وب‌سایت رسمی. تهران. ایران 27- مرکز آمار ایران، نتایج سرشماری شهرستان سراوان (1375). داده‌های خام بارگذاری‌شده در وب‌سایت رسمی. تهران. ایران. 28- مرکز آمار ایران، نتایج سرشماری شهرستان سراوان (1385).داده‌های خام بارگذاری‌شده در وب‌سایت رسمی. تهران. ایران. 29- مرکز آمار ایران ، نتایج سرشماری شهرستان سراوان (1390).داده‌های خام بارگذاری‌شده در وب‌سایت رسمی. تهران. ایران. 30- مرکز آمار ایران، نتایج سرشماری شهرستان سراوان (1395).داده‌های خام بارگذاری‌شده در وب‌سایت رسمی. تهران. ایران. 31- مطیعی لنگرودی، سید حسن (1384). برنامه‌ریزی روستایی با تأکید بر ایران. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. چاپ سوم، ص.97، تعدادصفحات:200. 32- مهدیزاد، جواد (1379). برنامه‌ریزی زمین، تحول در رویکردها و روشها، فصلنامة مدیریت شهری، تهران، سال اول، شماره4. صص 71-92. 33- یاسوری، مجید (1383). نظام سلسله‌مراتبی سکونتگاهها و سطح‌بندی خدمات روستایی (مطالعه موردی: شهرستان سرخس)، جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، مشهد، دوره اول، شماره 3، صص 189-206. 34- Anas, Alex., 1999, “The Cost and Benefits of Fragmented Metropolitan Governance, The New Regionalist Policies”, state university of NewYork at Boffalo, symposim of Regionalism: promise and problems.P.401
35- Briassoulis, Helen, (2000). “Analysis of Land Use Change: Theoretical and Modeling Approaches”‚ Wholbk,Regional Research Institute, West Virginia University, number 17, July- sept‚ pp 234-237.
36- Fischer, S., Koshland, C.‚ Young, J.‚ (2005). "Social, economic, and environmental impact assessment of a village-scale modern biomass energy project in Jilin province, China: local outcomes and lessons learned", Journal of Energy for Sustainable Development, 9 (4)‚ pp 50- 59.
37- Gibson, K., Cahill‚ A.‚ McKay‚ D.‚ (2010). "Rethinking the dynamics of rural transformation: performing different development pathways in a Philippine municipality", Journal of Transactions of the Institute of British Geographers, 35 (2)‚ pp 237- 255.
38- Long, H., Zou, J., Pykett, J.‚ Li, Y.‚ (2011). "Analysis of rural transformation development in China since the turn of the new millennium", Journal of AppliedGeography,31 (1)‚ pp 1094- 1105.
39- Medley, Kimberly E. Brian W. Okey, Gary W. Barrett, Michael F. Lucas, & William H. Renwick, (1995), “Landscape Change with Agricultural Intensification in a Rural Watershed Southwestern Ohio, USA”, Landscape Ecology Journal, vol. 10, No. 3, PP. 161- 176.
40- Moseley, M.J.‚ & Owen, S., (2008). The future of services in rural England: The drivers of change and a scenario for 2015, Progress in Planning Volume 69, Issue3, April 2008, pp 93-130.
41- Scott, Mark‚ (2007). "Rural Housing: politics, public policy and Planning": Housing Contemporary Irland, Vol I, pp 344- 363.
42- Siegfried, B.‚ Budjurova, E.‚ (2015). "Issues and challenges in rural development: compendium of approaches for socio-economic and ecological development in developing countries", Margraf Publishers GmbH, pp 112- 121. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 797 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 249 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||