پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 43 |
| تعداد شماره‌ها | 1,713 |
| تعداد مقالات | 14,040 |
| تعداد مشاهده مقاله | 33,956,164 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 13,594,974 |
رستنی آلپی بخشی از کوه الوند در استان همدان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| علوم زیستی گیاهی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مقاله 8، دوره 8، شماره 30، دی 1395، صفحه 89-104 اصل مقاله (1.1 M) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/ijpb.2016.21122 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| محمد مهدی دهشیری* 1؛ کیوان صفی‌خانی2؛ حسین مصطفوی1 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1گروه زیست‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد، بروجرد، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، همدان، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| پژوهش حاضر با هدف شناسایی گونه‌های گیاهی، معرفی رستنی، تعیین شکل‌های زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان آلپی بخشی از کوه الوند در استان همدان انجام شد. منطقة یاد‌شده، با مساحت 3750 هکتار در شمال شرق شهرستان تویسرکان واقع شده که مقدار بارندگی سالانه 420 میلی‌متر و متوسط دمای سالانه 4/13 درجة سانتیگراد است. ارتفاع این کوه از سطح دریا 3450 متر است. روش جمع‌آوری گیاهان منطقة یاد‌شده، روش مرسوم مطالعات تاکسونومیک منطقه‌ای بود. 400 نمونة گیاهی از نقاط مختلف منطقه بین ارتفاع 3000 تا 3450 متر در مدت دو فصل رویشی بین سال‌های 1389 - 1388 جمع‌آوری و در هرباریوم دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد و هرباریوم مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان نگهداری شدند. شکل زیستی گونه‌های گیاهی با روش رانکیه مشخص شد. جایگاه این منطقه، از نظر طبقه‌بندی جغرافیای گیاهی ایران، براساس پراکنش جغرافیایی و منابع بررسی شد. از 108 گونة شناسایی‌شده در ارتفاعات کوه الوند، 1 گونة نهانزاد آوندی، 80 گونة دولپه‌ای و 27 گونة تکلپهای حضور دارند. این گونه‌ها به 33 تیره و 85 جنس تعلق دارند. تیره‌های مهم به‌ترتیب عبارتند از: Asteraceae (96/12%)، Poaceae (03/12%) و Lamiaceae (18/10%) همیکریپتوفیتها با 45 گونه (67/41%) فراوان‌ترین شکل زیستی هستند. 65 گونه (18/60%) متعلق به ناحیة ایرانی - تورانی هستند؛ از این تعداد، 13 گونه، بومزاد ایران هستند که میان آنها پراکنش 2 گونة Allium breviscapum Stapf و Astragalus leucargyreus Bornmبه استان همدان محدود می‌شود. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کوه الوند؛ گونه‌های بومزاد؛ شکل زیستی؛ تویسرکان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
رستنی آلپی بخشی از کوه الوند در استان همدان
محمد مهدی دهشیری 1*، کیوان صفی خانی 2 و حسین مصطفوی 1 1 گروه زیست‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد، بروجرد، ایران 2 مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، همدان، ایران
چکیده پژوهش حاضر با هدف شناسایی گونه‌های گیاهی، معرفی رستنی، تعیین شکل‌های زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان آلپی بخشی از کوه الوند در استان همدان انجام شد. منطقة یاد‌شده، با مساحت 3750 هکتار در شمال شرق شهرستان تویسرکان واقع شده که مقدار بارندگی سالانه 420 میلی‌متر و متوسط دمای سالانه 4/13 درجة سانتیگراد است. ارتفاع این کوه از سطح دریا 3450 متر است. روش جمع‌آوری گیاهان منطقة یاد‌شده، روش مرسوم مطالعات تاکسونومیک منطقه‌ای بود. 400 نمونة گیاهی از نقاط مختلف منطقه بین ارتفاع 3000 تا 3450 متر در مدت دو فصل رویشی بین سال‌های 1389 - 1388 جمع‌آوری و در هرباریوم دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد و هرباریوم مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان نگهداری شدند. شکل زیستی گونه‌های گیاهی با روش رانکیه مشخص شد. جایگاه این منطقه، از نظر طبقه‌بندی جغرافیای گیاهی ایران، براساس پراکنش جغرافیایی و منابع بررسی شد. از 108 گونة شناسایی‌شده در ارتفاعات کوه الوند، 1 گونة نهانزاد آوندی، 80 گونة دولپه‌ای و 27 گونة تکلپهای حضور دارند. این گونه‌ها به 33 تیره و 85 جنس تعلق دارند. تیره‌های مهم به‌ترتیب عبارتند از: Asteraceae (96/12%)، Poaceae (03/12%) و Lamiaceae (18/10%) همیکریپتوفیتها با 45 گونه (67/41%) فراوان‌ترین شکل زیستی هستند. 65 گونه (18/60%) متعلق به ناحیة ایرانی - تورانی هستند؛ از این تعداد، 13 گونه، بومزاد ایران هستند که میان آنها پراکنش 2 گونة Allium breviscapum Stapf و Astragalus leucargyreus Bornmبه استان همدان محدود می‌شود. واژه‌های کلیدی: کوه الوند، گونه‌های بومزاد، شکل زیستی، تویسرکان
مقدمه. کشور ایران با مساحت 1648000 کیلومتر مربع، محدودة ارتفاعی از 28 متر کمتر از سطح دریای خزر تا ارتفاع 5770 متر بالاتر از سطح دریا در کوه دماوند دارد. وضعیت اقلیمی متنوع از جمله آب و هوای مرطوب در حاشیة جنگل‌های دریای خزر، آب و هوای خشک در بیابان‌های دشت لوت و تنوع درجه حرارت از کمتر از 35 درجة سانتیگراد در شمال غربی تا بیش از 50 درجة سانتیگراد در تابستان‌های خلیج فارس از دیگر ویژگی‌های این پهنه از جهان است. در نتیجة این تنوع عظیم در وضعیت توپوگرافی، زمین‌شناختی و اقلیمی، کشور ایران یکی از مناطق مهم تنوع گونه‌ای و همچنین گونه‌زایی گیاهی است (Safikhani et al., 2006). تنوع گونه‌های گیاهی کشور، بستری لازم برای مطالعات بوم‌شناختی، زیست‌محیطی، مرتع‌داری، جنگل‌داری، آبخیزداری، کشاورزی و ... بوده و بررسی این تنوع، اهمیت دارد. از‌سویی با‌توجه‌به تاثیر عوامل متعدد در بقا و انتشار گونه‌های گیاهی و امکان انقراض برخی از گونه‌های حائز اهمیت، شناسایی سریع‌تر رستنی‌های مناطق مختلف (به‌ویژه مناطق حفاظت‌شده که جایگاه ویژه‌ای دارند) در برنامه‌ریزی برای حفظ، احیاء و مدیریت این مناطق اهمیت دارد (Safikhani et al., 2006). پژوهشگران بسیاری، پوشش گیاهی مناطق کوهستانی ایران را بررسی کردهاند. Olivier (1795) نخستین جمع‌آوری گیاهان از مناطق کوهستانی زاگرس را انجام داد. پس از وی سایر گیاه‌شناسان از جمله Aucher-Eloy (1835)، Haussknecht (1865- 1867)، Stapf (1882)، Polak (1886-1885)، Bornmuller (1939-1889)، Nabelek (1910)، Cowan and Darlington (1929)، Trott (1939 -1934)، Maleki (1970-1939)، Rechinger (1949- 1939)، Koie (1945) و Gentry (1955) نمونه‌های گیاهی را از این مناطق جمع‌آوری کردهاند (Parsa, 1978). به‌طور‌کلی، مناطق آلپی به مناطقی با ارتفاع بیش از 3000 متر گفته می‌شود که معمولاً بیشتر سال را پوشیده از برف هستند. مناطق آلپی ایران در رشته کوه‌های البرز، زاگرس و کپه‌داغ دیده می‌شوند. در دهه‌های گذشته، پژوهش‌هایی در زمینة فلورستیکی یا جامعه‌شناسی در این مناطق انجام شده است که به Rechinger (2015-1963)، Bor (1970)، Berberian و King (1981)، Mozaffarian (1988 و 1991)، Alavi (1996)، Noroozi (2005)، Khassanov و همکاران (2006) و Noroozi و همکاران (2008، 2010، 2011، 2014 و 2016) اشاره می‌شود (Noroozi et al., 2016). Safikhani و همکاران (2003، 2006 و 2007)، Kalvandi و همکاران (2007)، Safikhani و Maassoumi (2010) و Forutani Zaker و Zali (2013) بررسی‌هایی را در مناطق حفاظت‌شده و کوهستانی دیگر استان همدان انجام دادند. همچنین در سال‌های گذشته، Kolahi (2003)، Fereidounfar و همکاران (2011) و Kalvandi و همکاران (2014)، پوشش گیاهی کوه الوند همدان را از نظر بوم‌شناختی، جامعه‌شناسی گیاهی، فلورستیک و گیاهان دارویی بررسی کردهاند. در پژوهش حاضر، فلور آلپی بخشی از منطقة حفاظت‌شدة کوه الوند تویسرکان در استان همدان بررسی و تجزیه و تحلیل شد و مجموعه‌ای از گیاهان منتشر در این منطقه، جمع‌آوری، شناسایی و نام‌گذاری شد. سپس تجزیه و تحلیل نهایی دربارة وضعیت فلورستیک منطقه انجام شد تا امکان برنامه‌ریزی‌های آینده در این منطقه بر‌پایة مطالعات انجامشده فراهم شود. به‌علاوه نتایج حاصل از بررسی حاضر به تعیین دقیق‌تر تنوع گونه‌ای در استان و نهایتاً کشور کمک خواهد کرد و امکان مقایسه را میان مناطق تخریب‌شده و حفاظت‌شده از جنبة تنوع گونه‌ای فراهم خواهد کرد. به‌کارگیری برنامه‌های اجرایی، الگویی برای احیای مناطق تخریب‌شدة دارای وضعیت مشابه با ناحیة مد نظر فراهم می‌کند. از‌سوی‌دیگر، مطالعة حاضر، در شناخت گونه‌های با ارزش گیاهی استان نظیر گونه‌های نادر و در حال انقراض، دارویی، مرتعی، صنعتی و ... کمک می‌کند.
روش بررسی. موقعیت منطقه: منطقة بررسی‌شده، جزء ارتفاعات شیب جنوبی کوه الوند بوده و در بخش شمال شرقی شهرستان تویسرکان واقع شده است (شکل 1). این منطقه بین 29 º48 تا 35 º48 طول شرقی وʹ35 º34 تا 40 º34 عرض شمالی در وسعتی نزدیک به 3750 هکتار، در گسترة ارتفاعی 3450-3000 متر از سطح دریا قرار‌دارد و ارتفاعات بلند متعددی به نام‌های داروغه‌نشین، شاه‌نشین و کلاهقاضی دارد که بلندترین قلة آن، کلاهقاضی با ارتفاع 3450 متر است. این ناحیة کاملاً کوهستانی و مرتفع با جهت جنوب شرقی - شمال غربی که روند کلی ارتفاعات زاگرس است، شیب‌های تند با بیرون‌زدگی‌های سنگی دارد و در بسیاری از عرصه‌ها فاقد پوشش خاکی یا دارای پوشش خاکی کم‌عمق است. بیشتر قسمت‌های کوه الوند از سنگ‌های گرانیتی است. دربارة روش تشکیل سنگ‌های گرانیتی به نظر می‌رسد دگرگونی ناحیه‌ای، که بر اثر رخدادهای زمین‌ساختی پس از ژوراسیک انجام شده، به تشکیل توده‌های وسیع از سنگ‌های گرانیتی منطقه منجر شده است. بخش‌های محدودی از منطقه، پوشیده از سنگ‌های رسوبی است که بیشتر آنها را ماسه‌‌سنگ حاوی دانه‌های کوارتز تشکیل داده و درصد اندکی از آنها آهکی بوده و ناهمواری‌های ویژه‌ای را در سطح زمین ایجاد کردهاند (Motalebi, 2004).
شکل 1- موقعیت کوه الوند (مقیاس 1:500000) (National Geographic Organization, 2010)
براساس آمار ایستگاه هواشناسی تویسرکان، که نزدیک‌ترین ایستگاه هواشناسی به کوه الوند است، میانگین بارش سالیانه 420میلی‌متر در سال‌های 1379 تا 1388 بوده است. بیشترین میزان بارش 5/81 میلی‌متر (فروردین ماه) است و پس از آن ماه‌های بهمن و آبان به‌ترتیب بیشترین بارش را دارند. بیشترین میزان بارندگی در فصل زمستان و سپس پاییز است. بنابراین بیشتر بارندگی‌های منطقه در شش ماهة دوم سال رخ می‌دهد. متوسط بیشینه دمای گرم‌ترین ماه، متوسط کمینه دمای سردترین ماه و متوسط دمای سالیانة تویسرکان به‌ترتیب 5/34 ، 6/4- و 4/13 درجة سانتیگراد و میانگین رطوبت نسبی، سالانه 1/46% است. اقلیم منطقة تویسرکان با روش دومارتن، نیمه‌خشک و با روش آمبرژه، نیمه‌خشک سرد تعیین می‌شود. براساس منحنی آمبروترمیک در ماه‌های آبان تا اردیبهشت، بارندگی بر دما فزونی می‌یابد. لذا این دوره را دوران مرطوب سال به شمار می‌آورند. از خرداد ماه تا مهر ماه، دمای هوا بیش از بارندگی است. بنابراین این دوره جزء دوران خشک سال به شمار می‌رود (شکل 2). این منطقه، به‌علت قرارگرفتن در ناحیة کوهستانی، بیش از سه ماه از سال یخبندان داشته که در این مدت، اختلاف بین کمینه و بیشینة مطلق روزانه و ماهانة دما بسیار زیاد است.
شکل 2- منحنی آمبروترمیک منطقة تویسرکان
روش تحقیق. برای معرفی رستنی منطقه، از روش پیمایشی، یکی از روش‌های مرسوم مطالعات تاکسونومیک منطقه‌ای، استفاده شد (Mesdagi, 2001). در این روش، جمع‌آوری 400 نمونة گیاهی با رفتن به نواحی مختلف منطقة بررسی‌شده در دو فصل رویشی بین سال‌های 1389-1388 انجام شد. گونه‌های گیاهی موجود در منطقه، پس از جمع‌آوری، خشک و پرس شدند. نمونه‌ها با فلورا ایرانیکا (Rechinger, 1963-2015)، رستنی عراق (Townsend and Guest, 1960-1985)، رستنی فلسطین (Zohary and Feinbrun-Dothman, 1966-1986)، رستنی ترکیه (Davis, 1965-1988)، گونه‌های ایران (Maassoumi, 1986-2011)، رستنی ایران (Assadi, 1988-2016) و رده‌بندی گیاهی (Mozaffarian, 2005) شناسایی و مطابق سایت IPNI (2014) صحت نام‌های علمی و مولف آنها کنترل شدند. برای تعیین پراکنش جغرافیایی و کوروتیپ گونه‌های گیاهی شناسایی‌شده از منطقه، از رستنی‌های یاد‌شده و منابع موجود در زمینة جغرافیای گیاهی ایران از جمله Zohary (1973)، Takhtajan (1986) و Léonard (1992-1991) استفاده شد. از مرجع تنوع زیستی گونه‌های ایران (Ghahreman and Attar, 1998) و Red data book (Jalili and Jamzad, 1999) برای شناسایی گونه‌های بومزاد و در معرض خطر استفاده شد. گونه‌های گیاهی شناسایی‌شده، در هرباریوم دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد و هرباریوم مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان نگهداری می‌شوند.
نتایج. در ارتفاعات کوه الوند در مجموع، 108 گونه از 85 جنس و 33 تیرة گیاهی شناسایی شد؛ از این تعداد، 1 گونه نهانزاد آوندی، 27 گونه تکلپهای و 80 گونه دولپه‌ای هستند که فهرست تیره‌ها و گونه‌های شناسایی‌شده در ارتفاعات کوه الوند و همچنین ناحیة رویشی، شکل زیستی، وضعیت حفاظتی و پراکنش آنها در پیوست 1 آمده است. میان تیره‌های گوناگون، Asteraceae، Poaceae و Lamiaceae با 14، 13 و 11 گونة گیاهی به‌ترتیب، بیشترین سهم را از نظر غنای گونه‌ای و 15 تیره هر یک با 1 گونة گیاهی، کمترین سهم را در غنای گونه‌ای منطقه داشتند. بزرگ‌ترین جنس‌های گیاهی این منطقه عبارتند از: Astragalus با 5 گونه، Polygonum با 4 گونه، CarexوJuncus هر یک با 3 گونه. گیاهان علفی چندسالة دولپه با 45 گونه (66/41 درصد) بیشترین شکل رویشی گونه‌های شناسایی‌شده را تشکیل می‌دهند؛ در‌حالی‌که تنها 1 گونة درختچه‌ای و سرخس (هر کدام با 93/0 درصد) در ارتفاعات کوه الوند دیده شد. نتایج مربوط به طیف زیستی گونه‌های گیاهی منطقه نشان داد که همیکریپتوفیتها با 45 گونه (67/41 درصد)، فراوان‌ترین و فانروفیت‌ها با 1 گونه (93/0 درصد) کمترین شکل زیستی منطقه را دارند (شکل 3).
شکل 3- هیستوگرام درصد فراوانی شکل‌های زیستی گیاهان منطقه نتایج مربوط به پراکنش جغرافیای گیاهی گونه‌های منطقه، نشاندهندة غلبة گونه‌ای ناحیة رویشی ایرانی -تورانی است. این گونه‌ها 18/60 درصد رستنی منطقه را تشکیل می‌دهند (شکل 4).
شکل 4- هیستوگرام درصد فراوانی نواحی رویشی گیاهان منطقه (IT= ایرانی-تورانی، M= مدیترانه ای، ES= اروپا - سیبری، PL= چند ناحیه‌ای (بیش از سه ناحیه)، Cosm= جهان وطنی). از 108 گونة شناسایی‌شده، 13 گونه، بومزاد ایران و 2 گونة Allium breviscapum وAstragalus leucargyreusبومزاد استان همدان هستند (Ghahreman and Attar, 1998) که به‌ترتیب با * و ** در پیوست 1 نشان داده شده‌اند. براساس وضعیت حفاظتی، 9 گونه جزء گیاهان با تهدید کمتر (LR)، 1 گونه آسیب‌پذیر (VU) و 3 گونه اطلاعات اندکی دربارة آنها وجود دارد (DD) (Jalili and Jamzad, 1999).
بحث و نتیجه‌گیری. در منطقة یاد‌شده، 108 گونة گیاهی متعلق به 85 جنس و 33 تیره شناسایی شد که در مقایسه با پژوهش انجامشده در رستنی آلپی کوه هزار در جنوب شرق ایران (Rajaei et al., 2011) با 208 گونة گیاهی شناسایی‌شده، تنوع گونه‌ای کمتری دارند. علت این تفاوت ممکن است وسعت اندک ارتفاعات کوه الوند و تخریب پوشش گیاهی در گذشته و حال باشد. نتایج پژوهش‌های انجامشده در رستنی آلپی بخشی از اشترانکوه در استان لرستان (Dehshiri and Mahdavar, 2016) و رستنی کوه شهباز در استان مرکزی (Dehshiri et al., 2016) از نظر تعداد تاکسون با نتایج حاضر تشابه زیادی دارد که بیانگر غنای گونه‌ای ارتفاعات کوه الوند با‌توجه‌به وسعت اندک آن است. Asteraceae دارای بیشترین سهم از نظر غنای گونه‌ای در ارتفاعات کوه الوند، رستنی آلپی کوه‌های هزار (Rajaei et al., 2011) و اشترانکوه (Dehshiri and Mahdavar, 2016) است. در ارتفاعات کوه الوند، چرای شدید، تخریب مراتع و در‌نتیجه فراوانی بیش از حد گیاهان تیرة Asteraceae (96/12%) که خاردار هستند (مانند گیاهان جنس‌های Cousinia و Cirsium) و گسترش تیرة Lamiaceae دارای متابولیت‌های ثانویة معطر (مانند اسانس) را موجب شده است. هر چند فراوانی تیره‌های گیاهی Poaceae و Fabaceae با گونه‌های ارزشمند از جنبةعلوفه‌ای و حفاظت خاکی، در ارتفاعات کوه الوند امیدوارکننده است، حضور نسبی تیرة Asteraceae نگران‌کننده است و نشان از تخریب منطقه دارد (Pairanj et al., 2011؛ Teimoorzadeh et al., 2015). همانند مطالعات Safikhani و همکاران (2007) و Sharifi و همکاران (2012)، در ارتفاعات کوه الوند نیز مانداب‌هایی (wetlands) وجود دارد که یکی از علت‌های فراوانی گونه‌های کریپتوفیت تیرة Poaceae است. در ارتفاعات کوه الوند، سهم گیاهان علفی چندسالة دولپه با 66/41%، بیش از سایر گیاهان بوده است. 7/78% گونه‌های موجود در منطقه را گونه‌های دائمی تشکیل می‌دهند که نشاندهندة سازگاری گونه‌های چندساله با شرایط آب و هوایی و خاکی منطقه است (Khajeddin and Yeganeh, 2010). بین جنس‌ها، Astragalus (گون) از تیرة Fabaceae بیشترین تعداد گونه را در ارتفاعات کوه الوند، رستنی آلپی کوه‌های هزار (Rajaei et al., 2011)، اشترانکوه (Dehshiri and Mahdavar, 2016) و شهباز (Dehshiri et al., 2016) دارند. در ارتفاعات کوه الوند، گونه‌های گون بیش از نیمی از گیاهان تیرة Fabaceae را تشکیل می‌دهند (5 گونه از مجموع 8 گونة این تیره). گون بزرگ‌ترین جنس گیاهی مراتع ایران است. از 5 گونه گون موجود در ارتفاعات کوه الوند، 3 گونه، بومزاد ایران هستند، که نشان‌دهنده وضعیت مناسب کوه الوند برای غنای گونه‌ای این جنس است. Dehshiri و همکاران (2012) گونة Astragalus leucargyreus Bornm.، بومزاد استان همدان (ارتفاعات کوه الوند) را نخستین بار پس از گذشت 110 سال از محل تیپ جمع‌آوری کردند. جنس‌های Polygonum با 4 گونه، CarexوJuncus هر‌یک با 3 گونه در رتبه‌های بعدی قرار دارند. یکی از مهم‌ترین دلایل فراوانی این جنس‌ها، وجود مانداب‌هایی در ارتفاعات کوه الوند است. Sharifi و همکاران (2012) در بررسی فلورستیک زمین‌های ماندابی دامنه‌های شمالی و شرقی کوه سبلان نیز نتایج نسبتاً مشابهی به دست آورده‌اند. جنس‌های Astragalus subg. Tragacantha و Acantholimon با شکل رویشی بالشتکی، ویژة ارتفاعات بیش از 2500 متر مناطق کوهستانی ایران است (Rajaei et al., 2011؛Dehshiri and Mahdavar, 2016؛ Dehshiri et al., 2016) این شکل رویشی با مناطق بادگیر و خشک دارای تشعشعات زیاد خورشیدی، سازگار بوده و مقاومت زیادی به چرا دارد ( Rauh, 1939؛Hager, 1984؛ Klein, 1987). تبدیل کاربری زمین‌ها، برداشت درازمدت از گونه‌های چوبی و چرای شدید در البرز مرکزی و زاگرس، چیره‌شدن گونه‌های خاردار بالشتکی را باعث شده است (Akhani, 2005؛ Noroozi et al., 2008). در ارتفاعات کوه الوند، گونه‌های آلپی بالشتکی از قبیل Acantholimon bromifolium،A. olivieri،Astragalus compactus ،A. horridus،A. leucargyreusوA. verusدیده شد؛ در‌حالی‌که گونه‌های بالشتکی در مناطق کوهپایه‌ای آن به‌ندرت مشاهده می‌شوند. Cerasus microcarpa subsp. Microcarpa، تنها درختچة موجود در ارتفاعات کوه الوند است که با‌توجه‌به کم‌عمق‌بودن خاک و وضعیت اقلیمی سرد، با تراکم اندکی در لابه‌لای صخره‌ها رویش دارد. این در حالی است که در مناطق کوهپایه‌ای الوند (Kalvandi et al., 2014) گونه‌های درختی و درختچه‌ای دیگری از جنس‌های Amygdalus، Celtis، Cotoneaster، Crataegus، Rosa و Salix به این گونه اضافه می‌شود. براساس مطالعات انجامشده می‌توان اذعان داشت که با افزایش ارتفاع، از تراکم و تنوع گونه‌های درختی کاسته شده و درعوض گیاهان علفی و بوته‌ای جایگزین آنها می‌شوند. بدیهی است چنین گیاهانی قدرت بردباری و سازگاری بیشتری با وضعیت نامساعد اقلیم کوهستانی داشته، از‌این‌رو جایگزین درختان شده‌اند. شکل زیستی گیاهان، صر‌ف نظر از اینکه ویژگی تاکسونومیک آنها را نشان می‌دهد، بیانگر سازش گیاهان با وضعیت زیست‌محیطی نیز است. طیف زیستی گیاهان منطقه، بیانگر رستنی مناطق آلپی است که در آن همیکریپتوفیتها (67/41) و پس از آنها کریپتوفیت‌ها (07/24) بیشترین و فانروفیت‌ها با 1 گونه (93/0) کمترین سهم را دارند.Rajaei و همکاران (2011) در رستنی آلپی کوه هزار، Dehshiri و Mahdavar (2016) در رستنی آلپی بخشی از اشترانکوه و Dehshiri و همکاران (2016) در رستنی کوه شهباز نیز نتایج نسبتاً مشابهی به دست آورده‌اند؛ در‌حالی‌که در مناطق کوهپایه‌ای نسبت به رستنی آلپی، درصد فانروفیت‌ها افزایش و درصد همیکریپتوفیتها کاهش می‌یابد. همیکریپتوفیتها و کریپتوفیت‌ها بیش از نیمی از طیف زیستی عناصر گیاهی رستنی آلپی کوه الوند را تشکیل می‌دهند. طبق نظر Archibold (1995) فراوانی همیکریپتوفیتها و کریپتوفیت‌ها در منطقه، نشاندهندة اقلیم سرد و کوهستانی است. همیکریپتوفیتها با ساز‌و‌کارهایی (مانند ذخیره‌سازی آب، کاهش تبخیر آب به‌وسیلة کرک‌ها و کاهش مرحلة رویشی) می‌توانند وضعیت‌های سخت محیط را مانند کمبود آب تحمل کنند (Mehrnia and Ramak, 2014). فراوانی کریپتوفیت‌ها ممکن است ناشی از سازگاری این گیاهان در برابر نبود چرای دام (به‌علت قرارگیری جوانه‌های انتهایی‌شان زیر خاک) باشد (Roques et al., 2001). همچنین طبق نظر Sharifi و همکاران (2012) حضور درصد نسبتاً زیاد همیکریپتوفیتها و کریپتوفیت‌ها در منطقه، نشاندهندة حفظ رطوبت خاک ناشی از ذوب برف در مدت فصل رویش گیاهان است. گونة انگلی Cuscuta approximata از تیرة Convolvulaceae با فراوانی بسیار اندک مشاهده شد. برای جلوگیری از گسترش این گیاه انگلی، تعیین میزان خسارت و تراکم آن ضرورت دارد. پراکنش جغرافیایی مجموعه گونه‌های گیاهی یک منطقه، بازتاب تأثیرپذیری از ناحیه یا نواحی رویشی مختلف است (Asri,1998). ارتفاعات کوه الوند جزء پهنة رویشی Holarctic است که براساس طبقه‌بندی Zohary (1973) جزء ناحیة رویشی ایرانی - تورانی منطقة آلپی است. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که بیشترین درصد عناصر شناسایی‌شده در ارتفاعات کوه الوند (18/60) متعلق به ناحیة ایرانی - تورانی است. علت اصلی چیرگی عناصر ایرانی - تورانی ممکن است به‌علت دوری این ناحیة رویشی از مناطق دیگر و وضعیت محیطی خاص (اقلیم نیمه‌خشک) حاکم بر منطقه باشد. همچنین حضور جنس‌هایی نظیر Acantholimon،Allium، Anthemis، Astragalus،Helichrysum، Scrophularia، Silene،Stachys وTulipaکه عناصر آنها عمدتاً در ناحیة رویشی ایرانی - تورانی تجمع یافته‌اند، نشاندهندة چیرگی رویش‌های ایرانی-تورانی در ارتفاعات کوه الوند است. این ویژگی باعث شده فراونی عناصر مشترک نیز کاهش یابد؛ به‌طوری‌که بیشترین عناصر مشترک، مربوط به ایرانی - تورانی و اروپا - سیبری است که تنها 04/12 گونه‌ها به آنها تعلق دارد. با بررسی‌های Dehshiri و Mahdavar (2016) بر رستنی آلپی بخشی از اشترانکوه و Dehshiri و همکاران (2016) بر رستنی کوه شهباز نیز حضور عناصر ایرانی - تورانی با چیرگی بسیار زیاد و پس از آن عناصر مشترک مربوط به ایرانی - تورانی و اروپا - سیبری با درصد حضور کمتر تأیید شده است. کمبود عناصر رویشی اروپا - سیبری در ارتفاعات کوه الوند، در‌واقع بیان‌کنندة این است که وضعیت اقلیمی برای حضور عناصر مربوط به این ناحیة رویشی نامساعد است؛ بدیهی است حضور عناصر گیاهی مربوط به این منطقة رویشی، نشاندهندة قدرت بردباری و سازگاری آنها با وضعیت نامناسب اقلیم کوهستانی است؛ در‌حالی‌که در مناطق کوهپایه‌ای، درصد عناصر مشترک، افزایش و درصد عناصر ایرانی - تورانی، کاهش می‌یابد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که رستنی آلپی کوه الوند از جنبة ذخایر ژنتیکی حائز اهمیت است زیرا از بین 108 تاکسون، 13 گونه (04/12)، بومزاد ایران و 6 گونة Astragalus leucargyreus، Chenopodium foliosum، Cystopteris fragilis، Euphorbia cheiradenia، Nepeta crispaو Thymus pubescens منحصراً آلپی هستند (Noroozi et al., 2011؛ Dehshiri et al., 2012). براساس فهرست IUCN (2001) و بررسی Jalili and Jamzad (1999)، به‌ترتیب 23/69 و 69/7% این گونه‌ها در طبقه‌بندی LR (با نگرانی کمتر) و VU (آسیب‌پذیر) قرار می‌گیرند. در میان گونه‌های بومزاد، پراکنش گونه‌هایAllium breviscapum و Astragalus leucargyreusبه استان همدان محدود می‌شود. طبق تعریف، مناطقی از کرة زمین که گونه‌های بومزاد فراوان دارند، نقاط داغ تنوع زیستی (biodiversity hotspots) نامیده می‌شوند. از پژوهش حاضر نتیجه‌گیری می‌شود که کوه الوند یکی از نقاط داغ گونه‌زایی و پناهگاه گیاهان بومزاد در کشور است. از سویی، هرچه گیاهان یک منطقه اشتراکات بیشتری با سایر نواحی عمدة رویشی جهان داشته باشند، نگرانی دربارة انقراض گونه‌های گیاهی آن منطقه کاهش خواهد یافت؛ زیرا امید رویش مجدد و بازگشت آنها افزایش می‌یابد؛ بر‌عکس، اگر گیاهانی که به ناحیة رویشی ویژه‌ای تعلق دارند با خطر انقراض رو‌به‌رو شوند، احتمال رویش مجددشان کاهش خواهد یافت.
منابع Akhani, H. (2005) The Illustrated Flora of Golestan National Park, Iran. Tehran University Press, Tehran (in Persian). Archibold, O. W. (1995) Ecology of word vegetation. Chapman and Hall, Inc., London. Asri,Y.(1998)VegetationofOrumiehlake salt marshes.Research Institute of Forestsand Rangelands,Tehran (in Persian). Assadi, M. (Ed.) (1988-2016) Flora of Iran. vols. 1-85. Research Institute of Forests and Rangelands, Tehran (in Persian). Davis, P. H. (1965-1988) Flora of Turkey. vols. 1-10. Edinburgh University Press, Edinburgh. Dehshiri, M. M., Maassoumi, A. A. and Mostafavi, H. (2012) What is Astragalus leucargyreus Bornm. and where is its systematic position. The Iranian Journal of Botany. 18(1): 67-75. Dehshiri, M. M. and Mahdavar, H. (2016) Alpine flora of some part of Oshtorankuh, Lorestan province. Taxonomy and Biosystematics 8(26): 29-40 (in Persian). Dehshiri, M. M., Mirdavoodi, H. R. and Rahmati, P. (2016) Floristic study of Shahbaz Mountain, Markazi province. Iranian Journal of Plant Biology 8(27): 49-62 (in Persian). Fereidounfar, S., Shirzadian, S., Ranjbar, M. and Ghahremaninejad, F. (2011) A survey to the moss flora of Alvand mountains in Hamedan province, W Iran. The Iranian Journal of Botany. 17(1): 125-132. Forutani Zaker, B. and Zali, S. H. (2013) The survey floristic and life forms of medicinal plants of Shurin region, Hamadan city. In: Proceedings ofthe 1th Regional Congress on Medicinal Plants of North of Iran, Gorgan, Iran (in Persian). Ghahreman, A. and Attar, F. (1998) Biodiversity of Plant Species in Iran. Tehran University Press, Tehran (in Persian). Hager, J. (1984) Plant ecological studies in the subalpine meadows pin cushion of Crete. Dissertation University, Bielefeld. IPNI, The International Plant Name Index. Retrieved from http://www.ipni.org. On: 31 March 2014. IUCN (2001) IUCN red list categories and criteria: version 3.1. IUCN species survival commission. IUCN, Gland, Switzerland and Cambridge, UK. Jalili, A. and Jamzad, Z. (1999) Red data book of Iran, a preliminary survey of endemic, rare and endangered plant species in Iran. Research Institute of Forests and Rangelands, Tehran. (in Persian). Kalvandi, R., Safikhani, K. and Ahmadian, M. (2014) The Alvand mountain is medicinal plants resources. 1th National Conference of Medicinal Herbs, Conventional Medicine and Organic Agriculture, Hamadan, Iran (in Persian). Kalvandi, R., Safikhani, K., Najafi, Gh. and Babakhanlo, P. (2007) Identification of medicinal plants of Hamedan province. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants 23(3): 350-374 (in Persian). Khajeddin, S. J. and Yeganeh, H. (2010) Flora within no-hunting zone of Hanna, Isfahan, Iran. Taxonomy and Biosystematics 2(1): 73-90 (in Persian). Klein, J. C. (1987) Les Pelouses xérophiles d’altitude du franc sud de l’Alborz central (Iran). Phytocoenologia 15(2): 253-280. Kolahi, M. (2003) Ecological, phytosociological and floristically study of vegetation of Alvand region in Hamedan. MSc thesis, Bu-Ali Sina University, Hamadan, Iran (in Persian). Léonard, J. (1991-1992) Contribution à l’étude de la flore et de la végétation des deserts d’Iran, Fascicule 10: Etude de la végétation, analyse phytosociologique et phytochorologique des groupements végétaux. vols. 1-2. Meise, Bulletin of the Jardin Botanique National de Belgique. Maassoumi, A. A. (1986-2011) The genus Astragalus in Iran. vols. 1-5. Research Institute of Forests and Rangelands, Tehran (in Persian). Mehrnia, M. and Ramak, P. (2014) Floristic investigation of Noujian Watershed (Lorestan province). Iranian Journal of Plant Biology 6(20): 113-136 (in Persian). Mesdagi, M. (2001) Vegetation description and analysis. Mashhad Jehad Daneshgahi Press, Mashhad (in Persian). Motalebi, A. (2004) The role of regional powers in creating future development and change of Toyserkan city. MSc thesis, Malayer Branch, Islamic Azad University, Hamadan, Iran (in Persian). Mozaffarian, V. (2005) Plant Classification. vols. 1-2. Amir Kabir, Tehran (in Persian). National Geographic Organization (2010) Hamadan Province 1:500,000 Map. Retrieved from http://www.wikimapia.org. On: 16 May 2010. Noroozi, J., Akhani, H. and Breckle, S. W. (2008) Biodiversity and phytogeography of the alpine flora of Iran. Biodiversity Conservation 17: 493-521. Noroozi, J., Moser, D. and Essl, F. (2016) Diversity, distribution, ecology and description rates of alpine endemic plant species from Iranian mountain. Alpine Botany 126(1): 1-9. Noroozi, J., Pauli, H., Grabherr, G. and Breckle, W. S. (2011) The subnival-nival vascular plant species of Iran: a unique high-mountain flora and its threat from climate warming. Biodiversity Conservation 20: 1319-1338. Parsa, A. (1978) Flora of Iran. vol. 1. Tehran University Press, Tehran. Pairanj, J., Ebrahimi, A., Tarnain, F. and Hassanzadeh, M. (2011) Investigation on the geographical distribution and life form of plant species in sub alpine zone Karsanak region, Shahrekord. Taxonomy and Biosystematics 3(7): 1-10 (in Persian). Rajaei, P., Maassoumi, A. A., Mozaffarian, V., Nejad Sattari, T. and Pourmirzaei, A. (2011) Alpine flora of Hezar mountain (SE Iran). Rostaniha 12(2): 111-127. Rauh, W. (1939) About cushion-like growth, a contribution to the knowledge of the shapes found in higher plants. Nova Acta Leopoldina 7(49): 267-508. Rechinger, K. H. (Ed.) (1963-2015) Flora Iranica. vols. 1-181. Akademische Druck-U Verlagsanstalt, Graz. Roques, K. G., O’Connor, T. G. and Watkinson, A. R. (2001) Dynamics of shrub encroachment in an african savannah: relative influences of fire, herbivory, rainfall and density dependence. Journal of Applied Ecology 38(2): 268-280. Safikhani, K. and Maassoumi, A. A. (2010) A survey on species diversity of Astragalus in Hamadan province. In: Proceeding of the 1th National Biodiversity Congress and its Effect on Agriculture and Environment, Uromieh, Iran (in Persian). Safikhani, K., Rahiminejhad, M. R. and Kalvandi, R. (2003) Presentation of flora, life forms, endemic species and their conservational classes in protected region of Lashkardar (Malayer city-Hamadan province). Pajouhesh and Sazandegi 60: 72-83 (in Persian). Safikhani, K., Rahiminejhad, M. R. and Kalvandi, R. (2006) Presentation of flora and life forms of plants in protected region of Khangormaz (Hamadan province). Pajouhesh and Sazandegi 70: 70-78 (in Persian). Safikhani, K., Rahiminejhad, M. R. and Kalvandi, R. (2007) Presentation of flora and life forms of plant species in Kian region (Hamadan province). Pajouhesh and Sazandegi 74: 138-154 (in Persian). Sharifi, J., Jalili, A., Gasimov, S., Naqinezhad, A. and Azimi Motem, F. (2012) Study on floristic, life form and plant chorology of wetlands in northern and eastern slopes of Sabalan mountains. Taxonomy and Biosystematics 4(10): 41-52 (in Persian). Takhtajan, A. (1986) Floristic regions of the world. University of California Press, California. Teimoorzadeh, A., Ghorbani, A. and Kavianpoor, A. H. (2015) Study on the flora, life forms and chorology of the south eastern of Namin forests (Asi-Gheran, Fandoghloo, Hasani and Bobini), Ardabil province. Journal of Plant Researches (Iranian Journal of Biology) 28(2): 264-275 (in Persian). Townsend, C. C. and Guest, E. (1966-1985) Flora of Iraq. vols. 1-9. Ministry of Agriculture and Agrarian Reform, Baghdad. Zohary, M. (1973) Geobotanical Foundation of Middle-East. vols. 1-2. Department of Botany, Gustav Fischer Verlag, Stuttgart. Zohary, M. and Feinbrun-Dothan, N. (1966-1986) Flora Palaestina. vols. 1-4. The Jerusalem Academic Press, Israel.
پیوست 1-فهرست تیره‌ها و گونه‌های شناسایی‌شده در ارتفاعات کوه الوند و همچنین ناحیة رویشی، شکل زیستی، وضعیت حفاظتی و پراکنش آنها، 1 VU (آسیب‌پذیر)، 2 LR (گیاهان با تهدید کمتر)، 3 DD (اطلاعات اندکی از آنها وجود دارد)، * و ** به‌ترتیب گونه‌های بومزاد ایران و استان همدان. ES: اروپا-سیبری، IT: ایرانی-تورانی، M: مدیترانه‌ای، PL: چند‌ناحیه‌ای (بیش از سه ناحیه)، Cosm: جهان‌وطنی، Th: تروفیت، Ch: کامفیت، He: همی‌کریپتوفیت، Cr: کریپتوفیت، Ph: فانروفیت، Parasite: انگل.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Akhani, H. (2005) The Illustrated Flora of Golestan National Park, Iran. Tehran University Press, Tehran (in Persian).
Archibold, O. W. (1995) Ecology of word vegetation. Chapman and Hall, Inc., London.
Asri,Y.(1998)VegetationofOrumiehlake salt marshes.Research Institute of Forestsand Rangelands,Tehran (in Persian).
Assadi, M. (Ed.) (1988-2016) Flora of Iran. vols. 1-85. Research Institute of Forests and Rangelands, Tehran (in Persian).
Davis, P. H. (1965-1988) Flora of Turkey. vols. 1-10. Edinburgh University Press, Edinburgh.
Dehshiri, M. M., Maassoumi, A. A. and Mostafavi, H. (2012) What is Astragalus leucargyreus Bornm. and where is its systematic position. The Iranian Journal of Botany. 18(1): 67-75.
Dehshiri, M. M. and Mahdavar, H. (2016) Alpine flora of some part of Oshtorankuh, Lorestan province. Taxonomy and Biosystematics 8(26): 29-40 (in Persian).
Dehshiri, M. M., Mirdavoodi, H. R. and Rahmati, P. (2016) Floristic study of Shahbaz Mountain, Markazi province. Iranian Journal of Plant Biology 8(27): 49-62 (in Persian).
Fereidounfar, S., Shirzadian, S., Ranjbar, M. and Ghahremaninejad, F. (2011) A survey to the moss flora of Alvand mountains in Hamedan province, W Iran. The Iranian Journal of Botany. 17(1): 125-132.
Forutani Zaker, B. and Zali, S. H. (2013) The survey floristic and life forms of medicinal plants of Shurin region, Hamadan city. In: Proceedings ofthe 1th Regional Congress on Medicinal Plants of North of Iran, Gorgan, Iran (in Persian).
Ghahreman, A. and Attar, F. (1998) Biodiversity of Plant Species in Iran. Tehran University Press, Tehran (in Persian).
Hager, J. (1984) Plant ecological studies in the subalpine meadows pin cushion of Crete. Dissertation University, Bielefeld.
IPNI, The International Plant Name Index. Retrieved from http://www.ipni.org. On: 31 March 2014.
IUCN (2001) IUCN red list categories and criteria: version 3.1. IUCN species survival commission. IUCN, Gland, Switzerland and Cambridge, UK.
Jalili, A. and Jamzad, Z. (1999) Red data book of Iran, a preliminary survey of endemic, rare and endangered plant species in Iran. Research Institute of Forests and Rangelands, Tehran. (in Persian).
Kalvandi, R., Safikhani, K. and Ahmadian, M. (2014) The Alvand mountain is medicinal plants resources. 1th National Conference of Medicinal Herbs, Conventional Medicine and Organic Agriculture, Hamadan, Iran (in Persian).
Kalvandi, R., Safikhani, K., Najafi, Gh. and Babakhanlo, P. (2007) Identification of medicinal plants of Hamedan province. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants 23(3): 350-374 (in Persian).
Khajeddin, S. J. and Yeganeh, H. (2010) Flora within no-hunting zone of Hanna, Isfahan, Iran. Taxonomy and Biosystematics 2(1): 73-90 (in Persian).
Klein, J. C. (1987) Les Pelouses xérophiles d’altitude du franc sud de l’Alborz central (Iran). Phytocoenologia 15(2): 253-280.
Kolahi, M. (2003) Ecological, phytosociological and floristically study of vegetation of Alvand region in Hamedan. MSc thesis, Bu-Ali Sina University, Hamadan, Iran (in Persian).
Léonard, J. (1991-1992) Contribution à l’étude de la flore et de la végétation des deserts d’Iran, Fascicule 10: Etude de la végétation, analyse phytosociologique et phytochorologique des groupements végétaux. vols. 1-2. Meise, Bulletin of the Jardin Botanique National de Belgique.
Maassoumi, A. A. (1986-2011) The genus Astragalus in Iran. vols. 1-5. Research Institute of Forests and Rangelands, Tehran (in Persian).
Mehrnia, M. and Ramak, P. (2014) Floristic investigation of Noujian Watershed (Lorestan province). Iranian Journal of Plant Biology 6(20): 113-136 (in Persian).
Mesdagi, M. (2001) Vegetation description and analysis. Mashhad Jehad Daneshgahi Press, Mashhad (in Persian).
Motalebi, A. (2004) The role of regional powers in creating future development and change of Toyserkan city. MSc thesis, Malayer Branch, Islamic Azad University, Hamadan, Iran (in Persian).
Mozaffarian, V. (2005) Plant Classification. vols. 1-2. Amir Kabir, Tehran (in Persian).
National Geographic Organization (2010) Hamadan Province 1:500,000 Map. Retrieved from http://www.wikimapia.org. On: 16 May 2010.
Noroozi, J., Akhani, H. and Breckle, S. W. (2008) Biodiversity and phytogeography of the alpine flora of Iran. Biodiversity Conservation 17: 493-521.
Noroozi, J., Moser, D. and Essl, F. (2016) Diversity, distribution, ecology and description rates of alpine endemic plant species from Iranian mountain. Alpine Botany 126(1): 1-9.
Noroozi, J., Pauli, H., Grabherr, G. and Breckle, W. S. (2011) The subnival-nival vascular plant species of Iran: a unique high-mountain flora and its threat from climate warming. Biodiversity Conservation 20: 1319-1338.
Parsa, A. (1978) Flora of Iran. vol. 1. Tehran University Press, Tehran.
Pairanj, J., Ebrahimi, A., Tarnain, F. and Hassanzadeh, M. (2011) Investigation on the geographical distribution and life form of plant species in sub alpine zone Karsanak region, Shahrekord. Taxonomy and Biosystematics 3(7): 1-10 (in Persian).
Rajaei, P., Maassoumi, A. A., Mozaffarian, V., Nejad Sattari, T. and Pourmirzaei, A. (2011) Alpine flora of Hezar mountain (SE Iran). Rostaniha 12(2): 111-127.
Rauh, W. (1939) About cushion-like growth, a contribution to the knowledge of the shapes found in higher plants. Nova Acta Leopoldina 7(49): 267-508.
Rechinger, K. H. (Ed.) (1963-2015) Flora Iranica. vols. 1-181. Akademische Druck-U Verlagsanstalt, Graz.
Roques, K. G., O’Connor, T. G. and Watkinson, A. R. (2001) Dynamics of shrub encroachment in an african savannah: relative influences of fire, herbivory, rainfall and density dependence. Journal of Applied Ecology 38(2): 268-280.
Safikhani, K. and Maassoumi, A. A. (2010) A survey on species diversity of Astragalus in Hamadan province. In: Proceeding of the 1th National Biodiversity Congress and its Effect on Agriculture and Environment, Uromieh, Iran (in Persian).
Safikhani, K., Rahiminejhad, M. R. and Kalvandi, R. (2003) Presentation of flora, life forms, endemic species and their conservational classes in protected region of Lashkardar (Malayer city-Hamadan province). Pajouhesh and Sazandegi 60: 72-83 (in Persian).
Safikhani, K., Rahiminejhad, M. R. and Kalvandi, R. (2006) Presentation of flora and life forms of plants in protected region of Khangormaz (Hamadan province). Pajouhesh and Sazandegi 70: 70-78 (in Persian).
Safikhani, K., Rahiminejhad, M. R. and Kalvandi, R. (2007) Presentation of flora and life forms of plant species in Kian region (Hamadan province). Pajouhesh and Sazandegi 74: 138-154 (in Persian).
Sharifi, J., Jalili, A., Gasimov, S., Naqinezhad, A. and Azimi Motem, F. (2012) Study on floristic, life form and plant chorology of wetlands in northern and eastern slopes of Sabalan mountains. Taxonomy and Biosystematics 4(10): 41-52 (in Persian).
Takhtajan, A. (1986) Floristic regions of the world. University of California Press, California.
Teimoorzadeh, A., Ghorbani, A. and Kavianpoor, A. H. (2015) Study on the flora, life forms and chorology of the south eastern of Namin forests (Asi-Gheran, Fandoghloo, Hasani and Bobini), Ardabil province. Journal of Plant Researches (Iranian Journal of Biology) 28(2): 264-275 (in Persian).
Townsend, C. C. and Guest, E. (1966-1985) Flora of Iraq. vols. 1-9. Ministry of Agriculture and Agrarian Reform, Baghdad.
Zohary, M. (1973) Geobotanical Foundation of Middle-East. vols. 1-2. Department of Botany, Gustav Fischer Verlag, Stuttgart.
Zohary, M. and Feinbrun-Dothan, N. (1966-1986) Flora Palaestina. vols. 1-4. The Jerusalem Academic Press, Israel. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,960 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,063 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||