پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 43 |
| تعداد شماره‌ها | 1,652 |
| تعداد مقالات | 13,423 |
| تعداد مشاهده مقاله | 30,846,772 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 12,142,228 |
نقش طرح هادی در جهانی‌شدن ویژگی‌های مناطق روستایی مطالعة موردی: بخش مرکزی شهرستان داراب | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| برنامه ریزی فضایی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مقاله 6، دوره 9، شماره 1، اردیبهشت 1398، صفحه 81-102 اصل مقاله (2.55 M) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/sppl.2019.111426.1236 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| صادق اصغری لفمجانی* 1؛ حمیدرضا نسیمی2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه زابل، زابل، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه زابل، زابل، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| طرح‌مسأله: تهیه و اجرای طرح هادی از مهم‌ترین راهبردهای توسعة روستایی است. این طرح با طیف گسترده‌ای از اقدامات، جایگاه ویژه‌ای در جهانی‌شدن ویژگی‌های مناطق روستایی دارد. هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی آثار این طرح بر جهانی‌شدن ویژگی‌های مناطق روستایی بخش مرکزی شهرستان داراب طراحی و اجرا شده است. روش: این پژوهش از نوع توصیفی‌تحلیلی است که در آن داده‌های میدانی لازم با ابزار مشاهده، مصاحبه و تکمیل پرسشنامه تهیه شد. برای تعیین خانوارهای نمونه، نخست با بهره‌گیری از فرمول کوکران تعداد 370 خانوار به‌مثابة حجم نمونه و سپس نمونه‌های پژوهش با روش تصادفی ساده انتخاب شدند؛ همچنین برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از روش‌های آمار توصیفی، استنباطی و مدل Topsis و نرم‌افزارهای Super Decisions، SPSS و ArcGIS استفاده شد. نتایج: براساس نتایج آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌های مکرر (Anova with repeated measures)، اختلاف زیادی بین متغیرهای مختلف معرّف جهانی‌شدن روستاها وجود دارد و بیشترین سطح از مؤلفه‌های جهانی‌شدن مربوط به شرایط زندگی در روستاست؛ از سوی دیگر آزمون همبستگی پیرسون گویای ارتباط مثبت بین سطح اقدامات در تمام بخش‌های اجرایی طرح هادی با وضعیت جهانی‌شدن روستاهاست. براساس آزمون رگرسیون خطی نیز مشخص شد اقدامات طرح هادی با مقدار بتای 596/0 بر جهانی‌شدن ویژگی‌های روستاها تأثیرگذار است. نوآوری: با توجه به اینکه مطالعات دانشگاهی گذشته دربارة جهانی‌شدن در ایران عمدتاً متمرکز بر شهرها و نواحی روستایی کمتر مدنظر بوده و با عنایت به اینکه دربارة آثار طرح هادی بر جهانی‌شدن ویژگی‌های روستاها پژوهشی صورت نگرفته است، اجرای این پژوهش به‌منزلة اقدامی نو در پژوهش‌های روستایی حائز اهمیت خواهد بود. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| طرح هادی؛ جهانی‌شدن؛ روستا؛ شهرستان داراب | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
مقدمه بی‌شک در عصر حاضر تمام روستاها در سراسر جهان به‌مثابة مکان‌هایی در مقیاس محلی طی فرایندهایی به‌طور روزافزون در معرض تغییرات شدیدند (وودز[1]، 1390: 47)؛ تغییراتی که موجب تسریع گذار از شیوة زندگی سنتی به تجدد و مدرنیسم و زمینه‌ساز ایجاد تحولات در سایر حوزه‌ها شده است (Steele & Lynch, 2013: 447). در این راستا عوامل و اقداماتی در فضاهای روستایی زمینه‌ساز و تسریع‌کنندة فرایندهای جهانی‌شدن‌اند که بر تمام شئون زندگی افراد در عرصه‌های مختلف تأثیر می‌گذارند (بزرگمهر و شریفی، 1394: 1) و باعث یکسان‌سازی میراث بی‌بدیل سبک‌های متنوع زندگی با سایر جوامع می‌شوند (دهقانی، 1396: 37-36)؛ به نحوی که تمایزات هویتی بین نواحی شهری و روستایی رو به کم‌رنگ‌شدن می‌رود (محمدنژاد و خدادادی، 1390: 2). بسیاری از پژوهشگران و صاحب‌نظران در دهه‌های اخیر توجه به توسعة کالبدی - فیزیکی و امور زیربنایی روستاها را از حـوزه‌های مهم و اساسی فعالیت در حیطة توسعة روستایی قلمداد کرده‌اند (Gibson et al, 2010: 238) که قطعاً این رویکرد در مناطق روستایی کشورهای در حال توسعه اهمیت بسیار ویژه‌ای دارد (Visser & Spoor, 2012: 902)؛ بنابراین در حال حاضر این رویکرد به الگوواره‌ای نوین و مسلط در ادبیات نظری و علمی رایج در باب توسعه و برنامه‌ریزی‌های روستایی تبدیل شده است (ساسان‌پور و همکاران، 1393: 130) تا در سایة آن بهبود شرایط محیطی، توسعة روستاها و رفع محرومیت از سیمای این‌گونه کانون‌های جمعیتی فراهم شود (شکور و شمس‌الدینی، 1393: 40). به‌هرحال در جهان کنونی هیچ جامعه‌ای فرورفته در هاله‌ای از انزوا یافت نمی‌شود (گیدنز و بردسال[2]، 1396: 76) و با توجه به متوقف‌نشدن روندهای جهانی می‌بایست با طراحی برنامه‌هایی برای توسعة اجتماعات محلی درصدد مهار و هدایت بازخوردهای تحولات جهانی‌شدن در چهارچوب اندیشة «جهانی فکرکردن و محلی عمل‌کردن» تلاش کرد؛ درنتیجه با رویکرد جهانی- محلی‌شدن باید به دنبال سازگاری با روندهای جهانی یا جهانی‌کردن نمادهای محلی بود (ازکیا و همکاران، 1392: 4). بی‌شک تحقق این اهداف و بهره‌مندی روستاییان از مواهب نوسازی و توسعه مستلزم اجرای برنامه‌ای منسجم خواهد بود (Winograd & Farrow, 2009: 107)؛ بنابراین طرح‌ها و برنامه‌های متعددی در قالب طرح‌های ساماندهی فضا و سکونتگاههای روستایی طراحی و اجرا شده است (غفاری و همکاران، ۱۳۹۰: ۱۲) تا با پی‌ریزی چهارچوب مکانی مناسب، سایر فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی به‌صورت موفقیت‌آمیز اجرا شوند (شماعی و احمدپور، 1390: 64-57). در این زمینه یکی از مهم‌ترین طرح‌هایی که در مسیر برنامه‌ریزی‌های توسعة روستایی پس از پیروزی انقلاب اسلامی مدنظر قرار گرفته، طرح جامع توسعة روستایی یا به بیانی طرح هادی روستایی بوده است (شهبازی، ۱۳۸۹: ۲۲۵). تهیه و اجرای این طرح‌ها با بومی‌سازی و محلی‌سازی برنامه‌ها و اهداف توسعه‌ای در مناطق روستایی متناسب با شرایط و پتانسیل‌های هر مکان به‌منظور دستیابی به شرایط مطلوب زیستی انجام شده است (عنابستانی، ۱۳۸۸: ۱) تا ارتقای کیفیت زندگی، آسایش و رضایتمندی ساکنان روستاها را با برآوردن نیازهای مادی و روانی آنان (حیدری، 1395: 189) در قالب اقدامات مختلف در بخش‌های زیرساختی و خدمات‌رسانی عمومی، شبکة معابر و راههای ارتباطی، کاربری اراضی، مسکن و ساخت‌وساز، بهداشتی و زیست‌محیطی پاسخ گوید (بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، 1396). اطلاعات موجود مؤید آن است که طرح‌های هادی با اقدامات متنوع خود به‌طور مستقیم و غیرمستقیم، زمینه‌ساز توسعة همه‌جانبه در روستاها و تحول در بخش‌های مختلف زندگی روستاییان بوده است. در این زمینه با اجرای طرح‌های هادی، راههای ارتباطی روستاها به شهرهای دور و نزدیک توسعه یافته است. این امر سبب افزایش رفت‌وآمد روستاییان به سایر نقاط (به‌ویژه نقاط توسعه‌یافتة شهری) شده است؛ همچنین این اقدامات شرایط ورود سایر افراد را به روستا (به دلایل مختلف ازجمله تفریح و گردشگری، بازاریابی و مبادلات کالا و ...) فراهم می‌کند؛ از سوی دیگر پیشرفت فناوری ارتباطات در روستاها به‌مثابة عاملی مؤثر در خروج روستاییان از انزوا و حرکت به سمت مدرنیسم و دستیابی به فرصت‌های اجتماعی و اقتصادی در روستاها ایفای نقش می‌کند. گذشت سه دهه از اجرای طرح‌های هادی در نواحی روستایی نشان می‌دهد این اقدامات آثار، پیامدها و تغییرات گوناگونی را در روستاهای مختلف کشور و در ابعاد مختلف زندگی ساکنان آنها بر جای گذاشته است (افراخته، 1395: 415). بررسی وضعیت جهانی‌شدن در روستاهای بخش مرکزی شهرستان داراب نیز مبیّن وجود تحولاتی بوده که با اجرای طرح‌های هادی شتاب بیشتری به خود گرفته است و خانوارهای ساکن در این روستاها بیش‌ازپیش از ظواهر مدرنیته و کاربرد فناوری‌ها، زیرساخت‌ها و وسایل ارتباطی جدید بهره‌مند شده‌اند. این بهره‌مندی‌ها زمینه‌ساز گسترش فناوری‌ها در محیط‌های روستایی و تغییرات عمده در ابعاد مختلف زندگی ساکنان روستاها شده است (Olatokun, 2008: 55). بر این اساس به نظر می‌رسد متأثر از اقدامات طرح‌های هادی، روند جهانی‌شدن در این‌گونه روستاها شتاب بیشتری یافته است. با عنایت به اینکه مطالعات دانشگاهی گذشته دربارة جهانی‌شدن در ایران عمدتاً متمرکز بر شهرها بوده و در آنها به نواحی روستایی کمتر توجه شده و دربارة آثار طرح‌های هادی بر جهانی‌شدن ویژگی‌های روستاها پژوهشی صورت نگرفته است، اجرای این پژوهش به‌منزلة اقدامی نو در پژوهش‌های روستایی حائز اهمیت خواهد بود؛ زیرا براساس تجارب پژوهش‌های مشابه در کشورهای مختلف جهان، با بررسی و تحلیل نتایج حاصل از این پژوهش «هنجارها، ارزش‌های پنهان و سایر آثار و پیامدهای طرح شناخته و از جهت‌گیری‌ها و الگوهای موجود یا در حال شکل‌گیری، تفسیر و تصویر واقع‌بینانه‌تری ارائه می‌شود» (باینگانی و همکاران، ۱۳۹۲: ۵۹). تردیدی نیست نتایج این‌گونه پژوهش‌ها، «گامی مثبت در جهت اجرای هرچه بهتر طرح‌ها و پروژه‌های مشابه آتی حتی برای سایر مناطق و مبنایی برای بازشناسی راهبرد سیاست‌های پیشین و طراحی سیاست‌های آینده تلقی می‌شود» (Lee, 2008: 1207). بر این اساس پژوهش حاضر ضمن بررسی ابعاد مختلف جهانی‌شدن و ارزیابی وضعیت فعلی روستاها به دنبال پاسخ به پرسش‌های اساسی زیر است: 1- وضعیت جهانی‌شدن ویژگی‌های روستاهای دارای طرح هادی در بخش مرکزی شهرستان داراب چگونه است؟ 2- آثار اقدامات طرح هادی بر جهانی‌شدن ویژگی‌های نواحی روستایی مطالعه‌شده چیست؟ پیشینة پژوهش با توجه به آثار طرح‌های عمرانی به‌طور عام و نقش طرح‌های هادی روستایی به‌طور خاص در جهانی‌شدن ویژگی‌های روستاها، مهم‌ترین مطالعات پیشین مرتبط با موضوع پژوهش در جدول (1) بررسی خواهد شد. جدول- 1: مطالعات مرتبط با موضوع پژوهش
منبع: یافته‌های اسنادی پژوهش، 1397 بررسی پژوهش‌های مرتبط با موضوع پژوهش در داخل و خارج از کشور حاکی است تاکنون مطالعات فراوانی دربارة بررسی آثار و پیامدهای طرح‌های مختلف عمرانی در سطح روستاها انجام شده است؛ اما موضوع حائز اهمیت، آثار طرح‌های هادی روستایی بر جهانی‌شدن ویژگی‌های روستاهاست که تاکنون به‌طور مستقل پژوهشی در این زمینه انجام نشده است.
مبانی نظری پژوهش روند جهانی‌شدن از مهم‌ترین رخدادهای تاریخ بشر است؛ به این نحو که حوادث و رویدادهای گوشه‌ای از جهان به شکل فزاینده‌ای بر کل جهان تأثیرگذار است (کردی، 1389: 69) و همچون انقلابی اجتناب‌ناپذیر و برگشت‌ناپذیر به جوامع مختلف انسانی تحمیل می‌شود (رفیعی و دباغی، 1395: 614). درواقع جهانی‌شدن، پدیده‌ای کاملاً جدید نیست و همواره از نظر کیفی در حال تحول است (دهشیری، 1394: 47)؛ این پدیده زمینه‌ساز شکل‌گیری روابط انکارناپذیری بین سطوح محلی، ملی و بین‌المللی شده است (نجارزاده، 1391: 144). از سوی دیگر جهانی‌شدن رویة زندگی پیشین اجتماعات را با ارائة آخرین دستاوردهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی متحول ساخته است (ابراهیم‌آبادی، 1392: 52). بر این اساس محیط‌های روستایی هم‌اکنون در ابعاد مختلف زندگی محلی خود متأثر از این پدیده و فرایندهای ناشی از آن قرار گرفته‌اند (دهقانی، 1396: 36). درنتیجه تغییرات گسترده‌ای در زمینه‌هایی همچون آداب و رسوم، عقاید، ارزش‌ها، ایده‌آل‌ها، هنجارپذیری‌ها و هنجارسازی‌ها به وجود آمده و وضعیت رفتاری، اوقات فراغت، وضعیت مسکن، الگوی مصرف، وسایل خانگی، تزئینات منزل، خوراک، پوشاک و ... در این سال‌ها به‌شدت تغییر کرده است (ازکیا و حسینی رودبارکی، ۱۳۸۸: ۲۴۳). واژة جهانی‌شدن از نیمة دوم دهة 1980 به‌سرعت رواج یافت (رابرتسون[8]، 1385: 36). از آن زمان تاکنون بسیاری از پژوهشگران تعابیر و اصطلاحاتی را در تعریف و تفسیر این مفهوم و فرایندهای آن به کار برده‌اند (ویسی، 1396: 52). از دیدگاه هابرماس[9] جهانی‌شدن تداعی‌گر تصویری از هم‌پیوندی‌ها، مراودات و ارتباطات میان دورترین مناطق جهان و معاوضه با تعصب‌های کهنه و همین‌طور نویددهندة آینده‌ای است که در آن تمام ریشه‌های جغرافیایی، سیاسی، فرهنگی و منازعات اجتماعی خشکیده می‌شود (هابرماس، 1392: 1). گیدنز جهانی‌شدن را مجموعه‌ای از فرایندها می‌داند که خواه‌ناخواه بر همة انسان‌ها در دنیای جدید اثر می‌گذارد و تأثیر آن در زندگی روزمرة آنها انکارناپذیر است (گیدنز، 1388: 38). از نظر وی جهانی‌شدن حاصل برهم‌خوردن نظم سنتی فضا و زمان است که به‌واسطة جدایی فضا و زمان از مکان پدید می‌آید. فضا و زمان جداشده از مکان در گستره‌ای نامتناهی با یکدیگر ترکیب و هماهنگ می‌شوند و امکان کنش و روابط اجتماعی را در جامعه‌ای بسیار بزرگ‌تر فراهم می‌آورند (واترز[10]، 1379: 87). همچنین با فشردگی زمانی - فضایی، حرکت آزادانة کالا، انسان، اطلاعات و سرمایه روان‌تر، سریع‌تر، گسترده‌تر و تأثیرگذارتر از قبل می‌شود (باقری و همکاران، 1395: 88) و بازخورد این روند به گونه‌ای است که هر رویداد یا اتفاقی که در بعد محلی رخ دهد، از حوادث سایر مکان‌ها متأثر و در مقابل قادر است بر وقوع حوادث مکان‌های دیگر تأثیر بگذارد (گیدنز، 1388: 63)؛ بنابراین جهانی‌شدن، فرایند یا مجموعه‌ای از فرایندهاست که با فروریختن مرزهای فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، حقوقی و ... به همگونی و همسانی در این زمینه‌ها منجر می‌شود (رفیعی و دباغی، 1395: 616). این فرایند فرصت‌های جدیدی را فراروی ساکنان روستاها می‌گشاید و موجب درهم‌تنیدگی و پیوند فزایندة جهان و ساکنان آن با یکدیگر در عرصه‌های مختلف می‌شود که تمام جنبه‌های زندگی انسانی را دربرگرفته است و هم‌شکلی و هم‌رنگی را دنبال می‌کند (ذکایی، 1386: 25). بر این اساس راهبرد جهانی- محلی‌شدن این روند را آسان می‌کند. مفهوم جهانی - محلی‌شدن به معنای سازگارکردن فنون و فناوری‌های جهانی با شرایط محلی و جهانی‌کردن نمادهای محلی است (ازکیا و همکاران، 1392: 4). باید توجه داشت بخش اعظم جهانی‌شدن روستا ناشی از رشد و توسعه در زیرساخت‌هایی چون راههای ارتباطی و تسهیل دسترسی‌ها، بهبود آنتن‌دهی‌های مـوبایل، تلویزیـون، اینترنت، برخـورداری از آب، برق، تلفن و...، احداث مساکن مقاوم و ایجاد فضایی مناسب برای زندگی است که فاصله‌های جغرافیایی را کاهش داده و جوامع را به یکدیگر نزدیک کرده است؛ از این رو طرح‌های توسعة روستایی به‌طور عام و طرح‌های هادی روستایی به‌طور خاص با طیف گسترده‌ای از اقدامات نقش تسهیلگر را در جهانی‌شدن ویژگی‌های روستاها ایفا می‌کنند. در این زمینه با توجه به اولویت اساسی رویکرد توسعة پایدار روستایی نزد برنامه‌ریزان و مدیران کشور (شمس‌الدینی و شکور، 1394: 101)، تهیه و اجرای طرح‌های هادی از مهم‌ترین راهبردهای غالب توسعة فیزیکی در روستاها (یعقوبی فرانی و معتمد، 1395: 114) و ازجمله طرح‌های کاربردی در این زمینه به حساب می‌آید که در مقایسه با سایر برنامه‌های توسعة فیزیکی، از ویژگی‌ها و جایگاه خاصی برخوردار است. تلاش برای توسعة سکونتگاههای انسانی، به یکی از مهم‌ترین برنامه‌های توسعة ملی مبدل شده است (مطیعی لنگرودی و یاری، 1389: 47) که به‌مثابة متغیری بیرونی وارد فضای روستا می‌شود و بر ساختارهای روستا اثر می‌گذارد (عنابستانی و اکبری، 1391: 94). بر این اساس طرح‌های هادی روستایی به دلیل برخوردارکردن بخش عمده‌ای از روستاهای کشور از تسهیلات خدمات عمومی نظیر راه، آب لوله‌کشی، برق، خدمات اطلاعاتی و ارتباطی همچون تلفن، خدمات بهداشتی و درمانی (عنابستانی و حاجی‌پور، 1392: 14)، نقشی بنیادی و زیربنایی در توسعة همه‌جانبة مناطق روستایی به‌منظور ایجاد محیطی مناسب دارد (برزو، 1389: 154) و در راستای نمودیافتن ویژگی‌های جهانی در روستاها گام برمی‌دارد و از انزوای جغرافیایی فضای روستایی می‌کاهد. با توجه به چهارچوب نظری و پیشینة پژوهش، اقدامات طرح‌های هادی (در ابعاد مختلف کاربری اراضی، شبکة معابر، مسکن و ساخت‌وساز، خدمات زیربنایی و بهداشتی و زیست‌محیطی) بر طیف گسترده‌ای از ویژگی‌های معرف جهانی‌شدن روستاها (به‌منزلة متغیرهای وابستة پژوهش) تأثیرگذارند که برای شفاف‌ترشدن ابعاد پژوهش در بررسی آثار اجرای اقدامات متنوع طرح‌های هادی بر جهانی‌شدن ویژگی‌های روستاهای مطالعه‌شده، مدل مفهومی پژوهش حاضر ارائه شده است (شکل 1).
شکل- 1: آثار اقدامات طرح هادی بر جهانی‌شدن روستاها منبع: نگارندگان، 1397
روش‌شناسی پژوهش پژوهش حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی - تحلیلی است که متکی بر داده‌های حاصل از روش میدانی و پیمایشی است؛ بدین ترتیب که پس از بررسی منابع داخلی و خارجی مرتبط با موضوع پژوهش (مطالعة مبانی نظری) و پیشینة پژوهش‌های انجام‌شده دربارة آثار طرح‌های عمرانی بر جهانی‌شدن ویژگی‌های روستاها در کشورهای مختلف جهان به‌طور عام و پیامدهای طرح‌های هادی روستایی بر آنها در ایران به‌طور خاص، فهرستی جامع از شاخص‌ها و نشانگرهای منطبق بر جهانی‌شدن ویژگی‌های روستا و شاخص‌ها و نشانگرهای تأثیرپذیر از اقدامات طرح‌های هادی بر آن، متناسب با جامعة روستایی مدنظر تدوین شده است (جدول 2) که درنهایت شاخص‌ها و نشانگرهای فوق براساس طیف لیکرت 5 سطحی در قالب پرسشنامه و فرم‌های مشاهدات میدانی بررسی شد. ابزار پژوهش، پرسش‌نامة پژوهشگرساخته بوده که برای تأیید روایی آن، از دو نوع روایی محتوی[11] و سازه[12] یا ساختاری استفاده شده است. نخست برای روایی صوری و محتوایی مطابق با تکنیک دلفی، پرسشنامه در اختیار متخصصان دانشگاهی و کارشناسان باتجربه و آگاه قرار گرفت و پس از چند بار بازبینی براساس نظرات دریافتی، اصلاحات لازم اعمال شد؛ سپس به‌منظور آزمون روایی سازة پرسشنامه با روش تحلیل عاملی تأییدی، داده‌های پژوهش بررسی نهایی شد که با توجه به معناداری آزمون بارتلت در سطح اطمینان 99درصد با مقدار کیزرمایر[13] 772/0 و مقدار بارتلت 927/2409، مناسب‌بودن ساختار پرسش‌نامة مدنظر با هدف پژوهش تأیید شد. درنتیجه متغیرهای بررسی‌شده از اعتبار سازه‌ای لازم برخوردارند. نتایج دیگر این آزمون مؤید آن است که این متغیرها 19/83درصد از کل واریانس‌ها را تبیین کرده‌اند. برای پی‌بردن به سازگاری درونی پرسش‌نامة پژوهش حاضر، روش آلفای کرونباخ در نرم‌افزار SPSS به کار رفته است. بر این اساس مقدار ضریب آلفای کرونباخ متغیرهای پژوهش محاسبه شده است (جدول 2) که با توجه به آستانه‌های در نظر گرفته‌شده در منابع علمی معتبر از قابلیت اعتماد مطلوبی برخوردارند. در تعیین روستاهای نمونه، نخست از بین روستاهای بخش مرکزی شهرستان داراب، روستاهایی تعیین شدند که بیش از یک دهه از زمان اجرای طرح هادی در آنها سپری شده بود (بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، 1396)؛ سپس براساس فرمول کوکران و تصحیح، تعداد 24 روستا به‌منزلة روستاهای نمونه محاسبه و روستاهای نمونه نیز با روش تصادفی سیستماتیک مشخص شدند. براساس گزارش جمعیتی سال 1395 شبکة بهداشت شهرستان داراب[14]، این روستاها 9497 خانوار داشته‌اند (جدول 3) که به‌منظور بررسی وضعیت جهانی‌شدن آنها، تعیین حجم نمونة خانوار با استفادة دوباره از فرمول کوکران در سطح احتمال خطای ۵درصد محاسبه و خانوارهای نمونه (شامل ۳۷۰ خانوار) به‌صورت نمونه‌گیری تصادفی ساده تعیین شده‌اند و به شیوة مصاحبة حضوری از آنها پرسش‌هایی شد. جدول- 2: مؤلفه‌ها و شاخص‌های مدنظر در بررسی جهانی‌شدن ویژگی‌های روستاها و ضریب آلفای کرونباخ محاسبه‌شده در هریک از مؤلفه‌های پژوهش
منبع: نگارندگان، 1397 جدول- 3: ویژگی‌های کلی روستاهای نمونه
منبع: شبکة بهداشت و درمان و بنیاد مسکن شهرستان داراب، 1395 به‌منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها، نخست از روش‌های آمار تـوصیفی و استنباطی مناسب در نرم‌افزار SPSS25 بهره‌گیری شد که نتایج به‌صورت جداول و نمودار ارائه شده‌اند. در این زمینه پس از استانداردکردن متغیرها به‌منظور افزایش درستی و دقت نتایج حاصل، اهمیت نسبی هریک از متغیرها تعیین شده است. وزن‌دهی متغیرها براساس مقایسة زوجی آنها و برپایة نظرات گروه تصمیم‌ساز (شامل 13 نفر از خبرگان دانشگاهی، کارشناسان بخش فنی و مطالعات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و مجریان طرح‌های هادی روستایی با توجه به تجربیات آنها در ارتباط با این‌گونه از طرح‌ها)، در نرم‌افزار Super Decisions انجام شد؛ سپس برای استخراج نمرة نهایی، درجة اهمیت هریک از شاخص‌های مطالعه‌شده در نمرة استانداردشدة شاخص یادشده ضرب و میانگین نمرات به‌دست‌آمده از شاخص‌های هر مؤلفه به‌منزلة نمرة نهایی آن در نظر گرفته شد؛ همچنین به‌منظور رتبه‌بندی روستاهای مطالعه‌شده از نظر سطح جهانی‌شدن ویژگی‌های آنها، از نتایج این وزن‌دهی‌ها در مدل [15] Topsis استفاده شده است. این مدل قدرت زیادی در تفکیک گزینه‌ها و اولویت‌بندی آنها دارد که براساس تشابه به راه‌حل ایده‌آل رتبه‌بندی می‌شود (حسینی و همکاران، 1394: 7). در پایان سطح‌بندی روستاهای نمونه برمبنای خروجی مدل استفاده‌شده به‌صورت گـرافیکـی با طراحی نقشه از طریق نرم‌افزار ArcGIS10.3 انجام شد که براساس آن، تحلیل فضایی وضعیت جهانی‌شدن ویژگی‌های روستاهای مطالعه‌شده امکان‌پذیر شده است.
معرفی محدودة پژوهش شهرستان داراب در جنوب شرق استان فارس و در فاصلة ۲۴۵کیلومتری شیراز واقع شده است. این شهرستان از شمال به شهرستان نیریز، از جنوب و جنوب شرق به شهرستان لار و زرین‌دشت، از شرق به استان هرمزگان و از غرب به شهرستان فسا متصل می‌شود (شکل 2). طول جغرافیایی شهرستان داراب حداقل ۵۴ درجه و ۶ دقیقه و حداکثر ۵۵ درجه و ۲۷ دقیقة طول شرقی و عرض جغرافیایی آن نیز حداقل ۲۸ درجه و ۱ دقیقه و حداکثر ۲۸ درجه و ۵۷ دقیقة عرض شمالی با متوسط ارتفاع ۱۱۲۶ متر از سطح دریاست (فرمانداری شهرستان داراب، 1396).
شکل- 2: موقعیت محدودة پژوهش در ایران، استان و شهرستان منبع: ترسیم براساس نقشة دفتر تقسیمات کشوری وزارت کشور، 1397 یافته‌های پژوهش بررسی ویژگی‌های توصیفی پاسخگویان نشان می‌دهد 2/82درصد از آنها را مردان و 8/17درصد از آنها را زنان تشکیل می‌دهند. از نظر سنی نیز بیشتر افراد (با 3/44درصد) در گروه سنی 35 تا 44 سال و کمترین درصد از افراد (با 4/5درصد) در گروه سنی بیش از 55 سال هستند. از نظر سطح تحصیلات نیز بیشترین فراوانی مربوط به تحصیلات دیپلم (با 8/37درصد) و کمترین فراوانی مربوط به تحصیلات بالاتر از لیسانس (با 4/1درصد) بوده است. همچنین در این پژوهش پیش از پرداختن به وضعیت جهانی‌شدن در روستاهای نمونه، سطح اقدامات طرح هادی در ابعاد مختلف بررسی شد. در این زمینه نتایج آزمون t تک‌نمونه‌ای برای مقایسة سطح کلی اقدامات طرح هادی با مقدار متوسط نظری (5/0=Test Value) نشان داد در سطح خطای کمتر از یک درصد (000/0 =Sig.)، اختلاف معناداری بین میانگین به‌دست‌آمده با متوسط نظری وجود دارد (جدول 4). بیشتربودن سطح کلی اقدامات طرح هادی از مقدار متوسط نظری بیان‌کنندة وضعیت پذیرفته و مطلوب اقدامات این طرح در سطح روستاهای مطالعه‌شده است. جدول- 4: نتیجة آزمون t تک‌نمونه‌ای در بررسی سطح اقدامات طرح هادی
منبع: نگارندگان، 1397 از سوی دیگر ترسیم نوارهای خطا[16] و بررسی میانگین و میزان خطای به‌دست‌آمده از سطح اقدامات در بخش‌های مختلف طرح هادی مؤید آن است که اقدامات مربوط به شبکة معابر با بیشترین میانگین و کمترین مقدار انحراف معیار نسبت به سایر بخش‌ها در وضعیت مطلـوب‌تری بوده است؛ همچنین با توجه به میانگین و میزان خطای حاصل، سطح اقــدامات در بخش‌های بهـداشتی- زیست‌محیطی و کاربری اراضی کمتر از سایر بخش‌ها بوده است (شکل 3).
شکل- 3: سطح بخش‌های مختلف اقدامات طرح هادی منبع: نگارندگان، 1397 برای مقایسة سطح فعلی متغیرهای مختلف معرف جهانی‌شدن روستاها، آزمون تحلیل واریانس با نمونه‌های مکرر[17] به کار رفت و از میان آزمون‌های چندمتغیره، آزمون لاندای ویلکز[18] (که شهرت بیشتری دارد) مبنای کار قرار گرفت. در این راستا اثر لاندای ویلکز با مقدار «066/0V=»، «640/732 =F» و سطح معناداری 000/0 حاصل شده است. درنتیجه تفاوت زیادی بین ابعاد مختلف جهانی‌شدن در سطح اطمینان 99درصد وجود دارد؛ همچنین با توجه به اینکه مقدار Sig. آزمون کرویت موشلی کمتر از 05/0 بوده، نیازی به استفاده از سایر آزمون‌های محافظه‌کارانه نبوده است. از سوی دیگر نتایج سنجش همگنی واریانس‌های خطای مؤلفه‌های مختلف جهانی‌شدن نشان داد مقدار F برای تمامی مؤلفه‌ها در سطح خطای کمتر از 05/0 است. درنتیجه واریانس خطا در تمام مؤلفه‌ها متفاوت است؛ بنابراین مؤلفه‌های معرف جهانی‌شدن ویژگی‌های روستاها به یک میزان متحول نشده‌اند و در این میان بالاترین سطح از مؤلفه‌های جهانی‌شدن مربوط به شرایط زندگی در روستا و پایین‌ترین سطح نسبت به سایر بخش‌های مطالعه‌شده نیز مربوط به نگرش روستاییان است (شکل 4).
شکل- 4: مقایسة وضعیت ابعاد مختلف جهانی‌شدن منبع: نگارندگان، 1397 همچنین برای تحلیل ارتباط بین سطح اقدامات بخش‌های اجرایی طرح هادی و سطح جهانی‌شدن ویژگی‌های روستاهای مطالعه‌شده، با توجه به نرمال بودن داده‌ها، از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شده است. نتایج بررسی نشان داد اقدامات طرح هادی در تمام بخش‌ها، با قبول خطای کمتر از 5درصد رابطة مثبت و نسبتاً قوی با سطح جهانی‌شدن ویژگی‌های روستاها دارد (جدول 5). براساس نتایج این آزمون، بیشترین میزان همبستگی بین سطح جهانی‌شدن ویژگی‌های روستاها و «سطح خدمات زیربنایی و عمومی» است.
جدول- 5: همبستگی بین سطح اقدامات مختلف طرح هادی و جهانی‌شدن ویژگی‌های روستاهای مطالعه‌شده
منبع: نگارندگان، 1397 به‌منظور بررسی میزان تأثیرگذاری اقدامات طرح هادی بر سطح جهانی‌شدن ویژگی‌های روستاهای مطالعه‌شده از آزمون رگرسیون خطی استفاده شده است. نتایج آزمون معناداربودن رگرسیون نشان می‌دهد در سطح خطای کمتر از 01/0، ترکیب خطی متغیر مستقل (سطح اقدامات طرح هادی) به شیوة معناداری توانایی پیش‌بینی و تبیین متغیر وابسته (سطح جهانی‌شدن ویژگی‌های روستاها) را دارد. همچنین ضریب تعیین تعدیل‌شده مشخص کرده است بیش از 33درصد از نوسان‌های جهانی‌شدن با سطح اقدامات طرح هادی پیش‌بینی‌پذیر است. از سوی دیگر در سطح اطمینان 99درصد، ضریب رگرسیونی استانداردشده مؤید آن است که به ازای یک واحد تغییر در سطح اقدامات طرح هادی روستایی، مقدار 596/0 تغییر در سطح جهانی‌شدن ویژگی‌های روستاها ایجاد می‌شود (جدول 6). جدول- 6: تأثیرگذاری سطح اقدامات طرح هادی بر وضعیت جهانی‌شدن ویژگی‌های روستاهای مطالعه‌شده
منبع: نگارندگان، 1397 برای تعیین درجة اهمیت متغیرهای مدنظر در جهانی‌شدن ویژگی‌های روستاها و دستیابی به اهمیت نسبی و وزن مؤلفه‌های پژوهش از نرم‌افزار Super Decisions استفاده شده است. بر این اساس نتایج مربوط به مقایسه‌های زوجی مؤلفه‌های مرتبط با جهانی‌شدن نشان می‌دهد مؤلفه‌های وضعیت الکترونیکی‌شدن زندگی در روستا و وضعیت مصرف‌گرایی به ترتیب با ضرایب 183/0 و 166/0، بیشترین درجة اهمیت و مؤلفه‌های ارتباطات اجتماعی و نگرش افراد به ترتیب با ضرایب 066/0 و 083/0، کمترین درجة اهمیت را به خود اختصاص می‌دهند (شکل 5). از سوی دیگر نتایج رتبه‌بندی روستاهای نمونه با استفاده از تکنیک Topsis بیان‌کنندة آن است که روستاهای پرجمعیت تنگ‌کتویه، فتح‌المبین و بانوج در بالاترین سطح جهانی‌شدن و روستاهای فتح‌آباد، سلطان‌آباد و خیرآباد در پایین‌ترین سطح آن هستند (جدول 7).
شکل- 5: وزن‌های حاصل از مقایسة زوجی مؤلفه‌های مطرح در جهانی‌شدن ویژگی‌های روستا منبع: نگارندگان، 1397 جدول- 7: رتبه‌بندی روستاهای نمونه براساس وضعیت جهانی‌شدن ویژگی‌های روستاها
منبع: نگارندگان، 1397 با توجه به گستردگی و پیچیدگی مقولة جهانی‌شدن سعی شده است اثر دو عامل سابقة اجرای طرح و تعداد خانوار روستاها بر کیفیت بازخوردهای طرح و متعاقباً افزایش سطح جهانی‌شدن ویژگی‌های روستاها سنجیده شود. در این راستا برای بررسی آثار سابقة زمانی اجرای طرح، تعداد خانوارهای ساکن در هریک از روستاها و آثار تعاملی این دو عامل به‌طور همزمان بر جهانی‌شدن ویژگی‌های روستاهای مطالعه‌شده، آزمون فاکتوریل دو عامله به کار رفته است. نتایج نشان می‌دهد سطح جهانی‌شدن در سوابق مختلف اجرایی و تعداد خانوارهای ساکن در هریک از روستاهای مطالعه‌شده تفاوت معناداری داشته است؛ همچنین نتایج برای اثر تعاملی یا متقابل بین سابقة اجرایی طرح و تعداد خانوارهای ساکن نیز بیان‌کنندة معناداربودن این اثر است؛ به بیان دیگر تعامل یا اثر متقابل بین مدت‌زمانی که از شروع طرح می‌گذرد و تعداد خانوارهای ساکن اثبات می‌شود (جدول 8). جدول- 8: بررسی آثار جداگانه و تعاملی دو متغیر سابقة اجرای طرح و تعداد خانوار ساکن در روستاها بر جهانی‌شدن ویژگی‌های آن
منبع: نگارندگان، 1397 با توجه به نتایج حاصل از خروجی نهایی مدل Topsis، روستاهای نمونه براساس سطح کلی جهانی‌شدن ویژگی‌هایشان طبقه‌بندی شدند. بررسی چگونگی پراکنش روستاهای مدنظر برپایة معیارهای مدنظر بیان‌کنندة آن است که عمدتاً روستاهای واقع در بخش مرکزی محدودة مطالعه با جمعیت زیاد و سابقة اجرای طولانی‌تر و در شعاع نزدیک‌تر به شهر داراب از شدت جهانی‌شدن بیشتری برخوردارند. در مقابل روستاهای کم‌جمعیتی که در بخش‌های پیرامونی محدودة مطالعه واقع‌اند، در سطح نسبتاً ضعیفی از جهانی‌شدن ویژگی‌هایشان هستند (شکل 6).
شکل- 6: پراکنش روستاهای مطالعه‌شده به تفکیک شدت جهانی‌شدن ویژگی‌های آنها منبع: نگارندگان، 1397 برای مقایسة وضعیت جهانی‌شدن هریک از روستاها بر پایة فواصل قرارگیری آنها تا شهر داراب با شعاع‌های 8کیلومتری، از آزمون آماری تحلیل واریانس یک‌طرفه[19] استفاده شده است. در این راستا نتایج نشان داد با قبول خطای کمتر از یک‌صدم، بین وضعیت جهانی‌شدن روستاها در فواصل مختلف قرارگیری آنها تا شهر داراب تفاوت معناداری وجود دارد. نتایج دیگر این آزمون نشان داد روستاهای واقع در فاصلة کمتر از 8 کیلومتری تا شهر داراب، بیشترین و روستاهای واقع در فاصلة 24 تا 32 کیلومتر، کمترین تأثیر را از جهانی‌شدن پذیرفته‌اند. روستاهایی که در فواصل بیش از 32کیلومتری قرار دارند، با وجود دریافت بخشی از خدمات خویش از شهر داراب به دلیل نزدیک‌شدن به سایر قطب‌های توسعة شهری، وضعیت جهانی‌شدن رو به پیشرفتی دارند (شکل 7).
شکل- 7: تأثیر فاصلة روستا تا شهر بر شدت جهانی‌شدن آنها منبع: نگارندگان، 1397 نتیجه‌گیری طرح‌های هادی با اقدامات و پروژه‌های عمرانی متعدد در سکونتگاههای روستایی، زمینه‌ساز فرصت‌هایی برای تقویت بنیة روستاها در جنبه‌های مختلف زندگی، تسریع فرایند گذار به سمت زندگی مدرن امروزی برای توسعة اجتماعات محلی و کم‌رنگی تمایزات هویتی بین نواحی شهری و روستایی است تا شرایط مناسب و فضای مطلوب‌تری را برای زندگی و زمینة تسهیل، هدایت و توسعة ابعاد مختلف زندگی را در روستاها فراهم آورد. در این راستا پژوهش حاضر که با هدف بررسی آثار اقدامات طرح‌های هادی بر جهانی‌شدن ویژگی‌های روستایی انجام شده است، اقدامی بدیع و جالب توجه به شمار می‌آید؛ زیرا تاکنون در هیچ‌یک از پژوهش‌های پیشین به نقش طرح هادی در جهانی‌شدن ویژگی‌های زندگی در روستاها توجه نشده است. بررسی سطح فعلی متغیرهای مختلف معرف جهانی‌شدن روستاها در روستاهای مطالعه‌شده نشان‌دهندة تفاوت زیاد بین ابعاد مختلف جهانی‌شدن در سطح خطای یک درصد است. در این میان بالاترین سطح از مؤلفه‌های مرتبط با جهانی‌شدن ویژگی‌های روستاها مربوط به شرایط زندگی در روستا و پایین‌ترین سطح نسبت به سایر بخش‌های مطالعه‌شده مربوط به نگرش روستاییان بوده است. از سوی دیگر بررسی چگونگی فراوانی روستاهای مطالعه‌شده به تفکیک سطح جهانی‌شدن ویژگی‌های روستاها نشان داد جهانی‌شدن در 5/62درصد از آنها در سطح نسبتاً ضعیف، 25درصد از آنها متوسط و در 5/12درصد از آنها نسبتاً قوی است. نتایج آزمون همبستگی پیرسون نیز نشان داد سطح اقدامات در تمام بخش‌های اجرایی طرح هادی رابطة مثبت و نسبتاً قوی با سطح جهانی‌شدن ویژگی‌های روستاها دارد و این امر در کنار نتایج حاصل از آزمون رگرسیون، بیان‌کنندة تأثیر سطح اقدامات طرح‌های هادی بر میزان جهانی‌شدن روستاهای مطالعه‌شده است. براساس نتایج دیگر این پژوهش عموماً روستاهایی که جمعیت بیشتری یا سابقة طولانی‌تری در اجرای طرح هادی دارند (به دلیل آنکه بسیاری از آثار و نتایج حاصل از طرح در درازمدت بروز می‌کند)، جهانی‌شدن ویژگی‌هایشان در سطح بالاتری است. با مرور مطالعات پیشین و مقایسة نتایج پژوهش حاضر با آنها مشخص می‌شود در گذشته پژوهشی دربارة بررسی آثار طرح‌های هادی بر جهانی‌شدن ویژگی‌های روستاها انجام نشده است؛ با وجود این مقایسة نتایج پژوهش حاضر با مطالعات پیشین در بررسی آثار مختلف طرح‌های هادی در سطح روستاها یا پژوهش‌های مرتبط با جهانی‌شدن آنها (نجارزاده، 1391؛ سجاسی قیداری و همکاران، 1394؛ دهقانی، 1396؛ میلبورن و کیچن، 2014؛ لال، 2015 و ماشادو، 2017) مؤید آن است که بعضی از نتایج پژوهش حاضر همسو با نتایج پژوهش‌های گذشته در بررسی شاخص‌های مشابه است. با توجه به نتایج پژوهش برای بهبود آثار طرح‌های هادی روستایی بر جهانی‌شدن روستاها توجه به پیشنهادهای زیر مؤثر خواهد بود: 1- در چهارچـوب رویکرد «جهانـی فکرکردن و محـلی عمل‌کردن»، به‌منظور سازگاری با روندهای جهانی یا جهانی‌کردن نمادهای محلی بایستی به دنبال بومی‌محوری و محلی‌سازی پروژه‌ها و اقدامات مختلف طرح‌های هادی در مناطق روستایی متناسب با شرایط و پتانسیل‌های هر مکان برای دستیابی به شرایط مطلوب زیستی و کاستن از پیامدهای نامطلوب آنها بود و در این راستا با توجه به آثار متنوع طرح‌های هادی بر ویژگی‌های جهانی‌شدن روستاها، توجه طراحان و مجریان به شدت و نوع بازخوردهای منبعث از طرح در فضاهای روستایی ضروری است. 2- با توجه به اینکه نتایج پژوهش بیان‌کنندة ضعف طرح‌های هادی در بخش‌های بهداشتی و ساماندهی کاربری اراضی و درنهایت کاهش آثار مثبت آنها بر جهانی‌شدن ویژگی‌های روستاهاست، تمرکز و توجه بیشتر مسئولان به این ابعاد در کنار آگاهی‌بخشی و جلب مشارکت و همفکری روستاییان برای حصول نتایج مطلوب‌تر مؤثر است. 3- به‌منظور پاسخگویی به نیازهای زندگی نسل حاضر و انطباق بیشتر آن با شرایط زندگی نسل‌های آتی، توجه به کارآمدی هرچه بیشتر فضاهای در حال ساخت روستایی متناسب با فرایند روزافزون جهانی‌شدن الزامی خواهد بود. 4- با توجه به نقش پررنگ فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات (ICT) در محیط‌های روستایی بر جهانی‌شدن آنها، بایستی توسعة همه‌جانبة این فناوری‌ها با محوریت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و سایر ارگان‌های مربوط (همچون بخش آموزش و ترویج روستایی و بنیاد مسکن روستایی) در قالب طرح‌های هادی مدنظر قرار گیرد. 5- برای جلوگیری از عقب‌ماندگی جوامع روستایی و کاهش شکاف بین توسعة شهری و روستایی، در کنار تهیه و تدوین اقداماتی متناسب با روند جهانی‌شدن، باید با آموزش، زمینه‌های آشنایی روستاییان با اقتضائات و نیازهای جهان جدید و آسیب‌ها و مزایای احتمالی آن به‌ویژه برای قشر نوجوان و جوان روستایی فراهم شود. [1] Woods [2] Giddens & Birdsall [3] Lampic et al [4] Manjunatha [5] Milbourne & Kitchen [6] Lal [7] Machado [8] Robertson [10] Waters [11] Content validity [12] Structural Validity [13] Kaiser- Meyer [14] با توجه به قدیمی‌بودن نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390 و نهایی‌نشدن نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395 در زمان شروع مطالعات میدانی پژوهش، برای توجه به جدیدترین آمار مربوط به تعداد خانوارهای ساکن در روستاهای مطالعه‌شده از گزارش‌های جمعیتی شبکة بهداشت شهرستان داراب (با کنترل همزمان آمار موجود با نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390 مرکز آمار ایران) استفاده شده است. [15] Technique for Order Preference by Similarity to the Ideal Solution [16] Error bars with Std. deviation [18] Wilks' Lambda [19] One-way ANOVA | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1- ابراهیم‌آبادی، حسین، (1392)، رویکردی میان‌رشته‌ای به سبک زندگی با نگاهی به جامعة ایران، فصلنامة مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، دورة 5، شمارة 4، تهران، 54-33. 2- ازکیا، مصطفی، حسینی رودبارکی، سکینه، (۱۳۸۸)، تغییرات نسلی سبک زندگی در جامعة روستایی، فصلنامة علمی‌پژوهشی رفاه اجتماعی، دورة 10، شمارة ۳۷، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی - مرکز تحقیقات مدیریت رفاه اجتماعی، تهران، ۲۶۴-۲۴۱. 3- ازکیا، مصطفی، وثوقی، منصور و عبداللهی، عادل، (1392)، جهان ـ محلی‌شدن و بازاندیشی در هویت زنان: مطالعة موردی هورامان تخت،مجلة توسعة محلی (روستایی - شهری)، دورة 5، شمارة 2، دانشکدة علوم اجتماعی دانشگاه تهران، 22-1. 4- افراخته، حسن، جلالیان، حمید، انوری، آرزو، منوچهری، ایوب، (1395)، تحلیل نقش سرمایة اجتماعی در زیست‌پذیری روستاهای ادغام‌شده در شهر میاندوآب، فصلنامة راهبردهای توسعة روستایی، جلد 3، دورة 3، شمارة 4، دانشگاه تربت حیدریه، تربت حیدریه، 441-415. 5- باقری، حسین، صحرایی، فرامرز، ابن‌الرضا، سید مجید، (1395)، شناسایی استراتژی‌های جهانی‌شدن اقتصاد در حوزة دیپلماسی شهری (مطالعة موردی: کلان‌شهر تهران)، فصلنامة علمی‌پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری، دورة 4، شمارة 4، پیاپی 61، تهران، 106-87. 6- باینگانی، بهمن، ایران‌دوست، فهیم، احمدی، سینا، (۱۳۹۲)، سبک زندگی از منظر جامعه‌شناسی مقدمه‌ای بر شناخت و واکاوی مفهوم سبک زندگی، مطالعات علوم اجتماعی، مهندسی فرهنگی، دورة 8، شمارة ۷۷، شورای عالی انقلاب فرهنگی، تهران، ۷۴-۵۶. 7- برزو، غلامرضا، شاه‌حسینی، ایوب، عباسی‌زادة قنواتی، محمدصادق، ولی‌زاده، اقدس، باقرنسب، محمد، بهرامی، مجید، عبدالملکی، سارا، زرافشانی، کیومرث، (۱۳۸۹)، ارزشیابی کیفی اجرای طرح هادی در روستای کرناچی شهرستان کرمانشاه، کاربرد نظریة بنیانی، فصلنامة پژوهش‌های روستایی، دورة 1، شمارة ۳، دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران، ۱۷۲-۱۵۳. 8- بزرگمهر، کیا، شریفی، سید محمد، (1394)، بررسی تأثیر جهانی‌شدن شهرها بر کیفیت زندگی شهروندان (مورد پژوهش: شهرستان رامسر)، دومین کنفرانس ملی معماری و منظر شهری پایدار. 9- بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، (1396)، وضعیت طرح‌های هادی روستایی در شهرستان داراب، روابط عمومی بنیاد مسکن، داراب. 10- حسینی، ساره، اولادی، جعفر، امیرنژاد، حمید، (1394)، اولویت‌بندی معیارها و شاخص‌های اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی پارک‌های ملی با استفاده از تکنیک‌های تصمیم‌گیری چندمعیارة TOPSIS, SAW, Entropy، نشریة پژوهش‌های علوم و فناوری چوب و جنگل، جلد 22، دورة 22، شمارة 4، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، 27-1. 11- حیدری، تقی، (1395)، تحلیل زیست‌پذیری بافت‌های فرسودة شهری (مطالعة موردی: بخش مرکزی شهر زنجان)، رسالة دکتری، استاد راهنما: ساسان‌پور، فرزانه، دانشگاه خوارزمی، دانشکدة علوم انسانی. 12- دهشیری، محمدرضا، (1394)، جهانی‌شدن و توسعة پایدار، مجلة مطالعات توسعة اجتماعی ایران، دورة 7، شمارة 4، تهران، 66-45. 13- دهقانی، امین، (1396)، تحلیل پیامدهای جهانی‌شدن بر ابعاد زندگی جوامع عشایری اسکان‌یافته (نمونة موردی: کانون‌های اسکان عشایری استان فارس)، فصلنامة برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دورة 7، شمارة پیاپی 27، مرودشت، 46-35. 14- ذکایی، محمدسعید، (1386)، فرهنگ مطالعات جوانان، نشر آگه، چاپ 14، تهران، 184. 15- رابرتسون، رونالد، (1385)، جهانی‌شدن: تئوری‌های اجتماعی و فرهنگ جهانی، ترجمة کمال پـولادی، نشر ثالث، چاپ 3، تهران، 204. 16- رفیعی، محمدتقی، دباغی، مجید، (1395)، رویکردهای گوناگون نسبت به جهانی‌شدن حقوق زنان، فصلنامة خانواده‌پژوهی، دورة 12، شمارة 48، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، 647-613. 17- ساسان‌پور، فرزانه، تولایی، سیمین، جعفری اسدآبادی، حمزه، (1393)، قابلیت زیست‌پذیری شهرها در راستای توسعة پایدار شهری (مورد مطالعه: کلان‌شهر تهران)، جغرافیا، دورة 12، شمارة 42، انجمن جغرافیای ایران، تهران، 157-129. 18- سجاسی قیداری، حمدالله، صادق‌لو، طاهره، شهدادی، علی، (1394)، آثار جهانی‌شدن بر تغییرات سبک زندگی در نواحی روستایی، فصلنامة مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، دورة 7، شمارة 4، تهران، 188– 153. 19- شبکة بهداشت و درمان شهرستان داراب، (1395)، گزارش وضعیت جمعیت روستاهای شهرستان داراب. 20- شکور، علی، شمس‌الدینی، علی، (1393)، سنجش تحقق‌پذیری ابعاد اجتماعی - اقتصادی اجرای طرح هادی در سکونتگاههای روستایی (موردشناسی: روستای کناره - شهرستان مرودشت)، جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، دورة 4، شمارة 13، زاهدان، 39-52. 21- شماعی، علی، احمدپور، احمد، (1390)، بهسازی و نوسازی شهری، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ 4، تهران، 414. 22- شمس‌الدینی، علی، شـکور، علی، (1394)، ارزشـیابی آثار کالبـدی - فضایـی اجـرای طرح هادی در روسـتای فتح‌آباد - شهرستان مرودشت، مسکن و محیط روستا، دورة 34، شمارة 152، تهران، 114-101. 23- شهبازی، اسماعیل، (۱۳۸۹)، درآمدی بر آسیب‌شناسی توسعة روستایی، دانشگاه شهید بهشتی، چاپ 1، تهران، 399. 24- عنابستانی، علی‌اکبر، اکبری، محمدحسن، (1391)، ارزیابی طرح‌های هادی و نقش آن در توسعة کالبدی روستا از دیدگاه روستاییان (مطالعة موردی: شهرستان جهرم)، فصلنامة پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دورة 44، شمارة 82، تهران، مؤسسة جغرافیا، دانشگاه تهران، 93-110. 25- عنابستانی، علی‌اکبر، حاجی‌پور، یزدان، (1392)، آثار اجتماعی و اقتصادی اجرای طرح‌های هادی در سکونتگاههای روستایی (مطالعة موردی: روستاهای شهرستان دنا)، فصلنامة برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دورة 3، شمارة 9، مؤسسة جغرافیا، دانشگاه تهران، 26-13. 26- عنابستانی، علی‌اکبر، (1388)، ارزیابی آثار کالبدی طرح‌های هادی روستایی (مطالعة موردی: روستاهای غرب خراسان رضوی)، مجموعه‌مقالات اولین کنفرانس ملی مسکن و توسعة کالبدی روستا، زاهدان، 8 و 9 مهرماه، 6-1. 27- غفاری، غلامرضا، میرزایی، حسین، کریمی، علیرضا، (۱۳۹۰)، بررسی رابطة بین صنعت و کیفیت زندگی (مقایسة موردی: مناطق روستایی شهرستان قروه)،توسعة محلی (روستایی- شهری)، دورة 3، شمارة 1، دانشکدة علوم اجتماعی دانشگاه تهران، تهران، 24-1. 28- فرمانداری شهرستان داراب، (1396)، گزارش وضعیت جغرافیای طبیعی و انسانی شهرستان داراب. 29- کردی، مراد، (1389)، جهانی‌شدن و نقش آن در گسترش منابع انسانی، پژوهشنامة فرهنگی و اجتماعی، مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، دورة 6، شمارة 68، تهران، 86-67. 30- گیدنز، آنتونی، (1388)، چشم‌اندازهای جهانی، ترجمة محمدرضا جلایی‌پور، نشر طرح نو، چاپ 3، تهران، 164. 31- گیدنز، آنتونی، بردسال، کارن، (1396)، جامعه‌شناسی: با تجدیدنظر کامل و روزآمدشده، ترجمة حسن چاوشیان، نشر نی، چاپ 11، تهران، 1074. 32- مطیعی لنگرودی، سید حسن، یاری، ارسطو، (1389)، حفاظت محیط زیست و برنامه‌ریزی توسعة فیزیکی روستا با تأکید بر ارزیابی طرح‌های هادی روستایی، مجلة جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دورة 21، شمارة پیاپی 39، شمارة 3، تبریز، 60-45. 33- محمدنژاد، علی، خدادادی، پروین، (1390)، چالش‌های مدیریت نواحی روستایی ایران در عصر جهانی‌شدن با تأکید بر حکمروایی روستایی، مجموعه‌مقالات اولین همایش جغرافیا و برنامه‌ریزی توسعة روستایی، مشهد. 34- نجارزاده، محمد، (1391)، بررسی تفاوت‌های سبک زندگی گروههای شهری و روستایی در ارتباط با جهانی‌شدن فرهنگی (مطالعة موردی: اصفهان و روستاهای آن)، فصلنامة جامعه‌شناسی کاربردی، دورة 23، شمارة 4، دانشگاه اصفهان، اصفهان، 143-164. 35- نجارزاده، محمد، (1391)، تطبیق نظریات جهانی‌شدن فرهنگ در روستاها براساس شاخص‌های سبک زندگی (مطالعة موردی: دهستان براآن جنوبی شهرستان اصفهان)، مجلة پژوهش‌های روستایی، دورة 3، شمارة 4، دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، 182-155. 36- واترز، ماکلوم، (1379)، جهانـی‌شدن، ترجمة اسماعیل مردانی گیـوی و سیاوش مریدی، سازمان مـدیریت صنعتی، تهران، چاپ اول، تهران، 270. 37- وثوقی، منصور، ایمانی، علی، کاظمی، علی، (1388)، جهانی‌شدن و تحولات ساختاری در جامعة روستایی، مجلة جامعه‌شناسی معاصر، دورة 2، شمارة 1، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، 34-5. 38- وزارت کشور، (1397)، نقشة تقسیمات سیاسی استان فارس، دفتر تقسیمات کشوری وزارت کشور. 39- وودز، مایکل، (1390)، جغرافیای روستایی؛ فرایندها، واکنش‌ها و تجربه‌های بازساخت روستایی، مترجم: محمدرضا رضوانی و صامت فرهادی، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، تهران. 40- ویسی، هادی، (1396)، درآمدی بر دولت محلی، انتشارات سمت، چاپ دوم، تهران، 260. 41- هابرماس، یورگن، (1392)، جهانی‌شدن و آیندة دموکراسی: منظومة پساملی، مترجم: کمال پولادی، نشر مرکز، چاپ 6، تهران، 264. 42- یعقوبی فرانی، احمد، معتمد، مهسا، (1395)، موانع مشارکت روستاییان در طرح‌های هادی روستایی شهرستان همدان، فصلنامة مسکن و محیط روستا، دورة 35، شمارة 153، تهران، 126-113. 43- Gibson, K., Cahill, A., & McKay, D., (2010), Rethinking the dynamics of rural transformation: performing different development pathways in a Philippine municipality. Transactions of the Institute of British Geographers, 35 (2), United Kingdon, Pp 237-255. 44- Lal, B.S., (2015), Socio-Economic and Health Issues of Banjaras in the Era of Globalization: A Study in Telangana Tribal Villages. International Journal of Physical and Social Sciences, 5 (6), India, Pp 195-211. 45- Lampič, B., Mrak, I., & Slavič, I., (2012), The impacts of globalization in rural areas of Slovenia: examples from the Pomurje and Goriska regions, Geografskivestnik, 84 (1), Slovenia, Pp 151–162. 46- Lee, Y.J., (2008), Subjective quality of life measurement in Taipei. Building and Environment, 43 (7), United Kingdon, Pp 1205-1215. 47- Machado, F.D.S., (2017), Rural change in the context of globalization: examining theoretical issues. Hungarian Geographical Bulletin, 66 (1), Hungary, Pp 43-53. 48- Manjunatha, K., (2014), Impact of Globalization on Indian rural and urban life. International Journal of Engineering & Management Sciences, 5 (4), Netherlands, Pp 274-76. 49- Milbourne, P., & Kitchen, L., (2014), Rural mobilities: Connecting movement and fixity in rural places. Journal of Rural Studies, Vol 34, United Kingdon, Pp 326-336. 50- Olatokun, W.M., (2008), Gender and national ICT policy in Africa: issues, strategies, and policy options. Information Development, 24 (1), United States, Pp 53-65. 51- Roberts, Q., (2008), Learning From the Media: Perceptions of “America” From Chinese Students and Scholars, Doctoral dissertation, University of Maryland, College Park,Washington, 263 p. 52- Steele, L.G., & Lynch, S.M., (2013), The pursuit of happiness in China: Individualism, collectivism, and subjective well-being during China’s economic and social transformation. Social indicators research, 114 (2), Netherlands, Pp 441-451. 53- Visser, O., Mamonova, N., & Spoor, M., (2012), Oligarchs, megafarms and land reserves: understanding land grabbing in Russia. The Journal of Peasant Studies, 39 (3-4), United Kingdon, Pp 899-931. 54- Winograd, M., & Farrow, A., (2009), Sustainable development indicators for decision making: concepts, methods, definition and use. Dimensions of Sustainable Development, 1 (1), United Kingdon, Pp 104-121. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,482 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 622 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||