اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات43
تعداد شماره‌ها1,706
تعداد مقالات13,972
تعداد مشاهده مقاله33,534,120
تعداد دریافت فایل اصل مقاله13,283,582
قهرمانی‌نژاد, فرخ, نقی‌نژاد, علیرضا, بهاری, سید حسین, اسماعیلی, روح‌اله. (1390). معرفی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان دو منطقه حفاظت‌شده جنگلی سمسکنده و دشت ناز، ساری، مازندران. , 3(7), 53-70.
فرخ قهرمانی‌نژاد; علیرضا نقی‌نژاد; سید حسین بهاری; روح‌اله اسماعیلی. "معرفی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان دو منطقه حفاظت‌شده جنگلی سمسکنده و دشت ناز، ساری، مازندران". , 3, 7, 1390, 53-70.
قهرمانی‌نژاد, فرخ, نقی‌نژاد, علیرضا, بهاری, سید حسین, اسماعیلی, روح‌اله. (1390). 'معرفی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان دو منطقه حفاظت‌شده جنگلی سمسکنده و دشت ناز، ساری، مازندران', , 3(7), pp. 53-70.
قهرمانی‌نژاد, فرخ, نقی‌نژاد, علیرضا, بهاری, سید حسین, اسماعیلی, روح‌اله. معرفی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان دو منطقه حفاظت‌شده جنگلی سمسکنده و دشت ناز، ساری، مازندران. , 1390; 3(7): 53-70.

معرفی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان دو منطقه حفاظت‌شده جنگلی سمسکنده و دشت ناز، ساری، مازندران

تاکسونومی و بیوسیستماتیک
مقاله 7، دوره 3، شماره 7، شهریور 1390، صفحه 53-70    اصل مقاله (682.68 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
نویسندگان
فرخ قهرمانی‌نژاد* 1؛ علیرضا نقی‌نژاد2؛ سید حسین بهاری1؛ روح‌اله اسماعیلی3
1گروه زیست‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه تربیت معلم، تهران، ایران
2گروه زیست‌شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
3اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران، ساری، ایران
چکیده
مناطق جنگلی سمسکنده و دشت ناز به منظورحفظ و احیای جوامع گیاهی و جانوری بازمانده جنگل‌های جلگه‌ای خزر، به عنوان پناهگاه‌های حیات وحش در استان مازندران (ساری) مصوّب گردیده‌اند. با مطالعه فلور این دو منطقه، تعداد 223 گونه گیاهی از175 جنس متعلق به 69 تیره شناسایی گردید. از لحاظ تعداد گونه‌ها به ترتیب تیره Poaceae با 36 گونه (16%)، Asteraceae با 23 گونه (3/10%) و Lamiaceae با 14 گونه (3/6%) و Rosaceae با 13گونه (8/5%) مهمترین گونه‌ها هستند. جنس Carex با 7 گونه، Euphorbia با 6 گونه و Geranium با 5 گونه بزرگترین جنس‌ها را تشکیل می‌دهند. از نظر شکل زیستی، بالاترین مقادیر به ترتیب مربوط به تروفیت‌ها (34%)، همی‌کریپتوفیت‌ها (24%)، ژئوفیت‌ها (22%) و فانروفیت‌ها (15%) است. از نظر پراکنش جغرافیایی، بیشترین مقادیر به ترتیب مربوط به پراکنش چند ناحیه‌ای (32%)، اروپا-سیبری (19%)، پراکنش اروپا-سیبری، ایرانی-تورانی و مدیترانه‌ای (13%) است. همچنین، 4 درصد از گیاهان بوم‌زاد هستند. به‌ دلیل اینکه جنگل‌های مطالعه شده میراثی از جنگل‌های بلوط و شمشاد جلگه‌ای در خزر هستند، حفاظت جدی و مستمر و حذف موارد تهدید و آلودگی از حاشیه جنگل‌ها الزامی است.
کلیدواژه‌ها
پناهگاه سمسکنده؛ پناهگاه دشت ناز؛ فلور ایران؛ منطقه هیرکانی؛ انتشار جغرافیایی
اصل مقاله

مقدمه

جنگل‌های شمال ایران (جنگل‌های هیرکانی یا خزری) میراثی به‌ جا مانده از دوران سوم زمین‌شناسی است (شاهسواری، 1376). تأثیر ژئومورفولوژیک منحصر‌به‌فرد این جنگل‌ها در ایجاد اقلیم ناحیه، خاک، حیات وحش جانوری و گیاهی قابل انکار نیست. در میان عناصر جنگلی در شمال ایران، قسمت‌های کم ارتفاع و پست جنگلی در جنوب دریای خزر از ارزش بالای حفاظتی و مدیریتی برخوردار است، زیرا انسان با حذف عناصر طبیعی، جوامع گیاهی آن را به کلی تغییر داده است و بسیاری از بخش‌های آن را نابود کرده و یا در معرض نابودی گذاشته است (Hamzeh'ee et al.,2008). امروزه، مطالعات فلوریستیک اساس و پایه مطالعات بعدی اکولوژیک و پوشش گیاهی در هر منطقه است. این نوع مطالعات تا کنون در مناطق مختلفی از شمال ایران صورت گرفته است، از جمله مطالعات Akhani (1998)، Jafari و Akhani (2008) و Siadati و همکاران (2010). علی‌رغم وجود منابع زیادی در زمینه فلور و جامعه‌شناسی جنگل‌های کوهپایه‌ای و کوهستانی خزری (حمزه‌ای، 1373؛ Djazirei, 1965; Mobayen and Tregubov, 1970; Zohary, 1973; Dorostkar and Norifalise, 1976; Assadollahi, 1980; Frey and Probst, 1986; Nazarian et al.,2004) و تحقیقات صورت گرفته در مناطق مرتفع هیرکانی و محل‌های گذار از جنگل به مرتع (اجتهادی و همکاران، 1383؛ نادری، 1387؛ قهرمانی‌نژاد و عاقلی، 1388؛ آزادبخت 1389؛ قلی‌زاده، 1389)، اطلاعات در زمینه جنگل‌های جلگه‌ای و پست خزری، به‌ ویژه از دیدگاه فلوریستیک و جامعه‌شناسی محدودتر است (Rastin, 1983; Ghahreman et al., 2006 Hamzeh'ee et al., 2008; Naqinezhad et al., 2008). مناطق جنگلی سمسکنده و دشت ناز به منظور حفظ و احیای جوامع گیاهی و جانوری بازمانده جنگل‌های جلگه‌ای خزر و تکثیر گوزن زرد ایرانی، به عنوان پناهگاه حیات وحش مصوّب گردیده است (کنعانی، 1385). با توجه به عدم تحقیقات روی فلور این دو منطقه حفاظت شده، این مطالعه بر آن است که فهرست گونه‌ای این مناطق جنگلی و میزان اشکال زیستی و پراکنش جغرافیایی آنها را بررسی کند، تا مکملی برای فلور جنگل‌های شمال ایران، به ویژه مناطق پست خزری باشد. بنابراین برای یافتن ارتباط بهتر و قطعی‌تر بین تمامی جوامع جنگلی در شمال ایران مطالعه تخصصی‌تری روی برخی از جوامع جنگلی، به‌ویژه مطالعه روی عناصری که پوشش منحصر‌به‌فردی را به وجود می‌آورند، ضروری است.

 

مواد و روش‌ها

ویژگی‌های مناطق مورد مطالعه (پناهگاه‌های حیات وحش سمسکنده و دشت ناز)

منطقه سمسکنده متعلق به شهرستان ساری (استان مازندران) و با مساحت 937 هکتار در ضلع جنوبی جاده ارتباطی ساری-نکا، بین طول‌های جغرافیایی΄7 °53 تا ΄11 °53 شرقی و عرض های جغرافیایی ΄32 °36 تا ΄34 °36 شمالی واقع شده است. دامنه ارتفاعی منطقه از 50 تا 190 متر ارتفاع از سطح دریا متغیر و از محدود بازمانده‌های جنگل‌های جلگه‌ای خزری با گونه‌های غالب گیاهی بلوط و انجیلی است (شکل 1). پناهگاه حیات وحش دشت ناز با مساحت کل 56 هکتار و ارتفاع متوسط 5 متر از سطح دریا، بین طول‌های جغرافیایی ΄11 °53 تا ΄12 °53 شرقی و عرض جغرافیایی ΄42 °36 تا ΄41 °36 شمالی در شهرستان ساری، به صورت توده جنگلی در جلگه‌ای هموار واقع گردیده است (شکل 2).

 

اقلیم مناطق مورد مطالعه

بررسی آمار ده ساله ایستگاه کلیماتولوژی سمسکنده -که در حدود 2 کیلومتری پناهگاه حیات وحش سمسکنده قرار دارد (شکل 3)- نشان می‌دهد که متوسط حداکثر دما درگرم‌ترین ماه سال (مرداد) 5/22 درجه سانتیگراد و متوسط حداقل دما در سردترین ماه سال (دی) 6/1 درجه سانتیگراد است. بارندگی در تمام سال وجود دارد و میزان آن به لحاظ فصلی و زمانی متغیر است. در مجموع، پناهگاه حیات وحش سمسکنده با داشتن 728 میلی‌متر بارندگی متوسط باران سالیانه و دارا بودن بارندگی در تمام ماه‌های سال، از شرایط آب و هوایی معتدل و مرطوب برخوردار است. وضعیت اقلیمی منطقه بر اساس روش‌های آمبرژه و دمارتن به صورت اقلیمی مرطوب تا نیمه مرطوب معتدل است. بر اساس نمودار آمبروترمیک، ماه‌های خرداد، تیر، مرداد و شهریور، خشک و ماه‌های فروردین، اردیبهشت، مهر، آبان، آذر، بهمن و اسفند، مرطوب و نیمه مرطوب است.

 

 

شکل 1- تصویر عکس هوایی پناهگاه حیات وحش سمسکنده، استان مازندران

 

 

شکل 2- تصویر عکس هوایی پناهگاه حیات وحش دشت ناز، استان مازندران

 

شکل 3- منحنی آمبروترمیک ایستگاه هواشناسی سمسکنده ساری

 

روش تحقیق

نمونه‌برداری در منطقه، از اول خرداد ماه 1388 تا اواخرتیر ماه 1389، به طور متوسط در هر یک ماه یک بار صورت گرفت. همگام با تغییرات فصلی در پوشش گیاهی منطقه، در تمام فصول رویشی، نمونه‌برداری به طور کامل انجام گرفت. در هنگام برداشت هر نمونه، اطلاعاتی از قبیل: طول و عرض جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا (توسط GPS)، رویشگاه و شکل زیستی نمونه یاداشت شد. نمونه‌های جمع‌آوری شده در این بررسی در هرباریوم دانشگاه تربیت معلم (FAR) و دانشگاه مازندران نگهداری می‌شوند. شناسایی نمونه‌ها بر اساس منابع موجود که عبارتند از: فلورا ایرانیکا (Rechinger,1963-2010)، فلور شوروی (Komarov, 1934-1954)، فلور ترکیه (Davis, 1965-1988)، فلور عراق (Townsend et al.,1966-1980)، فلور ایران (اسدی، 1367-1389) و نمونه‌های سرخس از فلور گیلان (قهرمانی نژاد، 1378) و مقاله اخیر چاپ شده در مجله رستنیها (Khoshravesh et al., 2009) شناسایی شده‌اند. اختصار اسامی مؤلفان تاکسون‌ها با سایت اینترنتی نام‌های گیاهی (IPNI, 2010) تطبیق و یکسان‌سازی شده‌اند. شکل زیستی گیاهان جمع‌آوری شده بر اساس سیستم Raunkiaer (1934) تعیین و سپس طیف زیستی منطقه ترسیم گردید. مناطق انتشار جغرافیایی گونه‌ها (کورولوژی) بر اساس تقسیم‌بندی نواحی رویشی (Zohary, 1973; Takhtajan, 1986) و با توجه به پراکنش گونه‌ها در فلورا ایرانیکا (Rechinger, 1963-2010) مشخص شد.

 

نتایج

در بررسی‌ها، از این مناطق تعداد 223 گونه گیاهی از 175 جنس متعلق به 69 تیره شناسایی گردید. از لحاظ تعداد گونه‌ها به ترتیب تیره Poaceae با 36 گونه (16%)، Asteraceae با 23 گونه (3/10%)، Lamiaceae با 14 گونه (3/6%) و Rosaceae با 13 گونه (8/5%) غنی‌ترین تیره‌ها هستند. جنس Carex با هفت گونه، Euphorbia با شش گونه و Geranium با پنج گونه بزرگترین جنس‌ها را تشکیل می‌دهند (جدول‌های 1، 2 و 3 و شکل‌های 4، 5 و 6).

بزرگترین مقدار اشکال زیستی مربوط به تروفیت‌ها یا یک‌ساله‌ها بوده است (34%). جزئیات اشکال زیستی در شکل 7 ارائه شده است.

 

جدول 1- تعداد کل گونه‌های گیاهی در گروه‌های مختلف گیاهی در مناطق مورد مطالعه

گروه گیاهی

تیره

جنس

گونه

نهانزادان آوندی

8

10

10

تک لپه‌ای‌ها

12

44

56

دو لپه‌ای‌ها

49

121

157

جمع

69

175

223

 

شکل 4- غنی‌ترین تیره‌های گیاهی بر اساس تعداد جنس‌ها در مناطق مورد مطالعه

 

 

شکل 5- غنی‌ترین تیره‌های گیاهی بر اساس تعداد گونه‌ها در مناطق مورد مطالعه

 

 

شکل 6- متنوع‌ترین جنس‌های گیاهی بر اساس گونه در مناطق مورد مطالعه

 

 

شکل 7- درصد فراوانی گونه‌های گیاهی بر اساس شکل زیستی

 

 

 

 

 

از نظر پراکنش جغرافیایی، 32% گونه‌ها دارای پراکنش چند ناحیه‌ای، 19% پراکنش اروپا-سیبری،
13% پراکنش اروپا-سیبری، ایرانی-تورانی، مدیترانه‌ای، 11% پراکنش جهان شمول، 11% اروپا-سیبری، ایرانی- تورانی، 7% پراکنش اروپا- سیبری، مدیترانه‌ای،
4% پراکنش ایرانی-تورانی، 2% پراکنش ایرانی-تورانی، مدیترانه‌ای، 1% پراکنش مدیترانه‌ای هستند. از میان همة گونه‌های فوق 4% بوم‌زاد یا تقریباً بوم‌زاد ایران هستند (شکل 8).

 

شکل 8- درصد فراوانی گونه‌های گیاهی بر اساس پراکنش جغرافیایی

 

 

جدول 2- تعداد کل جنس‌ها و گونه‌های مطالعه شده در هر خانواده

گونه

جنس

تیره

گونه

جنس

تیره

3

1

Violaceae

36

30

Poaceae

2

2

Dryopteridacea

23

19

Asteraceae

2

2

Aspleniaceae

14

12

Lamiaceae

2

2

Brassicaceae

14

8

Fabaceae

2

2

Convolvulaceae

13

10

Rosaceae

2

2

Iridaceae

8

3

Euphorbiaceae

2

2

Moraceae

7

7

Scrophulariaceae

2

2

Salicaceae

7

1

Cyperaceae

2

2

Lythraceae

5

2

Polygonaceae

2

1

Amaranthaceae

5

1

Geraniaceae

2

1

Chenopodiaceae

4

4

Apiaceae

2

1

Guttiferae

4

4

Boraginaceae

2

1

Ranunculaceae

4

3

Ulmaceae

2

1

Rubiaceae

3

3

Caryophyllaceae

2

1

Aceraceae

3

3

Malvaceae

1

1

سایر تیره‌ها

3

3

Primulaceae

 


جدول 3- فهرست گونه‌های گیاهی موجود در مناطق مورد مطالعه. شکل زیستی (life form): cha: کامه‌فیت، Ge: ژئوفیت،
Ge(B): ژئوفیت پیاز‌دار، Ge(C): ژئوفیت بنه‌دار، Ge(R): ژئوفیت ریزوم‌دار، Ge(S): ژئوفیت استولون‌دار، Hel: هلوفیت،
Hem: همی‌کریپتوفیت، Hyd: هیدروفیت، Ph: فانروفیت، Th: تروفیت (برخی از اشکال زیستی، نم‌پسند یا هیگروفیت هستند که با hyg مشخص می‌شوند). پراکنش جغرافیایی (Chorology): COS: جهان‌وطن، ES: اروپا-سیبری (euxino-hyr: بوم‌زاد اگزینو-هیرکانی، hyr: بوم‌زاد هیرکانی، hyr-Tur: بوم‌زاد هیرکانی و ترکمنستان)، IT: ایرانی-تورانی، M: مدیترانه‌ای، PL: چند ناحیه‌ای. DI: داخل جنگل دشت ناز، DM: حاشیه جنگل دشت ناز، SI: داخل جنگل سمسکنده، SM: حاشیه جنگل سمسکنده.

شماره هرباریومی

(FAR)

محل جمع‌آوری

پراکنش

جغرافیایی

شکل زیستی

(life form)

تاکسون

 

 

 

 

Aceraceae (افرائیان)

10986

SI

 

Pha

Acercappadocicum Gled.

10941

SI

ES (EH)

Pha

Acer velutinum Boiss.

 

 

 

 

Adiantaceae (پرسیاوشیان)

10976

SI

PL

GR

Adiantum capillus-veneris L.

 

 

 

 

Alismataceae (بارهنگ آبیان)

11000

SI

PL

Hel

Alisma plantago-aquatica L.

 

 

 

 

Alliaceae(پیازیان)

11100

SI-SM-DI-DM

IT

GB

Allium caspium M. Bieb.

 

 

 

 

Amaranthaceae (تاج‌خروسیان)

10989

SI-SM

PL

Thr

Amaranthus blitoides S.Watson. var. blitoides

10985

SI-SM

PL

Thr

Amaranthus chlorostachys Willd.

 

 

 

 

Apiaceae (کرفسیان)

10999

SI-SM

PL

GR

Bupleurum marschallianum C. A. Mey.

10941

SI-SM

ES-M-IT

Hem

Eryngium caucasicum Trautv.

10938

SI-SM-DM

ES (EH), IT

Hem

Pimpinella affinis Ledeb.

10994

SI-SM-DM

ES-M-IT

Thr

Turgenia latifolia Hoffm.

 

 

 

 

Araceae(شیپوریان)

10987

SI

-

GR

Arum sp.

 

 

 

 

Araliaceae(عشقه‌ایان)

10920

SI-DI

ES (EN)

Pha

Hedera pastuchovii Woronow

 

 

 

 

Aspleniaceae(سپرزدارویان)

11042

SI-DI

PL

GR

Asplenium adiantum-nigrum L.

10948

SI-DI

PL

GR

Phyllitis scolopendrium (L.) Newm.

 

 

 

 

Asteraceae(کاسنیان)

10934

SI-SM-DM

ES-M-IT

Thr

Artemisiaannua L.

10953

SI-SM-DM

PL

Hem

Artemisia vulgaris L.

11110

SI

PL

Thr

Bidens tripartita L.

11117

SM-DM

ES-M-IT

Thr

Carduus arabicus Jacq

11032

SM

PL

Hem

Carpesium cernuum L.

11035

SM-DM

ES-IT

Hem

Centaurea hyrcanica Bornm.

11115

SM

PL

Thr

Centaurea iberica Trevir. ex Spreng.

11088

SM-DM

PL

Hem

Cichorium intybus L.

11113

SM

PL

Hem

Cirsium vulgare(Savi) Ten.

10936

SM-DM

COS

Thr

Conyza bonariensis(L.) Cronquist

10937

SM

COS

Thr

Conyza canadensis (L.) Cronquist

11087

SM-DM

COS

Hem

Conyzanthus squamatus(Spreng.) Tamamsch.

11089

SM

PL

Thr

Dittrichia graveolens(L.) Greuter

11086

SM

ES

Thr

Filago vulgaris Lam.

11111

SM

COS

Thr

Helminthotheca echioides (L.) Holub

11116

SI-SM

PL

Hem

Lactuca serriola L.

11090

SI-SM-D

ES (EH)

Hem

Prenanthes cacaliifolia Beauverd

11033

SM

ES-IT

Thr

Senecio vernalis Waldst. & Kit.

11112

SM

PL

Hem

Silybum marianum (L.) Gaertn.

11114

SM

PL

Hem

Sonchus asper (L.) Hill.

11034

SM

COS

Thr

Sonchus oleraceus L.

11036

SM-DM

-

Hem

Taraxacum sp.

11093

SM

PL

Thr

Xanthium strumarium L.

 

 

 

 

Betulaceae (توسکائیان)

10945

SI-SM

ES (Hyr)

Pha

Alnus subcordata C. A. Mey.

 

 

 

 

Boraginaceae(گاوزبانیان)

11056

SM

PL

Hem

Cynoglossum officinale L.

11060

SM

ES-M-IT

Thr

Heliotropium europaeum L.

11058

SM

ES

Thr

Myosotis propinqua Fisch. & C. A. Mey.

10960

SM-DM

ES

Hem

Nonnea lutea(Desr.) Reichenb.ex. DC.

 

 

 

 

Brassicaceae(کلمیان)

11010

SM

ES-M-IT

Thr

Rapistrum rugosum (L.) All.

11002

SM

ES-M-IT

Thr

Sisymbrium irio L.

 

 

 

 

Buxaceae (شمشادیان)

10975

SI-DI

ES )EN(

Pha

Buxus hyrcana Pojark.

 

 

 

 

Campanulaceae(گل ‌استکانیان)

11047

SI

ES )EH)-IT

Hem

Campanula rapunculus L.

 

 

 

 

Caprifoliaceae (آقطیان)

10903

SI-SM-DM

ES-M-IT

Cha

Sambucus ebulus L.

 

 

 

 

Caryophyllaceae (میخکیان)

11046

SM

COS

Thr

Cerastium glomeratum Thuill.

11051

SI-SM

ES-IT

Thr

Moehringia trinervia Clairv.

10952

SI-SM-DI-DM

COS

Thr

Stellaria media (L.) Vill.

 

 

 

 

Chenopodiaceae (اسفناجیان)

10944

SI-SM

COS

Thr

Chenopodium album L.

10984

SI-SM

COS

Hem

Chenopodium ambrosioides L.

 

 

 

 

Corylaceae (فندقیان)

10905

SI-DI

ES

Pha

Carpinus betulusL.

 

 

 

 

Convolvulaceae (پیچکیان)

10946

SI-SM-DI

COS

GR

Calystegia sepium (L.) R.Br.

10980

SI-SM

COS

Thr

Convolvulus arvensis L.

 

 

 

 

Cyperaceae (جگنیان)

10931

SI-DI

ES-M-IT

GS

CarexdivulsaStokes

11030

SI

ES-M-IT

GR

C. melanostachya Willd.

11012

SI-DI

ES-M

GR

C. pendula Huds.

11026

SI

ES

Hem

C. phyllostachys C. A. Mey.

11013

SI

ES-IT

Hel

C. songorica Kar. & Kir.

11027

SI

ES

GS

C. strigosa Huds.

10932

SI-DI

ES-M

GR

C. sylvatica Huds.

 

 

 

 

Dioscoreaceae(تمیسیان)

11004

SI-SM

ES-M-IT

GC

TamuscommunisL.

 

 

 

 

Dryopteridaceae (نرسرخسیان)

11122

SI

ES

GR

Dryopteris affinis (Lowe) Fraser-Jenk.

10942

SI-DI

PL

GR

Polystichum aculeatum(L.) Roth

 

 

 

 

Ebenaceae (خرمالوئیان)

11005

SI-DI

PL

Pha

Diospyros lotus L.

 

 

 

 

Equisetaceae (دم‌اسبیان)

11001

SI-DI

PL

GR

Equisetum telmatia Ehrh.

 

 

 

 

Euphorbiaceae(فرفیونیان)

11043

SI-SM

PL

Thr

Acalypha australis L.

10947

SI-SM

IT-M

Thr

Chrozophora tinctoria (L.) A.Juss.

10978

SI-SM-DM

ES-M

GR

Euphorbia amygdaloides L.

11119

SI-SM

PL

Thr

E. helioscopia L.

10982

SI-SM-DM

ES-M-IT

Thr

E. peplus L.

11120

SI-SM

ES-IT

Thr

E. stricta L.

11097

SI-SM-DM

IT

Thr

E. turcomanica Boiss.

11098

SI-SM

ES-M-IT

Hem

E. variegata B.Heyne ex Roth

 

 

 

 

Fabaceae(باقلائیان)

10904

SI-SM-DI-DM

PL

Pha

Albizzia julibrissinDurazz.

11015

SI-SM-DM

IT

Hem

Coronilla varia L.

11014

SI-SM-DI

ES-M

Hel (Hyg)

Glycyrrhiza echinata L.

11029

SM-DM

PL

Hem

Lotus corniculatus L.

11084

SM-DM

PL

Thr

Medicago minima (L.) Bartal.

11016

SM

ES-IT-M

Hem

Melilotus officinalis (L.) Lam

11081

SM-DM

ES-M

Thr

Trifolium angustifolium L.

11031

SM

ES-M-IT

Thr

T. campestre Schreb.

11085

SM

PL

GR

T. fragiferum L.

11082

SM

ES-M

Thr

T. scabrum L.

11028

SM

ES-M

Thr

T. subterraneum L.subsp. subterraneum

11080

SM-DM

COS

Thr

Vicia hirsuta (L.) Gray

11079

SM

PL

Thr

V. sativa L.

11083

SM

ES-M-IT

Thr

V. tetrasperma(L.) Schreb.

10900

SI-DI

ES (Hyr)

Pha

Quercus castaneifolia C. A. Mey.

 

 

 

 

Geraniaceae (شمعدانیان)

10972

SI-SM

ES-IT

Thr

Geranium dissectum L.

10953

SI-SM-DM

ES-IT

Thr

G. molle L.

11048

SI-SM

ES-M-IT

Hem

G. purpureum Vill.

11050

SI-SM-DM

COS

Thr

G. robertianum L.

11052

SI-SM

ES-M-IT

Thr

G. rotundifolium L.

 

 

 

 

Hamamelidaceae (اَنجیلیان)

10901

SI-SM-DM

ES (EN) (Hy)

Pha

Parrotia persica C. A. Mey.

 

 

 

 

Hyacinthaceae (سنبلیان)

11011

SI-SM

IT

GB

Ornithogalum sintenisii Freyn

 

 

 

 

Hypericaceae (گل راعیان)

10956

SI-SM

ES

Cha

Hypericum androsaemum L.

11053

SI-SM-DM

PL

Hem

H. perforatum L.

 

 

 

 

Hypolepidaceae (زیرپولکیان)

10906

SI-SM-DM

COS

GR

Pteridium aquilinum (L.) Kuhn in Decken

 

 

 

 

Iridaceae                (زنبقیان)

10923

SI

ES (EN) (Hyr)

GC

Crocus caspius Fisch. & C. A. Mey.

10951

SI-SM

ES-M

Hyd

Iris pseudacorus L.

 

 

 

 

Juglandaceae (گردوئیان)

10943

SM-DM

ES

Pha

Pterocarya fraxinifolia (Poir.) Spach

 

 

 

 

Juncaceae (سازوئیان)

110971

SM-DM

-

Hel

Juncus sp.

 

 

 

 

Lamiaceae (نعنائیان)

10998

SI-SM

ES

Hem

Calamintha officinalis Moench

10992

SI-SM-DI-DM

PL

Hem

Clinopodium umbrosum Kuntze

10939

SI-SM-DM-DI

ES-IT

GR

Lamium album L.

10993

SM-DM

PL

Hem

Marrubium vulgare L.

11095

SM-DM

ES

GR

Mentha aquatica L.

11038

SM-DM

COS

Cha

Mentha longifolia (L.) Hudson.

10995

SM-DM

IT (EN)

Hem

Nepeta crassifolia Boiss. & Buhse

11094

SM-DM

PL

Hem

Origanum vulgareL.

11037

SI-SM

PL

GR

Prunella vulgaris L.

10997

SI-SM-DM

ES

Hem

Salvia glutinosa L.

10940

SI-SM-DM

ES-IT

Hem

Stachys byzantina K. Koch

10996

SI-SM-DM

ES

Hem

Stachys persica S.G. Gmel. ex. C. A. Mey.

11093

SI-SM-DM

ES (EN)

GR

Scutellaria tournefortii Benth.

11092

SI-SM-DM

ES (EN)

GR

Teucrium hyrcanicum Steud.

 

 

 

 

Lemnaceae (عدسک آبیان)

11054

SI-SM

PL

Hyd

Lemna minor L.

 

 

 

 

Loranthaceae (موخوریان)

11092

SI-DI

PL

Pha (Epi)

Viscum album L.

 

 

 

 

Lythraceae (حنائیان)

11039

SI-SM

PL

Hel

Lythrum salicaria L.

10917

SI-SM-DI

PL

Pha

Punica granatum L.

 

 

 

 

Malvaceae (پنیرکیان)

11091

SM

COS

Thr

Abutilon theophrasti Medik.

11118

SM-DM

ES

Hem

Alcea hyrcana (Grossh.) Grossh.

11091

SM-DM

ES-M-IT

Hem

Malva neglecta Wallr.

 

 

 

 

Meliaceae (زیتون تلخیان)

10910

SM

PL

Pha

Melia azedarach L.

 

 

 

 

Moraceae(توتیان)

10908

SI-SM-DM

IT-M

Pha

Ficus carica L.

10909

SI-SM-DM

IT

Pha

Morus albaL.

 

 

 

 

Onagraceae (گل مغربیان)

11041

SI-SM

PL

GR

Circaea lutetiana L.

 

 

 

 

Orobanchaceae (گل جالیزیان)

11096

SI

-

Thr

Orobanche sp.

 

 

 

 

Orchidaceae (ثعلبیان)

11091

SI

ES-M

GR

Epipactis microphylla Sw.

 

 

 

 

Oxalidaceae (شبدر ترشکیان)

10988

SI-SM-DM

PL

Thr

Oxalis corniculata L.

 

 

 

 

Papaveraceae (شقایقیان)

10990

SI-SM-DI

PL

Hem

Chelidonium majus L.

 

 

 

 

Phytolaccaceae (سرخاب کولیان)

10973

SI-SM-DM

COS

Hem

Phytolacca americana L.

 

 

 

 

Plantaginaceae (بارهنگیان)

10957

SI-SM

PL

Hem

Plantago major L.

 

 

 

 

Poaceae (گندمیان)

11070

SI-SM

IT

Thr

Aegilops tauschii Coss.

11075

SM

PL

GS

Agrostis stolonifera L.

11105

SM

ES-M-IT

Thr

Alopecurus myosuroides Huds.

11017

SM-DM

IT-M

Thr

Avena sativa L.

11078

SI-SM-DI

GR

PL

Brachypodium pinnatum (L.) P.Beauv.

11069

SI-SM-DM

ES-M

Thr

Briza minor L.

11071

SM-DM

PL

Thr

Bromus japonicasThunb. var. japonicas

11023

SM-DM

PL

Thr

Bromus madritensis L.

11108

SI-SM

PL

GR

Calamagrostis epigejos(L.) Roth.

11106

SI-SM-DM

ES-M-IT

Thr

Catapodium rigidum (L.) C.E.Hubb.

10928

SI-SM-DM

PL

Hem

Cynodon dactylon (L.) Pers.

10931

SI-SM-DM

PL

Hem

Dactylis glomerata L.

11020

SI-SM

PL

GR

Dichanthium annulatum (Forssk.) Stapf

11018

SI-SM-DI

PL

Thr

Digitaria sanguinalis (L.) Scop.

11073

SM-DM

COS

Thr

Eragrostis barrelieri Daveau.

11077

SI-SM

PL

Thr

Hordeum glaucum Steud.

10930

SM-DM

PL

GR

Imperata cylindrica (L.) P.Beauv.

11068

SI-SM-DM

COS

Hem

Lolium perenne L.

11076

SI-SM-DM

PL

Thr

Lophochloa phleoides (Vill.) Rchb.

11103

DI

ES-IT

GR

Melica uniflora Retz.

11022

SI-SM-DM

PL

Hem

Microstegium vimineum (Trin.) A.Camus

11102

SI-SM

ES-M

Hem

Oplismenus undulatifolius (Ard.) P.Beauv.

11100

SI-SM

PL

GR

Paspalum dilatatum Poir.

11099

SM

COS

GR

Paspalum distichum L.

11021

SM-DM

PL

Thr

Phalaris brachystachys Link.

11104

SM

PL

Thr

Phalaris paradoxa L.

11074

SM-DM

ES-M

Thr

Phleum paniculatum Huds.

11107

SM-DM

COS

Hel

Phragmites australis (Cav.) R.Trin ex Steud.

10927

SI-DI

PL

Thr

Poa annua L.

11025

SI-DI

ES-IT

GS

Poa nemoralis L.

11019

SM-DM

COS

Thr

Polypogon monspeliensis (L.) Desf.

10926

SM-DM

COS

GR

Sorghum halepense (L.) Pers.

11024

SM

PL

Thr

Setaria glauca (L.) P.Beauv.

10929

SM

PL

Thr

Setaria viridis (L.) P. Beauv.

11101

SM

M-IT

Thr

Vulpia myuros (L.) C.C.Gmel.

11072

SM

ES-M-IT

Thr

Vulpia unilateralis (L.) Stace

 

 

 

 

Polygonaceae (علف هفت‌بندیان)

11059

SI-SM

PL

GR

Polygonum barbatum L.

10958

SI-SM

ES-IT

Thr

P. hydropiper L.

11057

SI-SM-DM

ES (EN)-IT

Thr

P. hyrcanicum Rech.f.

11055

SI-SM

ES-M-IT

Thr

P. patulum M.Bieb.

10969

SI-SM-DM

ES

Hem

Rumex sanguineus L.

10921

SI-SM-DI

PL

GR

Polypodium vulgare L.

 

 

 

 

Primulaceae (پامچالیان)

11045

SI-SM

PL

Thr

Anagalis arvensis L.

10974

SI-SM-DI

ES (EH)

GC

Cyclamen coum Mill.

10950

SI-SM-DI

ES-IT

Hem

Primula heterochroma Stapf

 

 

 

 

Pteridaceae (پرسرخسیان)

10922

SI-SM-DM

PL

GR

Pteris cretica L.

 

 

 

 

Ranunculaceae (آلاله‌ئیان)

11009

SI-SM

ES-IT

Hem

Ranunculus cicutarius Schlecht.

11003

SI-SM-DM

PL

Thr

Ranunculus sceleratus L.

 

 

 

 

Rhamnaceae (عنابیان)

10942

SI-DI

ES-M

Pha

Paliurus spina-christi Mill.

 

 

 

 

Rosaceae (گل‌سرخیان)

11063

SI-SM

PL

GR

Agrimonia eupatoria L.

10980

SI-SM-DI

ES

Pha

Crataegus microphylla K.Koch

10909

SI-SM-DI

ES

Pha

Crataegus melanocarpa M.Bieb.

10913

SI

ES

Pha

Crataegus sp.

10912

SI-SM-DI

ES

Hem

Geum urbanum L.

10962

SM

ES

Pha

Malus orientalis Uglitzk.

10965

SI-SM

ES

Pha

Mespilus germanica L.

11062

SI-SM-DI

ES-IT

Hem

Potentilla reptans L.

10967

SI-SM-DI

ES

Pha

Prunus divaricata Ledeb.

10963

SI-SM-DM

ES

Pha

Pyrus boissieriana Buhse

10911

SI-SM-DM-DI

ES-IT

Pha

Rubus caesius L.

10912

SI-SM-DM-DI

ES-IT

Pha

Rubus sanctus Screb.

10964

SI-SM-DI

ES-M

Hem

Sanguisorba minor Scop.

 

 

 

 

Rubiaceae (روناسیان)

11040

SI-SM

ES-M-IT

Thr

Galium aparine L.

10983

SI-SM-DM

IT

Thr

Galium ghilanicum Stapf

 

 

 

 

Ruscaceae (کوله‌خاسیان)

10925

SI-DI

ES (EN)

Pha

Ruscus hyrcanus Woronow

11008

SI-SM

ES

Pha

Danae racemosa Moench

 

 

 

 

Salicaceae(بیدیان)

10981

SM-DM

ES-M

Pha

Populus alba L.

11044

SM-SI-DM

M-IT

Pha (Hyg)

Salix excelsa J.F.Gmel.

 

 

 

 

Scrophulariaceae (گل‌میمونیان)

11064

SM

ES

Hem

Digitalis nervosa Steud. & Hochst. ex Benth.

11066

SI-SM

M

Thr

Kickxia elatine (L.) Dumort.

11065

SI-SM

PL

Thr

Lindernia procumbens (Krock.) Philcox

11067

SI-SM

ES (EH)-IT

Hem

Rhynchocorys maxima Richter

10961

SI-SM

ES (EH)-IT

Hem

Scrophularia vernalis L.

subsp. clausii (Bioss. & Buhse) Grau

10916

SM

-

GR

Verbascum sp.

10968

SI-SM

COS

Thr

Veronica persica Poir.

 

 

 

 

Smilacaceae (اَزمَلَکیان)

10966

SI-SM-DM

ES-M

Pha

Smilax excelsa L.

 

 

 

 

Solanaceae (بادنجانیان)

10979

SI-SM-DI

COS

Thr

Solanum nigrum L.

 

 

 

 

Ulmaceae (نارونیان)

11061

SI

ES

Pha

Celtis australis L.

10914

SI-DI

ES

Pha

Ulmus glabra Huds.

10966

SI-DI

ES

Pha

Ulmus minor Mill.

10902

SI-DI

ES

Pha

Zelkova carpinifolia Dippel

 

 

 

 

Urticaceae (گزنه‌ایان)

10907

SI-SM-DM

PL

Hem

Urtica dioica L.

 

 

 

 

Verbenaceae (شاه‌پسندیان)

10970

SM-DM

PL

Hem

Verbena officinalis L.

 

 

 

 

Violaceae (بنفشه‌ایان)

10955

SI-SM-DI

ES-M-IT

GR

Viola alba Besser

10954

SI-SM

ES-M-IT

GR

Viola caspia (Rupr.) Freyn

11049

SI-SM

ES-M-IT

GR

Viola sintenisii W.Becke

 

 

 

 

Woodsiaceae (ماده سرخسیان)

10977

SI

PL

GR

Athyrium filix-femina (L.) Roth.

 

 

 

 

 

 

 

بحث و نتیجه‌گیری

پناهگاه‌های حیات وحش سمسکنده و دشت ناز به‌ عنوان بازمانده جنگل‌های جلگه‌ای خزر، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. گونه بلوط خزری (Quercus castaneifolia) در این جنگل‌ها گونه غالب محسوب می‌شود که بازمانده‌ای از جنگل‌های بزرگ جلگه‌ای (Querco-Buxetum) است که اینک حجم عظیمی از آنها با فعالیت‌های انسانی تخریب شده‌اند (Mobayen and Tregubov, 1970). گونه بسیار مهم و بازمانده دیگر در این جنگل‌ها- که معمولاً به صورت گونه غالب عمل می‌کند- درخت آزاد یا Zelkova carpinifolia است. بنا به گفته Mobayen و Tregubov (1970) گونه مزبور تا حدی خشکی‌پسند است و در جنگل‌های شمال ایران، از سمت غرب به سمت شرق بیشتر شده، به طوری که در برخی از بخش‌های استان گلستان به صورت گونه تک غالب مشاهده می‌شوند (Dorostkar and Noirfalise, 1976). از نظر تاریخچه‌ای دقیقاً مشخص نیست که آیا وارد شدن انجیلی (Parrotia persica) در این پناهگاه‌ها به دلیل قطع درختان بلوط یا آزاد بوده است و یا اینکه گونه انجیلی از ابتدا در این جنگل‌ها استقرار خوبی داشته‌اند؟ آنچه مسلم است، انجیلی به دلیل مهاجم‌ بودن خود (Zohary, 1970) قادر است هم در ارتفاعات بالاتر و هم در مناطق پست نفوذ کرده، و جایگزین جوامع قبلی شود. گونه‌های مزبور در بالا همگی از گونه‌های گرمادوست یا ترموفیل هستند (Frey and Probst, 1986).

تعداد گونه‌های گیاهی شناسایی شده در این تحقیق، نسبت به تحقیقات مشابه در مناطق جنگلی پست خزری (Ghahreman et al., 2006) نشان‌دهندة تنوع زیستگاهی و پتانسیل بالای تنوع زیستی در منطقه است. تیره گندمیان با 36 تاکسون بزرگترین تیره و تیره کاسنیان با داشتن 23 تاکسون دومین تیره بزرگ منطقه است. تیره اخیر، همچنین غنی‌ترین تیره در مطالعات قبلی در جنگل‌های پست و کوهستانی است (قهرمانی‌نژاد و عاقلی، 1388؛ Ghahreman et al., 2006) و همچنین جزو غنی‌ترین تیره‌های گیاهی ایران نیز هستند (قهرمان و عطار، 1377). علی‌رغم اینکه محدوده داخلی جنگل‌های سمسکنده و دشت ناز به دلیل سایه اندود بودن فضای داخلی جنگل توسط رویش زیاد شاخه‌های انجیلی دارای گونه‌های گیاهی علفی معدود است، حاشیه جنگل و مناطق آفتاب‌گیر تنوع زیستی قابل ملاحظه‌ای دارد. یکی دیگر از دلایل تنوع نسبتاً بالای گیاهی در این مناطق وجود رودخانه‌های فصلی با زیستگاه مرطوب و آبدار است که در مجاورت جوامع شمشاد (Buxus hyrcana) قرار گرفته‌اند. مشابه این اکوسیستم‌ها را می‌توان در مطالعات دیگری در مناطق پست خزری مشاهده کرد
(Rastin, 1983; Hamzeh'ee et al., 2008).

میزان درصد اشکال زیستی در هر نوع اقلیمی متفاوت است و طیف زیستی که از هر منطقه‌ای رسم می‌گردد، از وضع آب و هوا حکایت می‌کند (Raunkiaer, 1934; Muller-Dombois and Ellenberg, 1974). وجود درصد بالای تروفیت‌ها یا یک‌ساله‌ها (34 درصد) در این مطالعه، نشان‌دهندة دو عامل تخریب و خشکی در منطقه است. در این میان، عامل تخریب، به ویژه در حواشی جنگل‌های مطالعه شده و آبراهه‌های داخل جنگل بیشتر مشهود است. همچنین، مداخله انسان در پوشش گیاهی برخی از بخش‌های این دو منطقه حفاظت‌شده، دلیل دیگری بر افزایش تعداد یک‌ساله‌هاست. ارتباط تخریب و افزایش یک‌ساله‌ها قبلاً نیز در تحقیقات دیگر گزارش شده است (قهرمانی‌نژاد و عاقلی، 1388؛ Archibold, 1995
Ravanbakhsh et al., 2007; Ghahreman et al., 2008; Siadati et al., 2010).

در تحقیق دیگری نشان داده شده است که میزان تروفیت‌ها با افزایش ارتفاع؛ یعنی گذر از مناطق پست به مناطق کوهپایه‌ای و کوهستانی افزایش معنی‌داری نشان می‌دهد که به دلیل افزایش تخریب و چرا در مناطق پست خزری است (نقی‌نژاد و همکاران، 1389؛ (Siadati et al., 2010؛ در صورتی که در مناطق مورد مطالعه کوهستانی،همی‌کریپتوفیت‌ها غالب هستند، که به دلیل نزدیک‌ بودن این مناطق به ویژه منطقه سمسکنده به بخش‌های کوهپایه‌ای است (قهرمانی‌نژاد و عاقلی 1388؛ (Noroozi et al., 2008. درصد قابل توجهی از گیاهان کریپتوفیت (از نوع ژئوفیت) در منطقه نشان‌دهندة زیاد بودن عمق خاک و فرسایش نسبتاً کم خاک است. مطالعات مختلف نشان داده است که میزان همی‌کریپتوفیت‌ها و ژئوفیت‌ها در جنگل‌های شمال ایران قابل توجه است، که این میزان با افزایش ارتفاع به نفع همی‌کریپتوفیت‌ها خواهد بود (قهرمانی‌نژاد و عاقلی، 1388؛ آزادبخت، 1389؛ نادری، 1387؛ Akbarinia et al., 2004; Ghahreman et al., 2006; Noroozi et al., 2008; Razavi, 2008; Siadati et al., 2010).

از نظر پراکنش جغرافیایی، بیش از 32 درصد گونه‌ها پراکنش چند ناحیه‌ای دارند. این نتیجه مطابق با نتایج سایر تحقیقات در جنگل‌های پست خزری و همچنین اکوسیستم‌هایی است که به دلیل وجود آب و تخریب شاهد عناصر چند ناحیه‌ای هستند (Ghahreman et al.,2006; Naqinezhad et al., 2008). در مناطق مورد مطالعه، پس از عناصر چند ناحیه‌ای گونه‌های با پراکنش اروپا- سیبری بالاترین هستند و این خود ارتباط فلوریستیک جنگل‌های شمال را با جنگل‌های اروپا-سیبری آشکار می‌سازد (Zohary, 1973; Ghahreman et al., 2006; Siadati et al., 2010).

علی‌رغم همه تلاش‌ها در حفظ و حراست از عرصه جنگلی سمسکنده و دشت ناز، این مناطق نیز از تعرض مصون نمانده‌اند و با توجه به محدودیت اراضی در منطقه و فشارهای مسؤولان محلی، بخش‌هایی از آنها به منظور احداث مراکز درمانی و آموزشی واگذار و همچنین، برای دوره‌ای طولانی به عنوان محل دفن زباله‌های شهری استفاده شده است. با توجه به حساس بودن این جنگل‌ها که از باقیمانده‌های جنگل‌های پست خزری شمال ایران هستند پیشنهاد می‌گردد حفاظت جدی‌تری از چنین عرصه‌هایی صورت گیرد.

 

 

مراجع

آزادبخت، م. (1389) تعیین فلور منطقۀ حفاظت‌شدۀ هزار جریب (واقع در استان‌های مازندران و سمنان). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم تهران، تهران.

اجتهادی، ح.، زارع، ح. و امینی، ط. (1383) مطالعه و ترسیم پروفیل پوشش جنگلی درطول دره رودخانه شیرین‌رود، دودانگه ساری، استان مازندران. مجله زیست‌شناسی ایران 17: 346-356.

اسدی، م. (1367-1389) فلور ایران. جلدهای 1-67. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، تهران.

حمزه‌ای، ب. (1373) بررسی تشخیص جوامع گیاهی و عناصر تشکیل‌دهنده جنگل‌های لساکوتی (سری سوم) در جنوب شرقی تنکابن. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، تهران.

شاهسواری، ع. (1376) منطقه هیرکانی، مطالعه و بررسی دیرینه‌شناسی و جغرافیای گیاهی جنوب دریای خزر. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، تهران.

قلی‌زاده، ح. (1389) بررسی تغییرات فلور جنگل‌های شمال ایران در طول شیب ارتفاعی با استفاده از ترانسکت‌های اکولوژیک در چند نقطه جنگلی در استان‌های گیلان و مازندران. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.

قهرمان، ا. و عطار، ف. (1377) تنوع زیستی گونه‌های گیاهی ایران. جلد اول. مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، تهران.

قهرمانی‌نژاد، ف. (1378) فلور گیلان، نهانزادان آوندی. جلد اول. انتشارات دانشگاه گیلان، رشت.

قهرمانی‌نژاد، ف. و عاقلی، س. (1388) بررسی فلوریستیک پارک ملی کیاسر. مجله تاکسونومی و بیوسیستماتیک 1: 47-62.

کنعانی، م. ر. (1385) کتابچه پناهگاه حیات وحش سمسکنده. اداره کل حفاظت محیط زیست استان مازندران، ساری.

نادری، ر. (1387) بررسی پوشش گیاهی منطقه امن گلستانک در البرز مرکزی (استان مازندران). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

نقی‌نژاد، ع.، حسینی، س.، رجامند، م. و سعیدی مهرورز، ش. (1389) بررسی فلوریستیک جنگل‌های حفاظت شده مازی‌بن و سی‌بن رامسر در طول شیب ارتفاعی (300 تا 2300 متر). تاکسونومی و بیوسیستماتیک 5: 93-114.

Akbarinia, M., Zare, H., Hoseini, S. M. and Ejtehadi, H. (2004) Study on vegetation structure, floristic composition and chorology of silver birch communities at Sangdeh, forest of Hyrcanian region. Pajouhesh and Sazandegi 64: 84-96.

Akhani, H. (1998) Plant biodiversity of Golestan National Park, Iran. Stapfia 53: 1-411.

Archibald, O. W. (1995) Ecology of world vegetation. Chapman and Hall Inc., London.

Assadollahi, F. (1980) Etude phytosociologique et biogéographique des forêts Hyrcanienne. Essai synthétique et application à la region ďAssalem (Iran). Ph.D. thesis, University of Marseille, Marseille.

Davis, P. H. (1965-1988) Flora of Turkey. Vols. 1-10. University of Edinburgh Press, Edinburgh.

Djazirei, M. H. (1965) Contribution à ľétude des forêts primaires de la Caspienne. Bulletin des Institut Agronomiques de Gembloux 33(1): 36-71.

Dorostkar, H. and Noirfalise, A. (1976) Contribution à ľ étude des forêts caspiennes orientales (chaine du Gorgan). Bulletin des Institut Agronomiques de Gembloux 11(1-2): 42-57.

Frey, W. and Probst, W. (1986) A synopsis of the vegetation of Iran. In: Contribution of the vegetation of southwest Asia. (ed. Kürschner, H.) 1-43. Dr. Ludwig Reichert, Wiesbaden.

Ghahreman, A., Naqinezhad, A., Hamzeh'ee, B., Attar, F. and Assadi, M. (2006) The flora of threatened black alder forests in the Caspian lowlands, northern Iran. Rostaniha 7: 5-30.

Hamzeh'ee, B., Naqinezhad, A., Attar, F. Ghahreman, A., Assadi, M. and Prieditis, N. (2008) Phytosociological survey of remnant Alnus glutinosa ssp. barbata communities in the lowland Caspian forests of northern Iran. Pytocoenologia 38: 117-132.

Jafari, S. M. and Akhani, H. (2008) Plants of Jahan Nama Protected Area, Golestan province, N. Iran. Pakistan Journal of Botany 40: 1533-1554.

Khoshravesh, R., Akhani, H. Eskandari, M. and Greuter W. (2009) Ferens and fern allies of Iran. Rostaniha 10 (supplement 1): 1-129.

Komarov, V. L. (ed.) (1934-1954). Flora of USSR. vol. 1-21. Izdatel’stvo Akademi Nauk SSSR Leningrad (English translation from Russian, Jerusalem, 1968-1977).

Mobayen, S. and Tregubov, V. (1970) Carte de la végétation naturelle de ľIran, 1:2,500,000. University of Tehran, Teheran.

Muller-Dombois, D. and Ellenberg, H. (1974). Aims and methods of vegetation ecology. Wiley and Sons Inc., New York.

Naqinezhad, A., Hamzah'ee, B. and Attar, F. (2008) Vegetation-environment relationship in the BlackAlder forests of Caspian lowlands, N. Iran. Flora 203:567-577.

Nazarian, H., Ghahreman, A., Atri, M. and Assadi, M. (2004) An introduction to the forest associations of Elika ecoton area, N. Iran. Pakistan Journal of Botany 36: 641-657.

Noroozi, J., Akhani, H. and Breckle, S. W. (2008) Biodiversity and phytogeography of the alpine flora of Iran. Biodiversity and Conservation 17: 493-521.

Rastin, N. (1983) Vegetation skundliche Untersuchungen in Hochwaldresten der Kaspischen Ebene. Phytocoenologia 11(2): 245-289.

Raunkiaer, C. (1934) The life forms of plants and statistical plant geography. Clarendon Press, Oxford.

Ravanbakhsh, M., Ejtehadi, H., Pourbabaei, H. and Ghoreshi-al-Hoseini, J. (2007) Investigation on plants species diversity of Gisoum Talesh reserve forest, Guilan province, Iran. Iranian Journal of Biology20: 218-229.

Razavi, S. A. (2008) Flora study of life forms and geographical distribution in Kouhmian region (Azadshahr-Golestan province). Journal of Agriculture Science and Natural Resource 15: 98-108.

Rechinger, K. H. (ed.). (1963-2010) Flora Iranica, No. 1-178. Graz: Akademische Druck-und Verlasanstalt (1-174), Wien: Naturhistorisches Museum (175-178).

Siadati, S., Moradi, H., Attar, F., Etemad, V., Hamzeh'ee, B. and Naqinezhad, A. (2010) Botanical diversity of Hyrcanian forests; a case study of a transect in the Kheyrud protected lowland mountain forests in northern Iran. Phytotaxa 7: 1-18.

Takhtajan, A. (1986) Floristic region of the world. University of California Press, Berkeley, Los Angeles, London.

The International Plant Names Index (IPNI) (2010) Retrieved from: http://www.ipni.org. On: 29 December 2010.

Townsend C. C., Guest, E. and Al-Ravi, A. (1966-1980). Flora of Iraq. vol. 1-9. Ministry of Agriculture of the Republic of Iraq, Baqdad.

Zohary, M. (1973) Geobotanical foundations of the Middle East. 2 vols. Fischer Verlag, Stuttgart, Amsterdam.

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 1,991
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,219


سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب