پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 43 |
| تعداد شماره‌ها | 1,706 |
| تعداد مقالات | 13,972 |
| تعداد مشاهده مقاله | 33,576,821 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 13,312,704 |
مطالعه فلوریستیک گیاهان آوندی کوه خُم، منطقه تنگ‌شکن، شهرستان ارسنجان، استان فارس | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| تاکسونومی و بیوسیستماتیک | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مقاله 6، دوره 7، شماره 24، مهر 1394، صفحه 51-74 اصل مقاله (1.66 M) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| معصومه زارع؛ احمدرضا خسروی* | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| گروه زیست‌شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کوه خُم از منطقه تنگ‌شکن در شهرستان ارسنجان، بخشی از زاگرس جنوبی واقع در استان فارس است که دامنه ارتفاعی آن از 1740 تا 3270 متر بالاتر از سطح دریا است. در مطالعه حاضر، ترکیب فلوریستیک منطقه با تأکید بر شناسایی زیستگاه‌های موجود در منطقه و تأثیر ارتفاع بر پوشش گیاهی منطقه بررسی شد. نمونه‌های گیاهی در سال‌های 1390 تا 1392 جمع‌آوری و شناسایی شدند. در مجموع، 440 نمونه از گیاهان آوندی منطقه جمع‌آوری شد. فلور این منطقه شامل: 287 گونه متعلق به 50 تیره و 198 جنس بود. در منطقه، گیاهان گل‌دار غالب بودند به طوری که گیاهان دولپه با 37 تیره، 167 جنس و 246 گونه (42/85 درصد) متنوع‌ترین و پس از آن گیاهان تک‌لپه‌ای با 9 تیره، 27 جنس و 37 گونه بودند. نهانزادان آوندی و بازدانگان هر یک با 2 گونه در منطقه حضور دارند. غنی‌ترین تیره از نظر تعداد گونه و جنس، تیره Asteraceae با 33 جنس و 43 گونه بود و پس از آن تیره‌های Brassicaceae (33 گونه)، Poaceae (24 گونه)، Fabaceae (24 گونه)، Lamiaceae (22 گونه)، Caryophylaceae (19 گونه) و Boraginaceae (13 گونه) قرار می‌گیرند. در بررسی حاضر، تروفیت‌ها بیشترین درصد شکل زیستی را داشتند (61 درصد). شهرستان ارسنجان از نظر جغرافیایی گیاهی به ناحیه ایرانی-تورانی تعلق دارد، با توجه به این که 75/65 درصد از گونه‌های این منطقه، ایرانی-تورانی هستند، این مطلب تأیید می‌شود. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شکل زیستی؛ زیستگاه؛ فلور؛ کوه خُم؛ ارسنجان؛ فارس | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
مقدمه. رشته‌کوه‌ها بخش عمده‌ای از پهنه کشور ایران را تشکیل می‌دهند که زیستگاه‌هایی خاص و چشم‌اندازی زیبا را برای جوامع وابسته به هم فون و فلور به وجود آورده‌اند. یکی از این رشته‌کوه‌ها، رشته‌کوه وسیع زاگرس است که از شمال‌غرب کشور در استان آذربایجان غربی تا جنوب‌شرق کشور در استان فارس کشیده شده است. فون و فلور این نواحی شامل هزاران گونه بوم‌زاد و تقریباً گیاهی و جانوری است. به علت تنوع عواملی همچون: شرایط اقلیمی، توپوگرافیکی و خاک، پوشش گیاهی در این مناطق کوهستانی بسیار متنوع است. منطقه تنگ‌شکن نیز نماینده بخشی از اکوسیستم زاگرس جنوبی است که بخشی از کوه خُم را شامل می‌شود و بلندترین قله این کوه یعنی قله دال‌نشین با ارتفاع بیش از 3000 متر بالاتر از سطح دریا نیز در آن قرار دارد. درخت‌زارها، درختچه‌زارها، خلنگ‌زارها، علف‌زارها، شکاف صخره‌ها و دره‌ها از جمله زیستگاه‌هایی است که توپوگرافی و شرایط خاص اکولوژیکی باعث نمود آنها در منطقه شده است. شناسایی و معرفی رُستنی‌های یک منطقه به طور اختصاصی و محلی اهمیت ویژه‌ای دارد که از آن جمله می‌توان امکان دسترسی به گونه‌های گیاهی خاص در مکان و زمان معین، تعیین پتانسیل و قابلیت‌های رویشی منطقه، امکان افزایش تراکم گونه‌های منطقه، شناسایی گونه‌های مقاوم، مهاجم و گونه‌های در حال انقراض، کمک به تعیین پوشش گیاهی کشور، امکان دستیابی به گونه یا گونه‌های جدید گیاهی و شناسایی عوامل مخرب رُستنی‌های منطقه را نام برد (Naghipuor borj et al.,2010). با وجود افزایش مطالعات در مورد پوشش گیاهی نواحی مختلف در رشته‌کوه زاگرس واقع در استان فارس Hatami, 2005)؛ Safavi, 2005؛ Pour mehdi, 2006؛ Jafarpour, 2006؛ Moradi Mahmoud Abadi, 2006؛ Haidariet al., 2012؛ Haidari, 2013) مطالعات گیاهی محدودی در مورد پوشش گیاهی شهرستان ارسنجان و مناطق مشابه انجام شده است Khademolhosseini et al., 2007)؛ Khademolhosseini, 2008؛ Moradi et al., 2009؛ Baghestani Maybodi et al., 2010؛ Dolatkhahi et al., 2010؛ (Saberi et al., 2012 اما تاکنون در منطقه تنگ‌شکن هیچ مطالعه فلوریستیک جامعی انجام نشده است. هدف از پژوهش حاضر، تعیین تنوع فلوریستیک منطقه کوه خُم و زیستگاه‌های گیاهی منطقه است. منطقه مورد مطالعه: شهرستان ارسنجان در شمال شرقی استان فارس واقع شده است. اقلیم منطقه تنگ‌شکن با استفاده از روش آمبرژه از نوع سرد و نیمه‌خشک است و بارندگی سالیانه از ماه‌های پاییز تا میانه بهار روی می‌دهد. در طول مدت جمع‌آوری بیشترین بارندگی سالانه، 5/428 میلی‌متر در سال 1392، بیشترین بارندگی ماهانه 2/141 میلی‌متر در فروردین همان سال و متوسط بارندگی سالانه 3/261 میلی‌متر گزارش شده است. دما نیز در این منطقه از دمای بیشتر از 42 درجه سانتیگراد تا زیر صفر در زمستان متغیر است. بالاترین "متوسط حداکثر" دمای شهرستان در سال‌های 1390 تا 1392 برابر با 6/36 در تیرماه و کمترین آن برابر با 8/0 درجه سانتیگراد در دی‌ماه بود. تعداد روزهای یخبندان به طور متوسط 37 روز در سال است که از آذرماه تا اسفندماه ادامه دارد (Farsmet, 2013). منطقه تنگ‌شکن منطقه‌ای به وسعت تقریباً 18000 هکتار در شمال‌شرقی شهرستان ارسنجان و در قسمت شمال‌غربی روستای اسلام‌آباد واقع است (شکل 2). این منطقه در عرض جغرافیایی E 56 و 50 و طول جغرافیایی E 24 و 38 واقع است. دامنه ارتفاعی منطقه از 1740 متر بالاتر از سطح دریا تا بلندترین ارتفاع منطقه در کوه دال‌نشین با ارتفاع 3270 متر بالاتر از سطح دریا را شامل می‌شود
شکل 1- موقعیت تقریبی کوه خُم در منطقه تنگ‌شکن، شهرستان ارسنجان در استان فارس
شکل 2- تصویر ماهواره‌ای از کوه خُم از منطقه تنگ‌شکن همراه با موقعیت و شماره ایستگاه‌های جمع‌آوری نمونه‌ها (برگرفته از Google Earth)
شکل 4- نمودار تغییرات میزان دما و بارندگی میانگین طی سال‌های 1379-1389 (Farsmet, 2013)
مواد و روش‌ها. گیاهان منطقه تنگ‌شکن از پاییز 1390 تا خرداد ماه 1392 جمع‌آوری شد. طی این مدت در فصل‌های مختلف سال به دفعات به منطقه مراجعه و نمونه‌های گیاهی جمع‌آوری شد. با دستگاه GPS، ارتفاع، طول و عرض جغرافیایی هر ایستگاه مشخص شد. ایستگاه، نقاط جمع‌آوری گیاهان است که با توجه به یکسان بودن محیط از لحاظ درجه شیب، خاک و جهت جغرافیایی می‌توانست سطحی کمتر از 1 تا بیش از 40 متر مربع را در بر گیرد. حضور یا عدم حضور گونه‌های جمع‌آوری شده در مناطق مختلف بررسی و زیستگاه و یا ریززیستگاه هر گونه یادداشت‌برداری شد؛ زیستگاه‌ها و ریززیستگاه‌ها با توجه به تعاریف Davies et al., 2004)؛ (Fossitt, 2007 و تنها بر اساس روش سیماشناختی تعیین شدند. همچنین، شکل زیستی گونه‌های گیاهی بر اساس روش Raunkiaer (1934) مشخص گردید. نمونه‌برداری تقریباً از انواع زیستگاه‌ها و شیب‌های مختلف موجود در منطقه تنگ‌شکن همچون: دره‌ها، مناطق دست‌خورده، شیب‌های جنوبی و شمالی و دامنه کوه انجام شد. تلاش شد که نوع نمونه‌برداری یک خط ترانسکت در طول کوه باشد تا نحوه تغییر پوشش گیاهی با تغییر ارتفاع بررسی گردد (پیوست 1). نمونه‌های خشک شده برای انجام مطالعات بعدی دسته‌بندی و به هرباریوم دانشگاه شیراز منتقل شد. نمونه‌های گیاهی با استفاده از منابع فلوری جامع نظیر: فلور ترکیه (Davis et al., 1965-1985)، فلورا ایرانیکا (Rechinger, 1965-1998)، فلور عراق (Townsend and Guest, 1966-1985) و فلور ایران (Assadi et al., 1988-2010) تا سطح گونه بررسی و شناسایی شدند. در پایان، مشخصات نمونه‌های شناسایی شده در یک بانک اطلاعاتی وارد شدند. تمامی نمونه‌ها پس از تنظیم نهایی و نصب برچسب‌های شناسایی در هرباریوم دانشگاه شیراز نگهداری می‌شود.
نتایج و بحث. فلور: در مطالعه حاضر، در مجموع 440 نمونه از گیاهان آوندی منطقه تنگ‌شکن جمع‌آوری گردید (پیوست 1). بررسی فلور این منطقه، 287 گونه متعلق به 50 تیره و 198 جنس نشان می‌دهد. گیاهان گل‌دار در منطقه غالب هستند (6/98 درصد). گیاهان دولپه با 37 تیره، 167 جنس و 246 گونه متنوع‌ترین بود و پس از آن گیاهان تک‌لپه‌ای با 9 تیره، 27 جنس و 37 گونه قرار داشتند. بازدانگان با 2 گونه و نهانزادان آوندی نیز با 2 گونه در منطقه حضور دارند (شکل 4). 9/71 درصد از گونه‌ها متعلق به 10 تیره بزرگ منطقه هستند و 40 تیره باقی مانده تنها 1/28 درصد گونه‌ها را به خود اختصاص می‌دهند (شکل 5). غنی‌ترین تیره از نظر تعداد گونه و جنس، تیره Asteraceae با 33 جنس و 43 گونه است. پس از آن تیره‌های: Brassicaceae (33 گونه)، Poaceae (24 گونه)، Fabaceae (24 گونه)، Lamiaceae (22 گونه)، Caryophylaceae (19 گونه)، Boraginaceae (13 گونه)، Apiaceae (12 گونه)، Scrophulariaceae (10 گونه) و Ranunculaceae مقایسه فلور منطقه تنگ‌شکن با فلور ایران نشان می‌دهد که نسبت تعداد گونه‌های منطقه به تعداد کل گونه‌های ایران برابر با حدود 04/4 درصد، جنس‌ها 4/16 درصد و تیره‌ها 9/28 درصد است. جنس Astragalus L. با 15 گونه غنی‌ترین جنس از نظر تعداد گونه است و پس از آن، Nepeta L. و Alyssum L. (7 گونه)، Silene L. (6 گونه)، Allium L. و Convolvulus L. (4 گونه) قرار دارند. تیره Ranunculaceae و پس از آن Apiaceae به ترتیب با داشتن نسبت گونه به جنس 1 و 2/1 دارای بیشترین تنوع در بین تیره‌های موجود در منطقه هستند (شکل 5). گونه‌های انحصاری در منطقه نیز 54 گونه (75/18 درصد) هستند (پیوست 1). شکل 4- نمایش سهم هر یک از گروه‌های گیاهی در پوشش ناحیه کوه خُم از منطقه تنگ‌شکن بر حسب درصد شکل 5- تعداد گونه‌ها و جنس‌های غنی‌ترین تیره‌ها در پوشش گیاهی ناحیه کوه خُم از منطقه تنگ‌شکن
بر اساس مشاهدات و جمع‌آوری‌های انجام شده، زمان گل‌دهی گیاهان در منطقه تنگ‌شکن بیشتر در سه ماهه نخست سال بوده است (4/86 درصد) که با توجه به میزان بارندگی و دمای هوا در ماه‌های مختلف سال قابل توضیح است. شکل 6 درصد اشکال زیستی گیاهان جمع‌آوری شده را نشان می‌دهد. شکل زیستی گیاهان صرف نظر از این که ویژگی تاکسونومیک آنها را نشان می‌دهد، نشان‌دهنده سازش گیاهان با شرایط زیست محیطی هم هست. در واقع، تشابه ساختاری و شکل زیستی گیاهان یک منطقه نشان‌دهنده سازگاری مشابه تکاملی آنها با شرایط زیستگاهی جهت بهره‌گیری از منابع محیطی موجود در آن زیستگاه است معرفی دوگروه تروفیت‌ها (51 درصد) و همی‌کریپتوفیت‌ها (26 درصد) به عنوان فراوان‌ترین اشکال زیستی موجود در منطقه، با نتایج حاصل از مطالعات انجام شده در مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران Moradi et al., 2009)؛ Baghestani Maybodi et al., 2010؛ Dolatkhahi et al., 2010؛ Saberi et al., 2012) همخوانی دارد. به نظر می‌رسد فراوانی تروفیت‌ها در منطقه به علت اقلیم نیمه‌خشک و همچنین پراکندگی نزولات جوی در فصل‌های بهار و زمستان و کمبود بارندگی در فصول دیگر است. چنان که Dolatkhahi و همکاران (2010) و Saberi و همکاران (2012) و حاکم بودن اقلیم سرد و خشک و نیمه‌خشک در منطقه را علت فراوانی تروفیت‌ها و همی‌کریپتوفیت‌ها نسبت به سایر اشکال زیستی دانسته‌اند و بالا بودن درصد تروفیت‌ها را نشان‌دهنده طولانی بودن دوره خشکی و میزان اندک بارندگی می‌دانند. Moradi و همکاران (2009) بارش سالیانه اندک، میانگین درجه حرارت بالا و خشکی طولانی‌مدت را علت این نتایج بیان کرده‌اند. Baghestani Maybodi و همکاران (2010) پس از همی‌کریپتوفیت‌ها، بیشترین سهم گونه‌ها را متعلق به تروفیت‌ها گزارش کرده‌اند و علت را حساس بودن این گیاهان به تغییرات بارندگی سالانه، به ویژه میزان ریزش‌های جوی اسفند و فروردین ماه می‌دانند و معتقدند که در شرایط ترسالی فراوانی آنها در عرصه بسیار چشمگیر است و در مقابل، با بروز خشکسالی مقدار آنها در عرصه کاهش می‌یابد. پس از تروفیت‌ها درصد همی‌کریپتوفیت‌ها بیشتر از سایر شکل‌های زیستی است. بر اساس نظر Archibold، حضور همی‌کریپتوفیت در یک منطقه نشان‌دهنده اقلیم سرد و کوهستانی است (Asaadi, 2009). با توجه به این که اقلیم منطقه نیمه‌خشک سرد و دارای قسمت‌های مرتفع است، فراوانی گیاهان همی‌کریپتوفیت تحت تأثیر این اقلیم است. غالبیت همی‌کریپتوفیت و تروفیت به وضوح نشان‌دهنده سازگاری این گیاهان به خشکی منطقه است (Asaadi, 2009). با افزایش دامنه ارتفاعی منطقه، غنای گونه‌های همی‌کریپتوفیت افزایش می‌یابد که به دلیل کاهش دما در ارتفاعات و سازگاری این شکل زیستی با اقلیم مناطق مرتفع است. فیتوجغرافی: شهرستان ارسنجان از نظر جغرافیایی گیاهی به ناحیه ایرانی-تورانی تعلق دارد که با توجه به این که 71/65 درصد از گونه‌ها، ایرانی-تورانی هستند، این مطلب تأیید می‌شود (شکل 7).
پوشش گیاهی: منطقه تنگ‌شکن در شیب شمالی کوه خُم واقع شده است اما با توجه به پستی و بلندی‌ها و دره‌های بسیار در منطقه، شیب‌های شرقی و غربی و کمتر جنوبی نیز مشاهده و بررسی شدند. برخی گونه‌های گیاهی در همه شیب‌ها مشاهده شدند مانند: Artemisia sieberi و Pistacia atlantica، اما برخی دیگر تنها در یک شیب رشد می‌کنند برای نمونه: Cerastium inflatum و Tanacetum polycephalum تنها در شیب شمالی و Ephedra foliata، Fumaria parviflora، Geranium rotundifolium و Sedum hispanicum تنها در شیب جنوبی مشاهده می‌شوند. طبق مشاهدات، گیاهان در شیب جنوبی اندکی زودتر به گل می‌روند، شیب شمالی دارای تعداد گونه، تنوع گونه‌ای و گونه‌های درختی بیشتری است (پیوست 1). از پوشش درختی منطقه در ارتفاعات بالاتر کاسته می‌شود. گیاهان موجود در ارتفاع بالاتر از 2600 متر بالاتر از سطح دریا اغلب کریپتوفیت و همی‌کریپتوفیت‌ها هستند. در ارتفاع 2400 تا 2600 متر، گونه‌های جاشیر گاو (Prangos uloptera) و کما (Ferula ovina) به فراوانی مشاهده می‌شوند و جامعه غالب در این ارتفاع هستند. این همی‌کریپتوفیت‌ها با شرایط اقلیمی ارتفاعات سازگاری دارند؛ جوانه‌های زنده گیاهان همی‌کریپتوفیت در فصل‌های نامناسب برای رشد در سطح خاک باقی می‌مانند و قادر به تحمل اختلاف دمای هوا در شبانه‌روز و وزش باد در فصول رشد هستند (Mohammad Nejad Kiasari et al., 2009). در کنار این جامعه، گیاهانی همچون: Prangos uloptera و Rheum persicum قرار می‌گیرند. از دیگر گیاهان موجود در ارتفاعات می‌توان به: Astragalus ovinus، Cruciata taurica، Eremurus persicus، Juniperus excels و Solenanthus circinnatus اشاره کرد. بیشترین تنوع گونه‌ها در ارتفاع 1700 تا 2100 متری و کمترین تنوع در ارتفاعات بالاتر از 2600 متر مشاهده شد (شکل 8).
شکل 8- نمودار تعداد گونه‌های جمع‌آوری شده در ارتفاعات مختلف بر حسب درصد
زیستگاه مکانی است که گیاهان یا جانوان به طور طبیعی زندگی می‌کنند که با دو نوع ویژگی مشخص می‌شود: الف) ویژگی‌های فیزیکی (پستی و بلندی، ساختار گیاهی یا جانوری، - اشکوب‌ها، اندازه گونه‌ها، شکل رویشی و غیره-، ویژگی‌های خاک، اقلیم و غیره) و ب) گونه‌های گیاهی و جانوری که در آنجا زندگی می‌کنند (Davies et al., 2004). تفکیک و توصیف زیستگاه‌های منطقه تنگ‌شکن با وسعت زیاد و تنوع توپوگرافیک و ارتفاع آن دشوار است. با وجود این، 9 زیستگاه درخت‌زار، درختچه‌زار، خلنگ‌زار، علف‌زار، کف رودخانه‌های خشک، شکاف صخره‌ها، خاک کناره صخره‌ها، دره‌ها و زمین‌های دست‌خورده را می‌توان به خوبی تشخیص داد (پیوست 1). درخت‌زار به هر مکانی اطلاق می‌شود که در آن درخت‌ها غالب هستند و تاج پوشش بیشتر از 5 متر است (Fossitt, 2007). درخت‌زار تُنُک زیستگاهی است که در ارتفاعات پایین (کمتر از 2000 متر) در منطقه تنگ‌شکن به طور وسیع مشاهده می‌شود. گونه درختی بنه (Pistacia atlantica) گونه اصلی این زیستگاه در این منطقه به شمار می‌رود. در اغلب بخش‌ها، گیاهان تروفیت همچون: Alyssum dasycarpum، Alyssum szowitsianum، Anthemis gayana، Geranium rotundifolium، Medicago laciniata و Nepeta pungens گونه‌های همراه بنه در این زیستگاه‌ها هستند. از گیاهان چندساله موجود در این زیستگاه می‌توان به Astragalus cephalanthus، Phlomis aucheri و Stipa barbata اشاره کرد. درختچه‌زار مکانی است که در آن درختچه‌ها و بوته‌های بلند خاردار و درختان از رشد بازمانده به صورت غالب مشاهده می‌شوند. بلندترین تاج‌پوشش در درختچه‌زارها کمتر از 4 متر –پایین‌تر از کمترین اندازه تاج پوشش در درخت‌زارها- است (Fossitt, 2007). پوشش گیاهی زیستگاه درختچه‌زارها بیشتر از 30 درصد است (Davies et al., 2004). درختچه‌زارها می‌توانند تُنُک یا بسیار انبوه باشند (Fossitt, 2007). در این زیستگاه حداقل 50 درصد از پوشش را درختچه‌ها و درختان از رشد بازمانده تشکیل می‌دهند (Davies et al., 2004). گونه اصلی مشاهده شده در این زیستگاه در منطقه تنگ‌شکن Amygdalus eburnea است. سایر گونه‌های موجود در این زیستگاه Ajuga chamaecistus، Amygdalus elaeagrifolia، Cerasus microcarpa و Ferula ovina هستند. خلنگ‌زارها (heath) نیز به طور وسیع در منطقه تنگ‌شکن دیده می‌شوند. خلنگ‌زارها زیستگاه‌هایی هستند که پوشش گیاهی آنها اندک است و حداقل 25 درصد از گیاهان آن را بوته‌های کوتوله تشکیل می‌دهد. در این نوع زیستگاه درختان و درختچه‌ها می‌توانند حضور داشته باشند اما نه به صورت فراوان (Fossitt, 2007). در این زیستگاه، درمنه Artemisia sieberi در منطقه تنگ‌شکن جامعه تشکیل داده است. این گیاه در ارتفاع 1800 تا 2100 مشاهده می‌شود و در نقاطی نیز گونه‌های گون از جمله Astragalus cephalanthus و پیچک‌هایی نظیر: Convolvulus leiocalycinus و علف‌زارها در ارتفاع 1800 تا 2000 متری از سطح دریا مشاهده شدند. در علف‌زارها عنصر اصلی گونه‌هایی از تیره Poaceae هستند که زیر تاج‌پوششی از درختان بسیار تُنُک قرار گرفته‌اند. این علف‌زارها در خاک‌های آهکی رشد می‌کنند و از غنای گونه‌ای نسبتاً خوبی برخوردارند. در این زیستگاه‌ها گراس‌های چندساله و کمتر یک‌ساله حضور دارند که در اواخر بهار رشد می‌کنند و پوشش درختی از 25 درصد بیشتر نمی‌شود (Fossitt, 2007). در علف‌زارها پوشش گیاهی بیشتر از 30 درصد است (Davies et al., 2004). زیستگاه علف‌زار موجود در منطقه، بیشتر از نوع علف‌زارهای یک‌ساله فصلی هستند که در آن گراس‌های یک‌ساله گیاهان غالب بوده و پوشش در منطقه نزدیک به 100 درصد است. Aegilops triuncialis، Bromus tectorum، Poa bulbosa و Vulpia persica از گونه‌های مشاهده شده در این زیستگاه در منطقه تنگ‌شکن هستند. شکاف صخره‌ها نیز زیستگاه دیگری است که در منطقه به ویژه شیب جنوبی مشاهده می‌شود. در این زیستگاه ،گیاه در خاکی ریشه دارد که در شکاف حاصل از هوازدگی صخره تشکیل شده است. این زیستگاه شامل تمام بخش‌هایی است که سنگ‌ها در معرض دید قرار داشته و توسط لایه‌های خاک و گیاهان پوشیده نشده‌اند (Davies et al., 2004). پوشش گیاهی در این زیستگاه به صورت گسسته است (Fossitt, 2007). گونه Aubrieta parviflora تنها در شکاف صخره‌های شیب شمالی مشاهده شد و گونه‌های: Arenaria leptoclados، Campanula erinus، Cheilanthes acrostica، Melica persica، Micromeria persica، Parietaria judaica، Rosularia sempervivum، Umbilicus tropaeolifolius و Zataria multiflora تنها در شکاف صخره‌های شیب جنوبی مشاهده شدند. نهانزادانی همچون Cheilanthes acrostica در منطقه تنها در شکاف صخره‌های شیب جنوبی مشاهده شدند چرا که به رطوبت و دمای بالا نیاز دارند. در شکاف صخره‌ها رطوبت بیشتر حفظ می‌شود و دمای بالاتر شیب جنوبی نسبت به سایر قسمت‌ها، این زیستگاه‌ها را در شیب جنوبی برای زیست این گیاهان مطلوب می‌سازد. درز صخره‌ها بخشی از زیستگاه شکاف صخره‌ها است که در آن قسمت، هوازدگی صخره کم است (Fossitt, 2007). برخی گونه‌ها تنها در درزهای صخره‌ها و نه شکاف ایجاد شده در آنها رشد می‌کردند که از آن جمله می‌توان به گونه‌های: Dionysia diapensiifolia، Fumaria parviflora و Scrophularia farinose اشاره کرد. افزون بر این، می‌توان گیاهان در زیستگاه صخره را با توجه به ریززیستگاه مورد نیاز برای رشد به دو گروه تقسیم نمود: الف) گیاهانی که در شکاف و در معرض آفتاب رشد می‌کنند، نظیر: Arenaria leptoclados، Campanula erinus، Dionysia diapensiifolia، Fumaria parviflora، Melica persica، Parietaria judaica، Rosularia sempervivum، Scrophularia farinose و Zataria multiflora، ب) گیاهانی که تنها در سایه در شکاف صخره‌ها قادر به رشد هستند، نظیر: Asplenium ceterach، Cheilanthes acrostica و Umbilicus tropaeolifolius. خاک کنار صخره‌ها را نیز می‌توان یک زیستگاه به حساب آورد که اغلب گیاهان علفی یک‌ساله در آن رشد می‌کنند. گونه‌های نظیر: Alyssum inflatum، Clypeola aspera، Crupina crupinastrum، Drabopsis verna، Filago eriocephala، Lamium amplexicaule، Picris strigosa، Ranunculus aucheri، Scorzonera persepolitana و Tragopogon caricifolius. کف رودخانه‌های خشک نیز زیستگاه دیگری است که رسوبات روان آب‌های فصلی در گذشته این زیستگاه را به وجود آورده‌اند. برخی از گونه‌ها تنها در کف رودخانه خشک مشاهده شدند مانند: Nepeta glomerulosa و Scrophularia striata. دره‌ها زیستگاه دیگری در منطقه با پوشش گیاهی ویژه هستند. در این قسمت‌ها، گونه درختی غالب Acer monspessulanum بود و Amygdalus scoparia نیز بیشتر مشاهده شد. در اینجا، Daphne mucronata رشد بهتری داشت. در انتهای دره گونه Ephedra major به صورت متراکم مشاهده شد. زمین‌های دست‌خورده زیستگاهی است که در آن انسان اقدام به کشاورزی، باغبانی و راه‌سازی کرده است (Davies et al., 2004). اگرچه در مناطقی اقدام به راه‌سازی و در قسمتی نیز اقدام به کشاورزی شده است، زیستگاه زمین‌های تخریب شده و دست‌خورده در منطقه تنگ‌شکن به نسبت دیگر نواحی مرتعی شهرستان زیاد نیست. از جمله گیاهان موجود در این زیستگاه‌ها می‌توان به گونه‌های: Achillea wilhelmsii، Cardaria draba، Erodium cicutarium، Goldbachia laevigata، Malva parviflora، Torilis arvensis، Turgenia latifolia و Vaccaria oxyodonta اشاره کرد. با توجه به این که در بررسی حاضر تلاش بر این بود که جمع‌آوری‌ها در یک خط ترانسکت انجام شود بنابراین، تأثیر ارتفاع بر پوشش گیاهی منطقه را می‌توان مشاهده کرد. به نظر می‌رسد عامل ارتفاع بیشترین تأثیر را بر پوشش گیاهی منطقه تنگ‌شکن داشته است. هر چه به سمت ارتفاعات بالاتر می‌رویم از پوشش درختی کاسته می‌شود. چرا که با افزایش ارتفاع از دمای هوا کاسته و خاک منطقه نیز کم عمق‌تر می‌گردد، افزون بر این، گونه‌های درختان پهن برگ به وزش باد در ارتفاعات حساس هستند و در شرایط ارتفاعات قادر به رشد نیستند. در ارتفاعات بالاتر از 2100 متر اگر گونه Pistacia atlantica حضور داشت به صورت کوتاه و چندتنه (caespitose) مشاهده شد که چندتنه و کوتاه شدن درخت نشانه نامناسب بودن شرایط برای رشد گیاه است. عامل محدودکننده این گونه، برودت هوا در ارتفاعات است (Mohammad Nejad Kiasari et al., 2009). در مناطقی با ارتفاع 2500 تا 2700 متر، گونه درختی ارس (Juniperus excels) جامعه تشکیل داده است. سیستم ریشه‌ای ارس عمیق و گسترده است که به حفظ تنه و تاج درخت در برابر بادهای شدید و برف‌های سنگین منجر می‌شود. این گونه همچنین در برابر سرمای شدید، یخبندان و خشکی هوا مقاوم است (Mohammad Nejad Kiasari et al., 2009). عناصر انحصاری: تعداد گونه‌های انحصاری در فلور ایران در حدود 1727 گونه تخمین زده می‌شود که به 54 تیره تعلق دارند. از لحاظ بوم‌زادی ناحیه ایرانی-تورانی غنی‌ترین واحد فلوریستیک ایران به شمار می‌رود (Yousofi, 2006). از ویژگی‌های بارز فلور ایرانی-تورانی برخورداری از تعداد زیادی جنس و گونه انحصاری و بالا بودن میزان بوم‌زادی در آن است. از جنس‌های شاخص این فلور می‌توان جنس‌های: Acantholimon Boiss.، Astragalus و Cousinia Cass. را نام برد (Yousofi, 2006). 54 گونه (75/18 درصد) در منطقه تنگ‌شکن انحصاری هستند که 7/71 درصد از آنها به ناحیه ایرانی-تورانی تعلق دارند (پیوست 1). جنس Astragalus با 9 گونه بوم‌زاد بیشترین گونه انحصاری را داشت که با توجه به قرار گرفتن منطقه در ناحیه ایرانی-تورانی دور از انتظار نبود. کمبود گونه‌هایی از جنس‌های Acantholimon و Cousinia در منطقه می‌تواند نشانه جمع‌آوری ناکافی گیاهان در منطقه باشد. گیاهان دارویی و خوراکی: سالانه اهالی بومی شهرستان ارسنجان و مناطق اطراف اقدام به برداشت گونه‌هایی به منظور مصارف دارویی و خوراکی می‌کنند. برای برخی از ساکنان، این گیاهان راه درآمد مهم به شمار می‌رود. 20 گونه از این گیاهان در میان گونه‌های جمع‌آوری شده وجود دارد (پیوست 1). از این بین، بیشترین گونه‌ها متعلق به سه تیره: Apiaceae، Asteraceae و Lamiaceae هستند. گونه Allium hirtifolium با نام محلی موسیر از جمله این گونه‌ها است که به علت برداشت بی‌رویه در منطقه در معرض خطر است. گونه Prangos ferulacea با نام محلی جاشیر گونه‌ای است که حضور آن در منطقه در سال‌های قبل توسط اهالی بومی گزارش شده است اما طی دوره جمع‌آوری در منطقه مشاهده نشد، احتمال انقراض این گونه در کل منطقه یا حضور آن تنها در مناطق صعب‌العبور وجود دارد.
سپاسگزاری. نگارندگان از سرکار خانم مهین زارع و جناب آقای هادی زارع برای همراهی در عملیات میدانی قدردانی می‌نمایند.
پیوست 1- فهرست کامل گونه‌های جمع‌آوری شده به همراه مشخصات نقاط جمع‌آوری، شکل زیستی، کورولوژی و زیستگاه. نشانه‌های اختصاری: Ep: اپی‌فیت، Th: تروفیت، Ph: فانروفیت، Cr: کریپتوفیت، Ch: کامه‌فیت، He: همی‌کریپتوفیت، ES: اروپایی-سیبری، IT: ایرانی-تورانی،
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
منابع Abdel-Ghani, M. M. and Abdel-Khalik, K. N. (2006) Floristic diversity and phytogeography of the Gebel Elba national Park, south-east Egypt. Turkish Journal of Botany 30: 121-136. Asaadi, A. M. (2009) Floristic study of Firozeh Watershed (North Khorasan province). Research Journal of Biological Sciences 4(10): 1092-1103. Assadi, M. (Ed.) 1988-2010. Flora of Iran. vols. 1-74. Research institute of forests and rangelands, Tehran (in Persian). Baghestani Maybodi, N., Mirvakili, S. M. and Zarezadeh, A. (2010) Introduction to the flora, life form and plant geographical distribution in the steppic rangelands (Case study: Khod-niok catchment in Yazd province, Iran). Journal of Renewable Natural Resources 1(2): 43-58 (in Persian). Davies, C. E., Moss, D. and Hill, M. O. (2004) EUNIS habitat classification, revised 2004. Retreived from: http://eunis.eea.europa.eu/habitats. On 20 March 2015. Davis, P. H. (Ed.) (1965-1985) Flora of Turkey. vols. 1-9. Edinburgh University Press, Edinburgh. Dolatkhahi, M., Yousofi, M. and Asri, Y. (2010) Floristic studies of Parishan Wetland and its surrounding in Fars province. Iranian Journal of Biology 23(1): 35-46 (in Persian). Farsmet, Fars Meteorological Bureau. Retrieved from http://www.farsmet.ir. On: 20 May 2013. Fossitt, J. A. (2007) A guide to habitats in Ireland. Heritage Council, Ireland. Google earth (ver. 6.1). Retrived from http://www.google.com/earth/download/ge/agree.html. On: 05 August 2013. Haidari, M. (2013) Study of herb diversity in the Zagros forest (case study: Kurdistan province). International Journal of Advanced Biological and Biomedical Research 1(1): 25-34. Haidari, M., Shabanian, N., Haidari, R. H. and Bazyar, M. (2012) Structural diversity of Oak forests in Kurdistan province (case study: Oak forest). Journal of Pharmacy and Biological Sciences 4(3): 37-43. Hatami, A. (2005) Biodiversity survey of aquatic plants in Fars province. MSc thesis, Shiraz University, Shiraz, Iran (in Persian). Jafarpour, M. (2006) Biodiversity survey of four flowering plant families Poaceae, Chenopodiaceae, Papaveraceae and Fumariaceae in Fars province. MSc thesis, Shiraz University, Shiraz, Iran (in Persian). Khademolhosseini, Z. (2008) Floristic survey and biological properties of medicinal plants Bonab in Arsanjan. Second Regional Conference of Natural Resources and Environment, Arsanjan, Iran (in Persian). Khademolhosseini, Z., Shokri, M. and Habibian, S. H. (2007) Effects of topographic and climatic factors on vegetation distribution in Arsanjan shrublands (case study: Bonab watershed). Journal of Rangeland Science 1(3): 222-236 (in Persian). Mohammad Nejad Kiasari, S. H., Safaei, M., Nourozi, S. H., Ahmadian, H. and Mataji, A. (2009) Evaluation effect of protection along with water spreading operations on natural seedling growth Juniperus excelsa Bieb. (Case study: Mazandaran watershed Poshtkuh). Science and Technology of Agriculture and Natural Resources 13(48): 415-425. Moradi Mahmoud Abadi, E. (2006) Biodiversity survey of some flowering plant families in Fars province. MSc thesis, Shiraz University, Shiraz, Iran (in Persian). Moradi, Gh. H., Abbasi, E. and Zare Chahooki, M. A. (2009) Flora, life forms and geographical distribution of plants in Lamerd ranges, Fars, Iran. Watershed Management Researches (Pajouhesh-va-Sazandegi) 23(1): 70-80 (in Persian). Naghipuor borj, A. A., Heydarian Agakhani, M. and Tavakoli, H. (2010) Flora, life forms and geographical distribution of plant’s Sysab in North Khorasan province. Journal of Sciences and Techniques in Natural Resources 5(4): 113-123 (in Persian). Pour mehdi, S. (2006) Biodiversity survey of four flowering plant families: Compositae, Capparidaceae, Convolvulaceae and Polygonaceae in Fars province. MSc thesis, Shiraz University, Shiraz, Iran (in Persian). Rashidi, S. M. I. (1997) Structural analysis of Dalnshyn anticlines in North Lake Tashk and rotation effects on the surrounding area. MSc thesis, Shiraz University, Shiraz, Iran (in Persian). Raunkiaer, C. (1934) The life forms of plants and statistical plant geography. Larendon, Oxford. Rechinger, K. H. (Ed.) (1965-1998) Flora Iranica. vols 1-178. Akademische Druck- und Verlagsanstalt, Graz. Saberi, A., Hasan Abadi, Z., Mirtadzadini, S. M. and Nazeri, V. (2012) A study of the flora of Riseh and Paqale area Shahrebabak of Kerman, Iran. Taxonomy and Biosystematics 5(14): 67-87 (in Persian). Safavi, M. (2005) Biodiversity survey of five flowering plant families: Lamiaceae, Rosaceae, Liliaceae, Solanaceae, Plumbaginaceae. MSc thesis, Shiraz University, Shiraz, Iran (in Persian). Townsend, C. C. and Guest, E. (Eds.) (1966-1985) Flora of Iraq. vols. 1-9. Ministry of Agriculture and Agrarian Reform, Baghdad. Yousofi, M. (2006) Flora of Iran. Payame Noor University Publisher, Tehran (in Persian).
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,438 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 869 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||