تعداد نشریات | 43 |
تعداد شمارهها | 1,673 |
تعداد مقالات | 13,654 |
تعداد مشاهده مقاله | 31,576,522 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 12,474,295 |
مطالعات آناتومی برگ در تیره Typhaceae در ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
تاکسونومی و بیوسیستماتیک | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مقاله 3، دوره 4، شماره 11، شهریور 1391، صفحه 13-22 اصل مقاله (273.77 K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نویسندگان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
سید محمد مهدی حمدی* 1؛ مصطفی اسدی2؛ علیرضا ایرانبخش1؛ مریم ملکلو3؛ مصطفی عبادی4 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1گروه زیستشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار، گرمسار، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3گروه زیستشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
4گروه زیستشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان، دامغان، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
چکیده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
جنس Typha در ایران دارای 12 گونه است، از این تعداد دو گونه بومزاد ایران هستند. هدف از این تحقیق، بررسی و مقایسه ساختار تشریحی گونههای جنس Typha و ارزیابی این صفات در تاکسونومی جنس مورد مطالعه است. در این تحقیق، ساختار تشریحی برگ با میکروسکوپ نوری مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته، صفات تشریحی برای هر گونه شرح داده شده است. مشخص شد که صفات تشریحی مختلف برگ در بین گونهها متغیر بوده و گونههای این جنس را میتوان به کمک این صفات از یکدیگر جدا نمود. تصاویر رنگی برای هر گونه، همچنین صفات ثابت و متغیر، جدولهای نشاندهنده صفات جدا کننده گونهها ارائه شده است. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
کلیدواژهها | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Typhaceae؛ Typha؛ خصوصیات تشریحی؛ ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مقدمه تعداد گونههای جنس Typha در فلورا ایرانیکا (Riedl, 1970) 11 گونه معرفی شده که از این تعداد 7 گونه در ایران انتشار دارند. در همین فلور، گونه
مواد و روشها در این بررسی، ساختار برگ و برخی گونههای گزارش شده از ایران بررسی شد. نمونههایی جمعآوری شده از عملیات صحرایی، با مراجعه به منابع فلور شوروی سابق (Komarov, 1934)، فلور ایران (Parsa, 1950)، فلورا ایرانیکا (Riedl, 1970)، فلور ترکیه (Davis, 1982) و فلور ایران (Hamdi and Assadi, 2003) شناسایی شد. همچنین، از نمونههای موجود در هرباریومهای مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور جهت مطالعات استفاده گردید (جدول 1). برای مطالعات تشریحی، سه جمعیت از هر تاکسون انتخاب گردیده، قسمتهای مختلف نمونهها از یک قسمت ثابت نمونهبرداری و در محلول گلیسرین و الکل 70 درصد به مدت 15 روز نگهداری شد. سپس برشگیری به صورت دستی صورت گرفت و با میکروسکوپ نوری (Nikon مدل ALPHAPHOT- 2YS2) و دوربین دیجیتال Canon (مدل 630a و 8 مگاپیکسل) عکسبرداری شدند. برای اندازهگیری بیومتریک سلولها در گونههای مختلف از عدسی چشمی مدرّج موجود در میکروسکوپ نوری استفاده شد.
جدول 1- گونههای مطالعه شده و رویشگاههای آن
نتایج حاصل از مطالعات آناتومی جنس Typha در برش عرضی برگ همه گونهها، اپیدرم فوقانی، تحتانی و مزوفیل برگ قابل مشاهده است. سلولهای اپیدرم به شکلهای کروی یا چند وجهی نامنظم در اندازههای گوناگون دیده شد. فقط در گونههای تنوع در حضور و عدم حضور بلورهای منشوری و اسکلرییدهای ستارهایشکل در بین گونهها، یکی دیگر از صفات تشریحی محسوب میشود. سیستم آوندی شامل 2 تا 13 دسته آوندی به طور متفاوت در گونههاست. این دستجات به موازات یکدیگر قرار گرفتهاند و توسط بافت اسکلرانشیمی و پارانشیمی احاطه شدهاند (جدولهای 2 و 3).
جدول 2- صفات کمّی و کیفی در شش گونه از جنس Typha در ایران
جدول 3-صفات کمّی و کیفی در شش گونه از جنس Typha در ایران
گونه T. latifolia: جمعیتهای این گونه در مناطق شمالی ایران و در ارتفاع بین صفر تا 600 متر از سطح دریا قرار دارند. نسبت به میزان عمق آب، طول گیاه با هم متفاوت است. بیشترین جمعیتها در سواحل رودها یافت میشوند. طول سلولهای پارانشیم اسفنجی 20-25 و حداکثر اندازه این سلولها 35-40، طول سلولهای متاگزیلم 20-25 و طول سلولهای پارانشیم نردبانی 12-15 میکرومتر است (شکل 1- a و b). گونه T. shuttleworthii: این گونه در شمالغرب ایران و مناطق هم مرز با ترکیه یافت میشود. جمعیتهایی از آن در اطراف ارومیه و یک جمعیت از آن از بروجرد گزارش شده است. طول سلولهای پارانشیم اسفنجی 30-35 و حداکثر اندازه این سلولها 55، طول سلولهای متاگزیلم 35-55 و طول سلولهای پارانشیم نردبانی 10-12 میکرومتر است (شکل 1- c و d). گونه T. caspica:جمعیتهایی از این گونه در شمال ایران و در مجاورت با جمهوری آذربایجان در شهر آستارا وجود دارد. بیشترین انتشار آن در منطقه قفقاز است. در حقیقت در بیشتر سلولها، بافت پارانشیم داخلی از بین رفته، تنها برخی از قسمتهای این بافت از سطح فوقانی تا سطح تحتانی وجود دارد. طول سلولهای پارانشیم اسفنجی 20-25 و حداکثر اندازه این سلولها 50، طول سلولهای متاگزیلم 25 و طول سلولهای پارانشیم نردبانی 7-10 میکرومتر است (شکل 1- e و f). گونه T. laxmannii: انتشار این گونه در سطح وسیعی از اروپا تا ایران امتداد دارد. در ایران، جمعیتهایی از آن در بخش وسیعی از ایران انتشار دارند. طول سلولهای پارانشیم اسفنجی 15 و حداکثر اندازه این سلولها 20-22، طول سلولهای متاگزیلم 20-25 و طول سلولهای پارانشیم نردبانی 10-12 میکرومتر است (شکل 1- g و h). گونه T. azerbaijanensis: این گونه در شمالغرب کشور در نزدیک خوی و سلماس انتشار دارد و بومزاد ایران است. در حقیقت در بیشتر سلولها، بافت پارانشیم داخلی از بین رفته و فقط برخی از قسمتهای این بافت از سطح فوقانی تا سطح تحتانی وجود دارد. طول سلولهای پارانشیم اسفنجی 80-150 و حداکثر اندازه این سلولها 180، طول سلولهای متاگزیلم 100-120 و طول سلولهای پارانشیم نردبانی 35-40 میکرومتر است (شکل 2- a و b). گونه T. angustifolia: این گونه در بیشتر مناطق ایران یافت میشود. طول سلولهای پارانشیم اسفنجی 50-100×80-130 و حداکثر اندازه این سلولها 200، طول سلولهای متاگزیلم 100-120 و طول سلولهای پارانشیم نردبانی 100-110 میکرومتر است (شکل 2- c و d). گونه T. lugdunensis: این گونه در شمال، شمالغرب و شمالشرق ایران انتشار دارد. طول سلولهای پارانشیم اسفنجی 20-60×20-30 و حداکثر اندازه این سلولها 70، طول سلولهای متاگزیلم 20-25 میکرومتر و فاقد سلولهای پارانشیم نردبانی است (شکل 2- e و f). گونه T. domingensis: این گونه در جنوب، جنوبغرب، جنوبشرق، مرکز و شمالغرب ایران و مناطق هم مرز با ترکیه انتشار دارد. طول سلولهای پارانشیم اسفنجی 100-120 و حداکثر اندازه این سلولها 140، طول سلولهای متاگزیلم 150-160 و طول سلولهای پارانشیم نردبانی 70-80×12 میکرومتر است (شکل 2- g و h). گونه T. grossheimii: این گونه از شمالغرب تا جنوب ایران و برخی نواحی مرکزی البرز یافت میشود. طول سلولهای پارانشیم اسفنجی 120-200 و حداکثر اندازه این سلولها 230، طول سلولهای متاگزیلم 250-300 و طول سلولهای پارانشیم نردبانی 100×15 میکرومتر است (شکل 3- a و b). گونه T. turcomanica: این گونه در شمالشرق تا جنوبشرق ایران گسترش دارد. طول سلولهای پارانشیم اسفنجی 120-200 و حداکثر اندازه این سلولها 230، طول سلولهای متاگزیلم 150-180 و طول سلولهای پارانشیم نردبانی 60-70 میکرومتر است (شکل 3- c و d). گونه T. kalatensis: این گونه در شمالشرق ایران انتشار داشته، بومزاد ایران است. طول سلولهای پارانشیم اسفنجی 80-100×40-45 و حداکثر اندازه این سلولها 150، طول سلولهای متاگزیلم 120-150 و طول سلولهای پارانشیم نردبانی 70-80 میکرومتر است (شکل 3- e و f). گونه T. minima: این گونه در شمال، شمالغرب و شمالشرق ایران یافت میشود. طول سلولهای پارانشیم اسفنجی 80-70×30 و حداکثر اندازه این سلولها 80، طول سلولهای متاگزیلم 60-70 میکرومتر و فاقد سلولهای پارانشیم نردبانی است (شکل 3- g و h).
بحث با توجه به مطالعات تشریحی در گونههای این جنس، مشخص شد شکل ظاهری برگ بسیار متفاوت است و میتواند به عنوان یک صفت جدا کننده استفاده شود. همچنین، مشخص شد که مقطع عرضی برگ و نوع پارانشیم دو صفت مهم در شناسایی محسوب میشود. به طوری که دو گونه T. lugdunensi و در بررسیهای متعدد، از نظر شکل ظاهری 5 نوع مقطع عرضی در گلآذین مشاهده شد. این دو گونه از نظر ریختشناسی مشابه بوده، هر دو ارتفاع کمتر از 70 سانتیمتر دارند و گلآذین ماده در آنها کمتر از 7 سانتیمتر است و یکی از اختلافات عمده، وضعیت برگهاست که در گونه T. lugdunensisارتفاع برگها حدوداً به رأس ساقه میرسد در حالیکه از نظر آناتومی، در گونه T. angustifolia تعداد لایههای پارانشیم اسفنجی و نردبانی به ترتیب 2-3 و 3 و اندازه سلولهای متاگزیلم 100-120 میکرومتر است گلآذین در سه گونه T. grossheimi،
شکل 1 (a-b) T. latifolia: (a) برش عرضی حاشیه برگ، بزرگنمایی 40؛ (b) برش عرضی قسمت میانی برگ، بزرگنمایی 100؛ (c-d) T. shuttleworthii: (c) برش عرضی قسمت میانی برگ، بزرگنمایی 40؛ (d) برش عرضی حاشیه برگ، بزرگنمایی 100؛ (e-f) T. caspica: (e) برش عرضی قسمت میانی برگ، بزرگنمایی 40؛ (f) برش عرضی قسمت میانی برگ، بزرگنمایی 100؛ (g-h) T. laxmannii: (g) برش عرضی بخشی از برگ واجد دستجات آوندی و فیبر، بزرگنمایی 100؛ (h) برش عرضی حاشیه برگ، بزرگنمایی 40.
شکل 2 (a-b) T. azerbaijanensis: (a) برش عرضی حاشیه برگ، بزرگنمایی 40؛ (b) برش عرضی قسمت میانی ناحیه رگبرگ، بزرگنمایی 100؛ (c-d) T. angustifolia: (c) برش عرضی قسمت میانی برگ، بزرگنمایی 40؛ (d) برش عرضی قسمت میانی برگ، بزرگنمایی 100؛ (e-f) T. lugdunensis: (e) برش عرضی قسمت میانی برگ، بزرگنمایی 100؛ (f) برش عرضی قسمت میانی برگ، بزرگنمایی 100؛ (g-h) T. domingensis: (g) برش عرضی قسمت میانی برگ، بزرگنمایی 40؛ (h) برش عرضی قسمت میانی برگ، بزرگنمایی 100.
شکل 3 (a-b) T. grossheimii: (a) برش عرضی حاشیه برگ، بزرگنمایی 40؛ (b) برش عرضی بخشی از قسمت میانی برگ، بزرگنمایی 100؛ (c-d) T. turcomanica: (c) برش عرضی قسمت میانی برگ، بزرگنمایی 40؛ (d) برش عرضی قسمت میانی برگ، بزرگنمایی 100؛ (e-f) T. kalatensis: (e) برش عرضی قسمت میانی برگ، بزرگنمایی 40؛ (f) برش عرضی قسمت میانی برگ، بزرگنمایی 100؛ (g-h) T. minima: (g) برش عرضی حاشیه برگ، بزرگنمایی 40؛ (h) برش عرضی قسمت میانی برگ، بزرگنمایی 100.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مراجع | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Davis, P. H. (1982) Typhaceae. in: Flora of Turkey and the Aegean Island (ed. Davis, P. H.) 2: 294-339. Edinburg University Press, Edinburg. Hamdi, S. M. M. and Assadi, M. (2003) Typhaceae. In: Flora of Iran 42: 299- -317. Tehran University publications, Tehran. Hamdi, S. M. M., Assadi, M. and Ebadi, M. (2009) Revision of study of Typha genus: three new records species of the genus Typha (Typhaceae) in Iran and their micromorphological pollen and capsule studies. Asian Journal of Plant Sciences 8(7): 455-464. Komarov, V. (1934) Typhaceae. In: Flora of the U.R.S.S. 1-167. Moscow and Leningrad. De Marco and Dinelli (1978) Typha sistanica, Ann. Bot. (Rome) 35-36: 131-136. Parsa, A. (1949) Flore de Iran. publication du Ministere De L Education: Museum De, Histore Naturalle De Tehran (in English) 4:718-728. Riedl, I. (1970) Typhaceae. in: Flora Iranica (ed. Rechinger, K. H.) 71: 1-8. Akademische Druck-und Verlasanstalt, Graz. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 816 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 422 |