شبکه اجتماعی همسرگزینی و تأثیر آن بر رضایت از زندگی زناشویی در بین مردان متأهل

نوغانی, محسن; صدیق اورعی, غلامرضا; سالار, علی

تعداد نشریات	43
تعداد شماره‌ها	1,686
تعداد مقالات	13,795
تعداد مشاهده مقاله	32,469,993
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	12,814,995

شبکه اجتماعی همسرگزینی و تأثیر آن بر رضایت از زندگی زناشویی در بین مردان متأهل

جامعه شناسی کاربردی

مقاله 2، دوره 24، شماره 1، تیر 1392، صفحه 17-36 اصل مقاله (408.19 K)

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محسن نوغانی^* ¹؛ غلامرضا صدیق اورعی²؛ علی سالار³

¹دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

²مربی گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

³کارشناس ارشد پژوهشگری علوم اجتماعی، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

این پژوهش با رویکرد نظری و روشی نو، به موضوع شبکه اجتماعی همسرگزینی و تأثیر آن بر رضایت از زندگی زناشویی در بین مردان متأهل شهر مشهد پرداخته است. تحقیق حاضر در سطح شبکه‏های خود- محور انجام شده است. جامعه آماری این تحقیق، مردان متأهل شهر مشهد و حجم نمونه این تحقیق 180 نفر است که با استفاده از روش نمونه‏گیری خوشه‏ای- طبقه‏ای، از سه منطقه بالا، متوسط و پایین شهر مشهد انتخاب شده‏اند. روش تحقیق، پیمایش و ابزار جمع‏آوری دادهها، مصاحبه بوده است. داده‏های این تحقیق مشتمل بر داده‏های رابطه‏ای و غیر‏رابطه‏ای است؛ به این صورت که داده‏های مربوط به متغیرهای مستقل و میانجی این تحقیق از نوع رابطه‏ای و داده‏های مربوط به متغیرهای وابسته و کنترل این تحقیق از نوع داده‏های غیر رابطه‏ای یا انتسابی بوده است. یافته‏ها نشان می‏دهد که اندازه شبکه همسرگزینی و تنوع شبکه همسر گزینی از حیث پایگاه اجتماعی – اقتصادی تأثیر مثبت و معنی‏داری بر میزان حمایت اجتماعی شبکه از فرد دارد و حمایت اجتماعی شبکه، بر رضایت فرد از زندگی زناشویی تأثیر مثبت و معنی‏داری دارد. مردان متأهل به طور متوسط شامل 2 نفر می‏شوند و از نظر ترکیب شبکه بیش از 80 درصد اعضای شبکه همسرگزینی، با فرد نسبت خویشاوندی داشته‏اند. یافته‏ها نشان داد که اندازه شبکه همسرگزینی و تنوع شبکه همسرگزینی از حیث پایگاه اجتماعی- اقتصادی تأثیر مثبت و معنی‏داری بر میزان حمایت اجتماعی شبکه از فرد دارد و حمایت اجتماعی شبکه، بر رضایت فرد از زندگی زناشویی تأثیر مثبت و معنی‏ داری دارد.

کلیدواژه‌ها

شبکه اجتماعی همسرگزینی؛ رضایت از زندگی زناشویی؛ حمایت اجتماعی؛ اندازه شبکه اجتماعی

اصل مقاله

مقدمه

"جهان متشکل از شبکه‏های اجتماعی است، نه گروه‏ها" (دورین[1]،2001: 84). با بررسی دقیق روابط افراد و سایر موجودیت‏های اجتماعی در شبکه، ویژگی‏های جامعه مورد نظر را خواهیم شناخت. رویکرد شبکه‏های اجتماعی در جامعه علمی ما هنوز به طور شایسته جای خود را باز نکرده و مخصوصاً در حوزه موضوع‏های همسرگزینی و ازدواج به کار نرفته است. مسائل و موضوع‏های مهم هر جامعه‏ای بسته به وضع جمعیتی آن جامعه تغییر می‏کند. یکی از مدلولات این نکته این است که جامعه ایران نیز بنا به وضع جمعیتی خاص خود مسائل و موضوع‏های خاصی دارد. طبق سرشماری سال 1385، گروه سنی 15 تا 24 سال بیشترین میزان جمعیت را نسبت به سایر گروه‏های سنی به خود اختصاص داده است. این گروه سنی، هم در استان خراسان رضوی و هم در ایران، 25 درصد از کل جمعیت را دارا هستند. گروه‏های سنی 15 تا 24 ساله، هم اکنون (یعنی در سال 1389) به سن 19 تا 28 سالگی رسیده‏اند که در واقع در سنین مناسب برای ازدواج قرار دارند. بر اساس آخرین سرشماری مرکز آمار ایران که در سال 1385 صورت گرفته، میانگین سن ازدواج مردان 2/26 بوده است. بنابراین، میتوان گفت که از حیث جمعیتی، ازدواج، موضوع مهمی است که به فراوانی در این دوره زمانی امکان رخ دادن آن وجود دارد. ازدواج در خلأ صورت نمی گیرد؛ به این معنا که همواره افرادی غیر از خود فرد در فرآیند انتخاب همسر دخالت می‏کنند. در فرهنگ جامعه ایرانی، اعضای خانواده، خویشاوندان، آشنایان و دوستان، از جمله افرادی هستند که هر کدام به نوبه خود در زمینه‏های گوناگون، نظیر آشنایی، معرفی، مشورت، تحقیق و بررسی، ارزیابی، خواستگاری و سرانجام گزینش همسر حضور داشته، تأثیرگذار هستند. در جامعه‏شناسی مجموعه افرادی که در رابطه اجتماعی با فرد هستند (و طبق موضوع این تحقیق در فرآیند همسرگزینی تأثیر گذارند)، ذیل مفهوم «شبکه اجتماعی» قرار می‏گیرند. شبکه اجتماعی بر مجموعه‏ای از کنشگران و پیوند- رابطه‏های میان آنها اشاره دارد ( میزوزچی[2]، 1994: 330؛ اوت[3]، 2002؛ 442؛ بوتز[4]، 2008: 14؛ فلملی[5]، 2003: 389، فلملی و اسپرچر[6]،2000). شبکه اجتماعی همسرگزینی، مجموعه‏ای از روابط بین کنشگران اجتماعی است که به شیوههای گوناگونی در فرآیند همسرگزینی دخالت می‏کنند. شبکه‏های اجتماعی همسرگزینی با نقشی که در فرآیند همسرگزینی دارند، می توانند به تشکیل خانواده یا ازدواج فرد با فرد دیگری منجر شوند. این ازدواج می‏تواند به صورتی باشد که زوجین از زندگیشان راضی باشند یا بالعکس، راضی نباشند. برای اینکه بتوانیم ویژگی‏های شبکه اجتماعی همسر گزینی فرد را مورد قضاوت قرار دهیم و کارایی یا عدم کارایی‏شان را نشان دهیم، رضایت افراد از زندگی زناشویی شکل گرفته را بررسی می‏کنیم.

نهاد خانواده، یکی از مهمترین نهادهای اجتماعی است که برای نظام اجتماعی کل و سایر نهادها، کارکرد اجتماعی مثبت دارد. انتخاب همسر به عنوان پیش شرط تشکیل خانواده، یکی از حساسترین اعمالی است که از سوی عامل اجتماعی صورت می‏گیرد، زیرا انتخاب صحیح همسر، به تشکیل خانواده سالم میانجامد؛ خانواده‏ای که نخستین و مهمترین محیط برای جامعه‏پذیر کردن افراد است و از طریق این فرآیند به انسجام اجتماعی می‏انجامد. در حالت عکس آن؛ یعنی، انتخاب ناصحیح همسر، نهاد خانواده برخلاف کارکرد مثبت مورد انتظار آن، منشأ نزاع و تربیت فرزندانی منحرف و سرخورده شده، حتی در اکثر اوقات به طلاق منجر می‏گردد که این امر نیز خود منشأ مسائل اجتماعی دیگری خواهد شد. بنابراین، در راستای پیشگیری از تشکیل خانواده ناسالم و به تبع آن جامعه‏ای ناسالم، ضروری به نظر می‏رسد که به شناسایی و تحلیل دقیق شبکه اجتماعی همسرگزینی ما قبل زندگی زناشویی و پیامدهای آن در بنیان خانواده (رضایت از زندگی زناشویی) بپردازیم.

همسرگزینی به مثابه یک فرآیند تصمیم‏ گیری

مدل تصمیم‏گیری عموما در حوزه اقتصادی مطرح شده است. این مدل شامل یک فرآیند پنج مرحله‏ای است که به خرید کالا منجر می‏شود. این مراحل عبارتنداز: تشخیص مسأله، جستجو، ارزیابی بدیل‌ها، انتخاب و ارزیابی پس از اکتساب. تشخیص مسأله هنگامی رخ می‏دهد که ناهمخوانی بین وضع فعلی و وضع مطلوب ایجاد شود. وقتی که مصرف کننده مسأله را شناسایی کرد، جستجو را برای کسب اطلاعات در مورد کالاهایی که می‌توانند آن مشکل را رفع نمایند آغاز می‌کند. در مرحله ارزیابی بدیل از فرآیند اکتساب، مصرف‏کننده به مقایسه گزینه‌هایی می‏پردازد که تشخیص داده است به طور بالقوه قادر به حل مسأله در فرآیند تصمیم‏گیری است. در مرحله انتخاب، مصرف‏کننده در میان بدیل‏ها اقدام به انتخاب و خرید کالا می‏کند. به عقیده نظریه‏پردازان تصمیم‏گیری، مرحله پنجم؛ یعنی مرحله ارزیابی پس از اکتساب جزو مراحل تصمیم‏گیری محسوب نمی شود، زیرا در این مرحله خریداران پس از اکتساب،‌ به مصرف و استفاده از آنچه اکتساب شده، خواهند پرداخت و پیامدهای رفتارشان را ارزیابی می‏کنند (موون، مینور؛ 1386). با الهام از مدل اقتصادی تصمیم‏گیری، همسرگزینی را به عنوان یک فرآیند در نظر گرفته‏ایم، اما پاره‏ای جرح و تعدیل‏های نظری را برای انطباق مدل تصمیمگیری کالا به مدل همسرگزینی صورت دادیم؛ به این صورت که نیاز به همسر و ازدواج کردن به عنوان مسأله در مرحله اول مطرح می‏شود؛ یعنی مردان مجرد، ابتدا به ازدواج و همسرگزینی نیاز پیدا می‏کنند و سپس مراحل بعدی همسرگزینی طی می‏شود. با توجه به ابنکه هدف تحقیق، بررسی شبکه اجتماعی همسرگزینی است، تشخیص مسأله که امری فردی است و کمتر به شبکه‏های اجتماعی مربوط است، مد نظر ما قرار نمی‏گیرد. به عبارتی، فرض می‏کنیم که همه افرادی که ازدواج کرده‏اند، ابتدا نیاز به ازدواج را احساس کرده‏اند و سپس به همسرگزینی اقدام کرده‏اند. از حیث تحلیلی، مرحله جستجو در زمینه همسرگزینی را می‏توان به دو مرحله تقسیم کرد: مرحله جستجوی همسر و مرحله جستجوی اطلاعات در مورد همسر (یا همان تحقیق). مرحله ارزیابی بدیل در موضوع انتخاب همسر چندان رواج ندارد .در مرحله انتخاب، پسر تصمیم نهایی‏اش را برای ازدواج یا عدم ازدواج با فرد مورد نظر می‏گیرد. مرحله ارزیابی پس از اکتساب در موضوع همسرگزینی به زمان پس از زندگی زناشویی بر می‏گردد؛ یعنی زمانی که پسر همسرش را انتخاب و زندگی زناشویی‏اش را آغاز کرده است و حالا به ارزیابی این انتخاب می‏پردازد. می‏توان گفت که سنجش رضایت فرد از زندگی زناشویی (به عنوان متغیر وابسته در این تحقیق) نشان دهنده ارزیابی فرد از انتخاب خود است. رضایت زناشویی حالتی است روانی و احساس خوشایند و مطلوبی است که دو زوج در کنار هم به آن دست می‏یابند و از باهم بودن لذت می برند.

با توجه مجدد به این نکات که مرحله تشخیص مسأله و مرحله ارزیابی بدیل در انطباق با بحث همسرگزینی حذف شد، مرحله جستجو به دو زیر مرحله جستجوی همسر و جستجوی اطلاعات در مورد همسر تقسیم شد و مرحله ارزیابی پس از اکتساب نیز که منطقاً جزو مراحل تصمیم‏گیری نبود، فرآیند انتخاب همسر را می‏توان به سه مرحله تقسیم‏بندی کرد.

جستجوی همسر احتمالی؛
جستجوی اطلاعات در مورد همسر احتمالی؛
تصمیم نهایی و مشورت در مورد این تصمیم.

شبکه اجتماعی: تاریخچه و تعریف

جامعه‏شناسی از گذشته با این مسأله روبه رو بوده که چگونه می‏توان روابط بین موجودیت‏ها در سطوح مختلف جامعه را به بررسی تجربی درآورد. در پاسخ به این مسأله، مفهوم شبکه اجتماعی برای نخستین بار در سال 1940 در انسان‏شناسی توسط رادکلیف بروان معرفی شد. سپس در اواسط دهه 1950 این مفهوم توسط بارت و بارنر مورد استفاده قرار گرفت (چلبی، 1385: 51). محققان، از مفهوم شبکه اجتماعی به عنوان استعاره‏ای برای توصیف مجموعه مرکبی از روابط بین مردم استفاده کرده‏اند (باستانی،2001: 6) پیرامون مفهوم شبکه اجتماعی تعاریف متعدد و تقریباً مشابهی صورت گرفته که در زیر به آنها اشاره می‏کنیم:

"شبکه اجتماعی مجموعه‏ای از گره[7]های به لحاظ اجتماعی وابسته‏ای است که در آن یک یا بیش از یک رابطه به هم وصل شده‏اند. گره‏ها یا اعضای شبکه، واحدهایی هستند که با روابطی که ما الگوی آن را مطالعه می‏کنیم، به یکدیگر متصل شده‏اند" (مارین و ولمن[8]،2010 :2).
" شبکه اجتماعی، از مجموعه‏ای از "موجودیت‏ها"، همراه با "رابطه‏هایی" میان آن موجودیت‏ها تشکیل شده است" (باتز[9]، 2008: 14).
شبکه اجتماعی مجموعه‏ای از افراد یا گروه‏هایی از افراد؛ "کنشگران"، با الگوهایی از تعاملات یا "پیوندهای" میان آنان است" (هاتالا[10]، 2006: 5).
"شبکه‏ها، متشکل از افراد یا سازمان‏هایی‏اند که با یکدیگر از طریق مبادله اطلاعات، عقاید، مبادلات تجاری یا دانش ارتباط دارند" (رید و دیگران[11]، 2009: 51).
"یک شبکه اجتماعی، شامل دسته یا دسته‏هایی از کنشگران و رابطه یا روابط تعریف شده برای آنان است. وجود اطلاعات رابطه‏ای، ویژگی تعیین کننده و اساسی شبکه اجتماعی است" (وسرمن و فاوست[12]، 1994: 17).
شبکه اجتماعی به عنوان مجموعه مشخصی از روابط میان دسته تعریف شده‏ای از مردم است. ویژگی‏های این روابط به عنوان یک کل می‏تواند در تفسیر رفتار اجتماعی اعضای درگیر [در شبکه] به کار رود (میشل، 1969: 2).

مهمترین نکاتی که از بررسی تعاریف بالا می‏توان به آن دست یافت، عبارت است از اینکه:

شبکه اجتماعی، از رابطه اجتماعی و کنشگران اجتماعی ساخته شده است.
شبکه اجتماعی، مجموعه روابط اجتماعی میان کنشگران اجتماعی است. این روابط می‏تواند انواع گوناگونی داشته باشد. کنشگران نیز می‏توانند فرد، گروه، سازمان و .. باشند.
Tieیا relation یا link همان رابطه اجتماعی است و node (گره) یا actor همان کنشگر است.

مبتنی بر تعاریف ارائه شده در بالا و موضوع همسرگزینی در بخش قبلی، شبکه اجتماعی همسرگزینی را این گونه تعریف می‏کنیم: شبکه اجتماعی همسرگزینی، مجموعه روابط میان مجموعه‏ای از افرادی است که به نحوی در فرآیند همسرگزینی، شامل جستجوی شبکه برای همسر (معرفی همسر)، جستجوی اطلاعات درباره همسر (تحقیق) و مشورت با فرد درباره همسر حضور و دخالت دارند.

از حیث نظری می‏توان شبکه اجتماعی در زمینه همسرگزینی را به دو دسته تقسیم کرد: شبکه اجتماعی بالقوه و شبکه اجتماعی فعال که همان شبکه اجتماعی همسرگزینی است. شبکه اجتماعی بالقوه، مجموعه روابطی است بین مجموعه افراد. افراد حاضر در این شبکه به طور بالقوه توانایی دخالت در فرآیند همسرگزینی فرد را دارند، اما شبکه اجتماعی فعال یا شبکه اجتماعی همسرگزینی، شامل مجموعه افرادی است که به طور فعال به شیوههای متفاوت در امر همسرگزینی فرد دخالت دارند. معادل‏های مفهومی شبکه بالقوه و بالفعل در نظریه نان لین (2005) به ترتیب با نام‏های سرمایه اجتماعی در دسترس[13] و سرمایه اجتماعی بسیج شده[14] مطرح شده است. در این تحقیق ما به دنبال شناسایی شبکه فعال در همسرگزینی هستیم.

نظریه پردازان شبکه برای شبکه اجتماعی ویژگی‏های گوناگونی قائل شده‏اند. یکی از مهمترین دسته‏بندی‏های خصوصیات شبکه توسط ایسرایل و راندرز صورت پذیرفته است. از نظر ایشان، این ویژگی‏ها عبارتند از ویژگی‏های ساختاری[15] شبکه (شامل اندازه، تنوع و ترکیب شبکه) و ویژگی کارکردی[16] شبکه (حمایت اجتماعی). (ایزرال و دیگران[17] ،1987: 314). حمایت اجتماعی انواع متفاوتی دارد که عبارتند‏از : حمایت مصاحبتی[18]، حمایت عاطفی[19]، حمایت خدماتی[20]، حمایت مالی[21] ، حمایت اطلاعاتی[22] و حمایت مشورتی[23] (ولمن، 1992: 210 ، فلملی، 2003: 397). در زیر به توضیح هر یک از این ویژگی‏ها و ارتباط آن با موضوع تحقیق پرداخته شده است.

اندازه شبکه

اندازه شبکه تعداد کل افرادی است که فرد با آنها در ارتباط است و یا انواع متفاوتی از حمایت‏ها را برای فرد فراهم می‏کنند (باستانی، 2007: 63؛ مارسدن،1990: 453؛ مهرا و دیگران[24]، 2001 :132). از نظر تحلیلگران شبکه، اندازه شبکه ترکیبی از خصوصیات ساختاری است که باعث افزایش توانایی اجتماعی شخصی برای فراهم کردن انواع منابع حمایتی و دسترسی به معیارهای اجتماعی دیگر می‏شود. به عبارت دیگر، یک شبکه بزرگ، شبکه‏ای نسبتاً وسیع و نامتراکم است که به لحاظ اجتماعی دارای اعضای ناهمگون هستند (باستانی، 2001: 63). تحقیقات متعددی نشان دادهاند که هرچه شبکه اجتماعی فرد بزرگتر باشد، حمایتی‏تر است" (نظیر ولمن، ورتلی، 1990؛ باررا[25]، 1981؛ برت، 1987؛ ولمن و گولیا[26]، 1999؛ ورتلی، 1996). هر چه اندازه شبکه همسرگزینی فرد بزرگتر باشد، فرد در طول زندگی زناشویی حمایت بیشتری را دریافت می‏کند، زیرا احتمال دریافت حمایت اجتماعی از سوی اعضای شبکه همسرگزینی، با افزایش تعداد اعضای شبکه افزایش می‏یابد؛ هر چه اندازه شبکه بزرگتر باشد، احتمال اینکه از این افراد فردی در طول زندگی زناشویی از فرد حمایت کند، بیشتر می شود. از طرفی، تحقیقات نشان داده است که حمایت اجتماعی با رضایت از زندگی زناشویی و دوام زندگی رابطه مثبت معنی‏دار و با احتمال گسست رابطه زناشویی رابطه منفی معنی‏داری دارد. تحقیقات فراوانی رابطه بین حمایت اجتماعی و رضایت از زندگی زناشویی و در نتیجه کاهش احتمال طلاق را نشان داده‏اند. ژانگ و دیگران[27] (2009) در تحقیق خود در چین (دارای فرهنگ جمع‏گرا) و امریکا (دارای فرهنگ فردگرا) دریافتند که در بین دانشجویان چینی، عدم تأیید شبکه به عنوان مانع ازدواج تلقی می‏شود. جوانان چینی به طور معنی‏داری تمایل به متوقف کردن ازدواج در صورت عدم تأیید والدینشان دارند. کوردک (2005)، پاش و باردبوری (1998)، ساراسون، ساراسون و پیرس[28] (1994) و لاورنس و همکاران (2008) در تحقیقات خود نشان داده‏اند که حمایت شبکه‏ای دریافت شده، رابطه مثبتی با بسط، ثبات و رضایت از رابطه دارد. نوبلوچوداناون – کیکن[29] ( 2006) و لاوینگ[30] (2006) نیز در تحقیقات خود نشان داده‏اند که شبکههای اجتماعی نزدیک (بسته، فشرده) می‏توانند بر توسعه روابط عاشقانه تأثیر بگذارند و می‏گذارند. مک دونالد و روس[31] (1999) نشان داده‏اند که شریکان قرار عشقی نیاز به تأیید رویکردشان به روابطشان از سوی اعضای شبکههای نزدیکشان دارند. پارکس و همکارانش[32] (1983) در تحقیق خود نشان داده‏اند که درگیری افراد در روابط رمانتیک، همبستگی شدیدی با حمایت درک شده از شبکه دوستان و خانواده پاسخگویان دارد. لاورنس و همکاران(2008) در تحقیق خود نشان دادند که حمایت والدین بر رضایت زناشویی افراد تأثیرگذار است. فلملی (2001) و اسپرچر (2000) نیز دریافتند که میزان حمایت دریافت شده از سوی شبکههای اجتماعی تأثیر منفی و معنی‏داری بر احتمال فروپاشی رابطه دارد. بریانت و کونگر (1999) نشان دادند که هر چه حمایت شبکه‏ای دریافت شده بیشتر باشد، قصد جدایی یا طلاق کاهش می‏یابد. نکات بالا را می‏توان چنین صورتبندی کرد که هر چه اندازه شبکه فرد بزرگتر باشد، در طول زندگی زناشویی از حمایت بیشتری برخوردار خواهد شد و در نتیجه رضایتش از زندگی زناشویی بیشتر خواهد شد (فرضیه اول).

ترکیب شبکه

ترکیب شبکه از طریق درصد روابط خاص درون شبکه تعیین می‏شود؛ درصد خویشاوندان، دوستان، همسایه‏ها و همکاران (باستانی، 2007: 361). مطالعات گذشته نشان داده‏اند که خویشاوندی هنوز نقش مهمی در شبکههای شخصی ایفا می‏کند. مطالعات انجام شده در کشورهای درحال توسعه نشان داده‏اند که شبکه‏های خویشاوندی پایه و اساس امنیت اقتصادی است برای مثال، پیل[33] (1981) و اسپینوزا (1992). تحقیقات نشان داده‏اند که فرهنگ‏های خاور میانه بر تماس‏های شخصی و روابط خویشاوندی تأکید زیادی دارند (باستانی، 2007: 365). شواهد قابل ملاحظه‏ای وجود دارد مبنی بر اینکه خویشاوندان به علت صمیمیت و شناخت متقابل و آگاهی از نیازهای متقابل، حمایت زیادی را برای اشخاص فراهم می‏کنند (نظیر ولمن و ورتلی، 1989؛1990؛ فیشر: 1982 : فیرث و دیگران[34] 1969؛ ولمن، 1992).

بنابراین، می‏توان ادعا کرد که هر چه نسبت روابط خویشاوندی در شبکه همسرگزینی بیشتر باشد، به علت حمایت‏های اجتماعی ای که در طول زندگی برای افراد فراهم می‏کنند، رضایت بیشتری از زندگی زناشویی را برای فرد در پی دارند (فرضیه دوم) .

تنوع شبکه

تنوع شبکه بدین معناست که اعضای شبکه چقدر از لحاظ ویژگی‏هایی مانند سن، جنس، میزان تحصیلات و... با یکدیگر و با فرد مرکزی (پاسخگو) مشابهت دارند و یا متفاوتند. یک شبکه متنوع، دسترسی به اطلاعات و حمایت را از منابع چندگانه‏ای ممکن می‏سازد، بنابراین، یک ویژگی مثبت برای شبکه تلقی می‏شود. محققان دریافتند که این امر می‏تواند برای اهداف ابزاری، نظیر شغل یابی و .. سودمند باشد (گرانووتر، 1995). همچنین، شبکههای متنوع حمایتهای بیشتری را برای افراد از منابع متنوع فراهم می‏کند (باستانی، 2007 و 2001) . در ارتباط با بحث همسرگزینی می‏توان چنین ادعا کرد که هرچه شبکه همسرگزینی فرد متنوع‏تر باشد، در طول زندگی زناشویی فرد حمایت‏های اجتماعی بیشتری را برای وی به ارمغان می‏آورد و بنابراین، رضایت وی از زندگی زناشویی را افزایش می‏دهد (فرضیه سوم) .

متغیرهای کنترل تحقیق

از آنجایی که در این تحقیق به بررسی تأثیر ویژگیهای شبکه اجتماعی همسرگزینی بر رضایت از زندگی زناشویی پرداخته شده و نیز از آنجایی که عوامل دیگری غیر از ویژگی‏های شبکه اجتماعی بر رضایت از زندگی زناشویی اثر دارند، به همین علت، مهمترین متغیرهای مؤثر بر رضایت وارد مدل شد تا اثر خالص ویژگیهای شبکه اجتماعی قابل ارزیابی باشد. این متغیرها عبارتند از: سنوات ازدواج (یا همان تعداد سال‏های ازدواج کرده)، سن، تعداد فرزندان، سطح سواد، پایگاه اجتماعی- اقتصادی فعلی فرد. آلام (2000) در تحقیق خود دریافت که پایگاه اجتماعی- اقتصادی، سطح سواد و مدت ازدواج رابطه منفی با احتمال طلاق گرفتن دارد. کالمجین (2006) نیز در تحقیق خود دریافت که پایگاه اجتماعی- اقتصادی بر رضایت از زندگی فرد تأثیر معنی‏داری دارد. به عقیده وی، فرزندان معمولاً به عنوان یک سرمایه زناشویی محسوب می‏شوند که زوجین را به هم پیوند می‏دهند که این خود سبب افزایش خشنودی و رضایت زوجین از زندگی می شود. تحقیقات نشان داده است که هزینه اقتصادی، اجتماعی و روانی طلاق گرفتن برای زوجین دارای فرزند، بیشتر از هزینه زوجین بدون فرزند است (برای مثال، پورتمن،2000 ؛ کالمجین، 2006).

مدل تحلیل

با توجه به مطالب ذکر شده در بخش پیشینه و چارچوب نظری، مدل تحلیل تحقیق به صورت زیر تنظیم شده است:

شکل 1 – مدل تحلیل

روش انجام تحقیق

روش انجام تحقیق پیمایشی و تکنیک مورد استفاده برای جمع‏آوری داده مصاحبه بوده است. ضرورت استفاده از تکنینک مصاحبه در این نکته بوده است که برای جمع‏آوری اطلاعات اکثر متغیرهای مستقل تحقیق، نیازمند این بودیم که پاسخگو به زمان ازدواج خود برگردد و اطلاعات مورد نیاز را بازگو کند. در این تحقیق دو دسته داده جمع‌آوری شده است: داده‌های غیررابطه‌ای (انتسابی[35]) و داده‌های رابطه‌ای[36]. در روش رایج جامعه‏شناختی، کانون توجه روی صفات واحد تحلیل لست، مثلا اگر واحد تحلیل فرد باشد، پژوهشگر به بعضی از صفات او نظیر سن، درآمد، پایگاه و غیره توجه دارد؛ اما در روش تحلیل شبکه، توجه اساساً معطوف به کم و کیف شکل و محتوای روابط و آرایش آنهاست (چلبی، 1385: 55). متغیرهای مستقل که شامل اندازه شبکه، تنوع شبکه، ترکیب شبکه و حمایت اجتماعی شبکه هستند، از داده‏های رابطهای تشکیل شده‏اند و متغیر وابسته (رضایت از زندگی زناشویی) و متغیرهای کنترل تحقیق از نوع داده‏های غیر رابطه‏ای است.

سطح تحلیل شبکه

در یک تقسیم‏بندی کلی، دو نوع شبکه از هم قابل تفکیک است: شبکه کل و شبکه خودمحور (نوک و دیگران، 1386: 21). شبکه کل، همه اطلاعات رابطهای افراد را به ما می‏دهد و موجب توصیف و تحلیل نیرومندی از ساختار اجتماعی می‏شود (هنمن، 2005: 7). در این روش زحمت جمع‏آوری داده بر دوش محقق است، زیرا محقق با هر عضو شبکه به تنهایی مصاحبه می‏کند (مک کارتی، کیلورث و رنل[37]، 2007). در این روش کل جمعیت باید کم باشد، زیرا باید به تک‏تک اعضای شبکه مراجعه شود، نه نمونه‏ای از آنها (اوت و دیگران، 2002؛ هاتالا، 2006) بنابراین، اطلاعات گران و سخت به دست می‏آید (هنمن، 2005؛ باستانی، 2001/1385).

در "شبکه خودمحور" که در ادبیات تحقیق، با نام‏های دیگری، نظیر شبکه خود مرکز، کنشگرمرکز[38]، ستاره‏های نخستین[39] و مناطق نخستین[40] نیز استفاده شده است، محققان به بررسی اتصالات مشخصی که به وسیله اشخاص در یک مطالعه ذکر شده، سوای از ساختار شبکه به عنوان یک کل می‏پردازند (باستانی، 2001). از این رویکرد اغلب در پیمایش‏های رایج استفاده می‏شود و کاملا با روش‏های رایج سازگار است و می‏تواند با رویکردهای خصیصه محور ترکیب شود ( هنمن، 2005: 8؛ ولمن، 2007). در این تحقیق از رویکرد شبکه خود محور استفاده شده است؛ به این شکل که اطلاعات مربوط به ویژگیهای شبکه اجتماعی همسرگزینی، از ego (که همان مرد متأهل در تحقیق حاضر است) جمع‏آوری شد؛ به جای اینکه برای کسب اطلاعات مربوط به شبکه همسرگزینی، به تک تک اعضای شبکه مراجعه شود.

شیوه نمونه‏گیری

جامعه آماری تحقیق شامل "کلیه مردان متأهل شهر مشهد در سال 1389 "است. برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شده است. پس از جایگزینی مقادیر واریانس متغیر وابسته (که از تحقیقات پیشین برگرفته شد)، جامعه آماری (N که با استفاده از داده‏های سرشماری نفوس و مسکن به دست آمد)، حدود اطمینان (t) و سطح اطمینان مطلوب (d) در فرمول مربوط به برآورد حجم نمونه، n یا حجم نمونه انتخاب و مشخص گردید.

d = 0.05

t = 1.96

N = 635905

طبق فرمول، حجم نمونه 180 نفر از مردان متأهل شهر مشهد برآورد شده است. روش نمونهگیری در این تحقیق، ترکیبی از نمونهگیری طبقهای وخوشهای چند مرحلهای بوده است. و از آنجا که تأثیر متغیر پایگاه اجتماعی – اقتصادی بر رضایت از زندگی زناشویی به کرات در تحقیقات انجام شده ذکر شده، از این عامل در نمونه‏گیری طبقه‏ای استفاده شده است.

روش دستیابی به واحدهای نمونه

در تحقیق حاضر، برای دستیابی به واحدهای نمونه بدین ترتیب عمل شد:

در بین مناطق دوازده‏گانه شهر مشهد، سه منطقه بالا، متوسط و پایین از لحاظ پایگاه اجتماعی- اقتصادی انتخاب شد.]1[

منطقه 1، ناحیه 1 به عنوان منطقه بالا ، منطقه 3، ناحیه 2 به عنوان منطقه متوسط و منطقه 5، ناحیه3 به عنوان منطقه پایین انتخاب شدند.

از هر یک از این سه ناحیه، یک محله به تصادف انتخاب شد. در زیر محلاتی که به تصادف انتخاب شده، آمده‏اند.

جدول1- محلات منتخب از نواحی انتخاب

	محله انتخاب شده در شهر مشهد
منطقه 1، ناحیه 1	محله قائم
منطقه 3، ناحیه 2	محله فاطمیه
منطقه 5، ناحیه 3	محله شهید آوینی(گلشهر ب)

سپس با استفاده از شیوه تخصیص متناسب با حجم، حجم نمونه در هر یک از این محلات تعیین گردید. از آنجایی که فهرستی از مردان متأهل در منطقه وجود نداشت، از نزدیکترین واحد نمونه‏گیری به واحد مورد نظر یعنی خانوار استفاده گردید؛ با این استدلال که معمولاً در هر خانوار یک مرد متأهل وجود دارد. با این فرض که از هر بلوک، با 5 نفر مصاحبه صورت گیرد، متناسب با جمعیت هر محله، تعداد بلوک مشخص شد. جدول زیر حجم نمونه هر یک از محلات را نشان می‏دهد.

جدول 2- حجم نمونه به تفکیک محلات منتخب
	تعداد خانوار	حجم نمونه	تعداد بلوک	تعداد بلوک انتخاب شده
محله قائم (بالا)	3462	53	123	11
محله فاطمیه (متوسط)	4055	62	50	12
محله شهید آوینی(گلشهر ب) (پایین)	4203	64	82	13
جمع کل	11720	180	255	36

با استفاده از جدول اعداد تصادفی، بلوک‏ها مشخص گردید.
در هر بلوک، تعدادی مرد متأهل به عنوان پاسخگو به طور تصادفی انتخاب شد و در مرحله گردآوری اطلاعات از طریق مصاحبه همراه با پرسشنامه جمع‏آوری داده‏ها انجام گردید.

تعریف مفهومی و عملیاتی تحقیق

در جدول زیر، تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق آمده است

جدول3- تعریف مفهومی و عملیاتی
نوع متغیر	متغیر	تعریف مفهومی	تعریف عملیاتی- نحوه شاخص سازی
مستقل	اندازه شبکه	تعداد افراد موجود در شبکه همسرگزینی	مجموع تعداد افرادی که به فرد، همسر فعلی را معرفی کردند، به تحقیق در مورد همسر فعلی پرداختند و فرد با آنها مشورت کرده بود.
	ترکیب شبکه	نسبت افراد خویشاوند، دوست، آشنا، همکار و .. در شبکه همسرگزینی	نسبت اعضای شبکه با فرد پاسخگو- درصد روابط خاص، ترکیب شبکه را می‏سازد.
	تنوع شبکه	اختلاف اعضای شبکه همسرگزینی از حیث پایگاه اجتماعی- اقتصادی	پس از تعیین پایگاه اجتماعی- اقتصادی اعضای شبکه همسرگزینی، انحراف معیار اعضای شبکه همسرگزینی از حیث پایگاه اجتماعی- اقتصادی، تنوع شبکه را می‏سازد.
	حمایت اجتماعی شبکه	میزان کمک و خدماتی که اعضای شبکه همسرگزینی در زمینه‏های مختلف برای فرد فراهم می کنند.	میزان مشورت در زمینه مسائل مهم، نظیر ازدواج، میزان کمک به فرد در فرآیند تحقیق برای ازدواج
وابسته	رضایت از زندگی زناشویی	احساس خوشحالی از زندگی زناشویی با همسر فعلی و احساس خرسندی از ازدواج	طیف کانزاس
کنترل	پایگاه اجتماعی اقتصادی فرد	میزان برخورداری فرد از امتیازات اجتماعی		میزان تحصیلات، میزان درآمد، شغل. پس از تبدیل شغل به منزلت شغلی، هریک از سه متغیر به نمره استاندارد تبدیل شد و پس از عملیات آماری، شاخص پایگاه اجتماعی اقتصادی محاسبه شد.
	سن	---	---
	تعداد فرزندان	---	---
	سطح تحصیلات	---	---
	سنوات ازدواج (تعداد سال‏های ازدواج کرده)	---	---

روایی و پایایی

در این پژوهش برای کسب روایی صوری از توافق داوران استفاده شده است؛ به این صورت که پرسشنامه برای ارزیابی صحت گویه‏ها برای اساتید و محققان ارسال شد و اشکالات و ابهامات برطرف شد. همچنین، برای بررسی پایایی از ضریب آلفای کرونباخ که به سنجش همسازی درونی پرسشنامه می‏پردازد، استفاده شد. این مقدار بر اساس داده‏ها برابر 95% به دست آمد. این امر نشان دهنده این است که پرسشنامه مورد استفاده از پایایی لازم و بالایی برخوردار است. از آنجایی که برخی از فرضیات تحقیق سه متغیری بودند، برای آزمون مدل فرضیات سه متغیره از مدل معادلات ساختاری (نرم افزار لیزرل) استفاده شد.

یافته‏ها توصیفی

در جدول زیر، آماره‏های توصیفی مربوط به متغیرهای تحقیق آمده است

مهمترین یافته های توصیفی تحقیق این بود که:

- میانگین اندازه شبکه همسر گزینی هر فرد 2 نفر بوده است؛ یعنی در فرآیند ازدواج فرد که شامل معرفی همسر، تحقیق در مورد همسر و مشورت می‏شود، به طور متوسط دو نفر حضور و دخالت فعال داشته‏اند.

- ترکیب شبکه همسرگزینی فرد بیشتر خویشاوندی بوده است؛80 درصد اعضای شبکه همسرگزینی فرد با وی نسبت خویشاوندی داشتند و از این میان، 80 درصدشان را اعضای خانواده فرد تشکیل می‏دهد. به طور کلی، در میان شبکه همسرگزینی، نسبت اعضای شبکه با فرد به ترتیب اولویت، خویشاوندان (80 درصد، که از این میان نیز 80 درصدشان خویشاوند درجه 1؛ یعنی اعضای خانواده فرد بودند)، دوستان (7درصد)، همسایگان (4درصد)، همکاران (3درصد)، همکلاسی‏ها و هم دانشگاهی‏ها، آشنایان و در آخر غریبه‏ها بوده‏اند.

- اعضای شبکه همسرگزینی از حیث پایگاه اجتماعی- اقتصادی تنوع کمی داشتند و این نکته نشان دهنده همگنی اعضای شبکه همسرگزینی از حیث پایگاه اجتماعی اقتصادی است.

- شبکه همسرگزینی حمایت‏های اطلاعاتی، مشورتی زیادی را در هنگام ازدواج برای فرد فراهم کرده‏اند و در طول زندگی زناشویی نیز حمایت اجتماعی زیادی را برای افراد فراهم می‏کنند. به عقیده ارمکی (1386) این نکته که خویشاوندان حضور فعالی در ازدواج فرد دارند و حمایت‏های زیادی را در کل زندگی فرد فراهم می‏کنند یکی از ویژگی‏های ازدواج در ایران است.

- 66 درصد اعضای شبکه همسرگزینی مردان متأهل را زنان تشکیل می‏دادند و 33درصد اعضا را مردان تشکیل می‏دادند. این نکته با یافته‏های تحقیق حیدری چروده (1379) کاملا سازگار است؛ بدین شکل که مردان در ازدواج بیشتر از زنان کمک می‏گیرند و زنان بیشتر از مردان.

- نزدیک به 80 درصد اعضای شبکههای همسرگزینی دارای پایگاه اجتماعی- اقتصادی پایین و خیلی پایین بودند. علت این امر این است که بیشتر اعضای تشکیل دهنده شبکه افراد را زنان تشکیل می‏دادند و زنان از حیث متغیرهای تشکیل دهنده پایگاه اجتماعی-اقتصادی، نظیر تحصیلات، شغل و درآمد رتبه‏های پایینی را به خود اختصاص می‏دادند.

- بیش از 90 درصد پاسخگویان، از اعضای تحقیق‏کننده شبکه خود، در زمینه فراهم کردن اطلاعات در مورد همسر و خانواده وی، حمایت زیادی دریافت کردند.

- به طور متوسط رضایت افراد از زندگی زناشویی‏شان زیاد است. رضایت زناشویی اکثر افراد در حد بسیار زیاد است.

جدول 4- آماره‏های توصیفی

ویژگی های پاسخگویان	متغیر				میانگین	میانه	نما	انحراف معیار	حداقل	حداکثر
	سن پاسخگو				36	35	30	9.6	75	19
	اختلاف سنی زوجین				5	5	4	3.8	18	-11
	پایگاه اجتماعی- اقتصادی				2.7(بین پایین و متوسط)	3(متوسط)	2(پایین)	--	--	--
	مدت ازدواج				11	10	1	9.7	43	1
	تعداد فرزندان				1.8	2	1	1.4	8	0
	میزان رضایت زناشویی				3.8(زیاد)	4(زیاد)	5خیلی زیاد	0.8	5	1
ویژگی های شبکه همسزگزینی پاسخپویان	اندازه شبکه همسرگزینی				1.96(دونفر)	2	1	1.3	6	0
	ترکیب شبکه همسر گزینی	خویشاوند	تعداد		1.8	2	1	1.01	4	0
		خویشاوند	نسبت به کل افراد(درصد)		80%	100%	100%	30%	0%	100%
		دوستان	تعداد		2/0	0	0	5/0	0	4
		دوستان	نسبت به کل افراد(درصد)		7	0	0	--	%	100
		همسایه	تعداد		1/0	0	0	3/0	0	4
		همسایه	نسبت به کل افراد(درصد)		4	0	0	--	%	100
		آشنایان	تعداد		06/0	0	0	2/0	0	2
		آشنایان	نسبت به کل افراد(درصد)		2	0	0	--	%	100
		همکار	تعداد		07/0	0	0	3/0	0	3
		همکار	نسبت به کل افراد(درصد)		3	0	0	--	%	100
		همکلاسی و هم دانشگاهی	تعداد		01/0	0	0	1/0	0	1
		همکلاسی و هم دانشگاهی	نسبت به کل افراد(درصد)		6/0	0	0	--	%	50
		غریبه ها	تعداد		0	0	0	0	0	0
		غریبه ها	نسبت به کل افراد(درصد)		0	0	0	0	%	0
	تنوع شبکه همسرگزینیاز حیث پایگاه اجتماعی اقتصادی				2.1(کم)	2(کم)	2	1.04	5	1
	میزان تأیید ازدواج فرد از سوی شبکه همسرگزینی				4.2(زیاد)	4(زیاد)		0.8	2(کم)	5(خیلی زیاد)
	میزان حمایت اجتماعی شبکه همسر گزینی هنگام ازدواج			مشورتی	4.9(خیلی زیاد)	5(خیلی زیاد)	5(خیلی زیاد)	0.1	4(زیاد)	5(خیلی زیاد)
	میزان حمایت اجتماعی شبکه همسر گزینی هنگام ازدواج			اطلاعاتی	4.3(بین زیاد و خیلی زیاد)	4.3(بین زیاد و خیلی زیاد)	5(خیلی زیاد)	0.7	1.6(نزدیک کم)	5(خیلی زیاد)
	میزان حمایت اجتماعی شبکه همسر گزینی در طول زندگی زناشویی				3.5(بین متوسط و زیاد)	3.5(بین متوسط و زیاد)	5(خیلی زیاد)	0.9	1	5(خیلی زیاد)

یافته ‏های تبیینی

فرضیات اول، دوم و سوم این تحقیق از فرضیات سه متغیره هستند. به همین منظور، برای بررسی این فرضیات از تحلیل لیزرل در مدل معادلات ساختاری استفاده شده است. در جدول زیر، مشخصات مدل برازش داده شده برای این فرضیات سه متغیره آمده است.

جدول 5- مشخصات مدل برازش داده شده برای فرضیات سه متغیره
	فرضیه اول	فرضیه دوم	فرضیه سوم
آماره کی دو	05/8 P=0.0046) )	38/6 P=0.012) )	12/0 P=0.73) )
جذر میانگین مجذور خطای تخمین([1]RMSEA)	21/0	18/0	0/0
شاخص نرم شده برازندگی ([1]NFI)	92/0	89/0	1
شاخص نیکویی برازش([1]GFI)	97/0	97/0	1
شاخص اصلاح شده نیکویی برازش([1]AGFI)	80/0	84/0	1

اندازه های برازندگی خروجی لیزرل حدود سی شاخص برازش گزارش میدهد که هر کدام از زاویهای به بررسی مدل فرضیه میپردازند. پنج شاخص برازش مهم در این جا آورده شده است. یکی از این شاخصها کیدو است که هر چه به صفر نزدیکتر باشد، نشان دهنده برازش مطلوب است. اگر مقدار کی دو را بر درجه آزادی تقسیم کنیم، در یک برازش ایده آل برابر با یک خواهد بود. در صورتی که مقدار2 و کمتر شود، نشان‏دهنده برازش مطلوب است. همچنین RMSEA (ریشه میانگین مجذور پس ماندهها) در صورتی که کمتر از 05/0 باشد، نشان‏دهنده برازش مطلوب است. شاخص‏های نکویی برازش (GFI) و نکویی برازش اصلاح شده (AGFI) که جارزکاک و سوربوم (1989) پیشنهاد کردهاند، نشان میدهد که مدل تا چه حد نسبت به نبود آن، برازندگی بهتری دارد. چون این دو شاخص نسبت به سایر مشخصههای برازندگی اغلب بزرگتر است، برخی از پژوهشگران نقطه برش 95/0 را پیشنهاد کردهاند. بر پایه قرارداد، مقدار GFI و AGFI باید برابر یا بزرگتر از 90/0 باشد تا مدل مورد نظر پذیرفته شود. یکی از شاخصهای نسبی ، شاخص نرم شده برازندگی (NFI) است. بنتلر و بونت (1980) مقادیرNFI برابر یا بزرگتر از 90/0 را در مقایسه با صفر، مقدار خوبی برای برازندگی مدلهای نظری توصیه کرده‏اند، درحالی که برخی از پژوهشگران نقطه برش 80/0 را به کار می‏برند (قاسمی، 1387، هومن، 1384: 339-335). با توجه به اینکه در فرضیه اول (تأثیر اندازه شبکه بر میزان رضایت از زندگی زناشویی از طریق میزان حمایت اجتماعی دریافتی) و فرضیه دوم (تأثیر نسبت شبکه خویشاوندی بر میزان رضایت از زندگی زناشویی از طریق میزان حمایت اجتماعی دریافتی) از این شاخص‏های پنجگانه دو شاخص آن بالاتر از شاخص برازندگی قرار دارند، و بقیه شاخص‏ها نزدیک به سطح مورد نظر هستند، می‏توان این گونه تفسیر نمود که مدل طراحی شده برای فرضیه مذکور قابل قبول (اگر هر پنج شاخص بالاتر از مقدار تعیین شده بود، می‏توان گفت که مدل مذکور در حد مطلوب یا ایده آل است) بوده، می‏توان آن را تأیید نمود. فرضیه سوم (تأثیر تنوع شبکه بر میزان رضایت از زندگی زناشویی از طریق میزان حمایت اجتماعی دریافتی) در حد ایده ال قرار دارد و بنابراین، این فرضیه نیز تأیید می‏شود.

رگرسیون چندگانه

نتایج آزمون رگرسیون چندگانه به روش گام به گام نشان داد که در مرحله اول از مجموع شش متغیر سن، تعداد فرزندان، اختلاف سنی زن و شوهر، تعداد سال‏های ازدواج کرده، پایگاه اجتماعی- اقتصادی (که از متغیرهای کنترل این تحقیق بوده‏اند) و حمایت اجتماعی شبکه، سه متغیر تعداد سال‏های ازدواج کرده، پایگاه اجتماعی- اقتصادی و حمایت اجتماعی شبکه تأثیر معنی‏داری بر رضایت فرد از زندگی زناشویی دارند. پس از بررسی‏های انجام شده، مقدار ضریب تعیین 139/0 به دست آمده است. نکته اینکه، با توجه به اینکه متغیرها گام به گام وارد تحلیل شدند، برای صرفه جویی تنها نتایج مربوط به گام آخر تحلیل رگرسیون در قالب جدول درج شده است.

جدول6- آزمون تحلیل واریانس یک طرفه
مرحله اول- گام آخر		SS	DF	MS	F	Sig
رگرسیون	15.447		3	5.149	8.195	0.000
پس مانده	95.500		152	0.628
جمع	110.947		155

با توجه به معنی‏داری نتیجه در جدول آزمون تحلیل واریانس با سطح معنی‏داری sig=0.000 می‏توان به جدول ضرایب رگرسیون رجوع کرد.

	جدول 6-1- ضرایب رگرسیون رگرسیون چندگانه
مرحله اول		متغیرها	B	خطای استاندارد	Beta	T	سطح معنی‏داری
گام آخر	عرض از مبدا		2.213	.358		6.191	.000
	پایگاه اجتماعی- اقتصادی		.012	.003	.262	3.410	.001
	سنوات ازدواج		.019	.007	.207	2.668	.008
	حمایت اجتماعی شبکه همسرگزینی		.032	.016	.161	2.028	.044

طبق ضرایب رگرسیون بالا، معادله رگرسیون عبارت است از:

Zy= حمایت اجتماعی شبکه همسر گزینی*(0.161) + پایگاه اجتماعی- اقتصادی فرد*(0.262) + سنوات ازدواج*(0.207)

در مرحله دوم، تأثیر دو متغیر اندازه، تنوع و ترکیب شبکه همسرگزینی بر حمایت اجتماعی شبکه همسرگزینی بررسی شد.

جدول7- آزمون تحلیل واریانس یک طرفه
مرحله دوم- گام آخر		SS	DF	MS	F	Sig
رگرسیون	1882.000		2	941.000	143.791	.000
پس مانده	1001.267		153	6.544
جمع	2883.267		155

طبق جدول بالا و با توجه آماره F و سطح معنی‏داری ذکر شده، مدل برازش داده شده کاملاً معنی‏دار است. (F=143.7 / Sig = 0.000) در جدول زیر میزان تأثیر هریک از متغیرهای اندازه و تنوع شبکه بر حمایت اجتماعی شبکه همسرگزینی آمده است.

	جدول 7-1- ضرایب رگرسیون رگرسیون چندگانه
مرحله دوم- گام آخر		متغیرها	B	خطای استاندارد	Beta	T	سطح معنی داری
	عرض از مبدا		.884	.470		1.880	.062
	اندازه شبکه		2.410	.248	.664	9.702	.000
	تنوع شبکه		.004	.001	.186	2.725	.007

در گام آخر رگرسیون چندگانه به روش گام به گام، تأثیر متغیر ترکیب شبکه بر حمایت اجتماعی معنی‏دار نبوده و در نتیجه حذف شده است و تنها دو متغیر اندازه و تنوع هستند که تأثیر معنی‏داری بر حمایت شبکه اجتماعی دارند.

در مرحله سوم، تأثیر متغیر اندازه شبکه بر تنوع شبکه بررسی شد.

جدول8- آزمون تحلیل واریانس یک طرفه
مرحله سوم- گام آخر		SS	DF	MS	F	Sig
رگرسیون	112.621		1	112.621	163.510	.000⁾
پس مانده	106.071		154	.689
جمع	218.692		155

طبق جدول بالا نیز، مدل برازش داده شده برای بررسی تأثیر متغیر اندازه بر تنوع شبکه کاملاً معنی‌دار است. (F= 163.5 / Sig = 0.00) در جدول زیر نیز میزان تأثیر متغیر اندازه شبکه بر تنوع شبکه درج شده است.

	جدول 8-1- ضرایب رگرسیون رگرسیون چندگانه
مرحله سوم		متغیرها	B	خطای استاندارد	Beta	T	سطح معنی داری
گام آخر	عرض از مبدا		.643	.143		4.483	.000
گام آخر	تنوع شبکه		.004	.000	.718	12.787	.000

در نمودار مسیر زیر، متغیرهایی از مدل تحلیل آمده است که از نظر آماری تأثیر مستقیم یا غیرمستقیم معنی‏داری بر متغیر وابسته داشته‏اند.

شکل 2- مدل مسیر

نمودار مسیر نشان می‏دهد که اندازه شبکه همسرگزینی، تأثیر معنی‏دار و زیادی ( میزان تأثیر 71/0) بر تنوع پایگاهی اعضای شبکه همسرگزینی دارد. اندازه شبکه همسرگزینی، بر میزان حمایت شبکه همسرگزینی از فرد در طول زندگی زناشویی تأثیر مثبتی دارد (ضریب تأثیر اندازه شبکه بر حمایت 6/0 است). حمایت شبکه همسرگزینی از فرد در طول زندگی زناشویی بر میزان رضایت فرد از زندگی زناشویی تأثیر مثبت دارد؛ یعنی هر چه اعضای شبکه همسرگزینی حمایت بیشتری از فرد می کنند، رضایت فرد از زندگی زناشویی افزایش می‏یابد (ضریب تأثیر حمایت بر رضایت 0.161 است). تعداد سال‏های ازدواج کرده و پایگاه اجتماعی- اقتصادی فرد (به ترتیب با میزان ضریب تأثیر 2/0 و 26/0) بر رضایت او از زندگی زناشویی تأثیر مثبت دارد.

بحث

هدف این تحقیق، بررسی ویژگی‏های شبکهاجتماعی همسرگزینی و تأثیر آن بر رضایت از زندگی زناشویی بوده است. در این تحقیق نشان داده شد که اکثر اعضای شبکه همسرگزینی را خویشاوندان فرد تشکیل می‏دهند؛ این یافته با تحقیقات محققان دیگر مبنی بر اینکه خانواده و خویشاوندان هنوز در فرهنگ‏های کشورهای آسیایی و جوامع با فرهنگ‏های جمع‏گرا (نظیر ایران) در امر همسرگزینی حضور فعالی دارند، همخوانی دارد (هافستده، 2005؛ ژانگ، 2009؛ آزاد ارمکی، 1386؛ آپوستولو، 2007 و 2010؛ بونک، 2010). یکی از نتایج مهم این تحقیق این بود که هر چه اندازه شبکه همسرگزینی بزرگتر باشد، حمایت اجتماعی دریافت شده فرد از سوی شبکه بیشتر خواهد شد و در نتیجه، رضایت فرد از زندگی زناشویی بیشتر خواهد شد. به عبارت دیگر، هر چه تعداد افراد دخیل در امر همسرگزینی بیشتر باشد، احتمال اینکه در این میان فرد یا افرادی باشند که در طول زندگی زناشویی از فرد حمایت کنند، بیشتر است. این یافته در مورد تأثیر اندازه شبکه بر حمایت شبکه با یافته‏های دیگر محققان نیز کاملاً همخوانی دارد (نظیر باستانی 2001، 2007؛ باررا، 1981؛ برت، 1987؛ ولمن و گولیا، 1999؛ ولمن، ورتلی،1989،1990؛ ورتلی، 1996). تأثیر حمایت اجتماعی دریافت شده از سوی اعضای شبکه بر رضایت از زندگی زناشویی نیز در تحقیقات به کرات تأیید شده است (تحقیقات محققانی نظیر ژانگ و دیگران، 2009؛ لاورنس و همکاران، 2008؛ کوردک، 2005؛ فمللی، 2000، 2001؛ بریانت و کونگر، 1999؛ فلملی و اسپرچر، 1992؛ کوترونا و دیگران،1990؛ ساراسون و دیگران، 1994؛ پاش و باردبوری، 1998). هر چه فرد در طول زندگی زناشویی از حمایت بیشتری برخوردار شود، نیازها و مشکلاتش برطرف می‏شود و احساس خرسندی به وی دست می‏دهد و در نتیجه از زندگی زناشویی‏اش راضی‏تر خواهد بود.

هرچه شبکه همسرگزینی افراد از لحاظ پایگاه اجتماعی- اقتصادی متنوع‏تر باشد، به علت دسترسی به منابع متفاوت‏تر و متنوع‏تر، حمایت‏های بیشتر و متنوع‏تری را برای افراد فراهم می‏کنند و در نتیجه بر رضایت وی از زندگی زناشویی می‏افزایند. این نتیجه در تحقیقات دیگران تأیید قرار شده است (نظیر گرانوتر، 1995؛ باستانی، 2001، 2007).

در مورد ترکیب خویشاوندی شبکه همسرگزینی می‏توان گفت که هر چه این نسبت در شبکه بیشتر باشند، به علت صمیمیت و آگاهی و شناخت متقابلی که از نیازهای متقابل وجود دارد، به میزان بیشتری در طول زندگی زناشویی از فرد حمایت می‏کنند و از این طریق بر رضایت وی از زندگی زناشویی می‏افزایند. این نتیجه در تحقیقات محققان دیگر به کرات تأیید شده است (محققانی نظیر لاورنس و و همکاران، 2008؛ ولمن و ورتلی، 1989، 1990؛ فیشر، 1982 ؛ کوردک، 2005: پاش و باردبوری، 1998: ساراسون، ساراسون و پیرس، 1994، 1982). همچنین، این تحقیق نشان داد که هر چه اندازه شبکه همسرگزینی بزرگتر باشد، تنوع اعضای شبکه از حیث پایگاه اجتماعی- اقتصادی بیشتر خواهد بود. این نتیجه با نتیجه تحقیق باستانی (2001) کاملا سازگار است. نتایج تحلیل مسیر نشان داد که، از میان متغیرهای کنترل تحقیق، متغیر پایگاه اجتماعی- اقتصادی اثر مستقل و معنی‏داری بر رضایت فرد از زندگی زناشویی دارد. هر چه پایگاه اجتماعی- اقتصادی فرد بالاتر باشد، نیازهای وی در زندگی زناشویی به نحو مطلوبتری ارضا می‏شود و بنابراین، رضایت وی از زندگی زناشویی بیشتر است. پایگاه اجتماعی- اقتصادی پایین سبب می‏شود که افراد از عهده مسائل و مشکلات زندگی به خوبی بر نیایند و این خود سبب می‏شود سازگاری زوجین در زندگی کم شود، تضادها زیاد شود و رضایتشان از زندگی کم شود. نکته مهم این تحقیق این است که خویشاوندان حضور پررنگی در ازدواج افراد دارند. حضور خویشاوندان در امر همسرگزینی، یکی از ویژگی‏های فرهنگ ایرانی است. این خویشاوندان با فرد آشنایی طولانی‏تری دارند و شناخت بیشتری از هم دارند. خویشاوندانی که از فرد شناخت دارند و در امر همسرگزینی نیز دخالت دارند، در طول زندگی نیز از وی حمایت می‏کنند. نتیجه این می‏شود که فرد از زندگی زناشویی‏اش راضی‏تر می‏شود، زیرا بیشتر حمایت می‏شود. از طرفی، هر چه تعداد افراد دخیل در امر همسرگزینی بیشتر باشند- یا به عبارتی هر چه تعداد خویشاوندان دخیل در امر همسرگزینی بیشتر باشد – به واسطه حمایت بیشتری که دریافت می‏کند، رضایت بیشتری نصیب فرد می‏شود.

پی‏ نوشت

]1[ مبنای طبقه‏بندی، تحقیق دکتر یوسفی - که به طبقه‏بندی نواحی شهری مشهد پرداخت - و تحقیق دکتر شاهنوشی و دیگران - که کار مشابهی را انجام دادند- بوده است. در تحقیق دکتر یوسفی، منطقه 1 ناحیه 1 به عنوان منطقه بالا، منطقه 3 ناحیه 2 به عنوان منطقه متوسط و منطقه 5 ناحیه 3 به عنوان منطقه پایین مشخص شدند. دکتر شاهنوشی، در تحقیق خود، نواحی 36 گانه شهر مشهد را از لحاظ سطح توسعه یافتگی با استفاده از روش تاکسونومی رتبه‏بندی کرد. طبق این تحقیق، ناحیه 1 از منطقه 1، رتبه اول، و ناحیه 3 از منطقه 5، رتبه آخر را به خود اختصاص داد. منطقه 3 ناحیه 2 نیز رتبه بیستم را به خود اختصاص داد.

[1] Dorein

[2] Mizruchi

[3] Otte

[4] Buts

[5] Flemlee

[6] Flemlee & Sprecher

[7] Node

[8] Marin &Wellman

[9] Butts

[10] Hatala

[11] Reid & Smith

[12] Wassermann & Faust

[13] Accessed Social Capital

[14] Mobilized social capital

[15] Structural characteristics

[16] Functional characteristics

[17] Israel & Rounds

[18] Companionship

[19] Emotional

[20] Services

[21] Financial

[22] Informational

[23] Advice

[24] Mehra, Kilduff, Brass & Rodan

[25] Barrera

[26] Gulia

[27] Zhang & Kline

[28] Sarason, Sarason, & Pierce

[29] Knobloch & Kicken

[30] Loving

[31] Mac Donald & Ross

[32] Parks, Stan & Eggert

[33] Peil

[34] Firth, Hubert & Forge

[35] Attributional data

[36] Relational data

[37] McCarty, Killworth & Rennell

[38] Actor-centered network

[39] Primary stars

[40] Primary zones

مراجع

آزاد ارمکی، ت. (1386). «جامعه شناسی خانواده ایرانی»، تهران: سمت .

جهانیان، ح. (1378). بررسی عوامل مؤثر بر رضایت زنان ( خانه دار و شاغل) از زندگی خانوادگی، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته علوم تربیتی، دانشگاه فردوسی مشهد.

چلبی، م. (1385). «تحلیل اجتماعی در فضای کنش»، تهران: نشر نی.

حیدری چروده، م. (1379). «بررسی شیوه های همسرگزینی دختران و پسران در شهرهای اصفهان، تبریز، تهران و شیراز»، طرح پژوهشی، کارفرما: سازمان برنامه و بودجه.

شاهنوشی فروشانی، ناصر، گلریز ضیائی، زهرا، باقری، حمید. (1385)." تعیین سطح توسعه یافتگی نواحی شهر مشهد" مجموعه مقالات کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت شهری، مشهد مقدس.

قاسمی، و. (1387). «آموزش نرم افزار لیزرل»، جزوه درسی دانشگاه اصفهان

ﻣﻮون، ﺟﺎن ﺳﯽ ؛ ﻣﯿﻨﻮر ، ﻣﯿﺸﻞ اس . ( 1386). رﻓﺘﺎر. ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪه، ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﯿﺮوﻧﯽ و دروﻧﯽ، ﺗﺮﺟﻤﻪ : ﻋﺒﺎس ﺻﺎﻟﺢ اردﺳﺘﺎﻧﯽ و ﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎ ﺳﻌﺪی، ﺗﻬﺮان: اﻧﺘﺸﺎرات اﺗﺤﺎد.

نوک، د ، کاکلینسکی، ج . (1387). «تحلیل شبکه»، ترجمه مژگان عظیمی هاشمی و مریم اسکافی، مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی.

هومن، حیدرعلی. (1385). «مدل یابی معادلات ساختاری»، تهران: سمت.

یوسفی، علی. (1388). "طبقه بندی اجتماعی نواحی شهر مشهد: ویرایش اول"، معاونت فرهنگی اجتماعی شهر مشهد.

Alam, N. , K. Saha & J. K. van Ginneken )2000(: Determinants of Divorce in a Traditional Muslim Community in Bangladesh, Demographic Research,3.

Apostolou, M) 2007(: sexual selection under parental choice: the role of parents in the evolution of human mating , Evolution and Human Behavior , 28, 403-409

Apostolou, M) 2010(: Sexual selection under parental choice in agro pastoral societies«, Evolution and Human Behavior, 31; 39–47.

Barrera,M(1981 ) : social support in the adjustment of pregnant adolescences: assessment issues, pp.69-96 in social networks and social support, B. Gpttlieb (ed), Beverly Hills:Sage.

Bastani, S) 2001( middle class community in Tehran: social networks, social support and marital relationships, PHD thesis. University of torrent.

Bastani, S) 2007) family comes first: men’s and women’s personal network in Tehran, social networks, 29, 357- 374.

Bryant,C.M,Conger,R.D)1999(:marital success and domains of social support in long-term relationships: does the influence of network members ever end?, journal of marriage and the family,61.2. 437-450.

Burt,R.S)1987 ( : A note on the General Social Survey’s Ersatz Network Density Item , Social Networks, 9:75-85.

Buunk, A. P. & Park,. H (2010): Cultural Variation in Parental Influence on Mate Choice, Cross-Cultural Research, Vol.44, No.1; 23-40.

Butts, C (2008): Social network analysis: A methodological introduction. Journal of Social Psychology, 13–41.

Dorein,P (2001).»Causality in social network analysis«, sociological methods & research, Vol.30, No.1, 81-114.

Espinoza, V (1992): Networks of informal Economy: Work and Community Among Santiago’s Urban poor,Unpublished PH.D. Thesis, Toronto: University of Toronto.

Felmlee, D., & Sprecher,S (1992):The influence of parents and friends on the quality and stability of romantic relationships: A three-wave longitudinal investigation, Journal of Marriage and the Family, 54, 4, 888-900.

Felmlee, D., & Sprecher, S (2000: close relationships and social physiology, social psychology quarterly, vol.63, n.4 , 365-376.

Flemlee, D (2001): No couple is an island: a social network perspective on dyadic stability, social forces, 79.4;1259-1287.

Felmlee, D (2003) : interaction in social networks, Handbook of Social Psychology: . Kluwer Academic/ Plenum Publishers, New York.

Firth, R., Hubert, J., & Forge, A (1969) : Families and Their Relatives«, London: Routledge & Kegan Paul.

Fischer, C (1982): To Dwell Among Friends«, Berkeley: University of California Press.

Granovetter, M (1995): Getting a job: a study of contacts and careers, the university of Chicago press, Chicago and London.

Haneman, R., & Riddle, M (2005): Introduction to Social Network Methods«, unpublished book.

Hatala,J (2006):.Social Network Analysis in Human Resource Development: Human Resource Development, Vol. 5, No.1, 45-71.

Hofstede, G (2005): Cultures and organizations, software for mind, McGraw-hill

Israel,B. and Antonucci, T(1987):Social Network Characteristics and Psychological Well-Being, Health Education Quarterly, 14: 461-481.

Joreskog, Karl & Sorbom, Dag (2006) :Lisrel [computer software. Scientific Software International, Inc.

Kalmijn, M., Poortman, A)2006:(His or Her Divorce? The Gendered Nature of Divorce and its Determinants, European Sociological Review, Vol.22.No.2; 201-214.

Kurdek, L. A. (2005):Gender and marital satisfaction early in marriage: A growth curve approach, Journalof Marriage and Family, 67, 68–74.

Lawrence, E., bundeM., barry,R., brock, R., luari, S et al…,)2008( : Partner support and marital satisfaction: Support amount, adequacy, provision, and solicitation, Personal Relationships , 445–463

Lin, N) 2005(: Network Theory of Social Capital, To appear in Handbook on Social Capital, edited by Dario Castiglione, Jan van Deth and Guglielmo Wolleb, Oxford University Press.

Loving, T. J (2006): Predicting dating relationship fate with insiders’ and outsiders’ perspectives: Who and what is asked matters, Personal Relationships, 13, 349-362.

MacDonald, T. K., & Ross, M (1999) :Assessing the accuracy of predictions about dating relationships: How and why do lovers’ predictions differ from those made by observers, Personality and Social Psychology Bulletin, 25, 1417-1429.

Marin, A., Wellman, B) 2010(: Social Network Analysis: An Introduction, forthcoming in Handbook of Social Network Analysis Edited by Peter Carrington and John Scott, Sage.

Marsden, P. V) 1990(: Network data and measurement«, Annual Review of Sociology, 16, 435–463.

McCarty, Ch., Killworth, P., Rennell, J) 2007(: Impact of methods for reducing respondent burden on personal network structural measures“, Social networks, pp.300-315.

Mehra, A., Kilduff, M., & Brass, D. J) 2001(: the social networks of high and low self monitors: Implications for workplace performance«, Administrative Science Quarterly, 46, 121–146.

Mitchell, J.C) 1969(: the concept and use of social networks«, social network in urban situations, C.mitchell(ed.), Manchester: Manchester university press. Pp.1-50.

Mizurchi, mark) 1994): social network analysis: recent controversies and current achievements, Acta sociologica.37: pp329-343.

Knobloch, L. K., & Donovan-Kicken, E (2006(: Perceived involvement of network members in courtships: A test of the relational turbulence model, Personal Relationships, 13, 281-302.

Otte, Evelien & Rousseau, R) 2002( : Social network analysis: a powerful strategy, also for the information sciences, Information Science, vol. 28, n.6, pp. 441–453.

Parks, M. R., Stan, C. M., & Eggert, L. L (1983) :Romantic involvement and social network involvement, Social Psychology Quarterly, 46, 116-131.

Pasch, L. A., & Bradbury, T. N, (1998): Social support, conflict and the development of marital dysfunction, Journal of Consulting and Clinical Psychology, 66, 219–230.

Peil, M )1981(: Cities and Suburbs: Urban Life in West Africa«, New York. Holmes and Meier.

Poortman, A )2000( :Sex differences in the economic consequences of separation: A panel study of the Netherlands, European Sociological Review, 16, 367–383.

Reid . Neil & W. Smith, B) 2009(: Social network analysis«, Economic Development Journal, Vol. 8 N.3.

Sarason, I. G., Sarason, B. R., & Pierce, G. R (1994) :Social support: Global and relationship-based levels of analysis , Journal of Social and Personal Relationships, 11, 295–312.

Sprecher,S., flemlee,D)1992(: the influence of parents and friends on the quality and stability of romantic relationships: a three-wave longitudinal investigation, Journal of marriage and the family, 54, pp. 888-990.

Wasserman, S., faust, K) 1994( : Social network analysis: methods and applications«, Cambridge university press.

Wellman,B. Worthly, S) 1989(: Brothers’ Keepers: Situating Kinship Relations in Broader Networks of Social Support, Sociological Perspectives, 32:273-306.

Wellman,B., Worthly, S. )1990(: Different strokes from different folks: community ties and social support, American journal of sociology, university of torento.

Wellman, B) 1992(: Which Type of Ties and Networks Provide What kinds of Social Support?, Advances in Group Processes, vo 9, 207-235.

Wellman, B, Gulia, M )1999(: The Network Basis of social Support: A Network is more than Sum of Its Ties, in Networks in the Global Village, B. Wellman (ed.), Boulder, co: westwood.

Wellman, B ) 2007(: The network is personal: Introduction to a special issue of Social Networks, social networks, 349-356.

Wortley, S )1996(: Social Networks, Social Support and Substance abuse: Testing social Ability and Disability Theories of Deviance, Unpublished PH.D. Thesis, Toronto: University of Toronto.

Zhang, Sh & Kline, S.)2009(: Can I Make My Own Decision? A Cross-Cultural Study of Perceived Social Network Influence in Mate Selection, Journal of Cross-Cultural Psychology. vol.40, N.1.

آمار

تعداد مشاهده مقاله: 2,125

تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 665

سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب

پیوندهای مفید

اخبار و اعلانات

آمار

شبکه اجتماعی همسرگزینی و تأثیر آن بر رضایت از زندگی زناشویی در بین مردان متأهل