گزارشی از گونه‌های Alternaria و جنس‏‌های مشابه آن در استان همدان

مقدمه.

جنس Alternaria یکی از فراوان‌ترین قارچ‌هایی است که در مکان‌های مختلفی در سرتاسر جهان یافت می‌شود و شامل گونه‌های پوده‌زی و بیماری‌زای گیاهی است که موجب خسارت به بسیاری از گیاهان در مزارع یا موجب فساد تولیدات گیاهی در انبارها می‌گردد (Konstantinova et al., 2002). اغلب گونه‌های این جنس، ساپروفیت‌های معمولی هستند و برخی از آنها بیمارگر مهم گیاهان هستند که بیماری‌های مهم اقتصادی با دامنه وسیع میزبانی ایجاد می‌کنند (Bart and Thomma, 2003). گونه‌های Alternaria معمولاً به قسمت‌های هوایی میزبان حمله می‌کنند و به طور معمول بر انتقال آب و مواد غذایی تأثیر ندارند (Scott, 1976). ماهیت پلی‌فاژی و توانایی آنها در تولید مواد سمّی و سرطان‌زا به این معنی است که این قارچ‌ها از عوامل بالقوه خطرناک برای سلامتی انسان و جانوران هستند (Ghosta et al., 2004). برخی از گونه‌ها به عنوان عوامل تنظیم‌کننده زیستی برای مبارزه با علف‌های هرز و عوامل بیماری‌زای قارچی و باکتریایی دیگر شناخته شده‌اند (Green et al., 2001). امروزه تعداد زیادی از گونه‌های این جنس به عنوان اندوفیت از میزبان‌های مختلف گیاهی گزارش شده‌اند (Huang et al., 2011؛ (Ai et al., 2012. جنس Alternaria، توسط Nees (1816) و با گونه تیپ Alternaria tenuis Nees معرفی شد. Fries (1832) جنس Macrosporium را معرفی و برای تفکیک آن از Alternaria از تزیینات سطحی، ویژگی‌های کنیدیوم و همچنین مرحله جنسی آنها استفاده کرد. Elliott (1917) با مطالعاتی که روی جنس‌های Alternaria و Macrosporium انجام داد ضمن تفکیک این دو جنس از یکدیگر، جنس Alternaria را در شش گروه قرار داد. Angel (1929) از مطالعات خود چنین نتیجه‌گیری کرد که Alternaria و Macrosporium از لحاظ ویژگی‌های ریخت‌شناسی یکسان هستند و از نام Macrosporium برای معین کردن هر دو جنس استفاده کرد و نام Alternaria را مترادف قرار داد. Wiltshire (1933) با مطالعه گونه‌های اصلی این دو جنس آنها را در سه گروه تقسیم‌بندی نمود. بر این اساس، وی گونه‌هایی که دارای زنجیره کنیدیوم بودند و نوک کنیدیوم کوتاه نسبتاً کوتاه داشتند را در جنس Alternaria قرار داد و علاوه بر اعلام یکی بودن این دو جنس، نام Alternaria را برای آنها انتخاب نمود و از آن سال به بعد این نام توسط تمام قارچ‌شناسان استفاده شد. Neergaard (1945) برای تفکیک بخش‌ها از طول زنجیره کنیدیوم، طول نوک آنها و ویژگی پرگنه روی محیط‌های طبیعی استفاده نمود و گونه‌های Alternaria را در سه بخش (section) قرار داد. همچنین، کلید شناسایی برای 16 گونه و دو واریته از دانمارک را ارایه نمود. Joly (1964) برای 25 گونه از این جنس، کلید شناسایی ارایه داد. Simmons (1967) بازنگری اساسی روی جدایه‌های مشابه از نظر ریخت‌شناسی انجام داد و جنس‌های Alternaria، Stemphylium Wallr. و Ulocladium Preuss را از هم تفکیک نمود. Ellis (1971 و 1976) 44 گونه از جنس Alternaria را توصیف نمود اما برخی از گونه‌های نام برده شده توسط وی، امروزه از این جنس خارج شده و در جنس‌های دیگری قرار داده شده‌اند. Simmons (1986) با مطالعه مراحل جنسی گونه‌های Alternaria و Stemphylium مشخص کرد که جنس Pleospora Rabenh. ex Ces. & De Not. که پیش از آن به عنوان مرحله جنسی قارچ Alternaria معرفی شده بود مرحله جنسی قارچ Stemphylium است و مرحله جنسی قارچ Alternaria، Lewia است. تعدادی از پژوهشگران بر صفاتی همچون ابعاد کنیدیوم و ارتباط با میزبان به عنوان صفات کلیدی برای شناسایی تأکید کرده‌اند Rotem, 1994)؛ (Nishimura et al., 1978 اما Simmons و Roberts (1993) با بررسی چند صد جدایه Alternaria که کنیدیوم‌های کوچک داشتند و کنیدیوم‌ها به صورت زنجیری تشکیل می‌شدند، شش الگوی مختلف کنیدیوم‌زایی را مشخص نمودند، این الگوهای کنیدیوم‌زایی در تفکیک گونه‌های دارای کنیدیوم‌های کوچک ضروری هستند. Simmons (1992 و 1999) بر ویژگی‌های ریخت‌شناسی کنیدیوم‌ها، الگوی تشکیل زنجیره و ماهیت نوک کنیدیوم تأکید کرده، اهمیت آنها را در شناسایی و طبقه‌بندی گونه‌های Alternaria عنوان می‌کند. تمایز گونه‌ها در هر گروه توسط صفاتی همچون: شکل، اندازه، رنگ، آرایش دیواره عرضی، تزیینات دیواره کنیدیوم، ماهیت نوک کنیدیوم یا کنیدیوفور ثانویه و ویژگی پرگنه صورت می‌گیرد. Simmons در دوره سال‌های 1989 تا 2004 از بین بیش از 1100 نام منتشر شده مرتبط با این جنس که 276 مورد آنها معتبر بوده است کتابی ارایه نمود (Simmons, 2007). در ایران نخستین گزارش‌ها مربوط به گونه‌های: Alternaria alternate (Fr.) Keissl تحت نام مترادف آن
(A. tenuis Nees=) از گندم، A. brassicicola (Schwein.) Wiltshireاز کلم و A. solani Sorauer از گوجه‌فرنگی است که توسط Esfandiari (1948) ارایه شده است. پس از آن، گونه‌های مختلف این قارچ از نقاط مختلف ایران گزارش شده است (Ershad, 2009). چندین جنس از لحاظ ریخت‌شناسی مشابه با Alternaria هستند که بر اساس برخی ویژگی‌های ریخت‌شناسی از یکدیگر متمایز می‌شوند که این جنس‌ها شامل Embellisia، Stemphylium و Ulocladium هستند. جنس Embellisia برای نخستین بار توسط Simmons (1971) باگونه تیپ Embellisia allii (Campan.) E.G. Simmons معرفی شد. تعداد بسیار زیادی از گونه‌های این جنس، ساپروفیت بوده، برخی از گونه‌ها نیز پاتوژن‌های گیاهی هستند (Lawrence et al., 2012). به دلیل ویژگی‌های ریخت‌شناسی مشترک این جنس با سایر جنس‌ها، بسیاری از گونه‌های این جنس، قبلاً در جنس‌های Alternaria، Helminthosporium و Sporidesmium قرار داشتند. برای نمونه، پیش از توصیف رسمی این جنس، گونه تیپ E. allii با نام مترادف آن یعنی Helminthosporium allii Campan. عنوان می‌گردید. Simmons پس از بررسی‌های خود عنوان کرد، کنیدیوفورهای سیمپودیال در گونه H. allii با کنیدیوفورهای مستقیم در جنس Helminthosporium متناقض هستند و بیشتر مشابه با کنیدیوفورهای Alternaria، Bipolaris Shoemaker، Curvularia Boedijn، Drechslera و Ulocladium هستند Shoemaker, 1959)؛ Simmons, 1967؛ Alcorn, 1988, 1991). Simmons (1971) بیشتر روی دیواره‌بندی، ضخامت، تیرگی و سختی دیواره‌های عرضی همانند دیواره خارجی کنیدیوم تأکید کرد و بر اساس ترکیبی از چند ویژگی ریخت‌شناسی، موقعیت Helminthosporium را نامناسب تشخیص داد و جنس جدید Embellisia را با گونه تیپ E. allii معرفی نمود. ریخت‌شناسی دیواره‌های عرضی کنیدیوم، اساسی‌ترین ویژگی برای تفکیک این جنس از Alternaria و سایر جنس‌های مشابه بود. دیواره‌های عرضی در جنس Embellisia ضخیم و تیره‌رنگ است و این ضخامت به طور ناگهانی در حد فاصل بخش دیواره داخلی کنیدیوم، قطع می‌شود. برخی از گونه‌های این جنس، میکروکلامیدوسپورهای ثانویه و هیف‌های مارپیچی در محیط‌کشت تولید می‌کنند. این جنس بر اساس مطالعات مولکولی اخیر، از Alternaria قابل تمایز نبوده، گونه‌های آن با نام Alternaria معرفی شده‌اند (Woudenberg et al., 2013).

جنس Stemphylium، برای نخستین بار توسط Wallroth (1833) با گونه تیپ Stemphylium botryosum Wallr معرفی شد. این قارچ به هر دو شکل ساپروفیت و بیماری‌زا، دردامنه وسیعی از گیاهان وجود دارد. تکثیر متوالی کنیدیوفور، اساسی‌ترین ویژگی ریخت‌شناسی در تفکیک این جنس، از دو جنس شبیه به هم Alternaria و Ulocladium است (Simmons, 1967, 1971). در این جنس، کنیدیوفورها به صورت متوالی در طول محور اصلی رشد می‌کنند، در حالی که در جنس Alternaria، کنیدیوفورها از قسمت انتهایی دراز شده و زمانی که سلول انتهایی کنیدیوفور شروع به تولید کنیدیوم می‌کند، رشد انتهایی کنیدیوفور متوقف شده، رشد مجدد از قسمت زیرین محل کنیدیوم‌زایی انجام می‌شود. این عمل می‌تواند چندین بار تکرار شود و به همین دلیل، قسمت انتهایی کنیدیوفور دارای چندین خمیدگی زانویی است.

جنس Ulocladium برای نخستین بار توسط Preuss (1851) با گونه تیپ U. botrytis Preuss معرفی شد. به دلیل ویژگی‌های مشترک این جنس، با Alternaria و Stemphylium، این نام تا مدت‌های مدید نادیده گرفته شد. گونه‌های این جنس، اغلب به صورت ساپروفیت، روی بقایای گیاهی و درون خاک یافت می‌شوند و نقش مهمی را در محیط زیست و تجزیه و بازیافت مواد در اکوسیستم‌های طبیعی ایفا می‌کنند (De Hoog and Horre, 2002). تعداد اندکی از گونه‌های این جنس، مانند U. chartarum (Preuss) E.G. Simmons و U. cucurbitae (Letendre & Roum.) E.G. Simmons پاتوژن‌های گیاهی هستند که در محصولات مهم کشاورزی و درختان میوه موجب بیماری می‌شوند Zitter and Hsu, 1990)؛ (Vannini and Vettraino, 2000. ریخت‌شناسی کنیدیوم‌های جوان، اساسی‌ترین ویژگی برای تفکیک این جنس از Alternaria و سایر جنس‌های مشابه است. کنیدیوم‌های جوان در این جنس، در قسمت قاعده‌ای خود دارای یک زایده کوچک هستند که این ویژگی بیشتر در کنیدیوم‌های جوان دیده می‌شود و در برخی موارد ممکن است در کنیدیوم‌های بالغ هم دیده شود. برخلاف جنس Alternaria، کنیدیوم‌های این جنس از قسمت قاعده باریک و در قسمت بالایی پهن و عریض هستند. همچنین حلقه رنگی که در کنیدیوم و کنیدیوفور جنس Alternaria به طور مشخص دیده می‌شود، در این جنس کاملاً واضح نیست. Simmons (1967) تأکید کرد که کنیدیوم‌های تخم‌مرغی‌شکل وارونه و بدون بیک، اصلی‌ترین ویژگی متمایزکننده جنس Ulocladium از Alternaria و سایر جنس‌های مشابه آن است. Simmons و Roberts (1993) پیشنهاد کردند که بهترین روش برای تشخیص این جنس از سایر گونه‌های Alternaria با اسپور کوچک، مقایسه الگوهای اسپورزایی در شرایط استاندارد است اما این ویژگی هم نمی‌تواند از همپوشانی گونه‌های Ulocladium با Alternaria جلوگیری کند و در اغلب موارد موجب پیچیدگی در تشخیص گونه‌های جدید می‌شود Simmons, 1998)؛ De Hoog and Horre, 2002). همان طور که گفته شد، کنیدی Ulocladium با وجود شباهت به کنیدی Alternaria برخلاف Alternaria که تخم‌مرغی‌شکل، دارای پایه گرد و از بالا باریک است، از پایه باریک و از بالا پهن و گرد است (Simmons, 1967). این باعث زیر سؤال رفتن موضوع طبقه‌بندی Ulocladiumشده و پیشنهاد قرار گرفتن آن در جنس Alternaria ارایه شد. شایان ذکر است که بر اساس آخرین مطالعات مولکولی، جنس‌های Embellisia و Ulocladium به جنس Alternaria انتقال و تغییر نام یافتند (Woudenberg et al., 2013).

هدف از بررسی حاضر کمک به شناسایی گونه‌های Alternaria و گونه‌های مربوط به جنس‌های مشابه آن است، در معرفی گونه‌های شناسایی شده مربوط به جنس Alternaria و جنس‌های مشابه آن، بر اساس نتایج Woudenberg و همکاران (2013) عمل شده است.

مواد و روش‌ها.

طی بهار، تابستان و پاییز 1391 و 1392 نمونه‌های گیاهی مشکوک به آلودگی به Alternaria و جنس‌های شبیه از مزارع، باغات و رویشگاه‌های طبیعی استان همدان جمع‌آوری شد. نمونه‌های جمع‌آوری شده به طور جداگانه در پاکت‌های کاغذی قرار داده شد و نام گیاه، محل نمونه‌برداری و تاریخ جمع‌آوری آنها یادداشت شد. سپس بافت‌های گیاهی به آزمایشگاه منتقل و به منظور مطالعات بعدی در دمای چهار درجه سانتیگراد در یخچال نگهداری شدند. اندام‌های گیاهی با نشانه‌های مشکوک به آلودگی، ابتدا در صورت نیاز به مدت پنج دقیقه زیر شیر آب شستشو داده شدند. بخش‌های دارای علایم توسط اسکالپل جدا و به قطعات نیم تا یک سانتیمتری تقسیم شدند. سپس این قطعات که از حد فاصل بافت‌های آلوده و سالم جدا شده بودند با محلول وایتکس 10 درصد (معادل نیم درصد هیپوکلریت سدیم) به مدت یک تا دو دقیقه ضدعفونی سطحی شدند و بلافاصله دوبار با آب مقطر سترون شستشو داده شدند. این قطعات روی کاغذ صافی سترون آبگیری و به پتری‌دیش‌های حاوی محیط‌کشت PDA (سیب‌زمینی، دکستروز، آگار) منتقل شدند. علاوه بر این، بافت‌های گیاهی که حاوی نشانه‌هایی از Alternaria و جنس‌های مشابه بود زیر استریومیکروسکوپ (مدل Leica، شرکت Leica، بلژیک) بررسی شدند و اسپورهایی از آنها به پتری‌دیش‌های حاوی محیط‌کشت منتقل شدند. پتری‌دیش‌ها در انکوباتور با دمای 23 تا 25 درجه سانتیگراد به مدت پنج تا هفت روز نگهداری شدند. برای خالص‌سازی نمونه‌ها پنج تا هفت روز پس از رشد پرگنه، جدایه‌ها با روش استاندارد تک اسپور خالص‌سازی شده، جهت نگهداری و شناسایی‌های بعدی به لوله‌های حاوی محیط‌کشت PCA منتقل شدند.

برای بررسی ویژگی‌های ریخت‌شناسی، جدایه‌های خالص‌سازی شده، حلقه‌هایی به قطر پنج میلی‌متر از حاشیه در حال رشد پرگنه‌های مربوط به هر جدایه برداشته شد و به پتری‌دیش‌های حاوی محیط‌کشت PCA (سیب‌زمینی، هویج، آگار) انتقال داده شد. این پتری‌دیش‌ها در دمای 23 تا 25 درجه سانتیگراد تحت نور فلورسنت با چرخه نوری 8 ساعت روشنایی و 16 ساعت تاریکی نگهداری و پس از پنج تا هفت روز مورد بررسی قرار گرفتند. برای تابش نور سفید از دو عدد لامپ مهتابی سفید رنگ 40 وات در فاصله 40 سانتی‌متری از سطح پتری‌دیش‌ها استفاده گردید. برای بررسی ویژگی‌های ماکروسکوپی بدون تخریب حالت طبیعی پرگنه جدایه‌های مورد بررسی، الگوی ایجاد کنیدیوم شامل تعداد کنیدیوم‌ها روی کنیدیوفور، چگونگی انشعاب کنیدیوفور و کنیدیوم‌ها و آرایش کنیدیوم‌ها روی کنیدیوفور با استفاده از استریومیکروسکوپ و بزرگ‌نمایی 50 مطالعه شد. برای بررسی ویژگی‌های میکروسکوپی، در فاصله روزهای پنجم تا هفتم با استفاده از محلول‌های رنگ‌آمیزی لاکتوفنول و لاکتیک اسید اسلاید میکروسکوپی تهیه گردید. در این حالت، ویژگی‌های کنیدیوم‌ها شامل اندازه کنیدیوم، رنگ، تعداد دیواره‌های طولی و عرضی، وجود تزیینات سطحی، وجود یا عدم وجود نوک و طول آن، اندازه کنیدیوفور و وجود یا عدم وجود کنیدیوفور ثانویه با میکروسکوپ بررسی و اندازه‌گیری شد. برای به دست آوردن ابعاد در هر نمونه، 30 مورد اندازه‌گیری انجام و میانگین آنها در نظر گرفته شد. ویژگی‌های ذکر شده در مورد تمام جدایه‌ها بررسی و یادداشت گردید و با مراجعه به کلیدهای معتبر قارچ‌شناسی، شناسایی انجام گرفت.

نتایج و بحث.

در پژوهش حاضر، از میان تعداد زیادی جدایه قارچی به دست آمده از میزبان‌های مختلف در مجموع، 110 جدایه، متعلق به چهار جنس Alternaria، Embellisia، Stemphylium و Ulocladium بودند که بر اساس ویژگی‌های ریخت‌شناسی از میان آنها 18 گونه شناسایی شد. از آنجا که اخیراً بر اساس مطالعات مولکولی Woudenberg و همکاران (2013)، اغلب گونه‌های مربوط به جنس‌های Embellisia و Ulocladium به جنس Alternaria منتقل شده‌اند، در این بررسی نیز گونه‌های شناسایی شده این دو جنس تحت جنس Alternaria معرفی می‌شوند. گونه‌های:
Alternaria rosae E.G. Simmons & C.F. Hill،
.A. cantlous (Yong Wang bis & X.G. Zhang) Woudenberg & Crous و A. multiformis (E.G. Simmons) Woudenb. & Crous برای فلور قارچی ایران جدید هستند. در پژوهش حاضر، به گونه‌هایی که پیش از این از ایران گزارش شده است، اشاره می‌شود اما گونه‌های جدید به طورکامل توصیف می‌شوند.

.Alternaria alternata(Fr.) Keissler, Beih. Bot. Centralb., Abt. 2, 29: 434. 1912. .

این گونه با داشتن زنجیره‌های کنیدیومی با طول متوسط (تا 20 کنیدیوم) روی کنیدیوفورهای نسبتاً کوتاه و کنیدیوم‌هایی که اغلب فاقد نوک است اما دارای کنیدیوفور ثانویه یک تا دو سلولی هستند، مشخص می‌شود (شکل 1). تاکنون این گونه از روی نعنا، کدو، فلفل، پیرتروم، زیره سیاه، گل حنا، برنج، گندم، گوجه‌فرنگی، سیب، سورگوم، مرکبات، سویا، لوبیا، فرفیون، گلابی، گل ساعتی، شبدر، آفتابگردان، آویشن، پسته، عدس، باقلا، کتان، خردل، بادام‌زمینی، انبه، چغندر قند، پنبه، فندق، گردو، کلزا، ذرت، یوکا، انگور، پیچک صحرایی، جو، سیب‌زمینی، کنجد، پسته، کیوی، هندوانه، نارنج، لیموشیرین، لیموترش، گریپ‌فروت، نارنگی، پرتقال، خیار، آکاسیا، کلم، توتون، هلو، زردآلو (Ershad, 2009) و عامل لکه برگی آلوئه‌ورا (Abkhoo and Sabbagh, 2013) از ایران گزارش شده است. در بررسی حاضر، این گونه از سیب‌زمینی، بید، هلو، خیار، رز، ترشک، کاهو، تاج‌خروس، تلخه، آلو، گوجه، ازمک، ختمی، گندم، ترشک و زبان گنجشک، جمع‌آوری و شناسایی شد که از این میان بیشترین فراوانی مربوط به سیب‌زمینی بود.

.Alternaria arborescens E. G. Simmons, Mycotaxon 70: 356. 1999. .

این گونه از لحاظ ویژگی‌های ریخت‌شناسی شباهت بالایی به A. alternata دارد اما به دلیل داشتن کنیدیوفورهای بلند و تشکیل زنجیره‌های منشعب کنیدیوم به راحتی از این گونه و سایر گونه‌ها متمایز می‌شود (شکل 2). تاکنون این گونه از گردو، پسته، یونجه، پیچک صحرایی، پنبه، بادمجان، نعنا، خربزه، بادام‌زمینی، پونه، گوجه‌فرنگی، مرکبات، سیب‌زمینی، کلزا، هندوانه و فندق (Ershad, 2009) پرتقال (Mojerlou and Safaie, 2012) و آفتابگردان (Khodaei and Arzanlou, 2013) از ایران گزارش شده است. در پژوهش حاضر، این گونه از سیب‌زمینی، گردو، کاهوک و ازمک جمع‌آوری و شناسایی شد که از این میان بیشترین فراوانی مربوط به سیب‌زمینی بود.

.Alternaria dumosa E. G. Simmons, Mycotaxon 70: 310. 1999. .

این گونه از لحاظ ویژگی‌های ریخت‌شناسی مشابه با A .alternata است و وجه تمایز این دو گونه در کوچک بودن کنیدیوم و کوتاه بودن کنیدیوفورهای
A. dumosa در مقایسه با A. alternata است (شکل 3). تاکنون این گونه از فلفل، آفتابگردان، جو و سیب‌زمینی (Ershad, 2009) و پرتقال (Fazlikhani and Soleimani, 2013) از ایران گزارش شده است. در پژوهش حاضر، این گونه از ختمی و جگن جمع‌آوری و شناسایی شد.

شکل 1- (A Alternaria alternata سطح رویی پرگنه پس از گذشت 7 روز روی محیط PCA؛ (B زنجیره کنیدیومی؛ (C کنیدیوفور اولیه کوتاه؛ (D اشکال مختلف کنیدیوم با نوک کوتاه؛ (E کنیدیوفور ثانویه

شکل 2- (A Alternaria arborescensسطح رویی پرگنه پس از گذشت 7 روز روی محیط PCA؛ (B کنیدیوفور اولیه بلند؛ (C اشکال مختلف کنیدیوم؛ (D کنیدیوفور ثانویه

شکل 3- (A Alternaria dumosa سطح رویی پرگنه پس از گذشت 7 روز روی محیط PCA؛ (B زنجیره کنیدیوم؛ (C کنیدیوفور اولیه کوتاه؛ (D اشکال مختلف کنیدیوم. اندازه خط‌کش 10 میکرومتر

.Alternaria infectoria E. G. Simmons, Mycotaxon 25: 289. 1986. .

صفت اساسی در تمایز این گروه از دیگر گونه‌های دارای کنیدیوم‌های کوچک، تشکیل کنیدیوفور ثانویه دراز بین کنیدیوم‌ها در روند تشکیل زنجیره است (شکل 4). مطالعات مولکولی De Hoog و Horre (2002) و بیوشیمیایی Andersen و همکاران (2001) بر تمایز این گروه از سایر گروه‌ها تأکید دارد. تاکنون این گونه از کلزا، جو، گندم، شبدر، مرکبات، برگ زیتون، سویا، آفتابگردان، لوبیا چشم بلبلی، سیب‌زمینی و سیب در ایران گزارش شده است (Ershad, 2009). در پژوهش حاضر، این گونه از سیب‌زمینی و ختمی جمع‌آوری و شناسایی شد.

.Alternaria rosaeE. G. Simmons & C. F. Hill, MycoBank 6: 588. 2007. .

پرگنه این قارچ روی محیط PCA، زیتونی تیره مایل به سیاه با حاشیه قهوه‌ای کمرنگ است به طوری که قسمت مرکز پرگنه کاملاً از اسپورهای تیره رنگ پوشیده شده است. دایره‌های متحد المرکز ناشی از تفاوت اسپورزایی در تاریکی و روشنایی در پرگنه قارچ قابل مشاهده است. اغلب میسیلیوم هوایی تولید می‌کنند. اسپورزایی در ابتدا به صورت دسته‌های مجزا روی کنیدیوفورهای کوتاه در نزدیکی سطح محیط‌کشت است که در حالت ماکروسکوپی حالت دانه‌دانه دارند. تجمع دسته‌های کنیدیومی، مرکز پرگنه را تیره می‌کنند. کنیدیوفور اولیه کوتاه، منفرد و در انتها دارای خمیدگی زانویی است و اندازه آنها
3-4 × 50-75 میکرومتر است. کنیدیوم‌ها به صورت دسته‌ای روی کنیدیوفورهای کوتاه تشکیل می‌شوند. رنگ کنیدیوم‌ها قهوه‌ای و از نظر شکل، اغلب تخم‌مرغی و بیضوی است. اندازه کنیدیوم‌های بالغ
5-7 × 10-20 میکرومتر است و اغلب دارای کنیدیوفورهای ثانویه یک تا دو سلولی هستند که گاهی ممکن است از کناره‌های کنیدیوم رشد کنند. اغلب کنیدیوم‌ها دارای 1 تا 4 دیواره عرضی، کنیدیوم‌های بزرگ دارای 3 تا 5 دیواره عرضی و یک دیواره طولی است و اغلب کنیدیوم‌ها دیواره طولی ندارند. دیواره خارجی کنیدیوم‌ها اغلب صاف است و در کنیدیوم‌های بزرگ به طور واضحی دارای تزیینات سطحی است (شکل 5). در پژوهش حاضر، این گونه از قازیاغی جمع‌آوری و شناسایی شد که برای فلور قارچی ایران جدید است.

شکل 4- (A Alternaria infectoriaسطح رویی پرگنه پس از گذشت 7 روز روی محیط PCA؛ (B زنجیره کنیدیومی؛ (C اشکال مختلف کنیدیوم؛ (D کنیدیوفور ثانویه بلند

شکل 5- (A Alternaria rosae سطح رویی پرگنه پس از گذشت 7 روز روی محیط PCA؛ (B زنجیره کنیدیومی؛ (C کنیدیوفور اولیه کوتاه؛ (D-E نحوه کنیدیوم‌زایی؛ (G-F اشکال مختلف کنیدیوم؛ (H کنیدیوفور ثانویه

.Alternaria solani Sorauer, Zeitschr. Pflanzenker. 6: 6. 1896. .

ویژگی بارز این گونه، تشکیل کنیدیوم‌های منفرد با نوک نخی‌شکل دراز که در بعضی موارد دارای انشعاب در نزدیکی بدنه کنیدیوم و در موارد اندکی زنجیره‌های دو تایی کنیدیوم روی کنیدیوفور است (شکل 6). تاکنون از سیب‌زمینی و گوجه‌فرنگی در ایران گزارش شده است (Ershad, 2009). در پژوهش حاضر، این گونه از سیب‌زمینی جمع‌آوری و شناسایی شد.

.Alternaria tenuissima(Kunze) Wiltshire, Trans. Br. Mycol. Soc. 18: 157. 1933. .

در این گونه، کنیدیوم‌ها به صورت زنجیره‌های بلند غیرمنشعب روی کنیدیوفور تشکیل می‌شوند، پس از گذشت زمان جوانه‌های جانبی روی کنیدیوم‌ها ایجاد شده، انشعاباتی در زنجیره‌های کنیدیوم ایجاد می‌کنند. ویژگی بارز این گونه، وجود دیواره عرضی ضخیم و تیره در قسمت میانی برخی از کنیدیوم‌ها، بلند و کشیده بودن کنیدیوم اولیه نسبت به سایر کنیدیوم‌ها در زنجیره کنیدیوم است (شکل 7). این گونه تاکنون از سیر، بادام، زردآلو، کلزا، لوبیا، برنج، سورگوم، ارزن، بنفشه، گردو، فندق، گندم، انبه، نخود، مرکبات، سیب، تاج‌خروس، ذغال اخته، چغندرقند، چای، گیلاس، پیچک صحرایی، خیار، کدو، جو، برنج، پسته، کرچک، گل شیپوری، توتون، سویا، کاهو، زنبق، کاج، فلفل، توت‌فرنگی، پسته، نخود، کاکتوس، چمن، گوجه‌فرنگی، یونجه، مرکبات، بادمجان، سیب‌زمینی و تاج‌خروس (Ershad, 2009) پرتقال (Mojerlou and Safaie, 2012) آفتابگردان (Khodaei and Arzanlou, 2013) از ایران گزارش شده است. در پژوهش حاضر، این گونه از سیب‌زمینی، سیب، یونجه، صنوبر، رزماری، ترشک، شلیل، یونجه، ختمی، پرتقال، ازمک، سیر و گندم جمع‌آوری و شناسایی شد.

.Alternaria embellisia Woudenberg & Crous, Stud. Mycol. 75(1): 191. 2013. .

ویژگی بارز این گونه، تشکیل کنیدیوم‌های غیرزنجیری با انتهای گرد و فاقد زایده انتهایی است که این کنیدیوم‌ها دارای دیواره‌های عرضی تیره است، در حالی که به ندرت دیواره طولی دارند و در اغلب موارد دیواره طولی مشاهده نمی‌شود و در برخی موارد کلامیدوسپور نیز تشکیل می‌دهند (شکل 8). تاکنون این گونه از سیر در ایران گزارش شده است (Zafari and Mahdizadeh Naraghi, 2008). در پژوهش حاضر، این گونه از سیر، جمع‌آوری و شناسایی شد. بر اساس آخرین مطالعات مولکولی، این گونه متعلق به بخش Embellisia از جنس Alternaria بوده و نام آن به Alternaria embellisia تغییر یافته است (Woudenberg et al., 2013).

شکل 6- (A Alternaria solani سطح رویی پرگنه پس از گذشت 7 روز روی محیط PCA؛ (B رشد پراکنده کنیدیوفورها و کنیدیوم‌زایی اندک؛ (C کنیدیوم با نوک نخی شکل دراز و تزیینات سطحی؛ (D نوک نخی شکل منشعب

شکل 7- (A Alternaria tenuissima سطح رویی پرگنه پس از گذشت 7 روز روی محیط PCA؛ (B کنیدیوفور ساده و زنجیره طویل کنیدیومی؛ (C جوانه‌زنی و تشکیل انشعاب جانبی در زنجیره کنیدیومی؛ (D کنیدیوم با دیواره میانی مشخص و اغلب فاقد دیواره طولی؛ (E دیواره عرضی میانی ضخیم و مشخص

شکل 8- (A Alternaria embellisia سطح رویی پرگنه پس از گذشت 7 روز روی محیط PCA؛ (B اشکال مختلف کنیدیوم؛ (C دیواره عرضی ضخیم و تیره؛ (D کلامیدوسپور

.Alternaria chlamydosporigenaWoudenberg & Crous, Stud. Mycol. 75(1): 190. 2013. .

این گونه دارای کلامیدوسپورهای فراوان و هیف‌های مارپیچی است و از نظر ویژگی‌های ظاهری تا حد بسیار زیادی مشابه با A. embellisia است. تنها تفاوت این دو گونه در ابعاد کنیدیوم، وجود دیواره طولی یا مورب در برخی از کنیدیوم‌ها و فراوانی کلامیدوسپورها در گونه A. chlamydosporigena است (شکل 9). بر اساس آخرین مطالعات مولکولی، این گونه متعلق به بخش Embellisia از جنس Alternaria بوده و نام آن به Alternaria chlamydosporigena تغییر یافته است .(Woudenberg et al., 2013) این گونه تاکنون از نماتود چغندرقند، جو و گندم در ایران گزارش شده است (Ershad, 2009). در پژوهش حاضر، این گونه از سیب‌زمینی، سیر، ترشک، رز، گلسنگ و قارچ ماکروسکوپی Polyporus squamosus (Huds.) Fr. جمع‌آوری و شناسایی شد.

.Stemphylium alfalfaE. G. Simmons, Sydowia 38: 292 1986. .

وجه تمایز گونه‌های این جنس از یکدیگر، تفاوت در شکل و ابعاد کنیدیوم و کنیدیوفور است (شکل 10). این گونه تاکنون از یونجه در ایران گزارش شده است (Ershad, 2009). در پژوهش حاضر نیز این گونه از یونجه جمع‌آوری و شناسایی شد.

شکل 9- (A Alternaria chlamydosporigena سطح رویی پرگنه پس از گذشت 7 روز روی محیط PCA؛ (B کنیدیوفور و نحوه کنیدیوم‌زایی؛ (C اشکال مختلف کنیدیوم و دیواره مورب؛ (D کلامیدوسپور؛ (E هیف

شکل 10- (A Stemphylium alfalfa سطح رویی پرگنه پس از گذشت 7 روز روی محیط PCA؛ (B کنیدیوفور و نحوه کنیدیوم‌زایی؛ (C اشکال مختلف کنیدیوم

.Stemphylium botryosumWallr., Fl. Crypt. Germ. (Norimbergae) 2: 300. 1833. .

در این گونه، شکل جنسی پس از 15 تا 20 روز تشکیل می‌شود. ابعاد آسکوکارپ (آسکوستروما) تا 400 میکرومتر، آسک‌ها استوانه‌ای‌شکل آسکوسپورها دارای 5-7 دیواره عرضی و 1-3 دیواره طولی است (شکل 11). این گونه تاکنون از پیاز، گون، حرا، لیموترش، جو، کاهو، گوجه‌فرنگی، یونجه، برنج، کلزا، ماشک و کنجد (Ershad, 2009) باقلا (Aghajani, 2009) از ایران گزارش شده است. در پژوهش حاضر، این گونه از سیب‌زمینی جمع‌آوری و شناسایی شد.

.Stemphylium herbarumE. G. Simmons, Sydowia 38: 291. 1986. .

این گونه تاکنون از اسفناج، خرزهره و کاهو  در ایران گزارش شده است (Pirnia and Bicharanlou, 2013). در پژوهش حاضر، این گونه از سیب‌زمینی، جمع‌آوری و شناسایی شد (شکل 12).

شکل 11- (A Stemphylium botryosum سطح رویی پرگنه پس از گذشت 7 روز روی محیط PCA؛ (B کنیدویوفور و کنیدیوم؛ (C آسکوکارپ؛ (D آسک؛ (E آسکوسپور

شکل 12- (A Stemphylium herbarum سطح رویی پرگنه پس از گذشت 7 روز روی محیط PCA؛ (B کنیدیوفور و نحوه کنیدیوم‌زایی؛ (C اشکال مختلف کنیدیوم

.Stemphylium vesicarium(Wallr.) E.G. Simmons, Mycologia 61(1): 9. 1969. .

یکی از ویژگی‌های بارز این گونه وجود تزیینات سطحی بر روی برخی از کنیدیوم‌ها است (شکل 13). این گونه تاکنون از پیاز، جو و آفتابگردان (Ershad, 2009) باقلا (Aghajani, 2009)، Rapistrum rogusum (L.) All. .(Pirnia and Bicharanlou, 2013) از ایران گزارش شده است. در پژوهش حاضر، این گونه از گوجه‌فرنگی و پیاز جمع‌آوری و شناسایی شد.

شکل 13- (A Stemphylium vesicarium سطح رویی پرگنه پس از گذشت 7 روز روی محیط‌کشت PCA؛ (B کنیدیوفور و نحوه کنیدیوم‌زایی؛ (C اشکال مختلف کنیدیوم؛ (D تزیینات سطحی کنیدیوم

.Alternaria atra (Preuss) Woudenberg & Crous, Stud. Mycol. 75(1): 204. 2013. .

ویژگی بارز این گونه داشتن تعداد زیادی کنیدیوم چهار سلولی است که به همین دلیل به دیواره صلیبی معروف هستند (شکل 14). این گونه تاکنون از جو، پسته و سیب‌زمینی در ایران گزارش شده است .(Ershad, 2009) در پژوهش حاضر، این گونه از سیب‌زمینی، جمع‌آوری و شناسایی شد.بر اساس آخرین مطالعات مولکولی، این گونه متعلق به بخش Ulocladioides Woudenberg & Crous از جنس Alternaria بوده و نام آن به Alternaria atra تغییر یافته است (Woudenberg et al., 2013).

.Alternaria botrytis (Preuss) Woudenberg & Crous, Stud. Mycol. 75(1): 206. 2013. .

ویژگی بارز این گونه تشکیل کنیدیوم‌های تخم‌مرغی و تخم‌مرغی پهن است (شکل 15). این گونه تاکنون از جو در ایران گزارش شده است (Ershad, 2009). در پژوهش حاضر، این گونه از گندم جمع‌آوری و شناسایی شد. بر اساس آخرین مطالعات مولکولی، این گونه متعلق به بخش Ulocladioides از جنس Alternaria بوده و نام آن به A. botrytisتغییر یافته است (Woudenberg et al., 2013).

.Alternaria cantlous (Yong Wang bis & X.G. .Zhang) Woudenberg & Crous, Stud. Mycol. 75(1): 204. 2013. .

پرگنه این قارچ روی محیط PCA زرد مایل به قهوه‌ای تا قهوه‌ای تیره است. حلقه‌های متحدالمرکز ناشی از تفاوت اسپورزایی در روشنایی و تاریکی در سطح پرگنه دیده می‌شود، اسپورزایی در این محیط فراوان است. میسیلیوم‌ها روشن، زرد مایل به قهوه‌ای، صاف و دیواره‌دار است. کنیدیوفورها فراوان، قهوه‌ای مایل به زرد، دیواره‌دار، مستقیم، گاهی زیگزاگی، در برخی موارد دارای خمیدگی زانویی و به ندرت منشعب است. از نظر اندازه 3-4 × 80-120 میکرومتر است. کنیدیوم‌ها انفرادی، اغلب تخم‌مرغی وارونه و پهن و در برخی موارد بیضی پهن است. کنیدیوم‌ها هم در قسمت قاعده و هم در قسمت بالا مخروطی و کله قندی‌مانند است. معمولاً دارای 1-3 دیواره عرضی و 1-2 دیواره طولی است و در برخی موارد دیواره طولی وجود ندارد. کنیدیوم‌ها گاهی دارای کنیدیوفور ثانویه کوتاه و از نظر اندازه 13-15 × 24-36 میکرومتر است. این گونه از نظر ویژگی‌های ریخت‌شناسی شباهت بسیاری بهA .botrytisو
A. consortialisدارد و با تفاوت‌های اندکی از آنها متمایز می‌گردد. کنیدیوفورهایA. cantlous از
A. consortialis و A. botrytis بزرگتر است. کنیدیوم‌های این گونه از A. botrytis بزرگتر بوده، دیواره‌های عرضی بیشتری دارد، در صورتی که کنیدیوم‌های آن از A. consortialisکوچکتر و دیواره‌های طولی کمتری دارد. همچنین، کنیدیوم‌های این گونه دارای تزیینات سطحی بیشتر و کنیدیوفور ثانویه کوتاه است (شکل 16). در پژوهش حاضر، این گونه از چوب درخت بلوط جمع‌آوری و شناسایی شد که برای فلور قارچی ایران جدید است. بر اساس آخرین مطالعات مولکولی، این گونه متعلق به بخش Ulocladioides از جنس Alternaria بوده و نام آن به Alternaria cantlous تغییر یافته است (Woudenberg et al., 2013).

شکل 14- (A Alternaria atra سطح رویی پرگنه پس از گذشت 7 روز روی محیط‌کشت PCA؛ (B کنیدیوفور زیگزاگی؛ (C کنیدیوم چهار سلولی (صلیبی‌شکل)

شکل 15- (A Alternaria botrytis سطح رویی پرگنه پس از گذشت 7 روز روی محیط PCA؛ (B کنیدیوفور و نحوه کنیدیوم‌زایی؛ (C اشکال مختلف کنیدیوم با تزیینات سطحی

شکل 16- (A Alternaria cantlousسطح رویی پرگنه پس از گذشت 7 روز روی محیط PCA؛ (B کنیدیوفور و نحوه کنیدیوم‌زایی؛ (C اشکال مختلف کنیدیوم

.Alternaria consortialis(Thüm.) J.W. Groves .& S. Hughes [as 'consortiale'], in Hughes, Can. J. Bot. 31: 636. 1953. .

ویژگی بارز این گونه این است که کنیدیوم‌ها در قسمت قاعده مخروطی و دارای زایده نوک تیز هستند در حالی که قسمت بالای کنیدیوم گرد و پهن است (شکل 17). این گونه از خاک در ایران گزارش شده است (Tazick et al., 2010). در پژوهش حاضر، این گونه از سیب‌زمینی جمع‌آوری و شناسایی شد. بر اساس آخرین مطالعات مولکولی، این گونه متعلق به بخش Ulocladioides از جنس Alternaria بوده و نام آن به Alternaria consortialis تغییر یافته است (Woudenberg et al., 2013).

.Alternaria multiformis (E.G. Simmons) .Woudenberg & Crous, Stud. Mycol. 75(1): 204. 2013. .

پرگنه این قارچ روی محیط PCA قهوه‌ای مایل به سیاه است. دوایر متحدالمرکز ناشی از تفاوت اسپورزایی در روشنایی و تاریکی دیده می‌شود. کنیدیوفورها اغلب ساده و به ندرت منشعب هستند. کنیدیوفورها قهوه‌ای، نسبتاً ضخیم، دیواره‌دار، زیگزاگی، صاف و به ندرت زبر و زگیل‌دار با تعداد کمی خمیدگی هستند. از نظر اندازه 4-5 × 50-80 میکرومتر است. کنیدیوم‌ها قهوه‌ای مایل به مشکی، به صورت ترکیبی از اشکال کروی، تخم‌مرغی، بیضوی پهن و زگیل دار است. اغلب کنیدیوم‌ها دارای 1-2 دیواره عرضی، برخی 3 دیواره‌‌ای هستند. گاهی دارای دیواره Y شکل و بقیه دیواره طولی یا مورب دارند که به صورت صلیبی است و از نظر ابعاد 8-11 × 20-34 میکرومتر است (شکل 18). این گونه تا حدود زیادی به A. atra شباهت دارد. در پژوهش حاضر، این گونه از درمنه و گندم جمع‌آوری و شناسایی شدکه برای فلور قارچی ایران جدید است. بر اساس آخرین مطالعات مولکولی، این گونه متعلق به بخش Ulocladioides از جنس Alternaria بوده و نام آن بهAlternaria multiformis تغییر یافته است (Woudenberg et al., 2013).

شکل 17- (A Alternaria consortialis سطح رویی پرگنه پس از گذشت 7 روز روی محیط‌کشت PCA؛ (B کنیدیوفور و نحوه کنیدیوم‌زایی؛ (C اشکال مختلف کنیدیوم

شکل 18- (A Alternaria multiformis سطح رویی پرگنه پس از گذشت 7 روز روی محیط PCA؛ (B کنیدیوفور و نحوه کنیدیوم‌زایی؛ (C اشکال مختلف کنیدیوم