بررسی فلوریستیکی رویشگاه زربین (Cupressus sempervirens L.) فیروزآباد، استان فارس

بحرانی فرد, عین الله; یوسفی, مهدی; خسروی, احمد رضا

doi:10.22108/tbj.2018.107476.1044

تعداد نشریات	43
تعداد شماره‌ها	1,646
تعداد مقالات	13,384
تعداد مشاهده مقاله	30,121,796
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	12,064,301

بررسی فلوریستیکی رویشگاه زربین (Cupressus sempervirens L.) فیروزآباد، استان فارس

تاکسونومی و بیوسیستماتیک

مقاله 3، دوره 9، شماره 32، مهر 1396، صفحه 21-42 اصل مقاله (1.01 M)

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/tbj.2018.107476.1044

نویسندگان

عین الله بحرانی فرد¹؛ مهدی یوسفی^* ²؛ احمد رضا خسروی³

¹کارشناسی ارشد گروه زیست‌شناسی، دانشکدۀ علوم پایه، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

²دانشیار گروه زیست‌شناسی، دانشکدۀ علوم پایه، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

³استاد گروه زیست‌شناسی، دانشکدۀ علوم، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

رویشگاه زربین واقع در فیروزآباد استان فارس یکی از ذخیره‌گاه‌های باارزش درخت زربین
(Cupressus sempervirens L.)در ایران است. بارندگی سالانۀ این رویشگاه 8/434 میلی‌متر و متوسط دمای سالانۀآن 6/20 درجۀ سانتی‌گراد است. در پژوهش حاضر، فلور، شکل زیستی، پراکنش جغرافیایی و گونه‌های دارویی این رویشگاه به روش پیمایشی بررسی و گونه‌ها با مراجعه به فلورهای معتبر شناسایی شدند. نتایج نشان می‌دهند 238 گونۀ گیاهی متعلق به 188 سرده و 61 تیره در این رویشگاه می‌رویند. Asteraceae با 42 گونه و
33 سرده غنی‌ترین تیره و Astragalusبا 7 گونه غنی‌ترین سرده در این رویشگاه است. تروفیت‌ها با 45 درصد و همی‌کریپتوفیت‌ها با 25 درصد به‌ترتیب فراوان‌ترین اشکال زیستی‌اند. حدود 38 درصد گونه‌ها منشأ یک‌ناحیه‌ای ایرانی - تورانی، 28 درصد منشأ دوناحیه‌ای (ایرانی - تورانی/مدیترانه‌ای، ایرانی - تورانی/اروپا - سیبری، ایرانی -تورانی/ صحرا - سندی)، 14 درصد منشأ سه‌ناحیه‌ای (ایرانی - تورانی/اروپا - سیبری/مدیترانه‌ای، ایرانی -تورانی/صحرا - سندی/مدیترانه‌ای) و 3 درصد منشأ چندناحیه‌ای دارند و 5 درصد جهان‌وطن هستند. تعداد 28 گونه (12 درصد) از گونه‌های فلور این رویشگاه انحصاری ایران هستند و 26 گونه به‌شکل گیاه دارویی استفاده می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

ایران؛ پراکنش جغرافیایی؛ زربین؛ شکل زیستی؛ فارس؛ فلور؛ فیروزآباد

اصل مقاله

مقدمه.

جمع‌آوری گونه‌های گیاهی در ایران پیشینه‌ای طولانی دارد ولی انجام مطالعه‌های فلوریستیک در مناطق معین و محدود ازجمله مناطق حفاظت‌شده و رویشگاه‌های خاص در دهه‌های اخیر بیشتر مدنظر قرارگرفته است؛ این نوع مطالعه‌ها به شناخت بهتر تنوع زیستی و مدیریت منابع طبیعی منجر می‌شود و از‌این‌رو دارای اهمیت بسیاری است (Jamzad, 2006).

زربین با نام علمی (Cupressus sempervirens L.) از تیرۀ سرو (Cupressaceae) درخت همیشه‌سبزی است که در اروپا، ترکیه، ایران، سوریه، اردن، لبنان و شمال آفریقا می‌روید (Assadi, 1988-2013). مناطق جنگلی شمال تا ارتفاع 1300 متری رویشگاه‌های اصلی زربین در ایران هستند؛ هرچند توده‌هایی از آن در برخی مناطق جنوبی کشور ازجمله بهبهان (استان خوزستان)، فیروزآباد (استان فارس) و دامنه‌های کوه تفتان (استان کرمان) می‌رویند (Frey and Probst, 1986). یکی از رویشگاه‌های درخور توجه زربین در تنگۀ خِرقِه رسول در شهرستان فیروزآباد (استان فارس) واقع است که درآن تودۀ ارزشمندی از درختان زربین با زادآوری بسیار خوب یافت می‌شود (Najafi et al., (2008; Korori et al., 2014. این رویشگاه به‌مثابۀ یک بوم‌سازگان طبیعی زیستگاه گونه‌های گیاهی متعددی است که با شرایط اقلیمی، خاک و عوامل زیستی پیرامون خود سازش یافته‌اند؛ ازاین‌رو، بررسی فلوریستیک این بوم‌سازگان برای درک بهتر روابط بوم‌شناختی اجزای آن ضروری است.

تاکنون پژوهشگران مختلفی فلور مناطقی از استان فارس را مطالعه کرده‌اند که ازجملۀ آنها عبارتند از: مطالعه‌های فلوریستیک در ﭘﺎﺭﻙ ﻣﻠﻲ ﺑﻤﻮ (Kanani et al., 2002)، شهرستان لامرد (Moradi et al., 2010)، تالاب پریشان (Dolatkhahi et al., 2010)، منطقۀ حفاظت‌شدۀ ارژن- پریشان (Dolatkhahi et al., (2011، پارک جنگلی بناب شهرستان ارسنجان (Azizi et al., 2015)، کوه خُم منطقۀ تنگ‌شکن ارسنجان (Zare and Khosravi, 2015) و جنگل دِه کهنه سپیدان (Negahdarsaber et al., 2017). Tahmasb Haghighi و همکاران (2012) با بررسی فلور و شکل زیستی گیاهان مراتع فراشبند واقع در شهرستان فیروزآباد استان فارس، تعداد 134 گونه متعلق به 92 سرده و 34 تیره را شناسایی کردند. Najafi و همکاران (2008) ویژگی‌های بوم‌شناختی شامل خاک، اقلیم و زمین‌شناسی رویشگاه زربین فیروزآباد و ویژگی‌های کمّی و کیفی درختان زربین این رویشگاه ازجمله ارتفاع، قطر برابر سینه، شادابی و کیفیت تاج و کیفیت تنۀ درختان زربین در رویشگاه خرقۀ فیروزآباد فارس را مطالعه کردند؛ با‌وجود‌این، فلور رویشگاه زربین فیروزآباد تاکنون بررسی نشده است. هدف پژوهش حاضر بررسی فلور، تعیین اشکال زیستی و پراکنش جغرافیایی گونه‌های گیاهان آوندی رویشگاه زربین تنگۀ خرقه رسول در شهرستان فیروزآباد (استان فارس) است.

رویشگاه زربین فیروزآباد (منطقۀ مطالعه‌شده).

رویشگاه زربین در ارتفاعات جنوب‌غربی استان فارس، در امتداد رشته‌کوه‌های زاگرس و نزدیکی روستای خرقه (امامزاده داوود)، 30 کیلومتری شمال‌غرب شهرستان فیروزآباد واقع شده است. وسعت بخش مطالعه‌شدۀ این رویشگاه حدود 3000 هکتار و موقعیت آن بین عرض جغرافیایی 28 درجه و 54 دقیقه و30 ثانیه تا 28 درجه و 55 دقیقه و طول جغرافیایی 52 درجه و 21 دقیقه و30 ثانیه تا 52 درجه و 22 دقیقه و30 ثانیه است (شکل‌های 1 و 2).

رویشگاه زربین فیروزآباد منطقه‌ای کاملاً کوهستانی با ارتفاع 1400 تا 2500 متر از سطح دریا است و از شمال به کوه برز، از جنوب به جادۀ فراشبند- فیروزآباد، از شرق به روستای خرقه و از غرب به چند دره محدود می‌شود (Najafi et al., (2008.

شکل 1- موقعیت رویشگاه زربین (روستای ‌خرقه) در شهرستان فیروزآباد و راه‌های ارتباطی رویشگاه، محدوده و ایستگاه‌های جمع‌آوری نمونه‌ها، استان فارس و ایران (https://www.google.com/maps)

شکل 2- پراکنش درختان زربین در رویشگاه زربین فیروزآباد در استان فارس (www.google.com/maps)

بر اساس میانگین بلندمدت داده‌های هواشناسی ایستگاه همدید (سینوپتیک) فیروزآباد واقع در 5 کیلومتری شرق رویشگاه زربین (Farsmet, 2017) میانگین دمای سالانه 6/20، متوسط حداقل دما 4/14، متوسط حداکثر دما 9/26، حداقل دمای مطلق منفی 5 و حداکثر دمای مطلق 2/42 درجۀ سانتی‌گراد، میانگین رطوبت نسبی سالانه 35 درصد، میانگین بارش سالانه 8/434 میلی‌متر، تعداد روزهای بارانی 37 روز، تبخیر سالانه 9/2591 میلی‌متر و تعداد روزهای یخبندان در سال 36 روز است. نمودار دما - باران (آمبروترمیک) (شکل 3) که بر اساس داده‌های ایستگاه هواشناسی فیروزآباد (Farsmet, 2017) طی دورۀ هشت‌ساله از 1388 تا 1395 ترسیم شده است نشان می‌دهد رویشگاه زربین فیروزآباد دارای دورۀ خشکی نسبتاً طولانی از فروردین تا اواخر آبان همراه با زمستان‌های ملایم با بارش‌های زیاد است. ﺑﺮ اﺳـﺎس روش دوﻣﺎرﺗﻦ (Piri et al., 2017) و داده‌های اقلیمی ایستگاه فیروزآباد (Farsmet, 2017)، ضریب خشکی منطقه 21/14 و اقلیم منطقه نیمه‌خشک است. در رویشگاه زربین تعدادی چشمه به‌ویژه کف دره‌ها مشاهده می‌شود که بیشتر آنها در تابستان خشک می‌شوند و تعدادی از آنها تا پایان فصل خشک دوام می‌آورند (Najafi et al., 2008).

شکل 3- نمودار دما - باران (آمبروترمیک) ایستگاه سینوپتیک فیروزآباد (نزدیک‌ترین ایستگاه به رویشگاه زربین) در استان فارس بر مبنای میانگین ماهانۀ دما و بارندگی طی دورۀ هشت‌ساله از 1388 تا 1395 (Farsmet, 2017). در این نمودار میزان دما دو برابر مقدار واقعی است.

خاک رویشگاه زربین فیروزآباد کم‌عمق و دارای بافت لومی با اسیدیتۀ بین 1/7 تا 78/7 است، هدایت الکتریکی آن به حد شوری نمی‌رسد و درافق‌های مختلف خاک تفاوت چندان محسوسی ندارد، کربن آلی آن بین 17/1 تا 92/2 درصد است و بنابراین خاک آن ازنظر مواد آلی فقیر است (Najafi et al., 2008).

مواد و روش‌ها.

نمونه‌های گیاهان آوندی رویشگاه زربین فیروزآباد به‌طور پیمایشی طی سال‌های 1392 و 1393 جمع‌آوری شدند (شکل 2). جمع‌آوری نمونه‌ها به‌علت قرار‌گرفتن منطقه در اقلیم نیمه‌خشک و فرارسیدن زودهنگام فصل گل‌دهی از اسفندماه آغاز و تا پاییز سال بعد ادامه یافت. شناسایی نمونه‌های جمع‌آوری‌شده با مراجعه به فلورا ایرانیکا (Rechinger, 1963-2010)، فلور ایران (Assadi, 1988-2013)، گون‌های ایران (Maassoumi, 1986-2011)، فلور عراق (Townsend and Guest, 1960-1985) و فلور ترکیه (Davis, (1965-1988 انجام شد. نام علمی و نام نویسنده یا نویسندگان گونه‌ها از طریق سامانۀ نمایۀ بین‌المللی نام‌های گیاهی (IPNI, 2017) و نام های علمی برخی گونه‌ها از طریق سامانۀ لیست گیاهان (The Plant List, 2017) کنترل شد. مجموعه‌ای از نمونه‌های هرباریومی جمع‌آوری‌شده در هرباریوم دانشگاه شیراز نگهداری می‌‌شود.

برای تعیین شکل‌ زیستی گونه‌ها از روش طبقه‌بندی Raunkiaer (1934) و طبقه‌بندی توسعه‌یافتۀ آن (Archibold, 1995) و نیز مشاهده‌های صحرایی استفاده شد. نمودار طیف زیستی گیاهان منطقه با محاسبۀ فراوانی هر شکل زیستی نسبت به‌ کل اشکال زیستی ترسیم شد. عرصۀ انتشار تاکسون‌ها و پراکنش جغرافیایی آنها بر اساس نواحی فلوریستیکی Zohary (1973) و با مراجعه به فلورا ایرانیکا (Rechinger, 1963-2010) و فلور ایران (Assadi, 1988-2013) تعیین شد. وضعیت حفاظتی تاکسون‌ها نیز بر اساس فهرست Jalili و Jamzad (1999) بررسی شد. ترکیب فلوریستیکی رویشگاه زربین فیروزآباد به‌شکل آمار توصیفی با اقتباس از روش Turner (1994) و به کمک نرم‌افزار Excel (Microsoft Office, 2013) تحلیل شد. گونه‌های گیاهی دارویی رویشگاه زربین فیروزآباد با مراجعه به منابع (Zargary, 1997; Mozaffarian, 2015) شناسایی شدند و نام محلی برخی از آنها با پرسش از روستانشینان مشخص شد.

نتایج.

از مجموع 374 نمونۀ جمع‌آوری‌شده، تعداد 238 گونه متعلق به 188 سرده و 61 تیره از گیاهان آوندی (Trachaeophyta) در رویشگاه زربین فیروزآباد شناسایی شدند (جدول 1 پیوست)؛ از این تعداد، 1 گونه، 1 سرده و 1 تیره از شاخۀ دم‌اسبیان (Equisetophyta)، 4 گونه، 4 سرده و 3 تیره از شاخۀ سرخس‌ها (Polypodiophyta)، 1 گونه، 1 سرده و 1 تیره از شاخۀ بازدانگان مخروط‌دار (Coniferophyta)، 1 گونه، 1 سرده و 1 تیره از گنتوفایتا (Gnetophyta) و بقیه از نهان‌دانگان (Magnoliophyta) بودند. در گروه نهان‌دانگان، گیاهان دولپه‌ای (Magnoliopsida) با 209 گونه، 161 سرده و 49 تیره متنوع‌ترین گروه بودند و تک‌لپه‌ای‌ها (Liliopsida) با 22 گونه، 20 سرده و 6 تیره در ردۀ دوم قرار داشتند (جدول 1 پیوست).

Asteraceae با 42 گونه و 33 سرده غنی‌ترین تیرۀ گیاهی در فلور رویشگاه زربین فیروزآباد است (شکل 4)؛ تیره‌های Fabaceae ازنظر تعداد گونه و Brassicaceae ازنظر تعداد سرده دومین تیره و Rubiaceae با 6 گونه و 3 سرده دهمین تیرۀ غنی در فلور این رویشگاه هستند و حدود 50 درصد تیره‌ها فقط با 1 گونه و 1 سرده در فلور رویشگاه زربین فیروزآباد حضور دارند.

شکل 4- تعداد گونه‌ها و سرده‌های ده تیرۀ بزرگ در فلور رویشگاه زربین فیروزآباد در استان فارس

سردۀ Astragalusبا 7 گونه بزرگ‌ترین سردۀ فلور رویشگاه زربین فیروزآباد است و سردۀ Gallium با
4 گونه و سرده‌های Bromus، Centaurea، Euphorbia و Silene هریک با 3 گونه در ردیف‌های بعدی قرار دارند. تعداد 152 سرده (81 درصد) با 1 گونه، 30 سرده (16 درصد) با 2 گونه و 4 سرده
(2 درصد) با 3 گونه در فلور رویشگاه زربین فیروزآباد حضور دارند (شکل 5). شاخص نسبت گونه به سرده (میانگین تعداد گونه‌های هر سرده) در فلور رویشگاه زربین فیروزآباد برای تک‌لپه‌ای‌ها 1/1، برای دولپه‌ای‌ها 3/1 و برای کل تاکسون‌ها 3/1 است.

شکل 5- تعداد و فراوانی نسبی (درصد) سرده‌ها بر حسب تعداد گونه در فلور رویشگاه زربین فیروزآباد در استان فارس

تروفیت‌ها با سهم 45 درصدی از طیف زیستی فراوان‌ترین شکل زیستی رویشگاه زربین فیروزآباد‌ را تشکیل می‌دهند (شکل 6) و همی‌کریپتوفیت‌ها با فراوانی 25 درصد، کریپتوفیت‌ها با فراوانی 12 درصد و فانروفیت‌ها با فراوانی 10 درصد به‌ترتیب در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند. کامفیت‌ها با سهم 8 درصد دارای کمترین فراوانی در طیف زیستی رویشگاه زربین فیروزآباد هستند.

شکل 6- فراوانی (درصد) اشکال زیستی گونه‌های گیاهی فلور رویشگاه زربین فیروزآباد در استان فارس، Ph: فانروفیت، Th: تروفیت،
Cr: کریپتوفیت (شامل ژئوفیت، هلوفیت و هیدروفیت)، He: همی‌کریپتوفیت، Ch: کامفیت

ازنظر پراکنش جغرافیایی، 38 درصد گونه‌ها در فلور رویشگاه زربین فیروزآباد در استان فارس منشأ یک‌ناحیه‌ای (ایرانی-تورانی)، 28 درصد منشأ دوناحیه‌ای (شامل 5 درصد ایرانی-تورانی/اروپا-سیبری، 18 درصد ایرانی-تورانی/مدیترانه‌ای، 5 درصد ایرانی-تورانی/صحرا-سندی)، 14 درصد منشأ سه‌ناحیه‌ای (شامل 11 درصد ایرانی-تورانی/اروپا-سیبری/مدیترانه‌ای، 3 درصد ایرانی-تورانی/صحرا-سندی/مدیترانه‌ای)، 3 درصد منشأ چندناحیه‌ای (شامل نواحی ایرانی-تورانی/اروپا-سیبری-مدیترانه‌ای/صحرا-سندی) دارند و 5 درصد نیز جهان‌وطن هستند (شکل 6). تعداد 28 گونه (12 درصد) از گونه‌های فلور رویشگاه زربین فیروزآباد در استان فارس انحصاری ایران هستند (جدول پیوست 1). ازنظر معیارهای حفاظتی، 1 گونه (4/0درصد) در وضعیت آسیب‌پذیر (VU)، 26 گونه (11 درصد) در وضعیتکم‌خطر (LR) و 6 گونه (3 درصد) در وضعیت کمبود اطلاعات (DD) قرار دارند (شکل 7 و جدول پیوست 1).

شکل 7- پراکنش جغرافیایی در فلور رویشگاه زربین فیروزآباد در استان فارس، IT: ایرانی - تورانی، EN: گونه‌های انحصاری، M: مدیترانه‌ای، ES: اروپا - سیبری، SS: صحرا - سندی، MR: چندناحیه‌ای، Cosm: جهان‌وطن.

اهالی بومی تعداد 26 گونه (2/9 درصد کل گونه‌ها) از گیاهان رویشگاه زربین فیروزآباد در استان فارس را برای مصارف دارویی استفاده می‌کنند (جدول 1 پیوست)؛ این گونه‌ها به 26 سرده و 14 تیره تعلق دارند. Lamiaceae با 5 گونۀ دارویی و Rosaceae با 4 گونۀ دارویی دارای بیشترین تعداد گونه‌های دارویی رویشگاه زربین هستند (جدول 1 پیوست). نام محلی برخی گونه‌های دارویی رایج رویشگاه زربین و نام علمی آنها عبارتند از: سرزردو (Achillea wilhelmsii K. Koch)، سیرموک (Allium stamineum Boiss.)، الوک (Amygdalus elaeagnifolia Spach)، گل خنده (Alcea laxiflora I. Riedl.)، پرسیاشوم (Adiantum capillus-veneris L.)، چای کوهی (Micromeria persica Boiss.)، اسفند (Peganum harmala L.)، بنه (Pistacia atlantica Desf.)، پدنه دشتی (Ziziphora tenuior L.)، نعناع(Mentha longifolia (L.) Huds.)، لگجین (Capparis parviflora Boiss.)، کل (Crataegus aronia (Bosc. و تمشک (Rubus sanctus Schreb.).

باتوجه‌به موقعیت منطقه، فصل خشکی وگرما بسیار زود فرا می‌رسد وگیاهان از اواخر اسفندماه شروع به گل‌دهی می‌کنند که نمونۀ بارز آن گونۀ Amygdalus elaeagnifolia است و بیشتر گیاهان در اواخر اسفند و دو ماه اول فصل بهار به گل می‌نشینند (شکل 7).

شکل 8- میزان گل‌دهی گیاهان فلور رویشگاه زربین فیروزآباد استان فارس در فصل‌های مختلف سال

بحث.

بر اساس نتایج پژوهش حاضر، رویشگاه زربین فیروزآباد با میانگین بارندگی سالانه 8/434 میلی‌متر که بیشترین مقدار آن در زمستان می‌بارد، تابستان‌های طولانی گرم‌وخشک و خاک فقیر دارای فلوری نسبتاً غنی است. حضور 3 گونه سرخس، 1 گونه دم‌اسب، 2 گونه بازدانه، 22 گونه نهان‌دانۀ تک‌لپه‌ای و 210 گونه نهان‌دانۀ دولپه‌ای نشان‌دهندۀ ترکیب گونه‌ای متنوع فلور این رویشگاه است. مقایسۀ فلور رویشگاه زربین فیروزآباد با فلور برخی مناطق دیگر استان فارس ازجمله فلور پارک ملی بمو (Kanani et al., 2002)، فلور شهرستان لامرد (Moradi et al., 2010)، فلور پارک جنگلی بناب در شهرستان ارسنجان (Azizi et al., (2015، فلور کوه خُم، منطقۀ تنگ‌شکن ارسنجان (Zare and Khosravi, 2015) و فلور جنگل ده کهنه سپیدان (Negahdarsaber et al., 2017) مؤید تنوع فلوریستیکی این رویشگاه است. مقایسۀ فلور رویشگاه زربین فیروزآباد با فلور مناطقی از استان‌های هم‌جوار مانند فلور هنزا‌کوه منطقۀ حفاظت‌شدۀ بهر‌آسمان در استان کرمان (Payandeh et al., 2016)، فلور بخش‌هایی از چابهار (Salimi, 2014)، منطقه بِریس و رَمین (Ghofran et al., 2016) در استان سیستان‌وبلوچستان و منطقۀ پُدُل، لِمَزان و کوه بِدو در استان هرمزگان (Eskandari Khankahdani et al., 2017) نیز تنوع گونه‌ای این منطقه را تأیید می‌کند. Moradi و همکاران (2010) تعداد گونه‌های شناسایی‌شدۀ فلور منطقۀ لامرد را 178 گونه معرفی کردند که فقط 39 گونۀ مشترک با فلور رویشگاه زربین فیروزآباد دارد. Zare و Khosravi (2015) تعداد 287 گونه، 198 سرده و 59 تیره از کوه خُم، منطقۀ تنگ‌شکن ارسنجان واقع در شمال‌شرقی استان فارس گزارش کردند.متغیرهای اقلیمی کوه خُم بسیار شبیه رویشگاه زربین فیروزآباد است ولی وسعت آن تقریباً شش برابر وسعت رویشگاه زربین است؛ با‌وجود‌این، فقط 94 گونه (3/39 درصد گونه‌ها) بین این دو فلور مشترک هستند.

به اعتقاد Turner (1994) تیره‌ها و سرده‌های بزرگ هر منطقه معمولاً شاخصی از پراکنش جغرافیایی، شرایط بوم‌شناختی و ساختار زمین‌شناختی آن منطقه هستند. ده تیرۀ غنی ازنظر تعداد سرده و گونه در فلور رویشگاه زربین فیروزآباد به‌ترتیب عبارتند از: Asteraceae، Fabaceae، Brassicaceae، Lamiaceae، Poaceae، Apiaceae، Boraginaceae، Caryophyllaceae، Rosaceae و Rubiaceae. این ده تیره جزو غنی‌ترین تیره‌های فلور ایران در ناحیۀ ایرانی-تورانی هستند و با تفاوت جزیی جزو تیره‌های غنی در فلور اغلب مناطق دیگر استان فارس به شمار می‌آیند (Dolatkhahi et al., 2010; Moradi et al., 2010; Tahmasb Haghighi et al., 2012; Zare and Khosravi, 2015).

سردۀAstragalusبا7 گونه که 5 گونۀ آن انحصاری (اندمیک) ایران هستند غنی‌ترین سردۀ رویشگاه زربین فیروزآباد و یکی از غنی‌ترین سرده‌های ناحیۀ ایرانی-تورانی است که اغلب در نواحی کوهستانی، خشک و نیمه‌خشک می‌روید (Zohary, 1973; Maassoumi, 1986-2011). سایر سرده‌های فلور رویشگاه زربین فیروزآباد ازنظر تعداد گونه غنی نیستند و تخریب زیستگاه‌ها در رویشگاه زربین یکی از دلایل این امر است؛ Najafi و همکاران (2008) میزان تخریب عرصه‌های طبیعی ناشی از فعالیت‌های بی‌رویۀ انسانی در این رویشگاه را درخور توجه دانسته‌اند.

فراوانی اشکال زیستی در هر اقلیم متفاوت است و طیف زیستی هر منطقه نشان‌دهندۀ وضعیت اقلیمی آن است (Archibold, 1995; Minissale, 2015). تروفیت‌ها با فراوانی 45 درصد بیشترین فراوانی را بین اشکال زیستی رویشگاه زربین فیروزآباد دارند و فراوانی آنها بازتابی از طولانی‌بودن دورۀ خشکی، کوتاه‌بودن دورۀ رویشی و کاهش بارندگی و ناکافی‌بودن میزان رطوبت در فصل‌های گرم سال است (Archibold, (1995. نتایج پژوهش حاضر با نتایج Moradi و همکاران (2010)، Azizi و همکاران (2015) و Zare و Khosravi (2015) مطابقت دارد.

همی‌کریپتوفیت‌ها با فراوانی 25 درصد دومین شکل زیستی رویشگاه زربین را تشکیل می‌دهند. به‌ اعتقاد Archibold (1995) فراوانی این شکل زیستی نشان‌دهندۀ اقلیم سرد و کوهستانی منطقه است.

فراوانی کریپتوفیت‌ها در رویشگاه زربین 12 درصد است و همان‌طور که Tabad و همکاران (2016) علت فراوانی کریپتوفیت‌ها در فلور دریاچۀ زریوار را عمق زیاد خاک و کمی فرسایش دانسته‌اند، یکی از علل کاهش سهم این شکل زیستی در رویشگاه زربین به فقیر‌بودن و کم‌عمق‌بودن خاک و فرسایش زیاد آن نسبت داده می‌شود. Zare و Khosravi (2015) در مطالعۀ فلوریستیکی کوه خُم منطقۀ تنگ‌شکن در شهرستان ارسنجان استان فارس فراوانی تروفیت‌ها را 51 درصد، همی‌کریپتوفیت‌ها را 26 درصد، ژئوفیت‌ها را 9 درصد، فانروفیت‌ها را 7 درصد و کامفیت‌ها را7 درصد گزارش کرده‌اندکه با نتایج پژوهش حاضر مطابقت دارد.

سهم فانروفیت‌ها در طیف زیستی رویشگاه زربین 10 درصد است که در مقایسه با فراوانی 9/18 درصدی آن در منطقۀ لامرد واقع در جنوب‌شرقی استان اندکی کمتر است (Moradi et al., 2010)؛ این در حالیست که میانگین بارندگی سالانۀ رویشگاه زربین بیشتر از منطقۀ لامرد است. احتمالاً سرما و به‌ویژه تعداد روزهای یخبندان بیشتر عامل کاهش شکل زیستی درختی و درختچه‌ای در رویشگاه زربین است. حضور درختان گرمسیری و نیمه‌گرمسیری ازجمله استبرق (Calotropis procera (Willd.) R.Br.)، سه‌پستان (Cordia myxa L.) و پنج‌انگشت (Vitex pseudo-negundo (Hausskn.) Hand-Mzd.) در فلور منطقۀ لامرد ((Moradi et al., 2010) و نبود آنها در فلور رویشگاه زربین مؤید این فرض است.

فراوانی عناصر ایرانی-تورانی (38 درصد) و گونه‌های انحصاری (12 درصد) تعلق رویشگاه زربین به ناحیۀ ایرانی - تورانی را تأیید می‌کند و با نتایج Kanani و همکاران (2002) در منطقۀ بمو، Zare و Khosravi (2015) در منطقۀ کوه خم ارسنجان و Azizi و همکاران (2015) در منطقۀ بناب مطابقت دارد. طبق تقسیمات نواحی فلوریستیکی ایران (Zohary, 1973; (Assadi, 1988-2013 رویشگاه زربین در ناحیۀ ایرانی-تورانی واقع شده است. عناصر یک‌ناحیه‌ای صحرا-سندی در رویشگاه زربین وجود ندارند؛ هرچند Moradi و همکاران (2010) فراوانی این عناصر را در منطقۀ لامرد که نسبت به رویشگاه زربین جنوبی‌تر است 6/14درصد ذکر کرده‌اند و به‌همین‌علت آن منطقه را ناحیۀ گذر (اکوتون) بین ایرانی-تورانی و صحرا-سندی دانسته‌اند.

فراوانی عناصر انحصاری در فلور رویشگاه زربین 12 درصد است. در فلور منطقۀ کوه خم ارسنجان 75/18 درصد گونه‌ها (Zare and Khosravi, 2015) و در پارک ملی بمو 19 درصد گونه‌ها(Kanani et al., 2002) انحصاری ایران هستند. Jalili و Jamzad (1999) فراوانی گونه‌های انحصاری در فلور ایران را 22 تا 24 درصد ذکر کرده‌اند. کمی عناصر انحصاری در رویشگاه زربین در مقایسه با مناطق دیگر استان فارس غیرعادی به نظر می‌رسد و باتوجه‌به تخریب زیاد در رویشگاه زربین (Najafi et al., 2008) قضاوت دربارۀ فراوانی واقعی عناصر انحصاری آن مشکل است.

بر اساس معیار‌های سازمان جهانی حفاظت محیط‌زیست (Jalili and Jamzad, 1999) تعداد 26 گونه (11 درصد) از گونه‌های رویشگاه زربین در وضعیتکم‌خطر (LR)، 6 گونه (3 درصد) در وضعیت کمبود اطلاعات (DD) و تنها 1 گونه (4/0 درصد) در وضعیتآسیب‌پذیر (VU) قرار دارند. اهمیت حفاظتی رویشگاه زربین بیشتر به‌علت وجود توده‌هایی از درختان کهن‌سال همیشه‌سبز زربین در آن منطقه است (Korori et al., 2014).

توصیف پوشش گیاهی منطقه.

در رویشگاه زربین فیروزآباد فارس بیشتر درختان زربین در کف دره بالاترین اشکوب را تشکیل می‌دهند که به‌شکل نواری از جنوب‌غرب به‌سمت شمال‌شرقی کشیده شده است. زیر این درختان، گونه‌ای از بید (Salix acmophylla Boiss.)دومین اشکوب را تشکیل می‌دهد. به‌علت جریان‌داشتن جوی آب باریکی که از چشمه‌های موجود در منطقه سرچشمه می‌گیرد، پوشش گیاهی کف دره در برخی قسمت‌ها به‌شکل نیمه‌انبوه است. درختچه‌های مورد (Myrtus (communis L. همراه با تمشک (Rubus sanctus (Schreb. سومین اشکوب را تشکیل می‌دهند. گونۀ تالابی لویی (Typha angustifolia L.) و گونه‌های رطوبت‌دوست پوشش گیاهی حاشیۀ آب را تشکیل می‌دهند. درختچه‌های بنه (Pistacia atlantica Desf.) همراه با بادام (Amygdalus elaeagnifolia Spach) و زالزالک (Crataegus aronia (Willd.)Bosc) گونه‌های غالب درختچه‌ای در شیب‌های شمالی هستند؛ در این شیب تعداد زیادی پایۀ مو (Vitis vinifera L.) و انار (Punica granatum L.) مشاهده می‌شود که اهالی منطقه آنها را کاشته‌‌اند. رویش درختچه‌های گلابی خودرو (Pyrus farsistanica Browicz) در شیب‌های شمالی این منطقه درخور توجه است و گونۀ نخود خودرو (Cicer spiroceras Jaub. & Spach) به‌وفور در این شیب مشاهده می‌شود. درختچه‌هایی از سردۀ تلخه‌بیان (Sophora mollis (Royle) Graham (ex Baker گونۀ غالب را در واریزه‌های شیب شمالی تشکیل می‌دهند. شیب‌های جنوبی بیشتر پوشیده از بوته‌های جوسیخک (Ebenus stellata Boiss.) و درختچه‌های بادام (Amygdalus elaeagnifolia (Spachهستند. روستای خرقه در قسمت جنوب‌شرقی رویشگاه واقع شده است و بیشتر گونه‌های علف هرز به‌علت فعالیت‌های کشاورزی و دامپروری اهالی در این مکان و زمین‌های کشاورزی و مکان‌های اسکان کوچ‌نشینان یافت می‌شوند. علف‌های هرز موجود در رویشگاه بیشتر در اطراف روستا و برخی از آنها مانند Alhagi pseudalhagi (M.Bieb.) Desv. فقط در اطراف روستا دیده می‌شوند و در سایر نقاط رویشگاه پراکنش چندانی ندارند. تعداد زیاد علف‌های هرز در منطقه نشان‌دهندۀ دخالت‌های زیاد انسانی در آن است.

نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهند رویشگاه طبیعی زربین فیروزآباد در استان فارس که یکی از ذخیره‌گاه‌های باارزش درخت زربین در ایران است دارای فلوری غنی است. درختان زربین در ایران عمدتاً توده‌های طبیعی نسبتاً گسترده‌ای در حسن‌آباد چالوس و علی‌آباد کتول در شمال کشور تشکیل می‌دهند؛ هرچند توده‌هایی از آن در بهبهان (استان خوزستان)، فیروزآباد (استان فارس) و دامنه‌های کوه تفتان (استان کرمان) می‌رویند (Frey and Probst, 1986). منشأ گیاهان زربین در مناطق یادشده و خودرو یا دست‌کاشت‌بودن این درختان مشخص نیست. به اعتقاد Zohary (1973) و Frey و Probst (1986) جمعیت‌های طبیعی امروزی زربین عناصر باقیماندۀ (رلیک) ترشیاری هستند که به‌طور محدود و پراکنده در چند کشور ازجمله ایران، سوریه، لبنان، لیبی، اردن، ترکیه، قبرس و اروپا یافت می‌شوند. Assadi (2013-1988) بر اساس مشاهده‌های خود از یک توده درختان زربین در منطقۀ بهمئی در استان خوزستان، خودرو‌بودن نمونه‌های جنوب ایران را مشکوک می‌داند و به استناد وجود سنگ‌نوشته‌های قدیمی در نزدیکی تودۀ جنگلی احتمال می‌دهد آنها بازماندۀ جنگل‌کاری‌های باستانی باشند. در روستای خرقه واقع در مجاورت منطقۀ رویشی زربین فیروزآباد نیز امامزاده‌ای وجود دارد که درختان کهن‌سال زربین اطراف آن کاشته شده‌اند؛ بنابراین، احتمال دست‌کاشت‌بودن توده‌های اولیۀ زربین در رویشگاه فیروزآباد و سپس گسترش طبیعی آنها به کف دره‌ها دور از ذهن نیست. تعیین دقیق منشأ درختان زربین در این رویشگاه به انجام مطالعه‌هایی ازجمله لایه‌نگاری دانه‌های گرده در آینده منوط است.

زربین گونه‌ای مدیترانه‌ای است و در رویشگاه‌هایی با شرایط بوم‌شناختی منطبق با اقلیم مدیترانه‌ای (تابستان‌های نسبتاً طولانی گرم‌وخشک و زمستان‌های معتدل و مرطوب) و خاک‌های آهکی یا رُسی خشک فقیر ازنظر مواد آلی می‌روی (Gallis et al., 2006; (Hafezi Shahroodian et al., 2011؛ این شرایط بوم‌شناختی در رویشگاه زربین فیروزآباد استان فارس فراهم است و همین امر موجب رویش جمعیتی از درختان پراکنده و کهن‌سال زربین در آن شده است (Najafi et al., 2008). Korori و همکاران (2014) پایه‌هایی از زربین‌های کهن‌سال را در رویشگاه زربین فیروزآباد معرفی کرده‌اند که ارتفاع آنها از 15 تا 25 متر، قطر تنۀ آنها از 68/1 تا 7/2 متر و عمر آنها از 648 تا 1950 سال تخمین زده شده است؛ به‌علاوه، این رویشگاه بخشی از ناحیۀ رویشی زاگرس است که جنگل‌های نیمه‌خشک کشور را در خود جای داده است و در امتداد رشته‌کوه‌های زاگرس از ارومیه در استان آذربایجان غربی شروع و تا حوالی شهرستان فیروزآباد در استان فارس ادامه می‌یابد. این جنگل‌ها در ابعاد ملی و منطقه‌ای دارای اهمیت بسیاری هستند (Najafi et al., 2008) و حفاظت از این ذخیره‌گاه ژنتیکی باارزش امری ضروری است.

جدول پیوست 1- فهرست گونه‌های گیاهی به همراه شکل زیستی، پراکنش جغرافیایی و نوع زیستگاه در فلور رویشگاه زربین فیروزآباد در استان فارس. نشانه‌های اشکال زیستی Ph: فانروفیت، Th: تروفیت، Cr: کریپتوفیت (شامل ژئوفیت، هلوفیت و هیدروفیت)، He: همی‌کریپتوفیت. نشانه‌های پراکنش جغرافیایی EN: انحصاری، IT: ایرانی-تورانی، M: مدیترانه‌ای، ES: اروپا - سیبری، SS: صحرا - سندی، MR: چندناحیه‌ای، Cosm: جهان‌وطن. نشانه‌های وضعیت حفاظتی DD: کمبود اطلاعات، LR: کم‌خطر، VU: آسیب‌پذیر. نشانه‌های کاربردی: ð: گونه‌های دارویی و نام‌های فارسی و محلی آنها.

شاخه/تیره/نام علمی گونه	شکل زیستی	پراکنش جغرافیایی	وضعیت حفاظتی	نام‌های فارسی گیاهان دارویی (نام‌های محلی در پرانتز)
I-Equisetophyta
1. Equisetaceae
Equisetum ramosissimum Desf.	Cr	MR	-	-
**II-Polypodiophyta**
2. Adiantaceae
Adiantum capillus-veneris L.	Cr	Cosm	-	ðپرسیاوشان (پرسیاشوم)
Cheilanthes acrostica Tod.	Cr	IT,ES,M	-	-
3. Aspleniaceae
Asplenium ceterach L.	Cr	IT,ES,M	-	-
4. Pteridaceae
Onychium divaricatum (Poir. in Lam.) Alston	Cr	IT,ES,M	-	-
**III-Coniferophyta**
5. Cupressaceae
Cupressus sempervirens L.	Ph	IT,M	-	-
**IV-Gnetophyta**
6. Ephedraceae
Ephedra pachyclada Boiss.	Ph	IT,SS	-	ðارمک، ریش بز، هوم
V-Magnoliophyta (Dicotyledons)
7. Aceraceae
Acer monspessulanum L. subsp. persicum (Pojark.) Rech.f.	Ph	EN	LR	-
8. Amaranthaceae
Amaranthus viridis L.	He	Cosm	-	-
9. Anacardiaceae
Pistacia atlantica Desf.	Ph	IT,M	-	ðبنه
10. Apiaceae
Apium nodiflorum (L.) Lag.	Cr	IT,ES	-
Bunium rectangulum H.Wolff	Cr	IT	-
Chaerophyllum macropodum Boiss.	He	IT	-
Ducrosia anethifolia Boiss.	He	IT,SS	-	ðمشگک
Eryngium billardierei F. Delaroche	He	IT	-	ðزول
Johrenia paucijuga Bornm.	He	IT	-	-
Lagoecia cuminoides L.	Th	IT,M	LR	-
Scaligeria assyriaca Freyn & Bornm.	Cr	IT	-	-
Scandix pecten-veneris L.	Th	IT,ES,M	-	-
Scandix stellata Banks & Sol.	Th	IT	-	-
Smyrnium cordifolium Boiss.	He	IT	-	-
Torilis leptophylla Rchb.f.	Th	IT,ES,M	-	-
Turgenia latifolia Hoffm.	Th	IT,ES,M	-	-
11. Apocynaceae
Nerium indicum Mill. subsp. kotschyi (Boiss.) Rech. f.	Ph	IT	DD	-
12. Asteraceae
Achillea biebersteinii Afanasiev	He	IT,ES	-	-
Achillea wilhelmsii K.Koch	He	IT	-	ðبومادران (سر زردو)
Anthemis pseudocotula Boiss.	Th	IT,SS,M	-	-
Atractylis cancellata L.	Th	IT,M	-	-
Calendula alata Rech.f	Th	IT,M	-	-
Carthamus lanatus L.	Th	IT	-	-
Carthamus oxyacantha M.Bieb.	Th	IT,M	-	-
Centaurea bruguierana Hand.-Mazz.	Th	IT	-	-
Centaurea iberica Trevir. ex Spreng.	Th	IT,M	-	-
Centaurea salicifolia M.Bieb. ex Willd.	He	IT	-	-
Chardinia orientalis (L.) Kuntze	Th	IT	-	-
Cirsium spectabile DC.	He	EN	LR	-
Conyza bonariensis (L.) Cronquist	Th	IT	-	-
Crepis kotschyana Boiss.	Th	IT	-	-
Crepis quercifolia Bornm. & Gauba	Th	IT	-	-
Crupina crupinastrum (Moris) Vis.	Th	IT	LR	-
Echinops ceratophorus Boiss.	He	IT	-	ðشکرتیغال شاخدار
Garhadiolus angulosus Jaub. & Spach	Th	IT	-	-
Gundelia tenuisecta Freyn & Sint.	Th	IT	-	ðکنگر خوراکی
Helichrysum leucocephalum Boiss.	He	EN	LR	-
Lactuca serriola L.	He	IT,ES,M	-	-
Lasiopogon muscoides DC.	Th	IT,SS	-	-
Onopordum leptolepis DC.	He	IT,SS	-	-
Outreya carduiformis Jaub. & Spach	He	IT	-	-
Pentanema multicaule Boiss.	He	EN	LR	-
Phagnalon nitidum Fresen.	He	IT	-	-
Picris pauciflora Willd.	Th	IT,M	-	-
Picris strigosa M.Bieb.	He	IT	-	-
Pulicaria gnaphalodes (Vent.) Boiss.	He	IT,SS	-	-
Rhagadiolus stellatus DC.	Th	IT,ES,M	-	-
Scariola orientalis (Boiss.) Soják	Ch	IT	-	-
Scorzonera phaeopappa Boiss.	Cr	IT	-	-
Senecio glaucus L.	Th	IT,SS,M	-	-
Siebera nana (DC.) Bornm.	Th	IT	-	-
Sonchus oleraceus L.	Th	IT,M	-	-
Sonchus tenerrimus L.	Th	IT,SS,M	-	-
Steptorhamphus persicus O.Fedtsch. & B.Fedtsch.	Th	IT	-	-
Steptorhamphus tuberosus (L.) Grossh.	Ch	IT	-	-
Tragopogon caricifolius Boiss.	He	EN	LR	-
Tragopogon longirostris Bischoff ex Sch.Bip.	He	IT	-	-
Urospermum picroides (L.) Scop. ex F.W.Schmidt	Th	IT,M	-	-
Xeranthemum longepapposum Fisch. & C.A.Mey.	Th	IT,ES	-	-
13. Berberidaceae
Bongardia chrysogonum Boiss.	Cr	IT,M	-	-
14. Biebersteiniaceae
Biebersteinia multifida DC.	Cr	MR	-	ðآدمک
15. Boraginaceae
Anchusa aegyptiaca DC.	Th	IT,SS	-	-
Buglossoides arvensis (L.) I.M.Johnst.	Th	IT,M	-	-
Buglossoides tenuiflora (L.f.) I.M.Johnst.	Th	IT,M	-	-
Heliotropium europaeum L.	Th	IT,ES,M	-	-
Heterocaryum macrocarpum Zakirov	Th	IT	-	-
Lappula sinaica (A.DC.) Asch. & Schweinf.	Th	IT,SS	-	-
Nonea caspica G.Don	Th	IT	-	-
Onosma bulbotrichum DC.	He	IT	-	-
Onosma kotschyi Boiss.	He	EN	LR	-
Rochelia disperma (L.f.) K.Koch	Th	IT,M	-	-
16. Brassicaceae
Alyssum inflatum Nyár.	Th	IT	-	ðقدومه بادکرده
Aubrieta parviflora Boiss.	Ch	IT	-	-
Biscutella didyma L.	Th	IT,ES,M	-	-
Capsella bursa-pastoris (L.) Medik.	Th	Cosm	-	-
Cardaria draba (L.) Desv.	He	Cosm	-	ðاُزمک
Conringia perfoliata Link	Th	IT	-	-
Descurainia sophia (L.) Webb ex Prantl	Th	MR	-	ðخاکشیر ایرانی
Erysimum repandum L.	Th	IT	-	-
Fibigia macrocarpa Boiss.	He	IT	-	-
Filago pyramidata L.	Th	IT,ES	-	-
Hesperis kurdica F.Dvořák & Hadač	He	IT	-	-
Hirschfeldia incana (L.) Lagr.-Foss.	Th	IT	-	-
Isatis latisiliqua Steven	Th	IT	-	-
Isatis raphanifolia Boiss.	Th	IT	-	-
Microthlaspi perfoliatum (L.) F.K.Mey.	Th	IT,M	-	-
Nasturtium microphyllum Boenn. ex Rchb.	Cr	IT,ES	-	-
Peltaria angustifolia DC.	Th	IT	-	-
Sameraria stylophora Boiss.	Th	IT	LR	-
17. Campanulaceae
Campanula erinus L.	Th	IT,M	-	-
Campanula incanescens Boiss.	He	IT	-	-
Legousia falcata Fritsch	Th	IT,M	-	-
18. Capparaceae
Capparis parviflora Boiss.	Ch	IT,M	-	ðعلف مار (لگجین)
Capparis spinosa L.	Ch	IT,SS,M	-	-
19. Caryophyllaceae
Cerastium dichotomum L.	Th	IT,M	-	-
Cerastium inflatum Link ex Sweet	Th	IT	-	-
Dianthus subaphyllus (Lemperg) Rech.f.	Ch	EN	DD	-
Lepyrodiclis stellarioides Fisch. & C.A.Mey.	Th	IT	-	-
Silene conoidea L.	Th	IT,M	-	-
Silene eriocalycina Boiss.	He	IT	-	-
Silene gynodioica Ghaz.	He	IT	-	-
Telephium eriglaucum P.N.Williams	Ch	EN	DD	-
Velezia rigida L.	Th	IT	-	-
20. Chenopodiaceae
Halocharis sulphura Moq.	Th	IT,SS	-	-
Noaea mucronata Asch. & Schweinf.	He	IT	-	-
21. Cistaceae
Helianthemum ledifolium (L.) Mill.	Th	IT,ES,M	-	-
Helianthemum salicifolium (L.) Mill.	Th	IT,ES,M	-	-
22. Clusiaceae
Hypericum vermiculare Boiss. & Hausskn. ex Boiss.	Ch	IT	-	-
23. Convolvulaceae
Convolvulus leiocalycinus Boiss.	Ch	IT,SS	-	-
24. Crassulaceae
Rosularia sempervivum A.Berger	He	IT	-	-
Sedum hispanicum L.	Th	IT,ES,M	-	-
25. Cucurbitaceae
Bryonia multiflora Boiss. & Heldr.	He	IT	-	ðفاشرا
26. Dipsacaceae
Cephalaria dichaetophora Boiss.	Th	IT	-	-
Pterocephalus lignosus Freyn & Bornm.	Th	IT	LR	-
Scabiosa persica Boiss.	Th	EN	VU	-
27. Euphorbiaceae
Chrozophora obliqua A.Juss.	Th	IT	-	-
Euphorbia chamaesyce L.	Th	IT,M	-	-
Euphorbia helioscopia L.	He	IT	-	-
Euphorbia microsciadia Boiss.	He	IT	-	-
28. Fabaceae
Alhagi pseudalhagi (M.Bieb.) Desv.	He	IT,SS,M	-	-
Astragalus argyrostachyus Boiss.	Ch	EN	LR	-
Astragalus cephalanthus DC.	Ch	EN	LR	-
Astragalus curvirostris Boiss.	Ch	IT	-	-
Astragalus fasciculifolius Boiss.	Ph	EN	LR	-
Astragalus ledinghamii Barneby	He	EN	LR	-
Astragalus ovinus Boiss.	He	IT	-	-
Astragalus rhodosemius Boiss. & Hausskn.	He	EN	-	-
Cicer spiroceras Jaub. & Spach	He	EN	LR	-
Coronilla scorpioides W.D.J.Koch	Th	IT,M	-	-
Ebenus stellata Boiss.	Ch	IT	-	-
Lathyrus inconspicuus L.	Th	IT	-	-
Medicago laciniata Mill.	Th	IT	LR	-
Medicago rigidula (L.) All.	Th	IT	LR	-
Ononis sicula Guss.	Th	IT,M	-	-
Sophora mollis Graham	Ph	IT	-	-
Trifolium campestre Schreb.	Th	IT,ES,M	-	-
Trifolium resupinatum L.	Th	IT,ES,M	-	-
Trigonella fischeriana Ser.	Th	IT,ES	-	-
Vicia ervilia Willd.	Th	IT,M	-	-
Vicia sativa L.	Th	IT,ES,M	-	-
29. Gentianaceae
Gentiana olivieri Griseb.	He	IT	-	-
30. Geraniaceae
Erodium cicutarium (L.) L'Hér.	Th	IT,ES,M	-	-
Geranium rotundifolium L.	Th	IT,ES,M	-	-
Geranium stepporum P.H.Davis	Cr	IT,ES,M	-	-
31. Lamiaceae
Ajuga austroiranica Rech.f.	Ch	IT	-	-
Ajuga chamaecistus Ging. ex Benth. subsp. scoparia (Boiss.) Rech.f.	Ch	EN	LR	-
Lamium amplexicaule L.	Th	IT,ES,M	-	-
Marrubium vulgare L.	He	IT,ES	-	ðفراسیون
Mentha longifolia L.	Cr	Cosm	-	ðپونه، نعنا
Micromeria persica Boiss.	He	IT	-	ðگُلک ایرانی (چای کوهی)
Nepeta depauperata Benth.	He	IT	-	-
Nepeta kotschyi Boiss.	He	EN	LR	-
Phlomis elliptica Benth.	He	EN	LR	-
Phlomis olivieri Benth.	He	IT	-	-
Salvia macrosiphon Boiss.	He	IT,SS	-	-
Salvia palaestina Benth.	He	IT,M	-	-
Stachys benthamiana Boiss.	He	IT	-	-
Stachys inflata Benth.	He	IT	-	-
Teucrium orientale L.	He	IT	-	-
Teucrium polium L.	Ch	IT,M	-	ðکَلپوره
Ziziphora capitata L.	Th	IT	-	-
Ziziphora tenuior L.	Th	IT,SS	-	ðکاکوتی (پُدنه دشتی)
32. Linaceae
Linum strictum L.	Th	IT,M	-	-
33. Lythraceae
Lythrum junceum Banks & Sol.	Cr	EN	DD	-
Lythrum salicaria L.	Cr	Cosm	-	-
34. Punicaceae
Punica granatum L.	Ph	IT,ES,M	-	-
35. Malvaceae
Alcea laxiflora I.Riedl	Th	EN	DD	ðختمی گل تُنَک (گل خنده)
Malva pusilla Sm.	Th	IT,M	-	-
36. Moraceae
Ficus johannis Boiss.	Ph	IT	-	-
37. Myrtaceae
Myrtus communis L.	Ph	IT	-	-
38. Nitrariaceae
Peganum harmala L.	He	IT	-	ðاسفند
39. Papaveraceae
Hypecoum pendulum L.	Th	IT,M	-	-
Papaver argemone L.	Th	IT,M	-	-
Papaver decaisnei Hochst. & Steud. Ex Elkan	Th	IT	-	-
-40. Plantaginaceae
Plantago lanceolata L.	He	Cosm	-	-
41. Plumbaginaceae
Plumbago europaea L.	He	IT,ES	-	-
42. Polygonaceae
Atraphaxis spinosa L.	Ph	IT	-	-
Rumex chalepensis Mill.	Th	IT	-	-
43. Primulaceae
Anagallis arvensis L.	Th	Cosm	-	-
Androsace maxima L.	Th	IT,ES,M	-	-
44. Ranunculaceae
Delphinium pallidiflorum Freyn	Cr	IT	-	-
Delphinium saniculifolium Boiss.	He	EN	LR	-
Ranunculus aucheri Boiss.	Th	IT	-	-
Ranunculus farsicus Rech.f.	He	EN	DD	-
45. Rhamnaceae
Rhamnus pallasii Fisch. & C.A.Mey. subsp. pallasii	Ph	IT	-	-
Rhamnus persica Boiss.	Ph	EN	-	-
46. Rosaceae
Amygdalus elaeagnifolia Spach. subsp. elaeagnifolia	Ph	EN	LR	ðبادام برگ‌سنجدی (الوک)
Cerasus microcarpa K.Koch	Ph	IT,M	-	ðآلبالوی دانه‌ریز
Crataegus aronia (Willd.) Bosc	Ph	IT,ES	-	ðزالزالک (کل)
Potentilla supina L.	Th	MR	-	-
Pyrus farsistanica Browicz	Ph	EN	LR	-
Rubus sanctus Schreb.	Ph	IT,M	-	ðتمشک
47. Rubiaceae
Callipeltis cucullaris Steven	Th	MR	-	-
Galium aparine L.	Th	Cosm	-	-
Galium humifusum M.Bieb.	He	IT,M	-	-
Galium setaceum Lam.	Th	IT,M	-	-
Galium spurium L.	Th	IT,ES,M	-	-
Rubia albicaulis Boiss.	Ch	EN	LR	-
48. Salicaceae
Salix acmophylla Boiss.	Ph	IT,M	-	-
49. Scrophulariaceae
Scrophularia glauca Sm.	He	EN	LR	-
Scrophularia striata Boiss.	Ch	IT	-	-
Verbascum sinuatum L.	Th	IT,M	-	-
Veronica anagallis-aquatica L.	Cr	IT,M	-	-
50. Tamaricaceae
Tamarix ramosissima Ledeb.	Ph	IT,M	-	-
51. Thymelaeaceae
Daphne mucronata Royle	Ph	IT	-	-
52. Ulmaceae
Celtis caucasica Willd.	Ph	IT	-	-
53. Urticaceae
Parietaria judaica L.	He	MR	-	-
54. Valerianaceae
Valerianella vesicaria Moench	Th	IT,ES,M	-	-
55. Vitaceae
Vitis vinifera L.	Ph	IT,ES	-	-
Magnoliophyta (Monocotyledons)
56. Alliaceae
Allium stamineum Boiss.	Cr	IT,M	-	ðپیاز دشتی (سیر موک)
57. Colchicaceae
Colchicum speciosum Steven	Cr	IT,ES	-	-
58. Cyperaceae
Carex divisa Huds	Cr	IT,ES,M	-	-
59. Liliaceae
Fritillaria imperialis L.	Cr	IT	-	-
Muscari neglectum Ten.	Cr	IT,M	-	-
Tulipa clusiana Redouté	Cr	IT	-	-
60. Poaceae
Aegilops triuncialis L.	Th	IT,M	-	-
Bromus danthoniae Trin. ex C.A.Mey.	Th	IT	-	-
Bromus sterilis L.	Th	IT,ES,M	-	-
Bromus tectorum L.	Th	Cosm	-	-
Cynodon dactylon (L.) Pers.	Cr	Cosm	-	-
Heteranthelium piliferum Hochst. ex Jaub. & Spach	Th	IT	-	-
Hordeum spontaneum K.Koch	Th	IT,M	-	-
Melica persica Kunth	He	IT	-	-
Pennisetum orientale Pers.	He	IT,SS	-	-
Phragmites australis (Cav.) Steud.	Cr	Cosm	-	-
Poa bulbosa L.	Cr	IT,SS,M	-	-
Polypogon semiverticillatus (Forssk.) H.Hyl.	Th	IT,M	-	-
Stipa haussknechtii Boiss.	He	EN	LR	-
Taeniatherum crinitum (Schreb.) Nevski	Th	IT,ES,M	-	-
Trachynia distachya (L.) Link	Th	IT,SS,M	-	-
61. Typhaceae
Typha angustifolia L.	Cr	Cosm	-	-

مراجع

Archibold, O. W. (1995) Ecology of world vegetation. Chapman and Hall, London.

Assadi, M. (Ed.) (1988-2013) Flora of Iran. vols. 1-77. Research Institute of Forests and Rangelands Publication, Tehran (in Persian).

Azizi, N., Ghorbani Nohooji, M., Arman, M. and Sargazi, F. (2015) Study of the plant diversity in the Arsanjan´s Bonab park (Fars province). Journal of Plant Ecosystem Conservation 2(5): 1-16 (in Persian).

Davis, P. H. (Ed.) (1965-1988) Flora of Turkey and the East Aegean Islands. vols. 1-10. Edinburgh University Press, Edinburgh.

Dolatkhahi, M., Asri, Y. and Dolatkhahi, A. (2011) Floristic study of Arjan-Parishan protected area in Fars province. Taxonomy and Biosystematics 3(9): 31-46 (in Persian).

Dolatkhahi, M., Yousefi, M. and Asri, Y. (2010) Floristic studies of Parishan wetland and its surroundings in Fars province. Iranian Journal of Biology 23: 35-46 (in Persian).

Eskandari Khankahdani, F., Yousofi, M. and Zaeafi, M. (2017) Floristic investigation in Podol, Lemazan and Bedoo mountain in Bandar Lengeh city, Hormozgan province, Iran.

Taxonomy and Biosystematics 9(30): 15-30 (in Persian).

Farsmet, Fars Meteorological Bureau. Retrieved from http://farsmet.ir/Amars.aspx On: 13 October 2017.

Frey, W. and Probst, W. (1986) A synopsis of the vegetation of Iran. In: Contribution to the vegetation of Southwest Asia (Ed. Kurschner, H.) 1-43. Dr. Ludwig, Reichert. Verlag, Wiesbaden

Gallis, A. T., Doulis, A. G. and Papageorgiou, A. C. (2006) Variability of cortex terpene composition in Cupressus sempervirens L. provenances grown in Crete, Greece. Silvea Genet 56(6): 294-299.

Ghofran, F., Yousefi, M., Haerinasab, M. and Salimi, S. (2016) A part of flora of Ramin and Beris in Chabahar, Sistan and Baluchestan province. Taxonomy and Biosystematics 8(29): 1-12 (in Persian).

Google Maps (2015) Search Google maps. Retrieved from https://www.google.com/maps. On: 17 October 2017.

Hafezi Shahroodian, S., Azadfar, D., Soltanloo, H. and Ramezanpour, S. (2011) Genetic variability in natural Iranian populations of Cupressus sempervirens L. in Caspian Sea coastward assessed by SSR markers. Plant Omics Journal 4(1): 19-24.

IPNI, The International Plant Names Index. Retrieved from http://www.ipni.org. On: 20 May 2017.

Jalili, A. and Jamzad, Z. (1999) Red data book of Iran, a preliminary survey of endemic, rare and endangered plant species in Iran. Research Institute of Forest and Rangelands, Tehran.

Jamzad, Z. (2006) Collecting of the flora of Iran and form a herbarium. In: Plant diversity of Iran (Ed. Assareh, M. H.) 22-31. Research Institute of Forests and Rangeland, Tehran, (in Persian).

Kanani, M. R., Zehzad, B. and Hassanzadeh Kiani, B. (2002) Study of vascular plants of Bamu national park (Fars province). Rostaniha 3: 1-15 (in Persian).

Korori, S., Shirvany, A., Imani, G., Shabestani, S., Talebi Khoorabadi, T. and Madani Mashaei, A. (2014) The old cypresses of Iran. Journal of Forest and Rangeland (Jangal va Marta) 100: 44-57 (in Persian).

Maassoumi, A. A. (1986-2011) The genus Astragalus in Iran. vols. 1-5, Research Institute of Forests and Rangelands, Tehran (in Persian).

Minissale, P. (2015) The use of flora, vegetation and habitats in the studies of environmental impact assessment. Biodiversity Journal 6(1): 171-174.

Moradi, G., Abbasi, E. and Zare Chahooki, M. A. (2010) Flora, life forms and geographical distribution of plants in Lamerd ranges, Fars, Iran. Watershed Management Researches Journal (Pajouhesh & Sazandegi) 86: 70-80 (in Persian).

Mozaffarian, V. (2015) Identification of medicinal and aromatic plants of Iran. Farhang Moaser Publishers, Tehran (in Persian).

Najafi, T., Hosseini Nasr, S. M., Jalilvand, H. and Bordbar, S. K. (2008) Study of Zarbin (Cypress) natural site in western south of Fars province. 2nd Regional Conference on Natural Resources and Environment, Arsanjan Azad University, Fars province, Iran (in Persian).

Negahdarsaber, M. R., Taheri Abkenar, K., Pourbabaei, H. and Sagheb-Talebi, Kh. (2017) Flora, life forms and chorology of plant species in the Deh-Kohneh Forest in Sepidan, Fars province, Iran. Caspian Journal of Environmental Sciences 15: 67-74.

Payandeh, M., Bordbar, F. and Mirtadzadini, S. M. (2016) Floristic strudy of Hanza-kuh of Bahr-Aseman protected area (SE Iran). Taxonomy and Biosystematics, 8(28): 79-100 (in Persian).

Piri, I., Khanamani, A., Shojaei, S. and Fathizad, H. (2017) Determination of the best geostatistical method for climatic zoning in Iran. Applied Ecology and Environmental Research 15(1): 93-103.

Raunkiaer, C. (1934) The life forms of plants and statistical plant geography. Clarendon Press, Oxford.

Rechinger, K. H. (Ed.) (1963-2010) Flora Iranica. vols. 1-176. Akademische Druck-U Verlagsanstalt, Graz.

Salimi, S. (2014) Introduction of the flora, life forms and chorology of plants of some regions in western Chabahar (Sistan and Baluchestan Province). Taxonomy and Biosystematics 6(20): 103-110 (in Persian).

Tabad, M. A., Jalilian, N. and Maroofi, H. (2016) Study of flora, life form and chorology of plant species in Zarivar Region of Marivan, Kurdistan. Taxonomy and Biosystematics 8(29): 64-102 (in Persian).

Tahmasb Haghighi, R., Tamrtash, R., Hosseinzadeh, A. and Aliloo, A. (2012) Study of flora and life form of plants in Farashband rangelands (Fars province). Proceeding of the 3rd National Conference on Combating Desertification and Sustainable Development of Iran Desert Wetlands (Relying on Meighan Desert Wetland), Arak, Iran (in Persian).

The Plant list (version 1.1). Retrieved from http://www.theplantlist.org. On: 13 October 2017.

Townsend, C. C. and Guest, E. (1960-1985) Flora of Iraq. vols. 1-9. Ministry of Agliculture and Agaiarian Reform, Baghdad.

Turner, M. (1994) The taxonomy and ecology of the vascular plant flora of Singapore: a statistical analysis. Botanical Journal of the Linnean Society 114(3): 215-227.

Zare, M. and Khosravi, A. (2015) A floristic study of Kuh-e Khom in Tang Shekan region of Arsanjan country in Fars province. Taxonomy and Biosystematics 7(24): 51-74 (in Persian).

Zargary, A. (1997) Medicinal plants. Tehran University Press. Tehran (in Persian).

Zohary, M. (1973) Geobotanical fundations of the Middle East. vol. 2. Fischer Verlag, Stuttgart, Amesterdam.

آمار

تعداد مشاهده مقاله: 1,310

تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 731

سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب

پیوندهای مفید

اخبار و اعلانات

آمار

بررسی فلوریستیکی رویشگاه زربین (Cupressus sempervirens L.) فیروزآباد، استان فارس