تعداد نشریات | 43 |
تعداد شمارهها | 1,639 |
تعداد مقالات | 13,339 |
تعداد مشاهده مقاله | 29,949,728 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 11,980,268 |
حدود مفاهیم «جبر» و «اختیار» در متون پهلوی و رابطة آنها با نقش انسان در تاریخ در اندیشة مزدیسنا | ||
پژوهش های تاریخی | ||
مقاله 6، دوره 8، شماره 4 - شماره پیاپی 32، دی 1395، صفحه 75-98 اصل مقاله (631.93 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22108/jhr.2016.21096 | ||
نویسندگان | ||
اسماعیل سنگاری* 1؛ علیرضا کرباسی2؛ عرفانه خسروی3 | ||
1استادیار دانشگاه اصفهان | ||
2کارشناسی ارشد تاریخ ایران باستان | ||
3کارشناسی ارشد فرهنگ وزبانهای باستانی | ||
چکیده | ||
اندیشۀ مزدیسنا، بسان دیگر مکاتب دینی و فلسفی، جایگاه بسیار ویژهای برای موضوع «جبر» و «اختیار» در نظر داشته است. با بررسی متون کهن برای شناخت این آیین که شامل ریگ ودا و اوستا و متون پهلوی است، میتوان ردپای سهگونه تفکر را در پدیدآمدن دیدگاه مزدیسنا، دربارة نقش ارادة انسان درتاریخ و حدود آن تشخیص داد. نخست نقش بغ دختان و ایزدان در رفتار و کردار انسان که بیشک تأثیرپذیرفته از اندیشههای پیش از زردشت بوده و حضور همهجانبة آنها در زندگی انسان، محدودکنندة اختیار انسانی است؛ دوم دیدگاه خود زردشت و بهرسمیتشناختن و برجستهکردن ارادة انسانی از دیدگاه اوست؛ سوم نقش اندیشههای سایر ملل که از مهمترین آنها دیدگاههای نجومی و ستارهشناسی بابلی و همچنین آموزههای گنوسی است که تأثیر آنها را در متون ایرانی کهن میتوان دید. اندیشۀ مزدیسنا متأثر از مجموعهای از این عوامل بازتابدهنده، روایتی بوده که در آن نه جبر همهجانبهای بر رفتار انسانی حاکم بوده و نه انسان دارای اختیار مطلق در ساخت سرنوشت خویش است. در متون پهلوی، کوشش میشود تا این دو گرایش فکری متضاد با یکدیگر آشتی داده شود: راهحل این مشکل درتقسیمبندی بخت آدمی به امور دنیوی و مینوی جستجو شدهاست؛ امور دنیوی را به جبر و تقدیر و امور مینوی را به اختیار و کردارهای آدمی منتسب کردهاند. | ||
کلیدواژهها | ||
تاریخ؛ آیین زردشتی؛ اندیشۀ مزدیسنا؛ جبر و اختیار؛ انسان؛ تقدیر | ||
مراجع | ||
. آذرفرنبغ پسر فرخزاد و آذرباد پسرامید، (1381)، کتاب سوم دینکرد (دفتریکم)، یادداشت و ترجمه از فریدون فضیلت، تهران: فرهنگ دهخدا. . .ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1384)، کتاب سوم دینکرد (دفتردوم)، یادداشت و ترجمه از فریدون فضیلت، تهران: مهرآئین. . آموزگار، ژاله، (1387)، تاریخ اساطیری ایران، چ10، تهران: سمت. . الیاده، میرچا، (1384)، اسطورۀ بازگشت جاودانه، ترجمۀ دکتر بهمن سرکاراتی، چ2، تهران: طهوری. . گروهی از دانشوران غربی، (1335)، ایران از نظر خاورشناسان، ترجمۀ دکتر رضا زادۀ شفق، تهران: اقبال. . بویس، مری، (1374)، تاریخ کیش زرتشت، اوائل کار، ترجمۀ همایون صنعتیزاده، تهران: توس. . _____، (1386)، زردشتیان، ترجمۀ عسگر بهرامی، چ9، تهران: ققنوس. . ــــــــ، (1388)، «ریشههای فلسفۀ زردشتی»، در: جستاری در فلسفه زردشتی، ترجمه سعید زارع، سیدسعیدرضا منتظری و نیلوفرالسادات نواب، تهران: دانشگاه ادیان و مذاهب. . پورداوود، ابراهیم، (1353)، اوستا، نامه مینوی آیین زردشت، تهران: فروهر. . تفضلی، احمد، (1385)، مینوی خرد، به کوشش ژاله آموزگار، چ4، تهران: توس. . ـــــــــــــ، (1386)، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، تهران: سخن. . جلالی نائینی، سیدمحمدرضا، (1385)، گزیده سرودهای ریگ ودا، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. . جاماسپ آسانا، جاماسپ جی دستور منوچهر جی، (1371)، متون پهلوی، گزارش سعید عریان، تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. . جعفری دهقی، محمود، (1368)، ماتیکان یوشت فریان، تهران: فروهر. . چند تن از خاورشناسان فرانسوی، (1337)، تمدن ایرانی، ترجمه عیسی بهنام، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. . دادگی، فرنبغ، (1385)، بندهش، گزارنده: مهرداد بهار، چ3، تهران: توس. . دوستخواه، جلیل، (1387)، اوستا، چ13، تهران: مروارید. . دوشن گیمن، ژاک، (1375)، دین ایران باستان، ترجمۀ رویا منجم، تهران: فکر روز. . دومزیل، ژرژ، (1346)، اصول ثابت تاریخ ایران، مندرج در کتاب تمدن ایرانی (مجموعه مقالات)، ترجمه عیسی بهنام،تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. . راشد محصل، محمدتقی، (1385)، زند بهمن یسن، چ2، تهران: پژوهشگاه علومانسانی و مطالعات فرهنگی. . رضاییراد، محمد، (1384)، مبانی اندیشه سیاسی در خرد مزدایی، تهران: طرح نو. . رینگرن، هلمر، (1388)، تقدیر باروری در منظومههای حماسی فارسی، ترجمه ابوالفضل خطیبی، تهران: هرمس. . زادسپرم پسرجوان جم، (1385)، وزیدگیهای زادسپرم، ترجمه محمدتقی راشد محصل، چ2، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی. . زرینکوب، عبد الحسین، (1381)، تاریخ در ترازو، چ7، تهران: امیرکبیر. . زنر، آر.سی، (1375)، طلوع و غروب زردشتیگری، ترجمۀ دکتر تیمور قادری، تهران: فکر روز. . ـــــــــــ، (1387)، زروان یا معمای زردشتیگری، ترجمۀ دکتر تیمور قادری، چ2، تهران: امیرکبیر. . ژینیو، فیلیپ، (1386)، ارداویرافنامه، ترجمه و تحقیق ژاله آموزگار، چ3، تهران: معین و انجمن ایرانشناسی فرانسه. . سوندرمان، ورنر، (1385)، «نکاتی بیشتر درباره میترا در ایزدکده مانوی»، در: دین مهر در جهان باستان، ترجمه مرتضی ثاقبفر، تهران: توس. . شاکد، شائول، (1387)، تحول ثنویت، ترجمۀ سیداحمدرضا قائممقامی، تهران: ماهی. . شریفی، گلفام، (بهار1384)، دیدگاه ایرانیان باستان به مسئلة جبر و اختیار، مجلۀ مطالعات ایرانی، مرکز تحقیقات فرهنگ و زبانهای ایرانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، س4، ش7، ص149ـ172. . عریان، سعید، (1382)، راهنمای کتیبههای ایرانی میانه (پهلوی ـ پارتی)، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور. . فردوسی، ابوالقاسم، (1374)، شاهنامه فردوسی، چ8، تهران: امیرکبیر. . فرهوشی، بهرام، (1386)، کارنامه اردشیر بابکان، چ4، تهران: دانشگاه تهران. . کاویانی پویا، حمید، (بهار1389)، جبر و اختیار در ایران باستان، نامۀ تاریخ پژوهان، س6، ش21، ص116ـ133. . کربن، هانری، (1369)، فلسفه ایرانی و فلسفۀ تطبیقی، ترجمۀ سیدجواد طباطبایی، تهران: توس. . ـــــــــــ، (1384)، بنمایههای آیین زردشت در اندیشه سهروردی، ترجمه محمود بهفروزی، تهران: جامی. . گالووی، آلن، (بیتا)، الهیات تاریخی پانن برگ، ترجمۀ مراد فرهادپور، تهران: موسسه فرهنگی صراط. . لنسکی،گرهارد و جین لنسکی، (1374)، سیر جوامع بشری، ترجمه ناصر موفقیان، تهران: علمی و فرهنگی. . دهالا، مانک جی نوشیروان جی، (1377)، خداشناسی زردشتی، ترجمه دستور رستم شهزادی، تهران: زودهر. . شارپ، نارمن ولف، (1346)، فرمانهای شاهنشاهی هخامنشی، تهران: شورای مرکزی جشن شاهنشاهی. . مینوی، مجتبی و اسماعیل رضوانی، (بیتا)، نامۀ تنسر به گشسب، بیجا: خوارزمی. . هرودوت، (1378)، تواریخ، ترجمۀ وحید مازندرانی، چ2، تهران: افراسیاب. . ــــــــ، (1393)، تاریخ هرودوت (مادها و هخامنشیان تا فرجام کوروش کبیر)، ترجمه اسماعیل سنگاری، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه. . هگل، گ. و، (1381)، عقل در تاریخ، ترجمۀ حمید عنایت، چ2، تهران: شفیعی. . هینلز، جان راسل، (1386)، شناخت اساطیر ایران، ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی، چ12، تهران: چشمه. . یارشاطر، احسان، (1383)، تاریخ ایران کمبریج، از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان (جلد3، قسمت1)، ترجمۀ حسن انوشه، چ4، تهران: امیرکبیر. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,011 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 3,719 |