تعداد نشریات | 43 |
تعداد شمارهها | 1,652 |
تعداد مقالات | 13,408 |
تعداد مشاهده مقاله | 30,248,515 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 12,087,206 |
روششناسی «کلام فلسفی» در اندیشۀ ابنمیثم بحرانی | ||
الهیات تطبیقی | ||
مقاله 8، دوره 10، شماره 22، آذر 1398، صفحه 93-106 اصل مقاله (694.49 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/coth.2019.116709.1270 | ||
نویسنده | ||
مهدی گنجور* | ||
استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران | ||
چکیده | ||
علم کلام از آغاز پیدایش، به لحاظ روششناختی، مراحل و اطوار مختلفی را پشت سر گذاشته است؛ رویکرد نقلی و اخبارگرایی، روش جدلی، عقلی، تأویلگروی و رویکرد کلام فلسفی از مهمترین رویکردها در سیر تطور کلام شیعی به شمار میآیند. در این نوشتار با روش توصیفیتحلیلی، ضمن معرفی اجمالی جریان کلام فلسفی و مؤلفههای آن، روش کلامی ابنمیثم بحرانی، بیان و با ارائۀ شواهد متعددی از آثار و آرای او ثابت شده روش کلامی او عقلی - فلسفی است. او به سبک و سیاق مرسوم آثار فلسفی به امور عامه و طبیعیات را در اثر کلامی خود قواعدالمرام فی علم الکلام، طرح و همان شیوۀ حکما را در نگارش علم کلام در پیش گرفته است. بازکاوی و بیان شاخصههای کلام فلسفی در اندیشۀ ابنمیثم، از این نظر نیز بااهمیت است که با تأکید بر عقلانیت، استدلالگروی، آزاداندیشی و تفکر انتقادی میتواند یک الگوی روششناختی در حوزۀ کلام امامیه را پیشروی پژوهشگران و دینپژوهان قرار دهد. | ||
کلیدواژهها | ||
ابنمیثم؛ کلام امامیه؛ کلام فلسفی؛ روشهای کلامی | ||
مراجع | ||
منابع 1- نهجالبلاغه، (1386)، ترجمۀ محمد دشتی، مشهد، سنبله. 2- ابنسینا، حسین بن عبدالله، (1363)، الشفاء (الالهیات)، تهران، انتشارات ناصرخسرو. 3- ----------------، (1364)، النجاۀ من الغرق فی بحر الضلالات، ویرایش محمدتقی دانشپژوه، تهران، دانشگاه تهران. 4- --------------، (1375)، الاشارات و التنبیهات، نشر البلاغه. 5- -------------، (1404ق)، التعلیقات. قم، انتشارات مکتبة الاعلام الاسلامی. 6- ابنالندیم، محمدبن اسحاق، (1350)، تحقیق رضا تجدد، تهران، انتشارات مروی. 7- استرآبادی، محمدامین، (1266)، فوائد المدنیه، ضمیمه کتاب اساس الاصول، مطبعه محمدیه، چاپ سنگی، بیجا. 8- امین، سیدمحسن، (۱۴۲۱ق)، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف المطبوعات. 9- ایجی، عضدالدین، (1370)، المواقف فی علم الکلام، شرح شریف جرجانی، قم، شریف رضی. 10- باربور، ایان، (1374)، علم و دین، ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی. 11- بحرانی، کمالالدین میثم بن علی، (1386)، قواعدالمرام فی علم الکلام، ترجمه و شرح زهرا مصطفوی، تهران، اطلاعات. 12- -------------------------، (1388)، شرح نهجالبلاغه، ترجمۀ قربانعلی محمدی مقدم و دیگران، مشهد، بنیاد پژوهش های اسلامی. 13- ---------------------، (1420ق)، شرح نهجالبلاغه، 5 ج، بیروت، دارالثقلین. 14- ----------------------، (1417ق)، النجاۀ فی القیامه فی تحقیق امر الامامه، قم، مجمع الفکر الاسلامی. 15- بحرانی، یوسف بن احمد بن ابراهیم، (1405)، الحدائق الناضره فیأحکام العتره الطاهره، تحقیق و تصحیح محمدتقی ایروانی، سید عبدالرزاق مقرم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه قم. 16- بغدادى، عبدالقاهر ابوطاهر، (2003م)، اصول الایمان، بیروت، دار و مکتبة الهلال. 17- بهشتی، احمد، (1386)، «عقلانیت در روش کلامی ابنمیثم و شواهد آن»، پژوهشنامۀ قرآن و حدیث، شماره دوم، صص 7-28. 18- تفتازانی، مسعود بن عمر، (1370)، شرح المقاصد، تحقیق عبدالرحمن عمیده، قم، الشریف رضی. 19- حلی، حسن بن یوسف، (1413ق)، کشفالمراد فی شرح تجریدالاعتقاد، قم، مؤسسۀ النشر الاسلامی. 20- خفرى، شمسالدین محمد بن احمد، (1382)، تعلیقه بر الهیات شرح تجرید، مقدمه و تصحیح فیروزه ساعتچیان، تهران، میراث مکتوب. 21- دیباجی، سید محمدعلی، (1384)، «ساختار فلسفی کلام»، فصلنامۀ علمیپژوهشی قبسات، شماره 38، صص 185-208. 22- رازی، فخرالدین، (1378)، المحصل، قم، شریف رضی. 23- ------------، (1407ق)، المطالب العالیه من العلم الالهی، بیروت، دارالکتب العربیة. 24- ------------، (1990م)، المباحث المشرقیة فی العلم الإلهیات والطبیعیات، تصحیح محمد معتصم باللّه البغدادی، بیروت، دارالکتاب العربی. 25- زکریای رازی، ابوبکر محمد بن زکریا، (1378)،الطب الروحانی، (الدراسه التحلیلیه لکتاب الطب الروحانی)، دانشگاه تهران، مؤسسۀ مطالعات اسلامی، مونترال، دانشگاه مک گیل. 26- سبزواری، حاجی ملاهادی، (1348)، شرح غررالفرائد، قسمت امور عامه و جوهر و عرض، تصحیح و مقدمه و تعلیقات از مهدی محقق و توشی هیکو ایزوتسو، مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل. 27- سلطانی، ابراهیم و احمد نراقی، (1384)، کلام فلسفی، تهران، صراط. 28- سیوری، فاضل مقداد، (1405ق)، ارشاد الطالبین الى نهج المسترشدین، تحقیق سیدمهدی رجایی، قم، انتشارات کتابخانه آیهالله مرعشی. 29- شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، (1364)، الملل و النحل، تحقیق، بدران، محمد، قم، ناشر، الشریف الرضی. 30- شهید اول، محمد بن مکی، (1380)، اربع رسائل کلامیة، محقق علی بن محمد نباطی عاملی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی. 31- شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم، (1410ق)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه العقلیه، بیروت، دار احیاء التراث العربی. 32- ----------------------، (1346)، الشواهد الربوبیه فى المناهج السلوکیة، تصحیح و تعلیق سیدجلالالدین آشتیانی، مشهد، دانشگاه مشهد. 33- صادقی حسنآبادی، عطایی، مجید و حمید نظری، (1391)، «ملاکها و ویژگیهای مکتب فلسفی در شیعه با رویکرد به آثار فیاض لاهیجی»، فصلنامۀ اندیشۀ دینی، شماره 44، صص 2-32. 34- صدر، محمدباقر، (1395ق)، المعالم الجدیدة للأصول، تهران، مکتبه النجاح. 35- طبرسى، احمدبن علی، (1371)، الاحتجاج، ترجمه و تصحیح احمدغفاری مازندرانی، تهران، نشر مرتضوی. 36- طوسی، نصیرالدین، (1407ق)، تجریدالاعتقاد، تحقیق حسینی جلالی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی. 37- عبیدلى، سید عمیدالدین، (1381)، اشراق اللاهوت، تهران، میراث مکتوب. 38- غزالی، ابوحامد محمد، (1994م)، تهافت الفلاسفه، تحقیق و تعلیق علی بوملحم، بیروت، دار و مکتبه الهلال. 39- فارابی، ابونصر، (1381)، فصوصالحکمه، شرح السید اسماعیل غازانى، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگى. 40- قبادیانی، ناصرخسرو، (1363)، جامع الحکمتین، تصحیح و مقدمه هانری کربن، تهران، طهوری . 41- لاهیجی، عبدالرزاق، (1373)، گوهر مراد، تهران، نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی 42- --------------، (1372)، سرمایۀ ایمان در اصول اعتقادات، تهران، الزهرا(س). 43- --------------، (بیتا)، شوارق الالهام فی شرح تجرید الکلام، تهران، انتشارات مهدوی. 44- گنجور، مهدی، (1397)، «نقش ابواسحاق ابراهیم نوبختی در پیدایش "کلام فلسفی" شیعه (با تأکید بر کتاب الیاقوت فی علم الکلام)»، فصلنامه علمیپژوهشی اندیشۀ نوین دینی، شماره 52. صص 101-120. 45- ماتریدى، أبوالثناء محمود بن زید، (1995م.)، التمهید لقواعد التوحید، المحقق عبدالمجید ترکی، تونس، دار الغرب الاسلامی. 46- مجلسی، محمدباقر، (1404ق)، بحارالانوار، بیروت، مؤسسۀ الوفاء. 47- -------------، (1409ق)، رساله الاعتقادات، تحقیق مهدی رجایی، اصفهان، مکتبه العلامه المجلسی. 48- مطهری، مرتضی، (1373)، مجموعه آثار، ج 5، تهران، صدرا. 49- معری، ابوالعلاء، (1988م)، لزوم مالایلزم، دمشق، دار طلایی. 50- نراقى، ملا مهدى، (1423ق)، جامعالأفکار و ناقدالأنظار، تهران، انتشارات حکمت. 51- نوبختی، حسن بن موسی، (1355ق)، فرقالشیعه، نجف، المطبعه الحیدریه. 52- هندی، علاءالدین علی، (1409ق)، کنزالعمال فی سنن الاقوال و الافعال، بیروت، مؤسسۀ الرساله. 53- یوسفیان، حسن، (1390)، کلام جدید، تهران، انتشارات سمت. 54- Hick, John H.، (1990)، Philosophy of Religion, New Jersey، Prentice Hall, 4th edition.
55- Hodgson, Peter C.، (ed)، (1984)، Hegel Lectures on the Philosophy of Religion, trans. By R. F. Brown, et al, Berkely. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 455 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 405 |