تعداد نشریات | 43 |
تعداد شمارهها | 1,639 |
تعداد مقالات | 13,330 |
تعداد مشاهده مقاله | 29,905,173 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 11,960,311 |
اراده و اختیار در نظرگاه غزالی و اسپینوزا | ||
الهیات تطبیقی | ||
مقاله 2، دوره 9، شماره 19، خرداد 1397، صفحه 1-22 اصل مقاله (1.02 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/coth.2018.80269.0 | ||
نویسندگان | ||
زهرا علافچیان* 1؛ محمدرضا شمشیری2 | ||
1دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران | ||
2استادیار گروه فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران | ||
چکیده | ||
بحث دربارۀ اراده و اختیار همواره از مباحث مهم فکری - فلسفی و حتی اعتقادی بوده است. نوشتار حاضر با بررسی تطبیقی این مسئله از دیدگاه دو اندیشمند شرق و غرب، ابوحامد محمد غزالی و باروخ اسپینوزا، در پی آن است تا ضمن توجه به تشابهها و تفاوتهای دیدگاه ایشان نشان دهد چگونه در ورای الفاظ معارض، مشترکاتی میان دوگونه از تفکر به دست میآید. در جستار حاضر، این موضوع با روش کیفی از نوع تحلیلی - توصیفی، با توجه به مبانی فکری و سلوک معرفتی این دو بررسی شده است؛ همچنین در این راه، موضع هریک دربارۀ اراده و اختیار انسان و خدا جداگانه و سپس در مقایسه با یکدیگر بررسی شده است. نتیجه آنکه غزالی با انکار قاعدۀ علیت و بیان نظریۀ کسب به جبر نسبی انسان قائل بود. اسپینوزا نیز با تأکید بر اصل علیت و وحدت وجود به نوعی به ضرورت رسید و انسان را موجَب دانست؛ البته اسپینوزا وجود اختیار و آزادی را یکسره در انسان نفی نمیکند. بنابراین هر دو به نوعی جبر نسبی را دربارۀ انسان پذیرفتهاند. از سوی دیگر، این دو البته با انگیزههای متفاوت، خداوند را به معنی واقعی کلمه فاعل بالاختیار دانستهاند؛ در این حال در اندیشۀ غزالی خداوند دارای اراده است؛ درحالیکه اسپینوزا بهطورکلی هر نوع اراده را از ذات خداوند سلب کرده است. | ||
کلیدواژهها | ||
اراده؛ اختیار؛ خدا؛ انسان؛ غزالی؛ اسپینوزا | ||
مراجع | ||
منابع 1- قرآن کریم 2- آشتیانی، سیدجلالالدین، (1377)، نقدی بر تهافتالفلاسفه غزالی، قم، مرکز انتشارات قم، چاپ اول. 3- اسپینوزا، باروخ، (1376)، اخلاق، ترجمۀ محسن جهانگیری، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، چاپ دوم. 4- اسپینوزا، باروخ، (1382)، شرح اصول فلسفۀ دکارت و تفکرات مابعدالطبیعی، ترجمۀ محسن جهانگیری، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت)، چاپ اول. 5- استراتون، پل، (1379)، آشنایی با اسپینوزا، ترجمۀ شهرام حمزهای، تهران، نشر مرکز. 6- اسکروتن، راجر، (1376)، اسپینوزا، ترجمۀ اسماعیل سعادت، تهران، طرح نو. 7- المرزوقی، ابویعرب، (1978م)، مفهوم السببیه عندالغزالی، تونس، انتشارات داربوسلامه. 8- ایزوتسو، توشیهیکو، (1389)، صوفیسم و تائوئیسم، ترجمۀ محمدجواد گوهری، تهران، انتشارات روزنه. 9- تهانوی، محمد اعلی، (1862م)، کشاف اصطلاح الفنون، ج 1، به کوشش اشپرنگر، کلکته، انجمن آسیایی بنگال. 10- جرجانی، سیدشریف، (1419ق)، شرح المواقف، قم، منشورات الشریف الرضی. 11- جرجانی، علی، (1405ق)، التعریفات، به کوشش ابراهیم آبیاری، ج 1، بیروت، دارالکتاب العربی. 12- جهانگیری، محسن، (1383 الف)، اسپینوزا فیلسوفی جاودانه، تهران، حکمت، چاپ دوم. 13- جهانگیری، محسن، (1383ب)، مجموعه مقالات، تهران، حکمت. 14- حلی، حسن بن یوسف، (1402 ق)، نهج الحق و کشف الصدق، بیروت، ناشر دارالکتب اللبنانی. 15- دهخدا، علیاکبر، (1377)، فرهنگ دهخدا، لغتنامه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران. 16- راغب اصفهانی، (1412ق)، مفردات الفاظ قرآن، تحقیق صفوان عدنان داودی، بیروت، الدار الاسلامیه. 17- رنه، دکارت، (1369)، تأملات، ترجمۀ احمد احمدی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی. 18- شهرستانی، ابوالفتح محمد بن عبدالکریم، (1961م)، الملل و النحل، ج1، به کوشش محمد گیلانی، بیروت، انتشارات دارالمعرفه. 19- علم الهدی، سیدمرتضی، (1378 ق)، جمل العمل و العلم، تحقیق سیداحمد حسینی، نجف اشرف، مطبعه الآداب. 20- علم الهدی، سیدمرتضی، (1405 ق)، رسائل الشریف المرتضی، به کوشش احمد حسینی و مهدی رجایی، قم، دارالقرآن الکریم. 21- غزالی، ابوحامد محمد، (بیتا الف)، احیاء علومالدین، محقق عبدالرحیم بن حسین حافظ عراقی، بیروت، دارالکتب العربی. 22- غزالی، ابوحامد محمد، (1409 ب)، الأربعین فی اصول الدین، بیروت، دارالکتب العلمیه، الطبع الاول. 23- غزالی، ابوحامد محمد (1409 الف)، الإقتصاد فی الإعتقاد، بیروت، دارالکتب العلمیه. 24- غزالی، ابوحامد محمد، (1382)، المستصفی من علم الاصول، تهران، نشر احسان، چاپ دوم. 25- غزالی، ابوحامد محمد، (1994م)،تهافتالفلاسفه، تحقیق و تعلیقه، علی بوملحم، بیروت، دارالمکتبه الهلال، الطبعه الاولی. 26- غزالی، ابوحامد محمد، (بیتا ب)، روضه الطالبین و عمده السالکین، تصحیح محمد بخیت، بیروت، دارالنهضه الحدیثه. 27- غزالی، ابوحامد محمد، (1405 ق)، قواعد العقائد، ج1، به کوشش موسی محمدعلی، بیروت، عالم الکتب. 28- غزالی، ابوحامد محمد، (1361)، کیمیای سعادت، تهران، طلوع. 29- غزالی، ابوحامد محمد، (1966م)، محک النظر فی المنطق، بیروت، دارالنهضه الحدیثه. 30- غزالی، ابوحامد محمد، (1964م)، مشکاه الانوار، ویراستۀ الف عفیف، قاهره، دارالقومیه.-غزالی، ابوحامد محمد، (1975)، معارج القدس فی مدارج معرفه النفس، بیروت، دار الآفاق الجدیده. 31- غزالی، ابوحامد محمد، (1363)، المقاصد الفلاسفه، ترجمۀ محمد خزائلی، تهران، امیرکبیر. 32- غزالی، ابوحامد محمد، (2010 الف)، الجام العوام عن علم الکلام، در مجموعه رسائل الامام الغزالی، بیروت، دارالفکر. 33- غزالی، ابوحامد محمد، (2010 ب)، القسطاس المستقیم، در مجموعه رسائل الامام الغزالی، بیروت، دارالفکر. 34- مسکویه، ابوعلی، (1370 ق)، ضمن الهوامل والشوامل، به کوشش احمد امین و احمد صقر، قاهره، دارالسروش لطباعه و النشر. 35- منصورنژاد، محمد، (1383)، عقل در سه دین بزرگ آسمانی، تهران، انتشارات جوان پویا. 36- ولفسن، هری اوسترین، (1368)، فلسفۀ علم کلام، ترجمۀ احمد آرام، تهران، انتشارات الهدی. 37- یاسپرس، کارل، (1378)، اسپینوزا، ترجمۀ محمدحسن لطفی، تهران، طرح نو. 38- adman, I, (1956), The philosophy of schopenhaver, the modern liberary. 39- Curley, Edwin, (1988), The collected works of Spinoza, university press. 40- Othman, Ali Issa, (1960), The Concept of man in Islam, in the Writings of al Ghazali.Cairo. 41- Spinoza, B, (2002), complete works, with translations by Samuel shirly, edited with Introduction and Notes, by Michael L.Morgan, Hakett publishing company, Inc, Cambridge. 42- Spinoza, B, (1952), Ethics, intrans. w. H. white. Great Books of the western world.Vol ,31. Descartes, Spinoza. chicago: Enclopedia Britannica. 43- Spinoza, B, (1927), the letters, edited by a wolf, London. 44- Wolfson, Harry, (1934), the philosophy of Spinoza, vol I and II, Harvard.. 45- Spinoza, B, (1941), Spinozas short Treatise on God,Man, Will,London. 46- Tiger, Alexande ,(2012) ,Is prired, Al –Ghazalis Theory of Mystical cognition, Routledge. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,654 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 4,466 |