اضطراب[1]، به عنوان یک هیجان ناخوشایند و آشفته‌ساز، با نشانه‌هایی چون نگرانی، دلهره، وحشت، بی‌قراری و ترس شناخته می‌شود شدت این نشانه‌ها فرد را به اختلال‌های اضطرابی مبتلا می‌کند؛ اختلال‌هایی که با نقص و نارسایی در فعالیت‌های اجتماعی، تحصیلی و خانوادگی همراه هستند (انجمن روانپزشکی آمریکا[2]، 2013؛ کائس، فیچر، کلینچ، توبیاس و اکسلستن، 2015). نشانه‌ها و اختلال‌های اضطرابی نسبتا شایع هستند. شیوع طول عمر اضطراب در جمعیت عمومی حدود ۱۰ درصد است (جاکا، میشل و پرز- پرادا، ۲۰۱۶) و با نشانه‌هایی از قبیل سردرد، تعریق، لرزش، احساس سنگینی در سینه، ناراحتی خفیف معده و بی‌قراری مشخص می‌شود (سادوک، سادوک و روئیز، ۲۰۱۵).

نشانه­های اضطراب در جمعیت عمومی و بهنجار نیز شایع است (التوس، وات و استوارت، 2014؛ کسلر، سمپسون، برگلاند، گرابر، الحمزوی و همکاران، 2015). نشانه‌های اضطراب پیش­ بالینی[3] با ابتلا به اختلالات اضطرابی در سال­های بعد مرتبط است (التوس و همکاران، 2014). مطالعات بالینی (ژولنسکی، بخشائی، گارزا، والدیویسو، اورتیز، و همکاران، 2015؛ سادوک و همکاران، 2015؛ کسلر و همکاران، 2009، 2015؛ لم، ونگ، وانگ، چان، چن، و همکاران، 2015) نشان می­دهد که به­طور پیوسته درصدی از جمعیت بهنجار که دارای نشانه­های اضطرابی هستند، به جمعیت بالینی مبتلا به اختلالات اضطرابی اضافه می­شوند. این واقعیت آسیب­شناختی دو ضرورت بالینی را ایجاب می­کند. ضرورت نخست، توجه به پیشگیری از ابتلای این دسته از افراد مستعد به اختلال­های اضطرابی است. ضرورت دوم، توجه همزمان به جمعیت عمومی در معرض خطر ابتلا به اختلال­های اضطرابی در کنار نمونه­های بالینی است. این دو ضرورت از جمله دلایل توجیهی انجام پژوهش حاضر محسوب می­شوند. عوامل مختلف شخصی، خانوادگی، اجتماعی و زیست شناختی در شکل­گیری و تداوم نشانه‌ها و اختلال‌های اضطرابی نقش دارند (آندراسی[4]، 2013؛ انجمن روانپزشکی آمریکا، 2013؛ چو، ژو، جیانگ، ونگ، گاو، و همکاران، 2013؛ روی- بایرن، 2015؛ کائس و همکاران، 2015). یکی از سازه­های روان­شناختی که در مطالعات گوناگون (آنکو، بودنر، جبران، زیون، و رم ، 2015؛ انجمن روانپزشکی امریکا، 2013؛ اوکانر، راسموسن و هاوتون، 2010؛ بشارت و حسینی، 1391؛ سلور و رایس،2010؛ کاضمی، کریمی، دلاور و بشارت، 1391؛ کشدان و ونزل، 2005؛ ویلر، بلنکشتین، آنتونی، مک کیب، و بیلینگ، 2011). به رابطه­ آن با شکل­گیری و تداوم نشانه­های اضطراب پرداخته شده است، کمال­گرایی[5] است.

کمال­گرایی یک سازه­ چندبعدی است که شامل استانداردهای غیرواقع­بینانه برای عملکرد و خودارزیابی­های بیش از حد انتقادی است (فلت و هویت، 2015؛ فراست، مارتن، لهارت و روزنبلیت، 1990؛ هویت و فلت، 1991). مدل هویت و فلت در مورد کمال­گرایی (هویت و فلت، 1991؛ هویت، فلت، شری، هابک، پارکین، و همکاران، 2003)، شامل نقش دو متغیر درخواست بیش از حد از دیگران و هم چنین ارتقای خود با­ اتخاذ رویکردهای " کامل" است. هویت و فلت سه بعد از کمال­گرایی را توصیف کردند که در منبع و اهداف کمال­گرایانه متفاوت هستند (فلت و هویت، 2015). کمال­گرایی خودمحور[6]، متمرکز بر استاندارهای عالی و سخت­گیرانه برای پیشرفت و موفقیت و اجتناب از شکست است. کمال­گرایی دیگرمحور[7]، اتخاذ استانداردهای عالی برای افراد مهم در زندگی فرد است. در نهایت کمال­گرایی جامعه محور[8]، باور فرد مبنی بر وجود درخواست­های بیش از حد و انتظارات ناعادلانه از جانب دیگران را شامل می‌شود (ایرانزو-تاتای، گیمنو-کلمنته، باربرا-فانس، رودریگز-کامپایو، روجو-بافیل، و همکاران، 2015). در واقع فلت و هویت (2015) بیان کرده‌اند که کمال‌گرایی خودمحور به عنوان نوعی از وظیفه‌شناسی بیش از حد و تمایل خود به کامل و دقیق بودن شناخته می‌شود. در حالی که کمال­گرایی جامعه­محور به عنوان انتظارات ناعادلانه دیگران و جامعه برای کامل بودن فرد در نظر گرفته می‌شود که باعث ناپایداری هیجانی در افراد می‌شود.

مطالعات نشان داده­اند که ابعاد کمال­گرایی به‌صورت متفاوت با نشانه­های اضطراب رابطه دارند (اکبری، 1388؛ آلدن و تیلور، 2004؛ آنکو، بودنر، جبران، زیون، و رم ، 2015؛ انجمن روانپزشکی امریکا، 2013؛ اوکانر، راسموسن و هاوتون، 2010؛ بشارت و حسینی، 1391؛ سلور و رایس،2010؛ عبدخدایی، مهرام و ایزانلو، 1390؛ فلت، گرین، و هویت، 2004؛ کاضمی، کریمی، دلاور و بشارت، 1391؛ کشدان و ونزل، 2005؛ ویلر، بلنکشتین، آنتونی، مک کیب، و بیلینگ، 2011). فلت و همکاران (2004)، رابطه بین ابعاد کمال­گرایی و عناصر حساسیت به اضطراب را مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان دادند که کمال‌گرایی خودمحور با نوعی از حساسیت به اضطراب شامل ترس از فقدان کنترل شناختی رابطه دارد، در حالی که کمال­گرایی دیگرمحور و جامعه­محور با اضطراب قابل مشاهده در جمعیت عمومی، رابطه داشت. نتایج پژوهش اوکانر و همکاران (2010) حاکی از آن بود که کمال­گرایی خودمحور در ترکیب با استرس­های روزمره زندگی، پیش­بینی­کننده اضطراب است. در مطالعه­ای دیگر، آنکو و همکاران (2015) به این نتیجه رسیدند که ابعاد منفی کمال­گرایی با نشانه‌های اضطراب اجتماعی رابطه دارد.

با توجه به ماهیت پیچیده و چندبعدی سازه کمال‌گرایی و نشانه­های اضطراب، به نظر می­رسد رابطه بین این دو متغیر، به­صورت خطی و مستقیم نباشد و متغیرهایی در رابطه بین آنها مداخله کنند. مرور یافته‌های پژوهشی نیز موید این فرضیه است. بشارت، حومینیان، قهرمانی و نقی­پور گیوی (1390)، تأثیر واسطه­ای خودکارامدی ورزشی بر رابطه بین ابعاد کمال­گرایی و اضطراب رقابتی را در ورزشکاران ایرانی مورد مطالعه قرار دادند. نتایج پژوهش این محققان نشان داد که تلاش برای کامل بودن (کمال­گرایی مثبت) با اضطراب شناختی و بدنی ورزشکاران همبستگی منفی و با اعتماد به خود آن­ها همبستگی مثبت دارد. واکنش منفی به ناکامل بودن (کمال­گرایی منفی)، برعکس با اضطراب شناختی و بدنی ورزشکاران همبستگی مثبت و با اعتماد به خود آن­ها همبستگی منفی داشت. تحلیل نتایج این پژوهش نشان داد، خودکارامدی ورزشی در رابطه بین ابعاد مثبت و منفی کمال­گرایی با اضطراب رقابتی، نقش واسطه­ای دارد. همچنین چنگ و همکاران (2008) به بررسی نقش تعدیل­کننده تنهایی[9] در رابطه بین کمال­گرایی و نشانه­های اضطراب و افسردگی در دانشجویان پرداختند. نتایج حاکی از آن بود که کمال‌گرایی دیگرمحور پیش­بینی­کننده نشانه­های اضطراب و کمال­گرایی جامعه­محور، پیش­بین نشانه­های اضطراب و افسردگی هستند. همچنین تحلیل­های آماری نشان داد تعامل کمال­گرایی و تنهایی، پیش­بینی معتبرتری در این مورد فراهم می‌آورند.

با در نظر گرفتن متغیرهایی که در رابطه بین ابعاد مثبت و منفی کمال­گرایی با نشانه­های اضطراب، نقش واسطه­ای یا تعدیل­کننده بازی می­کنند، به نظر می­رسد که استحکام من[10] نیز بتواند در رابطه بین ابعاد کمال‌گرایی با نشانه­های اضطراب نقش واسطه­ای ایفا کند. استحکام من، مجموعه‌ای از کنش‌های من به عنوان یکی از ساختارهای اساسی شخصیت، ریشه در نظریه‌های فروید دارد. میزان استحکام من بر حسب مجموعه توانمندی‌های روانشناختی فرد برای حل تعارضات درون روانی و تعامل با محیط (مک کرا و کاستا، 2005) شامل مهار من، تاب‌آوری من، مکانیسم‌های دفاعی و راهبردهای مقابله‌ای تعیین می‌شود (بشارت، زاهدی تجریشی و نوربالا، 1392؛ بلاک، هورویچ و گدیمن، 1973). مهار من به توانایی فرد در بازداری یا عملی سازی تکانه و تاب‌آوری من به توانایی فرد برای سازگاری در مواجهه با تغییر شرایط محیطی اشاره دارد. تاب‌آوری من، ظرفیت پویای فرد برای تعدیل سطح مهار من در پاسخ به تقاضاهای موقعیتی است (بلاک، 2002؛ واگ، فردریکسون و تیلور، 2008؛ ویر و جرد، 2002). تاب‌آوری من به فرایند پویای انطباق مثبت با تجربه‌های تلخ و ناگوار اطلاق می‌شود (لاتار و چیچتی، 2000; مستن، 2001) و در امتداد یک پیوستار با درجات متفاوت از مقاومت در برابر آسیب‌های روانشناختی قرار می‌گیرد (اینگرام و پرایس، 2001). مکانیسم‌های دفاعی فرایندهای روانی ناهشیار هستند که مسولیت محافظت از من را در مواجهه با شکل‌های مختلف اضطراب بر عهده دارند (فروید، 1923). این مکانیسم ها، علاوه بر محافظت فرد در مقابل اضطراب و آگاهی از خطرات و عوامل استرس زای درونی و بیرونی (انجمن روانپزشکی امریکا، 2013)، تجربه‌های ذهنی مربوط به افکار، عواطف و هیجان‌های دردناک را نیز تنظیم می‌کنند (ففر، هارت، پسکین و سیفکر، 1995). فرایند مقابله عمدتاً از فعالیت‌ها و اقدامات شناختی و رفتاری فرد برای مدیریت استرس تشکیل می‌شود. طبق تعریف لازاروس و فولکمن (1984)، مقابله مجموعه‌ای از فعالیت‌ها و فرایندهای رفتاری و شناختی برای ممانعت، مدیریت، یا کاهش استرس است. محققان، مقابله را معادل تلاش هشیار برای مواجهه با مطالبات استرس زا می‌دانند. در این مقابله، پاسخ‌های رفتاری آموخته شده، از طریق محدود‌سازی اهمیت موقعیت خطرناک یا ناخوشایند (مطالبات استرس زا)، استرس را کاهش می‌دهد. گرچه راهبردهای مقابله فعالیت‌های بسیاری را شامل می‌شوند، اکثر آنها مبین تلاش برای بهبود یک موقعیت دشوار مثل طراحی نقشه و اقدام عملی (مقابلة مسأله محور)، یا برای تنظیم درماندگی هیجانی مثل جستجوی دیگران برای حمایت عاطفی یا کاهش شدت دشواری موقعیت از نظر شناختی (مقابلة هیجان محور) هستند. پژوهش‌های اخیر نشان داده‌اند که نوع راهبرد مقابله مورد استفاده بـــه وسیله فرد نه تنهـا سلامت روانی¹² که بهزیستی جسمانی وی را نیــز تحت تأثیر قرار می‌دهــد (بشارت و شالچی، 1386؛ بشارت، براتی و لطفی، 1387؛ پیکو، 2001).

از دیدگاه فروید (1923)، استحکام من به توانایی من در مواجهه با مطالبات و تعارض‌های نهاد، فرامن و مقتیضات محیط و مدیریت این شرایط اطلاق می‌شود. از این نقطه نظر، استحکام من به فرد کمک می‌کند تا در شرایط استرس‌زا و درمانده ساز، ثبات و پایداری هیجانی خود را حفظ کند. بر عکس، اگر من از استحکام کافی برخوردار نباشد، فرد در کشاکش مطالبات و تعارض‌ها گرفتار می‌شود و آشفتگی هیجانی را تجربه می‌کند. ضعف من از شاخص‌های اصلی آسیب‌شناسی روانی در رویکردهای روان پویایی محسوب می‌شود (وینر، تنن و سالس، 2012). بر اساس نظریه‌های تحولی (برای مثال، اریکسون، 1965؛ لوینگر، 1976)، استحکام من محصول فایق آمدن بر بحران‌های تحولی و گذار موفق از یک مرحله به مرحله بعدی تحول روانی است؛ فرایندی که پیامد آن رشد و استحکام من (بائر، شاب و مک آدامز، 2011) و شکل‌گیری هویت (کریمر، 2012) است. یافته­های پژوهشی (اگلینتون و چانگ، 2011؛ بشارت و شهیدی، 2011؛ بلاک، 2002؛ سینگ و آناند، 2015؛ کاروالو، هیفانتیس، تانای، مکیدو، فلوروس، و همکاران، 2013؛ مومنی و علیخانی، 1392؛ نیلکا، اشبی و نوبل، 2012) موید رابطه بین مؤلفه­های استحکام من (کنترل من، سبک­های دفاعی من، سبک­های مقابله با استرس، تاب‌آوری من) با ابعاد کمال­گرایی و نشانه­های اضطراب است. به عنوان نمونه، یافته­های پژوهش نیلکا و همکاران (2012) مؤید نقش واسطه­ای راهبردهای مقابله­ای مثبت در رابطه بین ابعاد ناسازگارانه کمال‌گرایی و نشانه­های اضطراب بودند. با توجه به یافته­های پژوهشی مطرح شده، و در نظرگرفتن این نکته که تاکنون پژوهشی در زمینه نقش واسطه­ای استحکام من در رابطه بین ابعاد کمال­گرایی و نشانه­های اضطراب، صورت نگرفته؛ مسأله اصلی پژوهش حاضر، بررسی نقش واسطه­ای استحکام من در رابطه­ بین ابعاد کمال­گرایی و نشانه­های اضطراب بود. فرضیه­های پژوهش به این شرح مورد آزمون قرار گرفتند: فرضیه اول: بین کمال­گرایی خودمحور و نشانه­های اضطراب رابطه منفی وجود دارد؛ فرضیه دوم: بین کمال­گرایی دیگر­محور و جامعه محور با نشانه­های اضطراب رابطه­ مثبت وجود دارد؛ فرضیه سوم: بین استحکام من و نشانه­های اضطراب رابطه منفی وجود دارد؛ فرضیه چهارم: استحکام من در رابطه­ بین ابعاد کمال­گرایی و نشانه­های اضطراب نقش واسطه­ای ایفا می­کند.

روش

روش پژوهش، جامعه آماری و نمونه: روش پژوهش از نوع همبستگی و جامعه­ آماری این پژوهش همه­ دانشجویان­ ساکن خوابگاه دانشگاه تهران بودند. با توجه به تعداد متغیرهای مورد بررسی و تعداد نمونه در پژوهش‌های مشابه، در پژوهش حاضر، حجم نمونه 280 برآورد شد. در این پژوهش 280 دانشجو شامل 150 دانشجوی دختر و 130 دانشجوی پسر از رشته‌های مختلف تحصیلی که در مقطع تحصیلی کارشناسی ارشد و دکترا مشغول به تحصیل و ساکن خوابگاه دانشگاه تهران بودند، با روش نمونه­گیری در دسترس انتخاب شدند.

ابزار سنجش: مقیاس چند بعدی کمال‌گرایی تهران:مقیاس کمال‌گرایی چند بعدی تهران[11] (TMPS؛ بشارت، 1386) یک آزمون 30 سؤالی است و بر اساس مقیاس‌های قبلی (فروست، مارتن، لهارت، و روزنبلیت، 1990؛ فلت و هویت، 2002; هویت و فلت، 1991) توسط بشارت (1386) به فارسی ساخته شده است. این مقیاس، سه بعد کمال‌گرایی خود محور، کمال‌گرایی دیگر محور و کمال‌گرایی جامعه محور را در اندازه‌های پنج درجه‌ای لیکرت از نمرة 1 تا 5 می‏سنجد. حداقل و حداکثر نمره آزمودنی در زیرمقیاس‏های سه گانة آزمون به ترتیب 10 و 50 است. ضرایب آلفای کرونباخ زیر مقیاس‌های کمال‌گرایی خود محور، کمال‌گرایی دیگر محور و کمال‌گرایی جامعه محور در نمونه‏ای متشکل از پانصد دانشجوی دانشگاه تهران، به ترتیب 90/0، 91/0 و 81/0 محاسبه شد که نشانه همسانی درونی[12] خوب مقیاس است. ضرایب همبستگی بین نمره‌های 78 نفر از آزمودنی‌ها در دو نوبت با فاصله دو تا چهار هفته برای سنجش پایایی بازآزمایی[13] محاسبه شد. این ضرایب برای کمال‌گرایی خود محور، کمال‌گرایی دیگر محور و کمال‌گرایی جامعه محور به ترتیب 85/0 =r، 79/0 =r و 84/0 =r در سطح001/0p < معنادار بودند که نشانه پایایی بازآزمایی رضایت بخش مقیاس است. روایی همزمان مقیاس کمال‌گرایی چند بعدی تهران از طریق اجرای همزمان مقیاس مشکلات بین شخصی[14] (IIP-127؛ هرویتز، روزنبرگ، بایر، اورنو و ویلاسنور، 1988)، مقیاس سلامت روانی[15] (MHI-28؛ بشارت، 1388؛ ویت و ویر، 1983) و زیر مقیاس‌های نوروز‌گرایی و برونگرایی مقیاس شخصیتی NEOPI-R (کاستا و مک کرا، 1992) در مورد آزمودنی‌ها محاسبه شد. نتایج ضرایب همبستگی پیرسون نشان داد که بین نمره آزمودنی‌ها در زیر مقیاس کمال‌گرایی خود محور با مشکلات بین شخصی (44/0)، بهزیستی روانشناختی (62/0-)، درماندگی روانشناختی 059/0) و نوروزگرایی (74/0) در سطح 001/0 p < همبستگی معنادار وجود دارد. نتایج همچنین نشان داد که بین نمره آزمودنی‌ها در زیر مقیاس کمال‌گرایی دیگر محور با مشکلات بین شخصی (19/0)، بهزیستی روانشناختی (35/0-)، درماندگی روانشناختی (26/0)، نوروزگرایی 025/0) و برون‌گرایی (22/0-); و بین نمره آزمودنی‌ها در زیر مقیاس کمال‌گرایی جامعه محور با بهزیستی روانشناختی (29/0-)، نوروزگرایی (27/0) و برون‌گرایی (44/0-) در سطح 001/0 p < همبستگی معنادار وجود دارد. این نتایج روایی همزمان مقیاس کمال‌گرایی چند بعدی تهران را تأیید می‌کنند (بشارت، 1386).

مقیاسافسردگیاضطراباسترس:مقیاس افسردگی اضطراب استرس[16] (DASS؛ لاویباند و لاویباند، 1995) یک آزمون 21 سئوالی است که علایم افسردگی، اضطراب و استرس را در مقیاس چهار درجه‌ای از نمره 0 تا 3 می‌سنجد. این آزمون از سه زیرمقیاس افسردگی، اضطراب و استرس تشکیل شده است. نمره فرد در هر مقیاس بر حسب هفت گویه مختص آن مقیاس سنجیده می‌شود. این مقیاس یکی از ابزارهای معتبر برای سنجش نشانه‌های عواطف منفی محسوب می‌شود و پایایی[17] و روایی[18] آن در پژوهش‌های متعدد تأیید شده است (آنتونی، بیلینگ، کاکس، انس و سوینسون، 1998؛ براون، چورپیتا، کروتیتش و بارلو، 1997; بشارت، 1384; دازا، ناوی، استنلی و آوریل، 2002; لاویباند، 1998; لاویباند و لاویباند، 1995; نورتون، 2007). بشارت (1384) ضرایب آلفای کرونباخ مقیاس افسردگی اضطراب استرس را در مورد نمره نمونه‌هایی از جمعیت عمومی (278 =n ) 87/0 برای افسردگی، 85/0 برای اضطراب، 89/0 برای استرس و 91/0 برای کل مقیاس گزارش کرده است. این ضرایب در خصوص نمره نمونه‌های بالینی‌(194=n ) 89/0 برای افسردگی، 91/0 برای اضطراب، 87/0 برای استرس و 93/0 برای کل مقیاس گزارش شده است. این ضرایب، همسانی درونی مقیاس افسردگی اضطراب استرس را در حد خوب تأیید می‌کنند. روایی همزمان[19]، همگرا[20] و تشخیصی (افتراقی)[21] مقیاس افسردگی اضطراب استرس از طریق اجرای همزمان مقیاس افسردگی بک[22]، مقیاس اضطراب بک[23]، فهرست عواطف مثبت و منفی[24] و مقیاس سلامت روانی در مورد آزمودنی‌ها و مقایسه نمره‌های دو گروه جمعیت عمومی و بالینی محاسبه شد و مورد تأیید قرار گرفت (بشارت، 1384). نتایج ضرایب همبستگی پیرسون نشان داد که بین نمره آزمودنیها در مقیاس‌های افسردگی، اضطراب و استرس با نمره‌های افسردگی بک، اضطراب بک، عواطف منفی و درماندگی روانشناختی همبستگی مثبت معنادار از 44/0 تا 61/0 (001/0 p <) و با عواطف مثبت و بهزیستی روانشناختی همبستگی منفی معنادار از 41/0 تا 58/0 (001/0 p <) وجود دارد. این نتایج روایی همزمان، همگرا و تشخیصی مقیاس افسردگی اضطراب استرس را تأیید می‌کنند.

مقیاس استحکام من:مقیاس استحکام من[25] (ESS؛ بشارت، 1395)، یک ابزار 25 گویه‌ای است که با اقتباس از ابزارهای سنجش مهار من[26]، تاب‌آوری من[27]، مکانیسم‌های دفاعی[28] و راهبردهای مقابله‌ای[29] برای اندازه گیری میزان توانمندی من در مهار و مدیریت موقعیت‌ها و شرایط دشوار زندگی ساخته و هنجاریابی شده است (بشارت، 1395). این مقیاس واکنش‌های فرد به موقعیت‌های دشوار زندگی را در اندازه‌های پنج درجه‌ای از 1 (خیلی کم) تا 5 (خیلی زیاد) بر حسب پبج زیرمقیاس مهار من، تاب‌آوری من، مکانسم‌های دفاعی رشد یافته[30]، راهبردهای مقابله مسأله محور[31] و راهبردهای مقابله هیجان محور مثبت[32] می‏سنجد. حداقل و حداکثر نمره آزمودنی در هر یک از زیر مقیاس‌های استحکام من به ترتیب 5 و 25 است. از مجموع نمره پنج زیر مقیاس آزمون، نمره کل فرد برای استحکام من از 25 تا 125 محاسبه می‌شود. ویژگی‌های روانسنجی مقیاس استحکام من در چندین پژوهش، که در خلال سال‌های 1384 تا 1393 در نمونه‌های بیمار (372n = ) و بهنجار (1257n = ) انجام شده اند، مورد بررسی و تأیید قرار گرفته‌اند (بشارت، 1395). در این پژوهش ها، ضرایب آلفای کرونباخ برای پرسش‌های هر یک از زیر مقیاس‌های استحکام من برای مهار من از 73/0 تا 79/0، برای تاب‌آوری من از 80/0 تا 86/0، برای مکانسم‌های دفاعی رشد یافته از 70/0 تا 83/0، برای راهبردهای مقابله مسأله محور از 81/0 تا 90/0، برای راهبردهای مقابله هیجان محور مثبت از 69/0 تا 85/0 و برای نمره کل مقیاس استحکام من از 89/0 تا 93/0 به دست آمد. این ضرایب همسانی درونی مقیاس استحکام من را تأیید می‌کنند. پایایی بازآزمایی مقیاس استحکام من برای نمونه‌های بیمار (122n = ) و بهنجار (274n = ) در دو نوبت با فاصله‌های 2 تا 6 هفته برای مهار من از 65/0 تا 73/0، برای تاب‌آوری من از 70/0 تا 84/0، برای مکانسم‌های دفاعی رشد یافته از 73/0 تا 85/0، برای راهبردهای مقابله مسأله محور از 71/0 تا 78/0، برای راهبردهای مقابله هیجان محور مثبت از 67/0 تا 81/0 و برای نمره کل مقیاس استحکام من از 83/0 تا 88/0 به دست آمد. این ضرایب که همه در سطح001/0 p < معنادار هستند، پایایی بازآزمایی مقیاس استحکام من را تأیید می‌کنند. روایی همگرا و تشخیصی (افتراقی) مقیاس استحکام من از طریق اجرای همزمان مقیاس سلامت روانی (MHI-28؛ بشارت، 1388؛ ویت و ویر، 1983)، مقیاس دشواری تنظیم هیجان[33] (DERS؛ گرتز و رومر، 2004) و فهرست عواطف مثبت و منفی[34] (PANAS؛ واتسون، کلارک و تلگن، 1988) در مورد نمونه‌های مختلف از دو گروه بیمار و بهنجار محاسبه شد و مورد تأیید قرار گرفت. این ضرایب در سطح001/0 p معنادار بودند. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی[35] و تأییدی[36] نیز با تعیین پنج عامل (مهار من، تاب‌آوری من، مکانیسم‌های دفاعی رشد یافته، راهبردهای مقابله مسأله محور و راهبردهای مقابله هیجان محور مثبت)، روایی سازة مقیاس استحکام من را مورد تأیید قرار داد (بشارت، 1395).

روش اجرا وتحلیل: روش اجرای این پژوهش به صورت تکمیل پرسشنامه بود که با توجه به معیارهای ورود و خروج و پس از کسب رضایت افراد، در اختیار آن­ها قرار گرفت. شرایط شرکت در پژوهش عبارت بودند از: الف) رضایت داوطلب برای شرکت در پژوهش؛ ب) شاغل به تحصیل در یکی از مقاطع تکمیلی؛ ج) ساکن خوابگاه دانشجویی؛ د) مبتلا نبودن به اختلال افسردگی بالینی و مراجعه به روانپزشک حین انجام پژوهش. ضمن اجرای پژوهش در صورت رخداد پیشامدی که ناقض ادامه پژوهش بود، همکاری با داوطلب خاتمه می­یافت. در ضمن یک برگه راهنمای پرکردن پرسشنامه، رضایت­نامه و همچنین نحوه­ استفاده از اطلاعات، همراه پرسشنامه در اختیار شرکت­کنندگان قرار داده شد. شرکت کنندگان مختار بودند که در هر مرحله از پژوهش اگر به هر دلیل مایل به ادامه همکاری نبودند، به همکاری خود خاتمه دهند. پرسشنامه­ها برای هر داوطلب به صورت فردی و در زمان تقریبی 30 دقیقه برای هر آزمودنی، تکمیل شدند و برای داوطلبان توضیح داده شد که نتایج این آزمون­ها کاملا به صورت محرمانه باقی می­ماند و صرفا در جهت اهداف پژوهشی مورد استفاده قرار می­گیرد. در ضمن جهت افزایش دقت و انگیزه داوطلبان برای همکاری و اطمینان از صحت پاسخگویی به آنها گفته شد که در صورت تمایل به آگاهی از نتیجه پژوهش می­توانند آدرس پست الکترونیکی خود را در بالای پرسشنامه قید کنند. برای کنترل اثر ترتیب و خستگی، مقیاس­ها به تناسب با ترتیب­های متفاوت ارائه شدند. تعداد 12 دانشجو به دلیل پاسخ ناقص به مقیاس‌ها از تحلیل­های آماری حذف شدند و بدین ترتیب نمونه نهایی پژوهش به 268 دانشجو (144 دختر، 124 پسر) کاهش یافت. یافته‌ها بر اساس شاخص‌ها و روش‌های آماری شامل میانگین، انحراف استاندارد، ضرایب همبستگی پیرسون و تحلیل مسیر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.برای تحلیل داده­های پژوهش از نرم­افزار‌های18 SPSS و 8.53‌ LISREL استفاده شد.

یافته­ها

میانگین و انحراف استاندارد متغیرهای اضطراب، ابعاد کمال‌گرایی و استحکام من در جدول (1) گزارش شده است.

جدول 1. میانگین و انحراف استاندارد متغیرهای اضطراب، ابعاد کمال‌گرایی و استحکام من در دو گروه دختر و پسر

جدول (2) ضرایب همبستگی پیرسون بین ابعاد مختلف کمال­گرایی، نشانه‌های اضطراب و استحکام من را نشان می‌دهد. بین کمال­گرایی خودمحور با نشانه­های اضطراب رابطه منفی معنادار و بین



کمال‌گرایی دیگرمحور/ جامعه­محور با نشانه­های اضطراب رابطه مثبت معنادار وجود دارد. همچنین یافته­های پژوهش نشان داد که بین استحکام من و نشانه­های اضطراب رابطه منفی معنادار وجود دارد.

جدول 2. ماتریس همبستگی استحکام من و ابعاد کمال‌گرایی با اضطراب

P<01/0* p<05/0** N=268

برای بررسی نقش واسطه­ای استحکام من در رابطه بین ابعاد کمال­گرایی و نشانه­های اضطراب از روش تحلیل مسیر استفاده شد. نتایج به دست آمده از شاخص­های برازش نشان داد که مدل مفهومی پژوهش با داده­ها برازش دارد و در میان شاخص­ها به غیر از شاخص مجذور کای که تحت تأثیر حجم نمونه است و از آن به عنوان شاخص بد یاد می‌شود، دیگر شاخص‌ها مناسب است (جدول 3).

جدول3. شاخص‌های برازش مدل نقش واسطه‌ای استحکام من در رابطه بین ابعاد کمال­گرایی و نشانه­های اضطراب

نتایج به دست آمده از ضرایب استاندارد شده مدل مفهومی تحلیل مسیر نشان داد که کمال­گرایی خود محور، دیگرمحور و جامعه­محور به صورت غیر مستقیم از طریق استحکام من بر نشانه­های اضطراب تأثیر می‌گذارند. استحکام من نیز نشانه­های اضطراب را پیش­بینی می­کند. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که ابعاد کمال‌گرایی و استحکام من در مدل مفهومی 20 درصد از واریانس نشانه­های اضطراب را تبیین می­کند (جدول 4).

جدول 4.ضرایب استاندارد شده، مستقیم، غیر مستقیم و کل در مدل مفهومی پژوهش

برای درک بهتر ضرایب استاندارد شده تحلیل مسیر، مدل مفهومی و ضرایب استاندارد شده معنادار در شکل 1 گزارش شده است.

شکل 1. مدل مفهومی نقش واسطه‌ای استحکام من در رابطه بین ابعاد کمال‌گرایی و نشانه‌های اضطراب