بررسی فونستیک و تنوع گونه‌ای زنبورهای پارازیتویید گروه‌های Pimpiliformes و Ichneumoniformes (Hymenoptera: Ichneumonidae) در استان یزد، ایران

حبیبی بدرآبادی, شیما; خیراندیش, محمد; محمدی خرم آبادی, عباس

doi:10.22108/tbj.2018.105845.1034

تعداد نشریات	43
تعداد شماره‌ها	1,650
تعداد مقالات	13,402
تعداد مشاهده مقاله	30,206,179
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	12,075,201

بررسی فونستیک و تنوع گونه‌ای زنبورهای پارازیتویید گروه‌های Pimpiliformes و Ichneumoniformes (Hymenoptera: Ichneumonidae) در استان یزد، ایران

تاکسونومی و بیوسیستماتیک

مقاله 2، دوره 9، شماره 32، مهر 1396، صفحه 1-20 اصل مقاله (952.91 K)

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/tbj.2018.105845.1034

نویسندگان

شیما حبیبی بدرآبادی¹؛ محمد خیراندیش^* ²؛ عباس محمدی خرم آبادی³

¹کارشناسی ارشدگروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

²استادیار گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

³استادیار گروه تولیدات گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز، داراب، ایران

چکیده

در پژوهش حاضر، شناسایی و بررسی تنوع گونه‌ای زنبورهای پارازیتویید گروه‌های Pimpliformes و Ichneumoniformes (Hymenoptera: Ichneumonidae) در برخی مناطق استان یزد (زارکوئیه، منشاد، بهاباد، دهرت و طوطی‌آباد) طی سال 1394 انجام شد. نمونه‌ها با استفاده از تلۀ مالیز جمع‌آوری شدند؛ به‌طوری‌که از اواخر فروردین تا اواسط شهریور، دو تلۀ مالیز با فاصلۀ حدود 50 تا 100 متر از یکدیگر در هر محل قرار داده شد و برداشت نمونه‌ها به‌شکل دو هفته یک بار انجام شد. در بررسی تنوع گونه‌ای، گونۀ Mesoleptus sp. از زیرخانوادۀCryptinae با 24فرد ( 28/13 درصد) دارای بیشترین فراوانی و منطقۀ منشاد دارای بیشترین تنوع گونه‌ای بود. در مجموع، از گروه Pimpliformes 13 گونه متعلق به 9 جنس از سه زیرخانواده و از گروه Ichneumoniformes 16گونه متعلق به 12 جنس از دو زیرخانواده جمع‌آوری و شناسایی شدند؛ از این تعداد، تمام گونه‌ها بجز دو گونۀ Diplazon laetatorius (Fabricius, 1781)و Cryptus nr.inculcator (Linnaeus, 1758) برای استان یزد جدید هستند.

کلیدواژه‌ها

ایران؛ تنوع گونه‌ای؛ Cryptinae؛ Diplazontinae؛ Ichneumoninae؛ Orthocentrinae؛ Pimpilinae

اصل مقاله

مقدمه.

پارازیتوییدها و سایر عوامل کنترل زیستی نقش بسیار مهمی در کاهش جمعیت آفت‌های یک منطقه دارند. بیشترین تعداد گونه‌های پارازیتویید به راستۀ بال‌غشاییان تعلق دارند و دو بالاخانوادۀ Chalcidoidea و Ichneumonoidea دارای اهمیت بیشتری در این راسته هستند (Triplehorn and Johneson, 2005). خانوادۀ Ichneumonidae در بین خانواده‏های راستۀ بال‌غشاییان با 24281 گونۀ شناخته‌شدۀ متعلق به 48 زیر‏خانواده دارای بیشترین تنوع و تعداد گونه است (Yu et al., 2012). بیشتر گونه‏های خانوادۀ Ichneumonidae پارازیتویید حشرات و سایر بندپایان هستند؛ آنها در مرحلۀ لاروی به رشد‏و‏نمو خود داخل یا روی بدن میزبان ادامه می‌دهند و درنهایت، موجب مرگ میزبان خود می‏شوند. زنبور‏های این خانواده از مهم‏ترین عوامل کنترل زیستی آفت و حتی هیپرپارازیتویید (پارازیتویید ثانویه) راسته‏های مختلف حشرات ازجمله بال‏پولک‏داران، بال‏غشاییان، سخت‏بال‏پوشان، دو‏بالان، بال‏توری‏ها و بال‏موداران هستند و دامنۀ میزبانی افراد این خانواده تقریباً 8000 گونۀ مختلف از حشرات و بند‏پایان را شامل می‏شود (Yu et al., 2012). گونه‏های این خانواده انواع مختلفی از واکنش‏های میزبان- پارازیتویید را به‌‌شکل داخلی یا خارجی، پارازیتویید Idiobiont یا Koinobiont و همچنین پارازیتویید اولیه یا ثانویه (هیپرپارازیتویید) نمایش می‏دهند (Yu et al., 2012).

اعضای این خانواده تراکم و پراکنش بیشتری در آب‌و‌هوای سرد و مرطوب نسبت به آب‌و‌هوای گرم و خشک دارند. مناطق شرق پالئارکتیک و شرق نئارکتیک غنی از این خانواده هستند (Goulet and (Huber, 1993. ارتفاع از سطح دریا یکی از مهم‌ترین عوامل محیطی مؤثر در انتشار و تراکم گونه‌های زنبورهای خانوادۀ Ichneumonidae است؛ به‌طوری‌که دارای تراکم و پراکنش بیشتری در ارتفاعات بالاتر هستند (Aubert, 1969). زنبورهای گروه Pimpliformes پارازیتوییدهای مهمی ازجمله زیرخانوادۀ Acaenitinae پارازیتویید سخت‌بال‌پوشان، زیرخانوادۀ Collyriinae پارازیتویید زنبورهای تخم‌ریز اره‌ای خانوادۀ Cephidae، زیرخانواده‌های Cyllocerinae، Diplazontinae و Orthocentrinae پارازیتویید دوبالان، زیرخانواده‌های Poemeniinae و Rhyssinae پارازیتویید زنبورهای خانواده‌های Siricidae و Sphecidae و زیرخانوادۀ Pimplinae پارازیتویید پروانه‌ها و همچنین تخم و افراد بالغ عنکبوت‌ها را شامل می‌شوند. همچنین از زنبورهای گروه Ichneumoniformes، زیر‏خانوادۀ Adelognathinae پارازیتویید شفیرۀ بال‌پولک‌داران، شفیرۀ زنبورهای sawflies (گروه Symphyta)، بال‌توری‌ها، کپسول تخم عنکبوت‌ها، شبه‌عقرب‌ها و بال‌موداران، لارو زنبور‏های خانواده‏ها‏ی Diprionidae، Pamphiliidae، Tenthredinidae (Hymenoptera: (Symphyta، زیر‏خانوادۀ Agriotypinae پارازیتویید شفیره و پیش‏شفیرۀ حشرات راستۀ Trichoptera (بال‏موداران)، زیر‏خانوادۀ Ichneumoninae پارازیتویید سخت‏بال‏پوشان و بال‏پولک‏داران هستند. افراد زیرخانوادۀ Cryptinae نیز هیپرپارازیتویید زنبورهای Braconidae و Ichneumonidae هستند (Townes, 1969; Bennett, 2001; Kasparyan and Kopelke, 2009; Tereshkin, 2009; Barahoei et al., 2015).

تنوع زیستی به تمام موجودات زنده و روابط متقابل بین آنها اشاره دارد (Kuchaki et al., 2005) و به مطالعۀ فرایندهای ایجادکننده و نگهدارندۀ تنوع می‌پردازد (Sorospataki et al., 2005)؛ بنابراین تنوع زیستی با علوم بسیاری ازجمله اکولوژی، سیستماتیک، هواشناسی، اقلیم‌شناسی، اقتصاد، ریاضی و برخی علوم دیگر مرتبط است. هدف مطالعه‌های تنوع زیستی تعیین ارزش، مدیریت و حفاظت از اجزای زنده و غیرزندۀ کرۀ زمین برای ادامۀ حیات بشری است (Oertli et al., 2005).

تنوع گونه‌ای یکی از زیرمجموعه‌های تنوع زیستی است که حداقل به دو نوع مطالعۀ هم‌زمان یعنی مطالعه‌های فونستیک همراه با محاسبه‌های کمی آنها می‌پردازد. در تنوع گونه‌ای دو اصطلاح مطرح است: غنای گونه‌ای (Species Richness) که به تعداد گونه‌های موجود در یک جامعه اشاره دارد و به‌طور مستقیم با اندازه‌گیری تنوع (Diversity) در یک ناحیه مرتبط است؛ یکنواختی گونه‌ها (Species Evenness) جنبۀ دیگر تنوع است که تعداد افراد برای هر گونه تعریف می‌شود و به عبارت بهتر فراوانی و نسبت افراد هر گونه را شامل می‌شود (Magurran, 2004).

تاکنون مطالعه‌های محدودی دربارۀ تنوع گونه‌ای زنبورهای خانوادۀ Ichneumonidae در ایران انجام شده است. Mohammadi-Khoramabadi (2013) تنوع گونه‌ای زنبورهای پارازیتویید گروه Pimpliformes را در شمال مرکزی، Bakhtiari Nasab (2015) تنوع گونه‌ای زنبورهای گروه Pimpliformes، Bahremand (2016) تنوع گونه‌ای زنبورهای گروه‌های Pimpliformes و Ophioniformes و Mohebban (2015) و Pourmahyabadi (2016) تنوع گونه‌ای زنبورهای دو زیرخانوادۀ Cryptinae و Ichneumoninae را در استان کرمان مطالعه کردند. استان یزد در قلمروی رشته‌کوه‌های مرکزی ایران واقع و از پستی و بلندی‌ها، چاله‌ها و کفه‌های کویری متعددی تشکیل شده است که موجب تنوع اقلیمی این استان شده‌اند. همچنین ارتفاعات و دامنه‌های شیرکوه در بخش مرکزی استان و جنوب‌غربی شهر یزد سبب آب‌وهوای معتدل و پوشش گیاهی متنوع شده است؛ به‌طوری‌که هرچه به‌سمت شرق و شمال‌شرق استان پیش رویم آب‌وهوای گرم و خشک و مناطق پست با ارتفاع 900 تا 1400 متر از سطح دریا مشاهده می‌شوند. مطالعۀ تنوع گونه‏ای زنبور‏های گروه‌های Ichneumoniformes و Pimpliformes و سایر گروه‌های این خانواده در مناطق یادشده - با‌توجه‌به تنوع نمونه‌های جمع‌آوری‌شده - بسیاری از نکته‌های بوم‏شناختی، ترجیح‌های زیستگاهی، تغییرات فونستیک و میزان پایداری اکوسیستم‌ها را روشن و راه را برای انجام مطالعه‌های آتی کنترل زیستی و رفتاری باز می‌کند.

مواد و روش‌ها.

ـ مناطق مطالعه‌شده.

به‌منظور شناسایی فون زنبورهای پارازیتویید گروه‌های Pimpliformes و Ichneumoniformes در برخی مناطق استان یزد شامل شهرستان‌های بهاباد (مرکز شهر، روستاهای دهرت، زارکوئیه و طوطی‌آباد)، مهریز (روستاهای منشاد و خرمیز) و بافق، نمونه‌برداری طی سال‌های 94-1393 انجام شد. استان یزد در مرکز ایران و در قلمروی رشته‌کوه‌های مرکزی ایران بین عرض‌های جغرافیایی 29 درجه و 48 دقیقه تا 33 درجه و 30 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 52 درجه و
45 دقیقه تا 56 درجه و 30 دقیقه شرقی از نصف‌النهار مبدأ قرار گرفته است. استان یزد از شمال و غرب به استان اصفهان، از شمال‌شرقی به استان خراسان‌جنوبی، از جنوب‌غربی به استان فارس و از جنوب‌شرقی به استان کرمان محدود می‌شود و حدود 72156 کیلومترمربع وسعت دارد. شهرستان بهاباد با آب‌وهوای نیمه‌خشک در فاصلۀ 200 کیلومتری استان یزد قرار دارد و دارای مناطق ییلاقی در قسمت‌ غرب و جنوب است که روستای دهرت در این قسمت واقع شده است. روستای منشاد در 47 کیلومتری جنوب مهریز در دامنۀ رشته‌کوه شیرکوه قرار گرفته و یکی از ییلاق‌های مهم استان یزد با آب‌وهوای معتدل است (شکل 1).

به‌منظور بررسی فون و تنوع گونه‌ای زنبورهای گروه‌های Pimpliformes و Ichneumoniformes از تلۀ مالیز استفاده شد. تله‌ها از اواخر فروردین تا اوایل شهریور در فاصله‌های 50 تا 100 متری از یکدیگر در مناطق هدف نصب شدند و نمونه‌برداری انجام شد (شکل 2). بطری‌های حاوی الکل 60 درصد که برای به‌دام‌انداختن زنبورها قرار داده شده بودند هر دو هفته یک‌ بار تعویض ‌می‌شدند. نمونه‌ها پس‌از انتقال به آزمایشگاه و انجام مرحلۀ تفکیک، در الکل 75 درصد و داخل فریزر نگهداری ‌شدند تا در زمان مناسب اتاله و شناسایی شوند. اطلاعات مربوط به مکان‌های نصب تله‌های مالیز شامل مختصات جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا با GPS دریافت شد (جدول 1).

شکل 1- موقعیت ایستگاه‌های مطالعه‌شده در استان یزد

شکل 2- تله‌های مالیز نصب‌شده در زیست‌بوم‌های مختلف استان یزد (اصلی)

جدول 1- ویژگی‌های ایستگاه‌های مطالعه‌شده در استان یزد

ارتفاع از سطح دریا (متر)	عرض جغرافیایی	طول جغرافیایی	شمارۀ تله	تعداد تله	تاریخ نصب	ایستگاه	نام شهرستان	ردیف
985	55˚23′	31˚ 37′	1	1	15/1/93	باقرآباد	بافق	1
2400	55˚52′	31˚ 46′	1	2	20/1/93	خودیون	بافق	2
2430	55˚52′	31˚ 46′	2		20/1/93	خودیون	بافق	3
996	55˚26′	31˚ 37′	1	1	15/1/93	مبارکه	بافق	4
1400	56˚01′	31˚ 52′	1	2	20/1/93	بهاباد	بهاباد	5
1400	56˚01′	31˚ 52′	2		20/1/93	بهاباد	بهاباد	6
1411	56˚01′	31˚ 51′	1	2	16/1/94	بهاباد	بهاباد	7
1403	56˚01′	31˚ 52′	2		16/1/94	بهاباد	بهاباد	8
2133	56˚01′	31˚ 43′	1	2	16/1/94	دهرت	بهاباد	9
2080	55˚49′	31˚ 49′	2		16/1/94	طوطی‌آباد	بهاباد	10
2111	55˚49′	31˚48′	1	2	16/1/94	زارکوئیه	بهاباد	11
2113	55˚49′	31˚48′	2		16/1/94	زارکوئیه	بهاباد	12
1490	54˚27′	31˚32′		1	22/1/93	خرمیز	مهریز	13
2257	54˚13′	31˚31′	1	2	20/1/94	منشاد	مهریز	14
2464	54˚12′	31˚ 30′	2		20/1/94	منشاد	مهریز	15

ـ بررسی تنوع گونه‏ای با نرم‏افزار SDR4 (Seaby & Henderson, 2006) .

تنوع گونه‏ای و فراوانی نسبی زنبورهای گروه‌های Pimpliformes و Ichneumoniformes طی سال 1394 در مناطق مطالعه‌شدۀ استان یزد بررسی شد. شاخص‏های مربوط به Species diversity (تعداد گونۀ موجود در یک جامعه)، Diversity (تعداد گونۀ موجود در یک ناحیه) و Species evenness (تعداد افراد برای هر گونه، فراوانی و نسبت افراد هر گونه) با نرم‏افزار SDR4 اندازه‏گیری شدند.

ـ ساختار ترکیب گونه‏ای.

پس‌از شناسایی و شمارش نمونه‌های به‌دام‌افتاده در تله‌های مالیز مختلف، ساختار غالب ترکیب گونه‌ای به روش طبقه‌بندی ویگمن (Weigmann, 1973) ارزیابی شد. در این روش، گونه‌هایی که فراوانی آنها بیش از
30 درصد جامعه است گونه‌های فوق غالب (Eudominant)، گونه‌هایی که فراوانی آنها بین 10 تا 30 درصد است گونه‌های غالب (Dominant)، گونه‌هایی که فراوانی بین 5 تا 10 درصد دارند گونه‌های نیمه‌غالب (Subdominant)، گونه‌هایی که فراوانی آنها بین 1 تا 5 درصد است گونه‌های کمیاب (Rare) و گونه‌هایی که فراوانی آنها کمتر از 1 درصد است گونه‌های بسیار کمیاب (Subrare) شناخته می‌شوند.

ـ شاخص‌های تنوع آلفا (Alpha diversity indices) .

در پژوهش حاضر، از شاخص‏های Shannon- Winer، Margalef، Simpson و McIntosh استفاده شد (Seaby and Henderson, 2006). شاخص‌های یادشده برای مقایسۀ تنوع گونه‌ای بین دو منطقۀ نمونه‌برداری استفاده می‌شوند و هرچه مقدار شاخص‌ها بیشتر باشد نشان‌دهندۀ تنوع گونه‌ای بیشتر است.

ـ شاخص‌های یکنواختی گونه‌ها (Species evenness indices) .

شاخص یکنواختی چگونگی توزیع فراوانی افراد بین گونه‌ها را نشان می‌دهد؛ به‌عبارتی یکنواختی بیان‌کنندۀ میزان تعادل در فراوانی گونه‌ها است. در بین جوامعی که دارای غنای گونه‌ای یکسان هستند جامعه‌ای که یکنواخت‌تر (توزیع یکسان افراد بین گونه‌ها) باشد همگنی یا تنوع بیشتری دارد و جوامعی که غیریکنواخت (توزیع بسیار متفاوت فراوانی گونه‌ها) باشند همگنی یا تنوع کمتری دارند. در پژوهش حاضر، شاخص‏های Simpson، McIntosh، Pielou J وHeip برای بررسی یکنواختی گونه‏ها استفاده شدند (Seaby (and Henderson, 2006.

ـ شاخص شباهت زیستگاه‌ها (Similarity index) .

برای بررسی میزان شباهت زیستگاه‌های مختلف از شاخص شباهت سورنسون (رابطۀ 1) استفاده شد که از قدیمی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین شاخص‏های تعیین شباهت است (Sorenson, 1948).

رابطۀ 1

S_s=

S_s: شاخص تشابه سورنسون، a: تعداد گونه‏های مشترک موجود در منطقه‌های A و B، b: تعداد گونه‏های موجود در منطقۀ A که در منطقۀ B وجود ندارد، c: تعداد گونه‏های موجود در منطقۀ B که در منطقۀ A وجود ندارد.

وقتی مجموع گونه‏های دو زیستگاه کاملاً یکسان باشد این شاخص مساوی یک خواهد بود.

نتایج.

مطالعۀ فونستیک.

در مجموع، 102 زنبور متعلق به 27 گونه از منطقۀ مطالعه‌شده جمع‌آوری شدند که از این تعداد، 7 گونه از زیرخانوادۀ Cryptinae و 7 گونه از زیرخانوادۀ Ichneumoninae از گروه Ichneumoniformes و نیز 5 گونه از زیرخانوادۀ Diplazontinae، 3 گونه از زیرخانوادۀ Orthocentrinae و 5 گونه از زیرخانوادۀ Pimpilinae از گروه Pimpiliformes جمع‌آوری شدند. گونه‌هایی که برای نخستین‌بار از استان یزد گزارش می‌شوند با علامت ستاره مشخص شده‌اند. گروه‌ها، زیرخانواده‌ها و گونه‌های شناسایی‌شده به‌ترتیب حروف الفبا عبارتند از:

گروه Ichneumoniformes.

زیرخانوادۀ Cryptinae.

1- گونۀ (Linnaeus, 1758)Cryptus nr. inculcator.

نمونه‌های بررسی شده (1 ماده، 9 نر): استان یزد، شهرستان بهاباد، روستای زارکوئیه، 31/1/1394 تا 14/2/1394 (1 نر)، 14/2/1394 تا 29/2/1394 (1 نر)، 13/3/1394 تا 28/3/1394 (2 نر)؛ طوطی‌آباد، 14/2/1394 تا 29/2/1394 (1 نر)؛ بهاباد، 13/3/1394 تا 28/3/1394 (1 نر)؛ دهرت، 13/3/1394 تا 28/3/1394 (1 نر)؛ شهرستان مهریز، روستای منشاد، 29/2/1394 تا 13/3/1394 (2 نر)، 8/5/1394 تا 5/6/1394 (1 ماده)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.

پراکنش در ایران: استان‌های البرز (Masnadi-(Yazdinejad and Jussila, 2008a، یزد (Zarepour-(Ashkezari et al., 2009، سیستان‌وبلوچستان (Firuzi Jahantighi, et al., 2012; Barahoei et al., 2013)، خراسان رضوی (Barahoei et al., 2014)، فارس (Sarafi et al., 2015)، اصفهان (Barahoei et al., (2015 و کرمان (Mohebban et al., 2016; Mahyabadi et al., 2016a; 2016b).

پراکنش در جهان: شرق و غرب پالئارکتیک
(Yu et al., 2012).

2-گونۀDichrogaster longicaudata ^*(Thomson, 1884) .

نمونه‌های بررسی‌شده (1 نر): استان یزد، شهرستان بهاباد، روستای زارکوئیه، 6/4/1394 تا 12/4/1394
(1 نر)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.

پراکنش در ایران: استان‌های فارس، مازندران و سیستان‌و‌بلوچستان (Barahoei et al., 2013)، خراسان رضوی (Barahoei et al., 2014)، آذربایجان شرقی (Ghahari and Jussila, 2015)، لرستان (Ghahari (and Gadallah, 2015 و کرمان (Mohebban et al., (2016; Mahyabadi et al., 2016a; 2016b.

پراکنش در جهان: پالئارکتیک، نئارکتیک، اتیوپی (Yu et al., 2012).

3- گونۀ Dichrogaster saharator* (Aubert, 1964).

نمونه‌های بررسی‌شده (1 نر): استان یزد، شهرستان مهریز، روستای خرمیز، 30/1/1393 تا 13/2/1393
(1 نر)؛ جمع‏آوری‌کننده: شیماحبیبی‏.

پراکنش در ایران: استان‌های اردبیل، فارس، خوزستان، مازندران، تهران، زنجان، سیستان‏‌و‏بلوچستان (Barahoei et al., 2012)، خراسان رضوی (Barahoei et al., 2014)، فارس (Barahoei et al., (2012; Sarafi et al., 2015، همدان (Ghahari and (Jussila, 2015، اصفهان (Barahoei et al., 2015) و کرمان (Mohebban et al., 2016; Mahyabadi et (al., 2016a; 2016b.

پراکنش در جهان: شرق و غرب پالئارکتیک، اتیوپی (Yu et al., 2012).

4- گونۀ Mesostenus albinotatus* Gravenhorst, 1829.

نمونه‏های بررسی‌شده(6 نر):استان یزد، شهرستان بهاباد، روستای زارکوئیه، 14/2/1394 تا 29/2/1
394 (3 نر)؛ دهرت، 13/3/1394 تا 28/3/1394 (1 نر)؛ طوطی‌آباد، 13/3/1394 تا 28/3/1394 (1 نر)؛ بهاباد، 23/2/1393 تا 7/3/1393(1 نر)؛ جمع‏آوری‌کننده: شیما حبیبی.

پراکنش در ایران: استان کرمان (Mohebban et al., 2016; Mahyabadi et al., 2016a; 2016b).

پراکنش در جهان: شرق و غرب پالئارکتیک، نئارکتیک، اروپا (Yu et al., 2012).

5- گونۀMesostenus grammicus* Gravenhorst, 1829.

نمونه‏های بررسی‌شده (4 نر): استان یزد، شهرستان بهاباد، روستای زارکوئیه، 13/3/1394 تا 28/3/1394
(3 نر)، 12/4/1394 تا 26/4/1394 (1 نر)؛ جمع‏آوری‌کننده: شیما حبیبی.

پراکنش در ایران: استان‌های فارس (Barahoei et al., 2013) و کرمان (Mahyabadi et al., 2016a; (2016b.

پراکنش در جهان: شرق و غرب پالئارکتیک، اروپا (Yu et al., 2012).

6- گونۀMesostenus transfuga* Gravenhorst, 1829.

نمونه‏های بررسی‌شده (1 ماده): استان یزد، شهرستان بهاباد، روستای طوطی‌آباد، 13/3/1394 تا 28/3/1394 (1 ماده)؛ جمع‏آوری‌کننده: شیما حبیبی.

پراکنش در ایران: استان‌های قزوین (Ghahari and Schwarz, 2012)، فارس، گیلان، اصفهان، خراسان‏رضوی، مازندران (Barahoei et al., 2013)، لرستان (Ghahari and Gadallah, 2015) و کرمان (Mahyabadi et al., 2016a; 2016b).

پراکنش در جهان: شرق و غرب پالئارکتیک، اروپا، اقیانوسیه (Yu et al., 2012).

7- گونۀ‏ Trychosis legator* (Thunberg, 1822).

نمونه‏های بررسی‌شده (2 ماده، 12 نر): استان یزد، شهرستان بهاباد، روستای زارکوئیه، 31/1/1394 تا 14/2/1394 (1 ماده و 1 نر)، 14/2/1394 تا 29/2/1394 (1 ماده و 2 نر)، 13/3/1394 تا 28/3/1394 (1 نر)، 12/4/1394 تا 26/4/1394 (1 نر)، 8/5/1394 تا 5/6/1394 (2 نر)؛ دهرت، 13/3/1394 تا 28/3/1394 (2 نر)؛ طوطی‌آباد، 13/3/1394 تا 28/3/1394 (1 نر)؛ بهاباد، 31/1/1394 تا 14/2/1394 (1 نر)، 23/2/1393 تا 7/3/1393 (1 نر)؛ جمع‏آوری‌کننده: شیما حبیبی.

پراکنش در ایران: استان‌های سیستان‏و‏بلوچستان، آذربایجان‏غربی، فارس (Barahoei et al., 2012)، قزوین (Ghahari and Schwarz, 2012)؛ خراسان رضوی (Barahoei et al., 2014) و کرمان (Barahoei et al., 2012; Mahyabadi et al., 2016a; 2016b).

پراکنش در جهان: شرق و غرب پالئارکتیک، اتیوپی (Yu et al., 2012).

زیرخانوادۀ Ichneumoninae.

8- گونۀAnisobas cingulatellus* Horstmann, 1997.

نمونه‌های بررسی‌شده (1 نر): استان یزد، شهرستان بهاباد، 13/3/1394 تا 28/3/1394 (1 نر)؛ جمع‏آوری‌کننده: شیما حبیبی.

پراکنش در ایران: استان‌های تهران، کرمان و سمنان (Barahoei et al., 2013).

پراکنش در جهان: شرق و غرب پالئارکتیک
(Yu et al., 2012).

9- گونۀ Apaeleticus bellicosus* Wesmael, 1845.

نمونه‌های بررسی‌شده (8 نر): استان یزد، شهرستان بهاباد، روستای زارکوئیه، 14/2/1394 تا 29/2/1394
(3 نر)، 13/3/1394 تا 28/3/1394 (5 نر)؛ جمع‏آوری‌کننده: شیما حبیبی.

پراکنش در ایران: استان کرمان (Mohebban et (al., 2016.

پراکنش در جهان: غرب پالئارکتیک، اروپا (Yu et al., 2012).

10-گونۀBarichneumon derogator* (Wesmael, 1845) .

نمونه‌های بررسی‌شده (4 نر): استان یزد، شهرستان مهریز، روستای منشاد، 26/4/1394 تا 8/5/1394 (3 نر)؛ شهرستان بهاباد، 16/1/1394 تا 31/1/1394 (1 نر)؛ جمع‏آوری‌کننده: شیما حبیبی.

پراکنش در ایران: استان کرمان (Mohebban et (al., 2016.

پراکنش در جهان: غرب پالئارکتیک (Yu et al., (2012.

11- گونۀ Colpognathus grandiculus* Diller & Riedel, 2015.

نمونه‌های بررسی‌شده (3 نر): استان یزد، شهرستان بهاباد، روستای دهرت، 13/3/1394 تا 28/3/1394
(3 نر)، جمع‏آوری‌کننده: شیما حبیبی.

پراکنش در ایران: استان کرمان (Mohebban et (al., 2016.

پراکنش در جهان: آذربایجان و ترکیه (Diller and(Riedel, 2015.

12- گونۀ Diadromus collaris* (Gravenhorst, (1829.

نمونه‌های بررسی‌شده (1 نر): استان یزد، شهرستان بهاباد، روستای زارکوئیه، 13/3/1394 تا 28/3/1
394 (1 نر)؛ جمع‏آوری‌کننده: شیما حبیبی.

پراکنش در ایران: استان‌های سمنان، سیستان‏و‏بلوچستان و کرمان (Brahoei et al., 2013; (Mohebban et al., 2016.

پراکنش در جهان: شرق و غرب پالئارکتیک، نئوتروپیکال، استرالیا و اتیوپی (Yu et al., 2012).

13- گونۀHeterischnus filiformis* (Gravenhorst, 1829).

نمونه‌های بررسی‌شده (4 نر): استان یزد، شهرستان بهاباد، روستای زارکوئیه، 13/3/1394 تا 28/3/1394
(4 نر)؛ جمع‏آوری‌کننده: شیما حبیبی.

پراکنش در ایران: استان‌های اصفهان و کرمان (Barahoei et al., 2015; Mohebban et al., 2016).

پراکنش در جهان: غرب پالئارکتیک (Yu et al., (2012.

14- گونۀIchneumon sarcitorius* Linnaeus, 1758.

نمونه‌های بررسی‌شده (1 نر): استان یزد، شهرستان مهریز، روستای منشاد، 26/4/1394 تا 8/5/1394 (1 نر)؛ جمع‏آوری‌کننده: شیما حبیبی.

پراکنش در ایران: استان‌های گلستان، سمنان وآذربایجان‏شرقی (Barahoei et al., 2013).

پراکنش در جهان: شرق و غرب پالئارکتیک، اروپا، استرالیا (Yu et al., 2012).

گروه Pimpiliformes.

زیرخانوادۀ Diplazontinae.

15- گونۀ Diplazon latetarius (Fabricius, 1781)

نمونه‌های بررسی‌شده (2 ماده، 6 نر): استان یزد، شهرستان مهریز، روستای منشاد، 29/2/1394 تا 13/3/1394 (1 ماده)، 13/3/1394 تا 28/3/1394
(1 ماده)؛ شهرستان بهاباد، 31/1/1394 تا 14/2/1394 (2 نر)، 8/5/1394 تا 23/5/1394 (2 نر)؛ شهرستان بهاباد، روستای زارکوئیه، 14/2/1394 تا 29/2/1394
(1 نر)؛ شهرستان بافق (با استفاده از تور)، 19/2/1394 (1 نر)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.

پراکنش در ایران: استان‌های خراسان شمالی، آذربایجان غربی ((Malkeshi and Kheiabani, 1997، مازندران و کرمان (Kolarov and Ghahari, 2005; Mohammadi-Khoramabadi et al., 2013; (Bakhtiary Nasab et al., 2015، چهارمحال‌وبختیاری پرورش‌یافته روی گونۀ Scaeva albomaculata (Macqurant) (Diptera: Syrphidae (Nourbakhsh et al., 2008)، البرز، قزوین و گیلان (Mohammadi-Khoramabadi et al., 2013)، یزد (Zarepour-(Ashkezari et al., 2009; Habibi et al., 2016 و سیستان‌و‌بلوچستان (Barahoei et al., 2013).

پراکنش در جهان: سراسر جهان (Klopfstein, 2014).

16- گونۀ Enizemum ornatum (Gravenhorst, (1829.

نمونه‌های بررسی‌شده (4 ماده، 11 نر): استان یزد، شهرستان بهاباد، روستای زارکوئیه، 31/1/1394 تا 14/2/1394 (1 نر و 4 ماده)، 14/2/1394 تا 29/2/1394 (5 نر)، 13/3/1394 تا 28/3/1394 (5 نر)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.

پراکنش در ایران: استان‌های خراسان رضوی (Barahoei et al., 2012)، سیستان‌وبلوچستان (Barahoei et al., 2013)، قزوین (Mohammadi-Khoramabadi et al., 2013)، کرمان (Mohammadi-Khoramabadi et al., 2013; Bakhtiari Nasab et (al., 2015 و یزد (Habibi et al., 2016).

پراکنش در جهان: نواحی هولارکتیک و اورینتال (Klopfstein, 2014).

17-گونۀHomotropus elegans Gravenhorst, 1829.

نمونه‌های بررسی‌شده (3 ماده): استان یزد، شهرستان مهریز، روستای منشاد، 13/3/1394 تا 28/3/1394
(1 ماده)، 26/4/1394 تا 8/5/1394 (1 ماده)؛ شهرستان بهاباد، روستای دهرت، 13/3/1394 تا 28/3/1394
(1 ماده)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.

پراکنش در ایران: استان‌های کرمان (Bakhtiary Nasab et al., 2014; Bakhtiary Nasab et al., 2015;( Mohebban et al., 2016 و یزد (Habibi et (al., 2016.

پراکنش در جهان: هولارکتیک (Klopfstein, (2014.

18- گونۀHomotropus nigritarsus (Gravenhorst, 1829) .

نمونه‌های بررسی‌شده (1 ماده): استان یزد، شهرستان مهریز، روستای منشاد، 13/3/1394 تا 28/3/1394
(1 ماده)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.

پراکنش در ایران: استان‌های البرز، گیلان، قزوین، مازندران (Mohammadi-Khoramabadi et al., 2013) و یزد (Habibi et al., 2016).

پراکنش در جهان: هولارکتیک و نئوتروپیکال (Klopfstein, 2014).

19- گونۀ Homotropus signatus (Gravenhorst, (1829.

نمونه‌های بررسی‌شده (1 ماده): استان یزد، شهرستان بهاباد، 14/2/1394 تا 29/2/1394 (1 ماده)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.

پراکنش در ایران: استان‌های مازندران، خراسان رضوی (Kolarov and Ghahari, 2005) و یزد (Habibi et al., 2016).

پراکنش در جهان: هولارکتیک(Klopfstein, (2014.

زیرخانوادۀ Orthocentrinae.

20-گونۀOrthocentrus winnertzii Forster, 1850.

نمونه‌های بررسی‌شده (1 نر): استان یزد، شهرستان مهریز، روستای منشاد، 26/4/1394 تا 8/5/1394 (1 نر)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.

پراکنش در ایران: استان‌های البرز، قزوین، گیلان، مازندران (Mohammadi-Khoramabadi et al., 2013) و یزد (Habibi et al., 2016).

پراکنش در جهان: نواحی نئارکتیک و پالئارکتیک (Kolarov, 1986; Kaźmierczak, 2004; Yu et al., 2005; Kolarov, 2007؛ (Broad, 2010.

21-گونۀTalebi , 2013 andPicrostigeus ventrodentatus Mohammadi-Khoramabadi.

نمونه‌های بررسی‌شده (2 نر): استان یزد، شهرستان مهریز، روستای منشاد، 26 /4/1394 تا 8/5/1394
(2 نر)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.

پراکنش در ایران: استان‌های گیلان (Mohammadi-Khoramabadi et al., 2013)، کرمان (Bakhtiari Nasab et al., 2015) و یزد (Habibi et al., 2016).

پراکنش در جهان: این گونه تاکنون فقط از ایران گزارش شده است.

22- گونۀ Stenomacrus exerens (Thomson, (1898.

نمونه‌های بررسی‌شده (1 ماده): استان یزد، شهرستان مهریز، روستای منشاد، 28/3/1394 تا 12/4/1394
(1 ماده)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.

پراکنش در ایران: استان‌های گیلان، مازندران، البرز (Mohammadi-Khoramabadi et al., 2013) و یزد (Habibi et al., 2016).

پراکنش در جهان: کشورهای بلغارستان، چک‌اسلواکی سابق، دانمارک، فنلاند، فرانسه، یونان، لیتوانی، نروژ، لهستان، رومانی، سوئد، انگلستان (Yu et (al., 2005.

زیرخانوادۀ Pimpilinae.

23- گونۀ Itoplectis tunetana (Schmiedeknecht, (1914.

نمونه‌های بررسی‌شده (1 ماده): استان یزد، شهرستان مهریز، روستای منشاد، 26/4/1394 تا 8/5/1394
(1 ماده)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.

پراکنش در ایران: استان‌های البرز، گیلان، مازندران و قزوین (Mohammadi-Khoramabadi et al., 2013) و یزد (Habibi et al., 2016).

پراکنش در جهان: ناحیۀ پالئارکتیک (Yu et al., (2005.

24- گونۀPimpla flavicoxis Thomson, 1877.

نمونه‌های بررسی شده (3 نر): استان یزد، شهرستان بهاباد، 14/2/1394 تا 29/2/1394 (1 نر)؛ شهرستان مهریز، روستای منشاد، 24/6/1394 تا 8/5/1394 (2 نر)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.

پراکنش در ایران: استان‌های فارس (Masnadi-Yazdinejad, 2006; Masnadi-Yazdinejad and (Jussila, 2008b و یزد (Habibi et al., 2016).

پراکنش در جهان: شرق و غرب پالئارکتیک
(Yu et al., 2005).

25- گونۀ Pimpla turiniella (Linnaeus, 1758) .

نمونه‌های بررسی‌شده (1 ماده): استان یزد، شهرستان مهریز، روستای منشاد، 14/2/1394 تا 29/2/1394
(1 ماده)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.

پراکنش در ایران: استان‌های آذربایجان شرقی، تهران (Kasparyan, 1974; Kolarov and Ghahari, 2005) و یزد (Habibi et al., 2016).

پراکنش در جهان: نواحی هولارکتیک، اورینتال و اقیانوسیه (Yu et al., 2005).

26- گونۀ Pimpla spuria Gravenhorst, 1829.

نمونه‌های بررسی‌شده (1 ماده، 3 نر): استان یزد، شهرستان بهاباد، 13/3/1394 تا 28/3/1394 (1 ماده)؛ روستای زارکوئیه، 12/4/1394 تا 26/4/1394 (1 نر)؛ شهرستان مهریز، روستای منشاد، 26/4/1394 تا 8/5/1394 (2 نر)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.

پراکنش در ایران: استان‌های آذربایجان شرقی و گلستان (Kasparyan, 1974)، خوزستان و مازندران (Kolarov and Ghahari, 2006)، گیلان و تهران (Mohammadi-Khoramabadi et al., 2013)، کرمان (Bakhtiari Nasab et al., 2015) و یزد (Habibi et al., 2016).

پراکنش در جهان: نواحی پالئارکتیک و اورینتال (Yu et al., 2005).

27- گونۀZatypota buhemani (Holmgren, (1860.

نمونه‌های بررسی‌شده (1 ماده، 1 نر): استان یزد، شهرستان بهاباد، روستای زارکوئیه، 14/2/1394 تا 29/2/1394 (1 ماده)؛ شهرستان بهاباد، 23/2/1393 تا 7/3/1393 (1 نر)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.

پراکنش در ایران: استان‌های فارس (Masnadi-Yazdinejad, 2006; Masnadi-Yazdinejad and (Jussila, 2008b، گیلان و تهران (Mohammadi-(Khoramabadi et al., 2013 و یزد (Habibi et al., (2016.

پراکنش در جهان: نواحی نئارکتیک و غرب پالئارکتیک (اروپا) (Yu et al., 2005).

بررسی‌های تنوع گونه‌ای.

برای محاسبۀ ساختار ترکیب ‏گونه‏ای و تنوع‏ گونه‏ای و مقایسۀ فون زنبورهای گروه Ichneumoniformes و Pimpliformes در زیست‏بوم‏های مختلف مطالعه‌شده صرفاً از نمونه‌های جمع‌آوری‌شده با تله‏های مالیز در سال 1394 استفاده شد. گونۀ Mesoleptus sp.از زیرخانوادۀCryptinaeبا 24فرد (28/13 درصد) دارای بیشترین فراوانی در بین 28 گونۀ جمع‏آوری‌شده بود و همراه با Trychosis legato (Cryptinae)(15/10 درصد) و Enizemum ornatum (Diplazontinae) (71/11 درصد) گونه‌های غالب معرفی شدند، گونه‌های Homotropus nigritarsus و Homotropus signatus از زیرخانوادۀ Diplazontinae، Pimpla turiniella، Itoplectis tunetana و Zatypota buhemani از زیرخانوادۀ Pimpilinae، Orthocentrus winnertzi و Stenomacrus exerens از زیرخانوادۀ Orthocentrinae متعلق به گروه Pimpliformes و گونه‌های Dichrogaster longicaudata وMesostenus transfuga از زیرخانوادۀ Cryptinae و Ichneumon sarcitorius، Anisobas cingulatellus و Diadromus collaris از زیرخانوادۀ Ichneumoninae از گروه Ichneumoniformes با
1 فرد (78/0 درصد) کمترین فراوانی را داشتند و گونه‌های بسیار کمیاب شناخته شدند. روستای زارکوئیه با 76 فرد (33/59 درصد) و شهرستان بهاباد با 12 فرد (36/9 درصد) به‌ترتیب دارای بیشترین و کمترین فراوانی در بین مناطق مطالعه‌شده بودند (جدول 2).

86 فرد متعلق به 15 گونه از گروه Ichneumoniformes و 41 فرد متعلق به 13 گونه از گروه Pimpliformes جمع‏آوری و شناسایی شدند.

جدول 2- ساختار ترکیب‏ گونه‏ای و درصد فراوانی نسبی زنبورهای Ichneumonidae در مناطق مطالعه‌شدۀ استان یزد طی سال 1394

زیرخانواده	نام گونه	درصد فراوانی گونه‌ها در مناطق مطالعه‌شده
زیرخانواده	نام گونه	زارکوئیه	منشاد	بهاباد	دهرت - طوطی‌آباد	درجۀ غالبیت
Cryptinae	Cryptus sp.	68/4	0	0	78/0	نیمه‌غالب
	Cryptus nr. inculcator	12/3	34/2	78/0	56/1	نیمه‌غالب
	Dichrogaster longicaudata	78/0	0	0	0	بسیارکمیاب
	Mesoleptus sp.	28/13	78/0	78/0	9/3	غالب
	Mesostenus albinotatus	12/3	0	0	78/0	نیمه غالب
	Mesostenus grammicus	12/3	0	0	0	کمیاب
	Mesostenus transfuga	0	0	0	78/0	بسیار کمیاب
	Trychosis legator	03/7	0	78/0	34/2	غالب
Ichneumoninae	Anisobas cingulatellus	0	0	78/0	0	بسیار کمیاب
	Apaeleticus bellicosus	25/6	0	0	0	نیمه‌غالب
	Barichneumon derogator	0	34/2	78/0	0	کمیاب
	Colpognathus grandiculus	0	0	0	34/2	کمیاب
	Diadromus collaris	78/0	0	0	0	بسیار کمیاب
	Heterischnus filiformis	12/3	0	0	0	کمیاب
	Ichneumon sarcitorius	0	78/0	0	0	بسیار کمیاب
Diplazontinae	Diplazon laetatorius	78/0	56/1	12/3	0	نیمه‏غالب
	Enizemum ornatum	71/11	0	0	0	غالب
	Homotropus elegans	0	56/1	0	78/0	کمیاب
	Homotropus nigritarsus	0	78/0	0	0	بسیار کمیاب
	Homotropus signatus	0	0	78/0	0	بسیار کمیاب
Orthocentrinae	Orthocentrus winnertzii	0	78/0	0	0	بسیار کمیاب
	Picrostigeus ventrodentatus	0	56/1	0	0	کمیاب
	Stenomacrus exerens	0	78/0	0	0	بسیار کمیاب
Pimplinae	Itoplectis tunetana	0	78/0	0	0	بسیار کمیاب
	Pimple flavicoxis	0	56/1	78/0	0	کمیاب
	Pimple spuria	78/0	56/1	78/0	0	کمیاب
	Pimpla turiniella	0	78/0	0	0	بسیار کمیاب
	Zatypota buhemani	78/0	0	0	0	بسیار کمیاب
مجموع		33/59	16/17	36/9	26/13	100

ـ شاخص‏های تنوع آلفا (Alpha diversity (indices..

در جدول (3)، شاخص‏های تنوع گونه‏ای آلفا برای زنبورهای گروه‌‌های Ichneumoniformes و Pimpliformes در مناطق مطالعه‌شدۀ استان یزد آمده‌ است.روستاهای طوطی‌آباد- دهرت با 18 گونه دارای بیشترین و شهرستان بهاباد با 10 گونه دارای کمترین تعداد گونه هستند. طبق شاخص‏های Shannon- Winer، Margalef و Simpson منطقۀ منشاد بالاترین رتبه را دارد و دارای بیشترین تنوع گونه‌ای است و طبق شاخص Margalef منطقۀ بهاباد در رتبۀ بعدی قرار دارد. باتوجه‌به شاخص‌های Shannon- Winer و Simpson منطقۀ زارکوئیه پس‌از منشاد بیشترین تنوع گونه‌ای را دارد. بر اساس شاخص‌های Shannon- Winer و Margalef منطقۀ طوطی‌آباد- دهرت دارای کمترین میزان تنوع گونه‌ای است. بر اساس شاخص McIntosh اختلاف منطقۀ منشاد با مناطق زارکوئیه و طوطی‌آباد - دهرت در سطح اختلاف 95 درصد معنادار است. مناطق دیگر نیز باهم اختلاف دارند اما این اختلاف در سطح احتمال 95 درصد معنادار نیست.

جدول 3- شاخص‏های تنوع گونه‏ای آلفا در زنبورهای گروه‌های Ichneumoniformes و Pimpliformes در مناطق مطالعه‌شدۀ استان یزد

شاخص‏های تنوع گونه‏ای	میزان تنوع گونه‌ای در مناطق نمونه‏برداری
شاخص‏های تنوع گونه‏ای	زارکوئیه	منشاد	بهاباد	طوطی‌آباد - دهرت
Species Number	13	14	10	18
Shannon Winer	198/2	548/2	138/2	923/1
Simpson D	560/7	521/12	261/5	666/5
Margalef D	788/2	146/4	509/3	422/2
McIntosh D	711/0	894/0	851/0	774/0

ـ شاخص‌های یکنواختی گونه‌ها(Species (evenness..

برخی شاخص‏های یکنواختی در زنبورهای گروه‌های Ichneumoniformes و Pimpliformes در مناطق مطالعه‌شدۀ استان یزد طبق جدول (4) محاسبه شدند. شاخص‌های Pielou J و Heip منطقۀ منشاد را یکنواخت‏ترین منطقه معرفی می‌کنند. بر اساس شاخص یکنواختی McIntosh اختلاف منطقه منشاد تنها با مناطق زارکوئیه و بهاباد در سطح احتمال
95 درصد معنادار است و اختلاف با سایر مناطق معنادار نیست.

جدول 4- شاخص‏های یکنواختی در زنبورهای گروه‌های Ichneumoniformes و Pimpliformes در مناطق مطالعه‌شدۀ استان یزد

شاخص‏های یکنواختی	میزان یکنواختی در مناطق نمونه‏برداری
شاخص‏های یکنواختی	زارکوئیه	منشاد	بهاباد	طوطی‌آباد- دهرت
Pielou J (All Samples)	659/0	764/0	641/0	577/0
McIntosh E	869/0	966/0	9/0	915/0
Heip	667/0	905/0	831/0	834/0
Simpson E	011/0	010/0	024/0	022/0

ـ شاخص شباهت زیستگاه‌ها (Similarity index) .

بر اساس شاخص شباهت در شکل (3)، بیشترین میزان شباهت بین دو منطقۀ منشاد و بهاباد مشاهده می‌شود؛ این دو منطقه 17/52 درصد باهم شباهت دارند و این میزان در دیگر مناطق کمتر از 50 درصد محاسبه شده است. کمترین میزان شباهت بین دو منطقۀ منشاد و دهرت-طوطی‌آباد مشاهده می‌شود. بیشترین میزان شباهت در نمونه‌های جمع‌آوری شده به‌ترتیب بین مناطق منشاد و بهاباد (17/52 درصد)، زارکوئیه و بهاباد (47/43 درصد)، زارکوئیه و دهرت- طوطی‌آباد (47/43 درصد)، بهاباد و دهرت- طوطی‌آباد (29/35 درصد) و کمترین میزان شباهت نیز به‌ترتیب بین مناطق منشاد و دهرت - طوطی‌آباد (27/27 درصد) و زارکوئیه و منشاد ( 57/28 درصد) دیده می‌شود.

شکل 3- شاخص شباهت گونه‌ای زنبورهای گروه‌های Ichneumoniformes و Pimpliformes در مناطق مطالعه‌شده در استان یزد

بحث.

در پژوهش حاضر، از زنبورهای گروه‌های Ichneumoniformes و Pimpliformes مناطق مختلف استان یزد طی سال‏های 1393 و 1394 نمونه‏برداری شد. در مجموع، 132 نمونه جمع‏آوری و 16 گونه از زنبورهای گروهIchneumoniformes (Hymenoptera: Ichneumonidae) متعلق به دو زیرخانواده شامل
9 گونه از زیرخانوادۀ Cryptinae (البته تشخیص قطعی دو گونه از این زیرخانواده تاکنون میسر نشده است) و 7 گونه از زیرخانوادۀ Ichneumoninae و 13 گونه از زنبورهای گروه Pimpliformes متعلق به سه زیرخانواده شامل 5 گونه از زیرخانوادۀ Diplazontinae، 5 گونه از زیرخانوادۀ Pimplinae و 3 گونه از زیرخانوادۀ Orthocentrinae شناسایی شدند. از 10 تلۀ مالیز برای جمع‏آوری نمونه‏ها استفاده شد و تله‏ها حدود 5 ماه در مناطق مختلف نصب بودند؛ به نظر می‏رسد تلۀ مالیز وسیلۀ بسیار مناسبی برای جمع‏آوری این گروه از زنبورها باشد. در پژوهش حاضر، دو زیرخانوادۀ Cryptinae و Ichneumoninae متعلق به گروه Ichneumoniformes از تمام مناطق جمع‏آوری شدند و از سه زیرخانوادۀ گروه Pimpliformes، زیرخانوادۀ Diplazontinae از تمام مناطق، زیرخانوادۀ Orthocentrinae تنها از منطقۀ منشاد و زیرخانوادۀ Pimplinae نیز از تمام مناطق به جز طوطی‌آباد- دهرت گزارش شدند. بیشترین تعداد نمونه (76 فرد) به منطقۀ زارکوئیه و کمترین تعداد نمونه (12 فرد) به منطقۀ بهاباد مربوط بود.

بررسی و مقایسۀ مناطق مختلف نشان داد منطقۀ منشاد تنوع و غنای گونه‌ای بیشتری نسبت به سایر مناطق دارد و پس‌از‌آن، بیشتر شاخص‌ها منطقۀ بهاباد و سپس زارکوئیه را دارای تنوع بیشتر نسبت به سایر مناطق معرفی کردند. بر اساس شاخص شباهت، بیشترین میزان شباهت بین دو منطقۀ منشاد و بهاباد وجود دارد و این دو منطقه باوجود 1000 متر اختلاف ارتفاع 52 درصد باهم شباهت دارند. گونۀ Cryptus nr. inculcator از تمام مناطق گزارش شد که نشان‏دهندۀ بالا بودن دامنۀ تحمل این گونه و نداشتن ترجیحات ارتفاعی، زیستگاهی و آب‏وهوایی خاص است. تمام گونه‌های زیرخانوادۀ Orthocentrinae تنها از منطقۀ منشاد جمع‌آوری شدند که نشان می‌دهد این گونه‌ها ارتفاعات بالاتر و آب‌وهوای معتدل و کوهستانی را ترجیح می‌دهد.

جمع‌بندی.

نتایج مطالعه‌های پیشین در ایران نشان می‏دهند درحال‌حاضر، تعداد بسیار معدودی گونه از استان یزد گزارش شده است؛ تعداد کل گونه‌ها (مطابق جدول 5) پیش از پژوهش حاضر 16 گونه بود و این رقم پس‌از پژوهش حاضر به 41 گونه افزایش یافت. باتوجه‌به شرایط آب‌وهوایی متنوع استان یزد به‌ویژه در دامنه‌های شیرکوه به نظر می‏رسد با افزایش و تکرار نمونه‏برداری‏ها و استفاده از روش‏های مختلف نمونه‏برداری در پژوهش‏های آتی، گونه‏های جدیدی برای فون زنبور‏های خانوادۀ Ichneumonidae استان یزد و حتی ایران و جهان گزارش شود.

جدول 5- تعداد جنس‌ها و گونه‌های گزارش‌شده از زیرخانواده‌های زنبورهای خانوادۀ Ichneumonidae در استان یزد

زیرخانواده‌ها	تعداد تاکسون‌های موجود در هر زیرخانواده
زیرخانواده‌ها	جنس	گونه	تعداد جنس‌ها پس‌از پژوهش حاضر	تعداد گونه‌ها پس‌از پژوهش حاضر
Cryptinae	4	6	6	12
Ichneumoninae	3	3	9	10
Diplazontinae	1	1	3	5
Orthocentrinae	0	0	3	3
Pimpilinae	0	0	3	5
Anomaloninae	1	1	1	1
Cremastinae	1	1	1	1
Ophioninae	1	3	1	3
Tryphoninae	1	1	1	1

سپاسگزاری.

نویسندگان از آقای مهندس براهوئی برای کمک‌های ارزشمندشان در شناسایی و تأیید برخی گونه‌ها صمیمانه تشکر و قدردانی می‌کنند.

مراجع

Aubert, J. F. (1969) Les Ichneumonides ouest-palearctiqueset leurs hôtes 1. Pimplinae, Xoridinae, Acaentinae. Laboratoire d'Evolution des Etres Organisés, Paris.

Bahremand, N. (2016) Identification and determination of species diversity of parasitoid wasps of the Pimpliformes and Ophinioformes groups (Hymenoptera: Ichneumonidae) in southern of Kerman province. MSc thesis, Shahid Bahonar University, Kerman, Iran (in Persian).

Bakhtiari Nasab, F. (2015) Identification and determination of species diversity of parasitoid wasps of the Pimpliformes group (Hymenoptera: Ichneumonidae) in some areas of the Kerman province. MSc thesis, Shahid Bahonar University, Kerman, Iran (in Persian).

Bakhtiari Nasab, F., Khayrandish, M. and Mohammadi Khorramabadi, A. (2014) First record of Homotropus elegans (Hymenoptera: Ichneumonidae: Diplazontinae) from Iran. Journal of Entomological Society of Iran 34(2): 77.

Bakhtiari Nasab, F., Khayrandish, M. and Mohammadi Khorramabadi, A. (2015) Faunistic study of parasitoid wasp of Pimpliformes group (Hymenoptera: Ichneumonidae) some areas of Kerman province, Iran. The 3^rdNational Symposium on Agriculture and Sustainable Development Oppurtinities and Future Challenges, Islamic Azad University of Shiraz, Shiraz, Iran (in Persian).

Barahoei, H., Rakhshani, E. and Riedel, M. (2012) A checklist of Ichneumonidae (Hymenoptera) from Iran. Iranian Jurnal of Animal Biosystematics 8(2): 83-132.

Barahoei, H., Schwarz, M., Kasoaryan, D., Riedel, M., Khajeh, N. and Rakhshani, E. (2013) Contribution on the knowledge of Ichneumonidae (Hymenoptera) in the northen part of Sistan and Baluchestan. Acta Zoological Bulgaria 65(1): 131-135.

Barahoei, H., Rakhshani, E., Fathabadi, K. and Moradpour, H. (2014) A survey on the fauna of Ichneumonidae (Hymenoptera) of Khorasan-e-Razavi province. Iranian Journal of Animal Biosystematics 10(2): 145-160.

Barahoei, H., Nader, E. and Rakhshani, E. (2015) Cryptinae (Hymenoptera: Ichneumonidae) fauna of Isfahan province of central Iran. Turkish Journal of Zoology 39: 279-284.

Bennett, A. M. R. (2001) Phylogeny of Agriotypinae (Hymenoptera: Ichneumonidae), with comments on the subfamily relationships of the basal Ichneumonidae. Systematic Entomology 26(3): 329-356.

Broad, G. R. (2010) Checklist of British and Irish Ichneumonidae (Hymenoptera). The Royal Entomological Society of London, London.

Diller, E. and Riedel, M. (2015) A new Phaeogenini species, Colpognathus grandiculus, from the Caspian region. Mitteilungen der Münchner Entomologischen Gesellschaft 105: 79-82.

Firuzi Jahantighi, F., Barahoei, H., Goldasteh, Sh. and Rakhshani, E. (2012) New records of Cryptinae Kirby 1837 and Ichneumoninae Latreille, 1802 (Insecta: Hymenoptera: Ichneumonidae) for Iran. Iranian Journal of Entomological Research 1(1): 11-15.

Ghahari, H. and Gadallah N. S. (2015) A study on the Ichneumonid wasps (Hymenoptera: Ichneumonidae) from the province of Lorestan, Iran. Arquivos Entomoloxicos 13: 329-338.

Ghahari, H. and Jussila, R. (2015) Faunistic notes on the Ichneumonid wasps (Hymenoptera: Ichneumonidae) in alfalfa fields in some regions of Iran. Entomofauna, 36(12): 185-192.

Ghahari, H. and Schwarz, M. (2012) A study of the Ichneumonidae (Hymenoptera: Ichneumonoidea) from the Qazvin province, Iran. Linzer Biologische Beiträge, 44(1): 855-862.

Goulet, H. and Huber, J. T. (1993) Hymenoptera of the world: an identification guide to families. Research Branch, Agriculture Canada, Center for Land and Biological Resources Research, Ottawa, Ontario, Canada.

Habibi, Sh.,Khayrandish, M. and Mohammadi-Khoramabadi, A. (2016) Study on Pimpliformes (Hymenoptera: Ichneumonidae) in Yazd province. Abstracts of 22^nd Iranian Plant Protection Congress, Tehran University, Karadj, Iran.

Kasparyan, D. R. (1974) A review of Palearctic species of the tribe Pimplini (Hymenoptera: Ichneumonidae) The genus Pimpla Fabricius. Entomological Review 53: 102-117.

Kasparyan, D. R. and Kopelke, J. P. (2009) Taxonomic review and key to European Ichneumon flies (Hymenoptera: Ichneumonidae), parasitoid of gall-forming Sawflies of the genera Pontania Costa, Phyllocolpa Benson and Euura Newman (Hymenoptera: Tenthredinidae) on Willows, part 1. Entomological Review 89(8): 933-957.

Kaźmierczak, T. (2004) Checklist of Ichneumonidae (Hymenoptera) of Poland. Electronic Journal of Polish Agricultural Universities, Forestry 7(2): 1-63.

Klopfstein, S. (2014) Revision of the western Palaearctic Diplazontinae (Hymenoptera: Ichneumonidae). Zootaxa 3801(1): 1-43.

Kolarov, J. (1986) A revision of the Orthocentrinae of Bulgaria (Hymenoptera: Ichneumonidae). Annales Historico-Naturales Musei Nationalis Hungarici 78: 255-264.

Kolarov, J. (2007) A catalogue of the Ichneumonidae from Greece (Hymenoptera). Entomofauna 28(30): 405-452.

Kolarov, J. and Ghahari, H. (2005) A catalogue of Ichneumonidae (Hymenoptera) from Iran. Linzer biologische Beiträge 37: 503-532.

Kolarov, J. and Ghahari, H. (2006) A study of the Iranian Ichneumonidae (Hymenoptera): I. Pimplinae and Tryphoninae. Zoology in the Middle East 38: 63-68.

Kuchaki, A., Mahdavi Damghani, A., Kamkar, B., Farsi, M., Rezvani Moghadam, P. and Barzegar, A. B. (2005) Agriculture biodiversity. Ferdowsi Mashad University Publishing, Mashad (in Persian).

Magurran, A. E. (2004) Measuring Ecological diversity. Blackwell Publishing, Oxford.

Mahyabadi, M., Khayrandish, M., Takalloozadeh, H. M. and Barahoei, H. (2106a) Faunistic study of the subfamily Cryptinae (Hymenoptera: Ichneumonidae) in Jiroft, Kerman province. Abstracts of 22^nd Iranian Plant Protection Congress, Tehran University, Karadj, Iran.

Mahyabadi, M., Khayrandish, M., Takalloozadeh, H. M. and Barahoei, H. (2106b) A checklist of Iranian Cryptinae (Hymenoptera: Ichneumonidae). Journal of Insect Biodiversity and Systematics 2(4): 449-466.

Malkeshi, H. and Kheiabani, N. (1997) The first record of Diplazon laetatorius T. (Hymenoptera: Ichneumonidae) in Iran. Applied Entomology and Phytopathology 64(1-2): 72-75 (in Persian).

Masnadi-Yazdinejad, A. (2006) First record of the genus Zatypota Foerster and three species of Ichneumonid wasps in Iran. Zatypota bohemani Holmgren, Scambus vesicarius Ratzburg, Pimpla flavicoxis Thomson, (Ichneumonidae: Pimplinae). Applied Entomology and Phytopathology 73(2): 127.

Masnadi-Yazdinejad, A. and Jussila, R. (2008a) A study to the Iranian Cryptinae (Hymenoptera: Ichneumonidae). Journal of Entomological Society of Iran 28(1): 1-11.

Masnadi-Yazdinejad, A. and Jussila, R. (2008b) Contribution to the knowledge of Ichneumonid wasps of Iran. Subfamilies Ichneumoninae, Pimplinae and Diplazontinae (Hyemnoptera: Ichneumonidae). Entomofauna 29(22): 293-320.

Mohammadi-Khoramabadi, A. (2013) Identification and determination of species diversity of parasitoid wasps of the Pimpliformes group (Hymenoptera: Ichneumonidae) in central north of Iran. PhD. thesis, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran (in Persian).

Mohammadi-Khoramabadi, A., Talebi, A. A. and Zwakhals, K. (2013) A study of the subfamily Pimplinae (Hymenoptera: Ichneumonidae) in the north of Iran, with eleven new species records. Entomofauna 34(2): 29-56.

Mohebban, Sh. (2015) Identification and determination of species diversity of parasitoid wasps of the Cryptinae and Ichneumoninae subfamily (Hymenoptera: Ichneumonidae) in some cities Kerman, Bardsir, Baft and Rabor (Kerman province). MSc. thesis, Shahid Bahonar University, Kerman, Iran (in Persian).

Mohebban, Sh., Barahoei, H., Takalloozadeh, H. M., Madjdzadeh, S. M. and Riedel, M. (2016) A survey of the Ichneumonidae (Hymenoptera: Ichneumonoidea) of Kerman province, south-east Iran. Journal of Insect Biodiversity and Systematics 2(4): 419-437.

Nourbakhsh, S. H., Soleymannejadian, E. and Nemti, A. R. (2008) Biology and population dynamics of Scaeva albomaculata (Diptera: Syrphidae) in almond orchards of Shahrekord, Iran. Journal of Entomological Society of Iran 27(2): 93-100 (in Persian).

Oertli, B., Biggs, J., Cereghino, R., Grillas, P., Joly, P. and Lachavanna, J. B. (2005) Conservation and monitoring of pond biodiversity: introduction. Aquatic Conservation: Marine and Freshwater Ecosystems 15(6): 535-540.

Pourmahyabadi, M. (2016) Identification and determination of species diversity of parasitoid wasps of the Ichneumoniformes group (Hymenoptera: Ichneumonidae) in southern of Kerman province. MSc thesis, Shahid Bahonar University, Kerman, Iran (in Persian).

Sarafi, T., Barahoei, H., Madjdzadeh, S. M. and Askari Hesni, M. (2015) A contribution to the knowledge of the Ichneumonidae (Hymenoptera: Ichneumonoidea) from Neyriz county of Fars province, Iran. Journal of Crop Protection 4: 643-653.

Seaby, R. M. and Henderson, P. A. (2006) Species diversity and richness. Version 4, Pisces Conservation Ltd, Lymington.

Sorenson, T. (1948) A method of establishing groups of equal amplitude in plant sociology based on similarity of species and its application to analyses of the vegetation on Danish commons. Biologiske Skrifter/ Kongelige Danske Videnskabernes Selskab 5: 1-34.

Sorospataki, M., Novak, J., and Molnar, V. (2005) Assessing the threarened status of bomble bee species (Hymenoptera: Apidae) in Hungary, Central Europe. Biodiversity and conservation 14: 2437-2446.

Tereshkin, M. A. (2009) Illustrated key to the tribe of subfamilia Ichneumoninae and genera of the tribe Platylabini of world fauna (Hymenoptera: Ichneumonidae). Linzer biologische Beitrage 41(2): 1317-1608.

Triplehorn, C. A., and Johnson, N. F. (2005) Borror and Delongʼs Introduction to the study of insects. Thamson, Brooks/Cole, New York.

Townes, H. (1969) The genera of Ichneumonidae, part 1. Memoirs of the American Entomological Institute 11: 1-300.

Weigmann, G. (1973) ZurOkologie der Collembolen und Oribatidenim Grenzbereich Land-Merr (Collembola, Insecta-Oribatei, Acari). Wissenschaftliche Zoologie186: 295-391.

Yu, D. S., Van Achterberg, K., and Horstmann, K. (2005) World Ichneumonidae taxonomy, biology, morphology and distribution. Taxapad, Vancouver.

Yu, D. S., Van Achterberg, K. and Horstmann, K. (2012) World Ichneumonidae taxonomy, biology, mrphology and distribution. www.Taxapad.com.

Zarepour-Ashkezari, A. R., Talebi, A. A. and Loni, S. (2009) Fauna of Ichneumonid wasps from Yazd, Iran. Journal of Entomological Research 2(1): 13-20 (in Persian).

آمار

تعداد مشاهده مقاله: 1,083

تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 455

سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب

پیوندهای مفید

اخبار و اعلانات

آمار

بررسی فونستیک و تنوع گونه‌ای زنبورهای پارازیتویید گروه‌های Pimpiliformes و Ichneumoniformes (Hymenoptera: Ichneumonidae) در استان یزد، ایران