پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 43 |
| تعداد شماره‌ها | 1,673 |
| تعداد مقالات | 13,658 |
| تعداد مشاهده مقاله | 31,607,384 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 12,490,786 |
بررسی عملکرد تکتونیک بر مخروطافکنهها با تأکید بر توان لرزه‌ای گسل‌ها در واحدهای ساختمانی استان کرمانشاه | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| جغرافیا و برنامه ریزی محیطی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مقاله 9، دوره 28، شماره 3 - شماره پیاپی 67، آذر 1396، صفحه 117-132 اصل مقاله (853.79 K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/gep.2017.98017.0 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| امجد ملکی* 1؛ نسرین حیدری2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1دانشیار ژئومورفولوژی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2کارشناسی ارشد هیدرو- ژئومورفولوژی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| هدف پژوهش حاضر، بررسی تأثیر فعالیت تکتونیک و توان لرزه‌زایی گسل‌ها روی مخروطافکنههای موجود در پهنه‌های ساختمانی متفاوت استان کرمانشاه و پهنهبندی خطر گسل روی مخروطافکنهها با روش تحلیل فضایی بربریان است. ابتدا با شاخصهای ژئومورفیک (VF، B، SMF و FCI) میزان فعالیت تکتونیک در منطقه بررسی و سپس توان لرزه‌زایی گسل‌های موجود در سطح و مجاورت مخروطافکنهها با روش‌های زارع، اشجعی، ملویل و اسمیت محاسبه شد. در نهایت، میزان خطر گسل روی مخروطافکنهها و کاربری‌های مختلف انسانی موجود بر سطح آنها با روش تحلیل فضایی بربریان بررسی و درصد تراکم کاربری‌ها در حریم گسل محاسبه شد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند تأثیر فعالیت تکتونیک (گسل) در پهنۀ زاگرس شکسته بیشتر از پهنۀ سنندج - سیرجان و در پهنۀ سنندج - سیرجان بیشتر از پهنۀ زاگرس چین‌خورده است. همچنین نتایج بررسی توان لرزه‌زایی گسل‌ها نشان می‌دهند بیشتر گسل‌های مطالعه‌شده، توان لرزه‌زایی زیادی دارند. نتایج پهنهبندی خطر گسل روی مخروطافکنهها نیز نشان می‌دهند ٥٤/٠ مناطق مسکونی، ٥٢/٠ زمین زراعی، ٥٩/٠ چشمه‌ها و ٤٦/٠ خطوط ارتباطی واقع روی مخروطافکنههای مطالعه‌شده (در غرب کشور) در حریم ١٠٠٠ متری گسل (محدودۀ با خطر زیاد) قرار دارند. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| تکتونیک؛ مخروط‌افکنه؛ مخاطرات؛ شاخصهای ژئومورفیک؛ کرمانشاه | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
مقدمه بیشتر مخاطرات طبیعی با عوامل یا فرایندهای جوی، هیدرولوژیکی، زمین‌شناسی، بیولوژیکی و تکنولوژیکی همراه هستند. بیشتر زمین‌لرزه‌ها با حرکت توده‌های سنگ در سطح گسل رخ می‌دهند و چنین حرکت‌های لرزه‌ای در پهنۀ ژئومورفولوژیکی مخروطافکنهها به علت شرایط ویژه (تکرار و توالی) خطرآفرین هستند (شایان و زارع، ۱۳۹۲: ٩٥). فلات ایران ازنظر زمین‌ساختی یکی از فعال‌ترین مناطق جهان و بخشی از کمربند آلپ - هیمالیاست که همه‌ساله زمین‌لرزه‌های متعددی در آن رخ می‌دهد؛ بنابراین، زمین‌لرزه در فلات ایرن یکی از مهم‌ترین مخاطرات طبیعی است که خسارت‌های مالی و جانی بسیاری بر جای می‌گذارد (فتاحی و همکاران، ١٣٩٠: ٥٥؛ Hollingsworth et al., 2008: 763). مخروطافکنهها از لندفرم‌های معمول جبهۀ کوهستان هستند که بر اثر کاهش ناگهانی قدرت رودخانه در نتیجۀ تغییر شیب توپوگرافیک به وجود می‌آیند (Bull., 1977: 222). عوامل درونی و بیرونی متعددی در شکل‌گیری و گسترش این اشکال دخالت دارند؛ در بین عوامل درونی، فعالیت تکتونیک (گسل) نقش تعیین‌کننده‌ای در مورفولوژی مخروطافکنهها و زندگی انسان‌های ساکن روی این عوارض داشته است. مخروطافکنهها ازجمله اشکالی هستند که به علت موقعیت و شرایط مناسب طبیعی از دیرباز بستر فعالیت‌های متنوع عمرانی، کشاورزی و سکونتگاهی بوده‌اند و در عین‌حال متأثر از فرایندهای مخاطره‌آمیز به‌ویژه فعالیت‌های زمین‌لرزه‌ای هستند (رجبی و آقاجانی، ۱۳۸۹: ١)؛ ازاین‌رو، بررسی مخروطافکنهها اطلاعات مفیدی دربارۀ فعالیت‌های تکتونیکی منطقه‌ای که در آن شکل گرفته‌اند، در اختیار پژوهشگران قرار می‌دهد. افراد بسیاری تأثیر فعالیت تکتونیکی بر مخروطافکنهها را بررسی کرده‌اند، ازجمله Abrams و Chadwick (۱۹۹٤)، Viseras و Fernandez (۱۹۹٤)، Kumar و همکاران (٢٠٠٧)،Calvache و همکاران (۱۹۹۷)، Sorriso-Valvo و همکاران (۱۹۹۸)، Li و همکاران (۱۹۹۹)، Malik و همکاران (٢٠٠١)، Popeو Wilkinson (٢٠٠٥)،Robustelli و همکاران (٢٠٠٥)،Goswami و همکاران (۲٠٠۹)، مختاری کشکی و خیام (۱۳۸۲)، عابدینی و رجایی (۱۳۸٥)، روستایی و همکاران (۱٣۸۸)، مقصودی (۱۳۸۷)، مقصودی و همکاران (۱۳۸۸)، رامشت و همکاران (۱٣۸۸)، کریمی و گورابی (۱۳۹۱).بیشتر مساحت منطقۀ مطالعه‌شده در محدودۀ گسل بزرگ زاگرس واقع و فعالیت حال حاضر این گسل موجب ایجاد گسل‌های متعددی شده است که بسیاری از آنها روی مخروطافکنهها یا در مجاورت آنها قرار گرفته‌اند و بسیاری از مکان‌های روستایی و پروژه‌های انسانی نیز روی مخروطافکنههای این محدوده ساخته شده‌اند؛ ازاین‌رو، در پژوهش حاضر کوشش شده است مخروطافکنههای متأثر از تکتونیک در واحدهای ساختمانی مختلف محدودۀ مطالعه‌شده شناسایی شوند و پس از محاسبۀ توان لرزه‌زایی گسل‌های موجود در سطح و مجاورت مخروطافکنهها، میزان و شدت مخاطره‌آمیزی و خطرآفرینی فعالیت آنها (گسل‌ها) روی مخروطافکنهها و فعالیت‌های انسانی در هر واحد ساختمانی با پهنهبندی مشخص شود. به عبارتی، هدف پژوهش حاضر بررسی و مقایسۀ توان لرزه‌زایی ناشی از فعالیت گسل روی مخروطافکنهها و کاربری‌های موجود در سطح آنها در واحدهای ساختمانی مختلف استان کرمانشاه است.
معرفی منطقه استان کرمانشاه با مساحت ٢٥٠٠٠ کیلومترمربع، تقریباً ٥/١ درصد مساحت ایران را به خود اختصاص داده است و بین ٣٦°٣٢ تا ′١٥°٣٥ عرض شمالی و′٢٤°٤٥ تا ′۳۰°٤٨ طول شرقی قرار دارد (شکل ١).
شکل ١. موقعیت منطقۀ مطالعه‌شده
مواد و روش‌ها برای بررسی نقش تکتونیک بر مورفولوژی مخروطافکنهها، ابتدا نقشۀ پهنه‌های ساختمانی منطقه با استفاده از نقشۀ توپوگرافی، عکس هوایی و تصاویر ماهواره‌ای تهیه شد (شکل ٢). با توجه به اهداف پژوهش و با کمک نقشۀ توپوگرافی استان و نرم‌افزار گوگل‌ارث (Googel Earth)، ٣٤ مخروطافکنۀ شاخص در پهنه‌های ساختمانی متفاوت منطقه (١١ مخروط‌افکنه در پهنۀ سنندج- سیرجان، ١٣ مخروط‌افکنه در پهنۀ زاگرس شکسته و ١٠ مخروط‌افکنه در پهنۀ زاگرس چین‌خورده) انتخاب شدند. سپس برای برآورد میزان فعالیت تکتونیک در هر پهنۀ ساختمانی از شاخصهای ژئومورفولوژیکی مانند شاخص نسبت عرض دره به ارتفاع آن
شکل ۲. نقشه تفکیک پهنه‌های ساختمانی منطقۀ مطالعه‌شده و موقعیت مخروطافکنهها
VF: پهنای کف دره به ارتفاع آن Vfw: پهنای کف دره بر حسب متر EId: ارتفاع خط تقسیم آب بین دو دره در سمت راست بر حسب متر Erd: ارتفاع خط تقسیم آب بین دو دره در سمت چپ بر حسب متر Esc: ارتفاع کف دره از سطح دریا بر حسب متر
B: مقدار خمیدگی مخروط‌افکنه a: شیب مخروط در طول محور کوتاه بیضی a: طول قطر بزرگ بیضی بر حسب متر b: طول قطر کوچک بیضی بر حسب متر
SMF: شاخص پیچ‌وخم جبهۀ کوهستان Lmf: طول پیچ‌وخم جبهۀ کوهستان بر حسب متر Ls: طول خط مستقیم جبهۀ کوهستان بر حسب متر
FCI: ضریب مخروط‌گرایی AIF: مساحت مخروط‌افکنه ATF: مساحت مخرو‌افکنۀ ایده‌آل π: معادل 14/3 Γ: شعاع یا طول مخروط از رأس تا قاعده بر حسب کیلومتر a: زاویۀ بین دو حاشیۀ مخروط که در محل رأس اندازه‌گیری می‌شود.
شکل ٣. فلوچارت پژوهش
برای بررسی گسل‌ها و محاسبۀ توان لرزه‌زایی آنها، ابتدا نقشۀ گسل‌های منطقۀ مطالعه‌شده با استفاده از نقشۀ زمین‌شناسی ١٠٠٠٠:١ استان و تصاویر ماهواره‌ای تهیه شد و با تعیین موقعیت دقیق مخروطافکنهها نسبت به گسل‌ها، گسل‌های موجود روی مخروطافکنهها و نزدیک آنها شناسایی و رقومی شدند. طول آنها اندازه‌گیری و توان لرزه‌ای، شتاب، سرعت و جابه‌جایی گسل‌ها با روش‌های کمی محاسبه شدند. - بزرگی زلزله بزرگی زلزله با روش‌های امبرسز و ملویل (رابطۀ 5)، ولز و اسمیت (رابطۀ ٦)، زارع (رابطۀ ٧)، اشجعی (رابطۀ ٨) برآورد شد.
MS:بزرگی زلزله در مقیاس ریشتر L: طول گسل بر حسب کیلومتر - شدت نسبی زلزله در کانون زلزله با استفاده از رابطۀ ریشتر- گوتنبرگ (رابطۀ ٩):
شدت نسبی زلزله بر حسب مقیاس مرکالی :Io - برآورد شتاب (رابطۀ ١٠)، سرعت (رابطۀ ١١) و جابه‌جایی (رابطۀ ١٢) از رابطه‌های تریفوناک و بریدی:
از روش تحلیل فضایی بربریان برای تعیین میزان خطر گسل روی مخروطافکنهها استفاده شد. در این روش، محدوده‌های خطر در چهار ناحیه قرار می‌گیرند: - فاصلۀ ۱۰۰۰ متری اطراف گسل با عنوان پهنۀ حریم گسل؛ - فاصلۀ ٣۰۰۰ متری اطراف گسل با عنوان پهنۀ ویرانی شدید؛ - فاصلۀ ۷۰۰۰ متری اطراف گسل با عنوان پهنۀ تکان شدید یا ویرانی گسترده؛ - فاصلۀ ۱۰۰۰۰ متری گسل با عنوان پهنۀ حرکت تند یا خسارت زیاد. برای تعیین میزان خطر گسل روی مخروطافکنهها، ابتدا نقشۀ گسل‌های منطقۀ مطالعه‌شده با استفاده از نقشۀ زمین‌شناسی ١٠٠٠٠٠:١ استان کرمانشاه و نرم‌افزار گوگل‌ارث (Googel Earth) تهیه شد. سپس موقعیت مخروطافکنههای مطالعه‌شده نسبت به گسل با استفاده از نقشۀ زمین‌شناسی، نرم‌افزار گوگل‌ارث (Googel Earth) و عملیات میدانی مشخص و عملیات تعیین حریم روی گسل‌ها بر اساس الگوی بربریان انجام شد. باتوجهبه اینکه بخشی از مساحت مخروطافکنهها در حریم ۱۰۰۰ متری و بخشی در حریم۳۰۰۰ متری گسل‌ها قرار داشت، مساحت مخروطافکنهها در هریک از حریم‌ها محاسبه شد. به این منظور، ابتدا مساحت هر مخروط‌افکنه و سپس مساحت بخشی از مخروط‌افکنه در حریم ۱۰۰۰ و ۳۰۰۰ متری گسل‌ها به شکل جداگانه محاسبه شد. پس از انجام این عمل برای تمام مخروطافکنهها، مجموع مساحت و درصد مساحت مخروطافکنهها در هر حریم محاسبه شد. باتوجهبه کثرت مخروطافکنهها، نحوۀ محاسبۀ مساحت مخروطافکنۀ شمارۀ ۳۳ در حریم گسل صحنه برای نمونه ذکر شده است (شکل ٤ و جدول 1).
شکل ٤. مساحت مخروطافکنۀ شمارۀ ٣٣ در حریم گسل جدول ۱. مساحت مخروطافکنۀ شمارۀ ٣٣ در حریم گسل
پس از بررسی وضعیت مخروطافکنهها نسبت به گسل، به انطباق کاربری‌های مختلف در سطح مخروطافکنهها با حریم‌های موجود روی گسل‌ها پرداخته شد. به این منظور، ابتدا لایه‌های رقومی لازم شامل مناطق مسکونی، زمینهای زراعی، خطوط ارتباطی و چشمه‌ها با استفاده از نقشۀ توپوگرافی، مراجعه‌های میدانی و نرم‌افزار گوگل‌ارث
شکل ٥. پهنهبندی خطر گسل روی مخروطافکنۀ شمارۀ ۳٤ و کاربری‌های انسانی موجود بر سطح آن جدول ۲. تراکم کاربری‌های موجود روی مخروطافکنۀ شمارۀ ۳٤ در حریم گسل کرند
یافته‌های پژوهش باتوجهبه اهداف پژوهش حاضر، نتایج مطابق با فلوچارت پژوهش (شکل ٣) در سه بخش شامل بررسی عملکرد تکتونیک بر مخروطافکنهها با استفاده از شاخصهای ژئومورفیک، ارزیابی توان لرزه‌زایی گسل با روش‌های مختلف و پهنهبندی خطر گسل بر مخروطافکنهها و کاربری‌های انسانی به شرح زیر است: الف- بررسی میزان تأثیر فعالیت تکتونیک بر مخروطافکنهها با استفاده از شاخصهای ژئومورفیک: محاسبۀ شاخص نسبت عرض دره به ارتفاع آن (Vf) روی مخروطافکنههای مطالعه‌شده نشان می‌دهد مقدار شاخص تنها در دو مخروطافکنۀ ۲٧ و ٢٨ (پهنۀ زاگرس چین‌خورده) بین 1 تا 2 قرار دارد و سایر مخروطافکنهها دارای مقدار شاخص کمتر از 1 هستند (جدول ۳). نتایج محاسبۀ شاخص خمیدگی (B) روی مخروطافکنهها نیز نشان می‌دهند مخروطافکنههای ٤، ۹ و ۲۲ (در پهنۀ زاگرس شکسته) و مخروطافکنۀ ٣٣ (در پهنۀ سنندج - سیرجان) کمترین مقدار ضریب خمیدگی و مخروطافکنههای ۲۷، ۲۸ و ۳٤ (در پهنۀ زاگرس چین‌خورده) بیشترین مقدار ضریب را دارند (جدول ۳). نتایج محاسبۀ شاخص ضریب مخروط‌گرایی (FCI) روی مخروطافکنههای مطالعه‌شده نیز نشان می‌دهند همۀ مخروطافکنهها دارای مقدار شاخص کمتر از 1 (بین 30/0 تا 98/0) هستند. کمترین مقدار این شاخص در مخروطافکنۀ ٤ (در پهنۀ زاگرس شکسته) برابر ٣٠/٠ و نزدیک‌ترین مقدار به مخروط شاخص، ٩٨/٠ در مخروطافکنههای ۳۲ و ٣۴ (در پهنۀ زاگرس چین‌خورده) است (جدول ۳). نتایج محاسبۀ شاخص سینوزیتۀ جبهۀ کوهستان روی مخروطافکنهها نشان می‌دهند تنها دو مخروطافکنۀ ۲۷ و ۲۸ (در پهنۀ زاگرس چین‌خورده) مقدار شاخص بیشتر از ٦/۱ دارند و مقدار شاخص در سایر مخروطافکنهها بین ۱ تا ٦/١ ( ردۀ فعال) است (جدول ۳). نتایج محاسبۀ شاخص‌ها گویای اینست که: - تکتونیک (گسل) روی تمام مخروطافکنههای مطالعه‌شده اثرگذار است. - میزان عملکرد تکتونیک در پهنه‌های ساختمانی منطقه متفاوت است و همۀ شاخصهای مطالعه‌شده در پهنۀ زاگرس شکسته کمترین مقدار ضریب و در پهنۀ زاگرس چین‌خورده بیشترین مقدار ضریب را دارند. این امر گویای تأثیر بیشتر فعالیت تکتونیک در پهنۀ زاگرس شکسته نسبت به پهنۀ سنندج - سیرجان و در پهنۀ سنندج - سیرجان نسبت به پهنۀ زاگرس چین‌خورده است.
جدول ۳. نتایج محاسبۀ شاخصهای ژئومورفیک روی مخروطافکنههای مطالعه‌شده
ب- بررسی توان لرزه‌زایی گسل روی مخروطافکنهها: محاسبۀ بزرگی زلزله با استفاده از روش‌های امبرسز و ملویل، ولز و اسمیت، زارع و اشجعی نشان می‌دهد بیشترین توان لرزه‌خیزی به گسل شمارۀ ۱ با بزرگی ٤٧/٧ ریشتر و کمترین توان لرزه‌خیزی به گسل شمارۀ ۱۲ با بزرگی ١/٥ ریشتر تعلق دارد. بررسی شتاب، سرعت و جابه‌جایی نیز در گسل ۱ بیشترین و در گسل ۱۲ کمترین میزان را دارد (جدول ٤).
جدول ٤. نتایج محاسبۀ توان لرزه‌زایی گسل‌های مطالعه‌شه
نتایج بررسی شدت زلزله در کانون آن نیز نشان می‌دهند: - گسل‌های ١، ٢، ۵، ۹، ۲۳ و ۲٤ شدت نسبی زلزلۀ بیشتر از ۹ مرکالی دارند. - مخروطافکنههای ٣، ٤، ١١، ١٧، ٢٢، ٢٤، ٢٩، ٣٣ و ٣٤ روی گسل‌های دارای بیشترین شدت نسبی زلزله (بیشتر از ۹ مرکالی) قرار دارند (شکل ٦).
شکل ٦. نمودار شدت نسبی زلزلۀ گسل‌های مطالعه‌شده و تأثیر آن بر مخروطافکنهها
ج:تعیین محدودۀ خطر گسل روی مخروطافکنهها: مساحت کل مخروطافکنههای مطالعه‌شده ٦٦/٣٢ کیلومترمربع است. ٨٥/١٧ کیلومترمربع از مساحت مخروطافکنهها در حریم ۱۰۰۰ متری و ٨١/١٤ کیلومترمربع در حریم ٣۰۰۰ متری گسل‌ها قرار دارد. به عبارتی، ٥٤ درصد مساحت مخروطافکنهها در حریم ۱۰۰۰ متری گسل و ٤٦ درصد در حریم ٣۰۰۰ متری قرار دارد (جدول ٥). نتایج حاصل از پهنهبندی محدودۀ خطر گسل روی مخروطافکنهها به روش بربریان و انطباق آن با کاربری‌های مختلف گویای اینست که: - مناطق مسکونی: ٥٤ درصد در حریم ۱٠٠٠ متری و ٤٦ درصد در حریم٣٠۰٠ متری گسل قرار دارند. - زمینهای زراعی: ٥٢ درصد در حریم ۱٠٠٠ متری و ٤٨ درصد در حریم ٣٠۰٠ متری گسل قرار دارند. - چشمه: ٥٩ درصد در حریم ۱٠٠٠ متری و ٤١ درصد در حریم ٣٠۰٠ متری گسل قرار دارند. - خطوط ارتباطی: ٤٦ درصد در حریم ۱٠٠٠ متری و ٥٤ درصد در حریم ٣٠۰٠ متری گسل قرار دارند (جدول‌های ٦ و ٧).
جدول ۵. نتایج محاسبۀ مساحت مخروطافکنههای مطالعه‌شده در حریم گسل
جدول ٦. نتایج محاسبۀ مساحت زمین زراعی در حریم گسل
جدول 7. نتایج پهنهبندی خطر گسل روی مخروطافکنهها و کاربری‌های انسانی
بحث ونتیجه‌گیری هدف اصلی پژوهش حاضر، شناسایی مخروطافکنههای متأثر از تکتونیک در پهنه‌های ساختمانی متفاوت از یک‌سو و محاسبۀ توان لرزه‌زایی گسل‌های موجود در سطح و مجاورت مخروطافکنهها از سوی دیگر و پهنهبندی خطرگسل روی مخروطافکنهها و کاربری‌های مستقر روی این اشکال ژئومورفیک است. در پژوهش حاضر تلاش شد با شاخصهای ژئومورفیک، میزان فعالیت تکتونیک (گسل) در هر پهنه مشخص شود. از بررسی مقادیر حاصل برای هر شاخص در پهنه‌های ساختمانی مختلف مشخص شد نقش فعالیت تکتونیک در پهنۀ زاگرس شکسته بیشتر از پهنۀ سنندج - سیرجان و در پهنۀ سنندج - سیرجان بیشتر از پهنۀ زاگرس چین‌خورده است. دلیل تأثیر بیشتر فعالیت تکتونیک روی مخروطافکنههای مطالعه‌شده در پهنۀ سنندج - سیرجان نسبت به پهنۀ زاگرس چین‌خورده شاید نزدیک‌بودن مخروطافکنههای مطالعه‌شده در پهنۀ سنندج - سیرجان به گسل بزرگ صحنه باشد. قرارگیری منطقۀ مطالعه‌شده در محدودۀ گسل بزرگ زاگرس و فعالیت حال حاضر آن موجب ایجاد گسل‌های متعددی در منطقه شده است که بسیاری از آنها روی مخروطافکنهها یا در مجاورت آنها قرار دارند. نتایج محاسبۀ توان لرزه‌زایی گسل‌ها نیز نشان می‌دهند از ۲۵ گسل مطالعه‌شده، ۱۹ گسل توان لرزه‌زایی بیش از ٦ ریشتر دارند. توان لرزه‌زایی گسل با طول و میزان جابه‌جایی آن ارتباط دارد، به این معنا که امکان فعالیت گسل‌های طویل بیشتر و فعالیت آنها با رهایی انرژی و جابه‌جایی بسیار زیاد همراه است و در نتیجه، باعث رخ‌دادن زمین‌لرزۀ بزرگ و ویرانگری می‌شود؛ برای نمونه، گسل‌های صحنه، بیستون و کرند به‌ترتیب با طول ۱۰۰، ٧٠ و ٤٥ کیلومتر از مهم‌ترین گسل‌های منطقه هستند که با داشتن بیشترین توان لرزه‌ای و شدت زلزله، شهرهای مهمی ازجمله کرمانشاه، روانسر، صحنه، کرندغرب و تعداد بسیاری روستا در منطقۀ مطالعه‌شده را با جمعیت درخور توجهی در معرض تهدید و ویرانی شدید قرار می‌دهند (شکل ٦). نتایج بررسی وضعیت مخروطافکنهها نسبت به گسل نشان می‌دهند | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
رامشت، محمدحسین؛ سیف، عبدالله؛ شاه‌زیدی، سمیه سادات؛ مژگان انتظاری، (1388). تأثیر تکتونیک جنبا بر مورفولوژی مخروطافکنۀ درختنگان در منطقۀ شهداد کرمان، فصلنامۀ جغرافیا و توسعه، شمارۀ ۱٦، صص 46-29. روستایی، شهرام؛ زمردیان، محمدجعفر؛ رجبی، معصومه؛ غلامرضا مقامی مقیم،(۱۳۸۸). نقش فعالیت‌های تکتونیکی در شکل‌گیری و گسترش مخروطافکنههای دامنۀ جنوبی الاداغ، مجلۀ جغرافیا و توسعه، شمارۀ ۱۳، صص ۱٥٦-۱۳۷. رجبی، معصومه و کامیلا آقاجانی، (۱۳۸۹). بررسی گسل‌ها، توان لرزه‌زایی و خطر زمین‌لرزه در مخروطافکنههای شمال‌شرق دریاچۀ ارومیه، فصلنامۀ جغرافیای طبیعی، سال سوم، شمارۀ ۷، صص ۱٤-۱. شایان، سیاوش و غلامرضا زارع، (۱۳۹۲). تعیین محدودۀ خطر زمین‌لرزه در مخروطافکنههای فعال با روش تحلیل فضایی بربریان (مطالعۀ موردی: مخروطافکنۀ گرمسار)، مدرس علوم انسانی- برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دورۀ 17، شمارۀ ۲، پیاپی 80، صص 120-93. عابدینی، موسی و عبدالحمید رجایی، (۱۳۸۵). بررسی نقش عوامل مؤثر در گسترش و تکامل مخروطافکنههای ارتفاعات درۀ دیز- دیوان داغی با استفاده از روش‌ها و تکنیک‌های جدید، فصلنامۀ پژوهش جغرافیایی،شمارۀ ٥٥، صص ۸۹-۷۳. فتاحی، مرتضی؛ رستمی مهربان، سمیه؛ طالبیان، مرتضی؛ بحرودی، عباس؛ هالینکورث، جیمز؛ ریچارد والکر، (١٣٩٠). بررسی فعالیت گسل نیشابور در استان خراسان، فصلنامۀ علوم زمین، شمارۀ ٧٩، صص 60-55. کریمی، مصطفی و ابوالقاسم گورابی، (۱۳۹۱). بررسی تأثیر تکتونیک فعال و تغییرات اقلیمی در تحول مخروطافکنۀ مروست، ایران مرکزی، نشریۀ تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال دوازدهم، شمارۀ ۲۷، صص۳۰-۷. مقصودی، مهران؛ باقری، سجاد؛ مسعود مینایی، (۱۳۸۸). بررسی نقش تکتونیک در شکل‌گیری و تحول مخروطافکنههای دامنۀ تاقدیس قلاجه، مجلۀ جغرافیا و توسعۀ ناحیه‌ای، شمارۀ ۱۲، صص ۱۲٤-۹۹. مقصودی، مهران، (۱۳۸۷). بررسی عوامل مؤثر در تحول ژئومورفولوژی مخروطافکنهها (مطالعۀ موردی: مخروطافکنۀ جاجرود)، فصلنامۀ پژوهش جغرافیای طبیعی، شمارۀ ٦٥، صص ۹۲-۷۳. مختاری کشکی، داود و مقصود خیام، (۱۳۸۲). ارزیابی عملکرد فعالیت تکتونیکی بر اساس مرفولوژی مخروطافکنههای دامنۀ شمالی میشوداغ، فصلنامۀ پژوهش‌های جغرافیایی، شمارۀ ٤٤، صص ۱۰-۱. Abrams, M.J and Chadwick, O.H. (1994), Tectonic and climatic implications of alluvial fan sequences along the Batinah coast, Oman. Journal of the Geological Society, 151: 51-58.
Bull, W.B. (1977), The Alluvial- fan environment. Pro– gress in physical geography, 1: 222-270.
Calvache, M.L., Viseras, C. and Ferna ́ndez, J., (1997), Controls on fan development-evidence from fan morpho- metry and sedimentology, Sierra Nevada, SE Spain. Geo- morphology, 21: 69-84.
Goswami, P.K., Pant C.C. and Pandey, S., (2009), Tectonic controls on the geomorphic evolution of alluvial fans in the Piedmont Zone of Ganga Plain, Uttarakhand, India. Journal of Earth System Science, 118(3): 245-259.
Hollingsworth, J., J. Jackson, R. Walker and H. Nazari (2008), Extrusion tectonics and subduction in the Eastern South Caspian Region since 10Ma. Geology, 36(10): 763-766.
Kumar, R., Suresh, N., Sangode, S.J. and Kumarave l, V. (2007), Evolution of the Quaternary alluvial fan system in the Himalayan foreland basin: Implications for tectonic and climatic decoupling. Quaternary International, 159: 6-20.
Li, Y.L., Yang, J.C., Tan, L. and Duan, F., (1999), Impact of tectonics on alluvial landforms in the Hexi Corridor, Northwest China. Geomorphology, 28: 299-308.
Malik, J.N., Sohoni, P.S., Merh, S.S., and Karanth, R.V., (2001), Active tectonic control on alluvial fan archi- tecture along Kactchh mainland Hill Range, Western In- dia. Zeitschrift fur Geomorphologie N.F. 45(1): 81-100.
Pope, R. J. J. and Wilkinson, K. N. (2005), Reconciling the roles of climate and tectonics in Late Quaternary fan development on the Spartan piedmont, Greece. In: Allu- vial fans: Geomorphology, sedimentology, dynamics, A. M. Harvey, A. E. Mather and M. Stokes (eds.), Geological Society Special Publications 251, London, 133-152.
Robustelli, G., Muto, F., Scarciglia, F., Spina, V. and Critelli, S. (2005), Eustatic and and tectonic control on Late Quaternary alluvial fans along the Tyrrhenian Sea coast of Calabria (South Italy). Quaternary Science Reviews, 24: 2101-2119.
Sorriso-Valvo, M., Antronico, L. and Le Pera, E. (1998), Controls on modern fan morpho- logy in Calabria, Southern Italy. Geomorphology, 24: 169-187.
Viseras, C. and Fernandez, J., (1994), Channel migra- tion patterns and related sequences in some alluvial fan systems. Sedimentary Geology, 88: 201-217. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,004 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 486 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||