ویژگی‌های افراد خردمند بر پایه نظریه‌های ضمنی: با نگاهی بر تفاوت گروه‌های سنی و جنسیتی

در دو سه دهه اخیر موضوع خردمندی از فلسفه و متون مذهبی به روانشناسی و پژوهش­های تجربی روانشناختی راه یافته است. به نظر می­رسد با توجه به جوهره خردمندی- توجه آن به مسائل رنج­آور زندگی بشری، آسیب­پذیری، معنویت، اخلاقیات و قله­های پیشرفت و ترقی- از همان آغاز تلاش بشر در راه کسب دانش، هسته اصلی تفکرات مذهبی و فلسفی بوده است. در متون مذهبی، خردمندی به طور ویژه­ای با مجموعه­ای از ارزش‌های متعالی مرتبط است. در نوشته‌های افلاطون نیز از خردمندی به عنوان عظیم‌ترین دستاورد انسانی یاد شده است. او واژه­های «سوفی[1]»، «فرونسیس[2]» و «اپیستم[3]»  را برای توصیف افرادی که به دنبال یک زندگی متفکرانه و در جستجوی حقیقت، نوعی از عقلانیت عملی در قانونگذاران و سیاستمداران  وکسانی که مسائل را از دید علمی درک می­کنند به کار برده است. اما در روانشناسی، خردمندی از مفاهیم مهم ولی بحث برانگیز بوده که نظریه­پردازان و پژوهشگران را  به تلاش برای توافقی مشترک درتعریف آن ترغیب کرده است. از حدود سال 1980 تعاریف گسترده و جامعی از خردمندی بر پایه رویکرد نظریه‌های ضمنی[4]  و تصریحی[5]  ارائه شده است.

نظریه­های تصریحی سازه­هایی هستند که توسط نظریه­پردازان متخصص و پژوهشگران ارائه می­شوند و بر دسته­ای از داده‌ها که از طریق عملکرد افراد در تکالیف سنجش روانی به دست می­آیند استوار بوده و از طریق این داده‌ها مورد آزمون قرار می‌گیرند (استرنبرگ و لوبارت، 2001). در این تعاریف برخی معتقدند خردمندی محدودیت­ها را از بین برده و تعادل میان منافع متضاد را حفظ می­کند (کلیتون و بیرن، 1980؛ دیتمان کولی و بالتز، 1990؛ اریکسون، 1959؛ کرامر، 1990؛ لابویهویف، 1990 ؛ استرنبرگ، 1998)، فردرا قادرمی­سازدگذشته، حال و آینده را با هم یکپارچه کرده (بالتز و استودینگر، 1993)؛ دانش و شک را با هم یکی کند (میکام،1990)؛ یکپارچگی احساس، تفکر و رفتار را در تمامی حیطه­های درون­فردی، بین­فردی و فرافردی حفظ کرده (ارول و اکنباوم، 1993؛ ارول و پرلماتر، 1990)؛ و به توازن باخود، دیگران و دنیا برسد ( سیمونتون، 1990). در واقع یکپارچه­سازی، عمل ­گرایی و مثبت­گرایی سه زمینه کلی است که در عمده تعاریف خردمندی به چشم می­خورد(یانگ، 2001).

اما آغاز پژوهش­های روانشناختی درباره خردمندی عمدتاً با رویکرد نظریه­های ضمنی همراه بوده است. نظریه‌های ضمنی نظریه‌های رسمی نیستند؛ در واقع سازه­هایی عقلانی هستند که در ذهن همه افراد وجود دارند. نظریه‌های ضمنی بر پایه دانش ضمنی ایجاد می‌شوند و می‌توان آنها را به وسیله پرسش و استنباط کشف کرد. دیدگاه‌هایی که به دانش ضمنی و چگونگی اکتساب آن معتقدند به دنبال دستیابی به درکی از استنباط‌های عامیانه‌ مردم در مورد مفاهیم مختلف هستند. هدف این دیدگاه­ها ارائه توصیفی از مفاهیم است،که با توجه به دیدگاه مردم عادی درست است و به صحت و سقم این باور‌ها به لحاظ روانشناختی پرداخته نمی­شود (استرنبرگ و لوبارت، 2001).

اغلب پژوهش­های مبتنی برنظریه­های ضمنی خردمندی از روش توصیفی‌- ‌رتبه‌بندی استفاده کرده‌اند (بلوک و گلوک، 2005). چنین پژوهش­هایی(به عنوان مثال، کلیتون و بیرن، 1980؛ استرنبرگ، 1985‌؛ هالیدی و چندلر، 1986 ؛ جیسون، ریچلر، کینگ و مدسن، 2001؛ گلوک، بیشاف و زیبنهونر، 2010 و گلوک و بلوک،2011) معمولاًبا سوالاتی نظیر " خردمندی چیست؟" یا " یک فرد خردمند کیست؟" در دو مرحله انجام می­شوند. در مرحله اول، به شرکت­کنندگان فهرست­هایی از صفات مرتبط با خردمندی ارائه شده  و از آنها خواسته می­شود تا به رتبه‌بندی این صفات بپردازند. در مرحله دوم بعد از حذف صفات منحصر به فرد و مترادف، صفات به جای مانده در یک فهرست اصلی ادغام شده و به گروه نمونه دیگری با حجم بیشتر ارائه می‌شوند و از آنها خواسته می‌شود صفات را با توجه به اهمیتی که هر واژه برای مفهوم خردمندی دارد رتبه‌بندی کنند. و در ادامه از روش‌هایی نظیر رتبه‌بندی چند بعدی یا تحلیل عاملی برای استخراج عناصر زیربنایی استفاده می‌شوند. از دیگر رویکردهای این نوع پژوهش­ها پرداختن به ادراک مردم از مثال­های واقعی خردمندی در خود یا دیگران، (به عنوان مثال، ارول و پرلماتر، 1990؛ پالهوس، ور، هارمس و اشتراسر، 2002)، دلایل ویژه انتخاب این افراد به عنوان یک فرد خردمند (به عنوان مثال  مونتگمری، باربر و مک کی، 2002) و نمونه هایی از خردمندی در زندگی شخصی (به عنوان مثال بلوک و گلوک، 2004؛ گلوک، بلوک، بارون و مک آدامز، 2005؛ اسر، شنکر و اشپیخیگر، 1999) است.

 استرنبرگ (1986) در پژوهشی درباره‌ ماهیت هوش، خلاقیت و خردمندی به نوعی از این شیوه بهره گرفت. او از دانشجویان خواست 3 مجموعه از 40 رفتار را -که به همان شیوه ذکر شده از مجموعه پژوهش­های قبلی به دست آمده بود- طوری کنار هم قرار دهند که هر مجموعه به طور جداگانه نشان­دهنده هوش، خلاقیت و خردمندی باشند. شش عنصرِ توانایی استدلال[6]، زیرکی و ذکاوت[7]، یادگیری از نظرات و محیط، قضاوت، استفاده سریع و بلافاصله از اطلاعات و هوشمندی عناصر زیربنایی به دست آمده برای خردمندی بودند. هالیدی و چندلر (1986) یک مجموعه پژوهش مبتنی بر تصورات قالبی بر روی مفاهیم کانادایی­ها از خردمندی انجام دادند. آنها پس از جمع‌آوری 79 واژه/عبارتِ توصیف کننده‌ یک فرد خردمند از 150 شرکت کننده،  این واژه‌ها را با 24 توصیف کننده‌ دیگر که موضوعات غالب در تعاریف روانشناختی خردمندی بودند و 20 واژه‌ مرتبط با خردمندی از دیگر تصورات قالبی(مانند باهوش و حساس) تکمیل کردند. فهرست صفات نهایی شامل 123 عبارت توصیف کننده شد که از شرکت­کنندگان کانادایی در سه گروه سنی جوان، میانسال و سالمند خواسته شد تا لیست نهایی را بر روی یک مقیاس 7 درجه‌ای رتبه­بندی کنند. در تحلیل عاملی به پنج عامل درک استثنایی، قضاوت و مهارت‌های ارتباطی، صلاحیت‌های عمومی، مهارت‌های بین فردی و محبوبیت اجتماعی دست یافتندکلیتون (1976 به نقل از استرنبرگ و لوبارت، 2001) نیز در پژوهشی روی یک نمونه 3 گروهی از افراد سنین مختلف، به صفاتی نظیر باتجربه[8]، عمل­گرا[9] ،  بافهم و شعور و آگاه و مطلع[10]  دست یافت. پژوهش بین فرهنگی تاکاهاشی و بُردیا (2000) نیز به منظور بررسی مفهوم خردمندی طی دو مرحله انجام شد. در پژوهش اولیه صفات توصیف­کننده خردمندی با استفاده از یک نمونه 47 نفری از دانشجویان آمریکایی-آفریقایی، آمریکایی-آسیایی، اروپایی-آمریکایی و تعدادی ازدانشجویان مهاجر از هند، ژاپن، کره و فیلیپین در یکی از دانشگاه‌های آمریکا به دست آمد. از بین کلمات ذکر شده 7 کلمه انتخاب شده و در پژوهش اصلی مورد استفاده قرار گرفت. کلمات به دست آمده عبارت بودند از سالمند[11]، آگاه و بیدار[12]، معقول و با ملاحظه، با تجربه، شهودی (اهل شهود[13])، با اطلاعات و عاقل. از جمله پژوهش­های گسترده در رابطه با سنجش خردمندی می‌توان به پژوهش جیسون و همکاران (2001) اشاره کرد. آنها نیز طی پژوهشی دو مرحله‌ای اقدام به ساختن ابزاری جهت ارزیابی ساختار خردمندی کردند. در مرحله اول پژوهش پس از جمع­آوری مولفه­ها، در مرحله دوم سعی کردند تا ساختار زیربنایی رابطه بین عوامل و پایایی پاسخ­های دانشجویان به آنها را بسنجند. علاقه، تمایل، رهبریت و محبوب بودن از ویژگی­های غالب افراد خردمند ذکر شد. تحلیل عوامل، 5 مولفه اساسی را به همراه یک عامل عمومی به عنوان هماهنگی که قسمت عمده واریانس را تبیین می­کرد، به­دست داد. مولفه اول: هماهنگی؛ شامل توازن[14]، عشق به خود[15] و قضاوت درست[16]، قدردان بودن[17] و هدف در زندگی[18]، مولفه دوم: محبت و صمیمیت[19]؛ شامل مهربانی، بخشندگی[20] و سرزندگی[21]، مولفه سوم: هوش بود به این معنا که مردم گویی معتقدند افرادی که توانایی حل مسئله دارند در حیطه افراد صاحب خرد جای می­گیرند. مولفه چهارم: توجه و تکریم محیط و به عبارتی این معنی که زندگی در همه مکان­ها به هم مرتبط است و بالاخره مولفه پنجم: معنویت که شامل زندگی معنوی و درستی و یگانگی با خداوند است. در یکی از تازه­ترین پژوهش­ها در این زمینه، چن، وو، چنگ و سو (2014) به بررسی نظریه­های ضمنی مربیان درباره افراد خردمند پرداختند. آنها در اشاره به افراد خردمند و ویژگی­های آنان از یکپارچگی درون روانی[22] ، عمل در راستای حل مسئله و پیاده­سازی آرمان­ها و نتایج، بازخورد و سازگاری مثبت به عنوان  چهار هسته اصلی در هر دو رویکرد درون فردی و بین فردی یاد کردند.

علاوه بر پژوهش­های یاد شده، نتایج  پژوهش­های دیگری نیز نشان داده­اند که ابعاد خردمندی در فرهنگ­های مختلف از درجه اهمیت متفاوتی برخوردارند. با توجه به اینکه محیط و عوامل اجتماعی- فرهنگی به فرد در شیوه‌های اکتساب و فیلتر کردن اطلاعات کمک می‌کند و به عبارتی منشوری را که از طریق آن، به جهان نگریسته می­شود تنظیم می­کند؛ بنابراین می­توان گفت خردمندی فرآورده­ا‌ی فرهنگی است که توسط گروه ساختار یافته‌ای از افراد، ارزش‌گذاری، ارزیابی و حفظ می‌شود (دیتمان ـ کولی و بالتز، 1990؛‌هالیدی و  چندلر، 1986).

اکثر بررسی‌های انجام شده که به تفاوت‌های فرهنگی علاقه­مند بوده­اند به استنباط‌های  مردم از خردمندی در فرهنگ‌های «شرقی» و «غربی» پرداخته‌اند (به عنوان مثال، تاکاهاشی و بردیا,2000؛ یانگ، 2001؛ تاکاهاشی و اورتون، 2002). تجزیه و تحلیل فضایل متداول در نوشته­های فلسفی و مذهبی شرق و غرب خردمندی را یکی از شش فضیلت اساسی می­دانند (پنج فضیلت دیگر عبارتند از شجاعت، عدالت، انسانیت، اعتدال، و تعالی؛ دالسگارد، پترسون و سلیگمن، 2005). با این حال، به­ویژه در مناطق تحول نیافته جهان، زبان‌هایی وجود دارد که حتی کلمه‌ای برای  «خردمندی» ندارند (روزینگ، 2005).

لویت (1999) با 13 راهب بودایی تبتی در معبدی واقع در ناحیه هیمالیایی هند مصاحبه کرد. این راهبان بودایی به دلیل ویژگی‌هایی مانند توانایی تشخیص حقایق بودایی درباره واقعیت (پوچی) و جایگاه خود درون این واقعیت (هیچ بودن)، مهربانی نسبت به دیگران و رفتار برابر و فراخور با همه مخلوقات به عنوان افرادی خردمند توصیف شده بودند. در پژوهش بین فرهنگی تاکاهاشیو بُردیا (2000) ویژگی­های یک فرد ایده­آل در نمونه‌های شرقی و غربی متفاوت به دست آمد. دانشجویان آمریکایی و استرالیایی کلمات باهوش و عاقل، و ژاپنی‌ها خردمند و معقول و باملاحظه[23]  را به عنوان صفات یک فرد ایده­آل در نظر گرفتند؛ اگرچه هندی‌ها صفات خردمند و  باهوش را برای یک فرد ایده­آل، در نظر داشتند اما صفت معقول و باملاحظه را نیز ذکر کردند. تاکاهاشی و اورتون (2005) با مروری بر پژوهش­هایی درباره تفاوت‌های فرهنگی به تمایز تعاریف غربی و  تاکید بر دانش تحلیلی و پیچیدگی شناختی در مقایسه با تعاریف ترکیبی شرقی و تأکید  بر یکپارچگی شناخت و عاطفه رسیدند. در مقابل، گلوک و بلوک (2011) دریافتند هر دو حالت استنباط تحلیلی و تلفیقی از خردمندی در میان عامه مردم غربی به چشم می­خورد.

تفاوت‌های فردی در مفاهیم خردمندی به سن، جنسیت، تجربه و تخصص نیز مربوط می‌شوند. ظاهراً تفاوت‌های جنسیتی در مفاهیم خردمندی نسبتاً ناچیز است. در پژوهش گلوک، اشتراسر و بلوک (2009) در تعریف مفهوم خردمندی مردان هوش را در درجه بالاتری رتبه­بندی کردند و زنان به عشق به دیگران و پذیرفتن دیدگاه­ها و ارزش­های دیگران نمره بالاتری دادند. مردان بیشتر از زنان، مردان را به عنوان فرد خردمند انتخاب می‌کنند (سوارکا، 1989؛ ارول و پرلماتر، 1990؛ دنی، دیو و کروپا، 1995؛ جیسون و همکاران، 2001 و گلوک و بلوک،2011) اما ویژگی‌هایی که افراد برای خردمندی مردان و زنان ذکر می‌کنند حداقل در بررسی‌های  توصیفی- رتبه­ای چندان متفاوت به نظر نمی‌رسند. برای مثال نگرانی برای دیگران از جمله ویژگی­هایی بود که با تفاوت بسیار اندکی برای یک زن خردمند در نظر گرفته شده بود (گلوک، اشتراسر و بلوک، 2009). بنابراین، خردمندی ممکن است کیفیتی باشد که نه کلیشه‌ای مرد و نه کلیشه‌ای زن است، و افرادی که به عنوان خردمند انتخاب می‌شوند ممکن است با کلیشه‌ها همخوان نباشند (آلدوین، 2009؛ آردلت، 2009). از طرف دیگر، زمانی که افراد تجارب خود را به عنوان خردمند به خاطر می‌آورند، مردان بیشتر رویدادهای مربوط به شغل و زنان رویداد‌های مربوط به خانواده و مرگ یا بیماری را گزارش می‌کنند و این اثر حتی با کنترل وضعیت شغلی افراد حفظ می‌شود (گلوک، اشتراسر و بلوک، 2009). همچنین به نظر می‌رسد، مفاهیم خردمندی با بالا رفتن سن متمایز‌تر می‌شوند. تفاوت­های مرتبط با سن در روایت‌های زندگینامه شخصی خردمندی مشاهده شده است (گلوک و همکاران، 2005) و یا نمونه­های افراد خردمند در گزارش‌های نوجوانان، عمدتاً افرادی بودندکه در دهه سی و نیز شصت زندگی خود بودند. افراد مسن جنبه‌های عاطفی را در خردمندی مهمتر دانسته، بین جنبه‌های سیال و متبلور جزء شناختی تمایز قائل می­شوند و در مقایسه با گروه جوان، کمتر سن را با خردمندی مرتبط می‌دانند(کلیتون وبیرن،1980). در پژوهش گلوک و بلوک (2011) نسبت افرادی که همدلی و نگرانی برای دیگران را به همان اندازه دانش و تجربه زندگی در مفهوم­سازی خردمندی اساسی می­دانستند با افزایش سن در اوایل بزرگسالی بیشتر شد.

این پژوهش نیز به عنوان یک پژوهش مقدماتی درصدد است  به فهرست اولیه­ای از ویژگی­های افراد خردمند (و به طور تلویحی خردمندی) دست یافته و از آن برای طراحی سیاهه یا نگرش­سنج­هایی که در آینده بتوان به صورت دقیق­تری درباره نظریه­های ضمنی خردمندی در بافت فرهنگی و مذهبی ایران اطلاعاتی به دست آورد استفاده کند. بنابراین، سوال پژوهشی این است: 1-مقوله­های طبقه­بندی شده افراد خردمند از نظر عامه مردم چیست ؟ 2- آیا این مقوله­ها با توجه به سن و جنسیت متفاوت است؟

روش

روش پژوهش، جامعه آماری و نمونه:این پژوهش بر اساس یک طرح اکتشافی و آمیخته از رویکردهای کیفی و کمّی انجام شد تا نظریه­های ضمنی افراد درباره ویژگی­های افراد خردمند شناسایی و مشخص شود. جامعه هدف این پژوهش کلیه ساکنان شهر اصفهان در زمستان 1389 و بهار 1390 بودند که در نواحی مختلف شهری اصفهان (با توجه به تقسیم بندی شهرداری) زندگی می­کردند. 334 شرکت­کننده از مشاغل، تحصیلات و گروه­های سنی مختلف شهر اصفهان انتخاب شدند. با توجه به متفاوت بودن گروه‌های سنی، شیوه‌های نمونه‌گیری متفاوتی اتخاذ شد. شرکت‌کنندگان گروه نوجوان (113 نفر) به روش نمونه‌گیری خوشه­ای از پایه­های تحصیلی دوم و سوم متوسطه انتخاب شدند. گروه نمونه جوان (134 نفر) به روش تصادفی ساده از محیط دانشگاه (دانشجویان و کارکنان) و نیز بیرون از دانشگاه انتخاب شدند و انتخاب گروه نمونه میانسال (87 نفر) بر اساس نمونه‌گیری در دسترس بود.

ابزار سنجش:به منظور انجام پژوهش، پس ازمطالعه پیشینه پژوهش برپایه منابعی نظیر  استرنبرگ (1985)، یانگ (2001) و گلوک و بلوک (2011)پرسشنامه مطابق جدول 1 تنظیم شده و با مطالعة مقدماتی روی 30 نفر و اعمال اصلاحات لازم، از نظر روایی محتوایی و روایی صوری مورد تایید چند متخصص قرار گرفت. پرسشنامه به صورت حضوری به افراد ارائه شد. در این  پرسشنامه از افراد خواسته شد بدون هیچ گونه محدودیتی به پرسش­های مطرح شده پاسخ دهند.

جدول (1) پرسشنامه باز پاسخ خردمندی

روش اجرا و تحلیل:قبل از تحلیل داده­ها هر کدام از دستنوشته­ها جهت آشنا شدن پژوهشگر و دستیاران پژوهشی با داده­ها ودرک کلی آنها چندمرتبه خوانده شدند. سپس دستنوشته­ها مجدداً بررسی و به منظور مشخص شدن کدهای اولیه، به دقت توسط سه دستیار  پژوهشگرخوانده شدند. درکدگذاری سطح اول، کلیه صفات، عبارات و جمله­های توصیفی افراد درباره ویژگی­های یک فرد خردمند مشخص شدند و فهرستی از صفات/ رفتارها تا حد اشباع تهیه شد. در ادامه صفات/رفتارها بر اساس واژگان یا معنای مشابه با هم ادغام شدند. بر اساس پرتکرارترین صفت/رفتار طبقات نام­گذاری شده و کد اولیه­ای به آنها اختصاص داده شد. به دلیل تعداد بسیار زیاد طبقات، پس از شمارش فراوانی افرادی که به هر یک از کدها اشاره کرده بودند، طبقات با فراوانی کمتر از 5 یا ذکر شده توسط یک نفر حذف شده و دوباره ادغام طبقات با معنای مشترک انجام شد و در نهایت به منظور تحلیل کمی برای هر یک از طبقات کدی تعریف شده و با مراجعه دوباره به دست­نوشته­های افراد، کد تعریف شده برای هر طبقه به نوشته­های آنها اختصاص داده شد. تحلیل داده­ها با استفاده از نرم افزار آماری 20spss انجام شد. به این ترتیب که طبقات به عنوان متغیرها تعریف شده و با توجه به اشاره کردن یا نکردن افراد به این طبقات به صورت 1 و 0 نمره­ای به آنها داده شد (فراوانی 1 ها به عنوان شاخصی از انتخاب این طبقات بود). خلاصه مراحل ذکر شده در جدول 2 آمده است.

جدول (2)  مراحل تحلیل پرسشنامه­ها

یافته­ها

در پاسخ به سوال­های پژوهش ابتدا اطلاعات به دست آمده پس از طی مراحل یاد شده در جدول 2 در 23 صفت/رفتار طبقه­بندی شدند. با توجه به هدف پژوهش مبنی بر استخراج ویژگی­های افراد خردمند، در پاسخ به سوال 1، در وهله اول این صفت/رفتارها  در کل گروه نمونه با توجه به طبقه­های ادغام شده در جدول 3 ارائه شده­اند.

جدول (3) صفت/رفتارها در کل گروه نمونه با توجه به طبقه­های ادغام شده

با توجه به سوال 1پژوهش که از مجموع صفات ارائه شده در کل نمونه کدام طبقه صفات/ رفتارها از فراوانی بیشتری برخوردار بودند یا به عبارتی یک فرد خردمند از دیدگاه عموم مردم دارای چه ویژگی­هایی است، از آمار توصیفی بهره گرفته شد. فراوانی و درصد فراوانی طبقه­های صفات/ رفتار محاسبه شده در کل نمونه و گروه­های سنی در جدول 4 ارائه شده است. (فراوانی و درصد فراوانی ها در گروه سنی نوجوان با توجه به اولویت انتخاب از بیشترین تا کمترین مرتب شده است).

جدول (4)  فراوانی و درصد فراوانی  طبقه­های صفات/ رفتار در کل نمونه و به تفکیک گروه­های سنی

  * p<01/0

طبق اطلاعات جدول 4 بیشترین فراوانی و درصد فراوانی در کل نمونه مربوط به ویژگی همه­جانبه­نگری است که 1/39 درصد است. با توجه به تعداد طبقات، طبقه صفات/ رفتارهایی که در 10 درصد پایین فراوانی­ها و درصد فراوانی­ها بودندحذف شدند. بنابراین فراوانی و درصد فراوانی طبقات صفات/ رفتار ها در کل نمونه این ترتیب را به خود اختصاص دادند:1) همه­جانبه­نگر 2) با ایمان 3) متفکر و منطقی 4) صبور و باگذشت 5) صاحب علم و دانش 6) مهربان 7)اهل احترام به خود و دیگران 8) عاقل 9) آینده­نگر و 10) باهوش.

همانطورکه در جدول 5 نشان داده شده است در گروه سنی نوجوان به ترتیب صفات/ رفتار های 1) همه­جانبه­نگر 2)  متفکر و منطقی 3) باایمان 4) صاحب علم و دانش 5) مهربان 6) عاقل 7) صبور و باگذشت و 8) باهوش از بیشترین فراوانی و درصد فراوانی  برخوردارند؛  درحالیکه این ترتیب در گروه جوان 1) همه­جانبه­نگر 2) باایمان 3) متفکر و منطقی 4) صبور و باگذشت 5) اهل احترام به خود و دیگران 6) آینده­نگر 7) مهربان 8) صاحب علم و دانش و 9) باهوش و در گروه میانسال 1) همه­جانبه­نگر 2) باایمان 3) صبور و با گذشت 4) متفکر و منطقی5) صاحب علم و دانش 6) مهربان 7) عاقل 8) آینده­نگر 9) اهل احترام به خود و دیگران بود. علاوه بر این، به منظور نمایش بهتر عملکرد شرکت­کنندگان، درصد فراوانی صفات/ رفتارها با توجه به گروه­های سنی در شکل1 رسم شده است.

شکل (1) درصد فراوانی صفات/رفتارها در گروه­های سنی

علاوه بر این، در پاسخ به سوال 2 و به منظور بررسی تفاوت میان گروه­های سنی در فراوانی انتخاب طبقات صفات/ رفتار ها از آزمون خی دو استفاده شد. یافته­ها نشان داد تنها تفاوت معنادار مربوط به صفت/ رفتار اهل احترام به خود و دیگران است (01/0P ). به عبارت دیگر، فراوانی صفت احترام به خود در جوانان به طور معنا­داری بیش از نوجوانان و میانسالان بود (جدول 4).

در ادامه برای بررسی تفاوت دیدگاه­های بین دو گروه جنسیتی فراوانی و درصد فراوانی طبقه­های صفات/ رفتارهای محاسبه شده در بین مردان و زنان در جدول 5 ارائه شده است. (فراوانی و درصد فراوانی­ها در مردان با توجه به اولویت انتخاب از بیشترین تا کمترین مرتب شده است).

علاوه بر این به منظور نمایش بهتر عملکرد شرکت­کنندگان، درصد فراوانی صفات/رفتارها با توجه به جنسیت در شکل 2 رسم شده است.

جدول (5) فراوانی و درصد فراوانی  طبقه های صفات/ رفتار در کل نمونه و به تفکیک جنسیت

                                                                                                           * p<0/05

شکل (2) درصد فراوانی صفات/ رفتارها  با توجه به جنسیت