تعداد نشریات | 43 |
تعداد شمارهها | 1,673 |
تعداد مقالات | 13,658 |
تعداد مشاهده مقاله | 31,608,264 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 12,491,129 |
بررسی فلوریستیک جنگلهای حفاظتشده مازیبن و سیبن رامسر در طول شیب ارتفاعی (300 تا 2300 متر) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
تاکسونومی و بیوسیستماتیک | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مقاله 8، دوره 2، شماره 5، دی 1389، صفحه 93-114 اصل مقاله (424.08 K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نویسندگان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
علیرضا نقینژاد* 1؛ سمیه حسینی2؛ محمد علی رجامند2؛ شهریار سعیدی مهرورز3 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1گروه زیستشناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه مازندران، بابلسر | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2گروه زیستشناسی، دانشکده علوم، دانشگاه ارومیه، ارومیه | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3گروه زیستشناسی، دانشکده علوم، دانشگاه گیلان، رشت | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
چکیده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
جنگلهای مازیبن و سیبن با وسعت تقریبی بالغ بر 15000 هکتار در فاصله حدود 60 کیلومتری جنوب شهرستان رامسر، در گستره ارتفاعی 300 تا 2300 متر بالاتر از سطح دریا قرار دارد. وجود اکوسیستمهای گوناگون رودخانهای، جنگلی، مرتعی و گذار (اکوتون) در این منطقه، شرایط زیستمحیطی مناسبی برای حضور انواع گونههای گیاهی و جانوری فراهم نموده است. به منظور حفظ ذخایر ژنتیکی موجود، منطقه مزبور در سال 1381 به عنوان منطقه شکار ممنوع معرفی شده است. مطالعه حاضر در سالهای 1388-1389 در این منطقه با استفاده از یک ترابرش نمونهبرداری از ارتفاع پست تا کوهستانی (با حدود 2000 متر اختلاف ارتفاع) انجام شد و سه قطعه نمونه در هر فاصله ارتفاعی 100 متری برداشت شد و در نهایت، اطلاعات فلوریستیک از 63 قطعه نمونه جمعآوری گردید. تعداد کل 339 آرایه متعلق به 235 جنس و 80 خانواده گیاهی شناسایی شد. دولپهایها با 268 آرایه غنیترین گروه هستند و تکلپهایها با 58، نهانزادان آوندی با 11 و بازدانگان با 2 آرایه حضور دارند. میزان تغییرات اشکال زیستی در طول شیب ارتفاعی بین چهار دامنه ارتفاعی بررسی شد. همیکریپتوفیتها شکل زیستی چیره بودند و 40 درصد فلور منطقه را شامل میشوند. از میان آرایههای شناسایی شده 15 آرایه انحصاری یا تقریباً انحصاری بوده است. از نظر کورولوژی، بیشترین سهم مربوط به عناصر اروپا- سیبـری (8/23 درصد) و پـس از آن چند ناحیهای (9/19 درصد)، اروپا-سیبری/ایرانی-تورانی (3/19 درصد) و اروپا- سیبری/ایرانی-تورانی/مدیترانهای (6/16 درصد) هستند. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
کلیدواژهها | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
جنگل هیرکانی؛ فلوریستیک؛ کوروتیپ؛ شکلزیستی؛ مازیبن و سیبن؛ استان مازندران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مقدمه پوشش گیاهی هر منطقه یکی از مهمترین پدیدههای نمود چهره و سیمای طبیعت و بهترین راهنمای داوری درباره عوامل بومشناختی آن منطقه است (رضوی، 1387). جنگلها سرمایههای ملی هر کشور محسوب میشوند، که حفاظت و استفاده صحیح از آنها، علاوه بر ثروتآفرینی، بقای محیطزیست را نیز تضمین میکند. وجود جنگلها در کشور پهناور ایران، که به واقع روی کمربند خشکی زمین قرار دارد، موقعیت حساسی را برای حفاظت، توسعه و پژوهش بهوجود میآورد. رشته کوه البرز در جنوب دریای خزر از سمت شمال دارای اقلیم مرطوب خزری است، که در تشکیل ریختار جنگلی در شیبهای شمالی تأثیرگذار است. جنگلهای شمال ایران (جنگلهای هیرکانی یا خزری)، به طول تقریبی 800 کیلومتر، عرض 110 کیلومتر و مساحت کلی 84/1 میلیون هکتار در سه استان گیلان، مازندران و گلستان قرار دارد. قدمـت این جنـگلها به دوران سـوم زمیـنشناسی برمیگردد (مروی مهاجر، 1384). این جنگلها از نظر ذخایر ژنتیکـی و تنوع گیاهی دارای ویژگیهای منحصر بهفرد هستند. وجود شرایط مختلف توپوگرافی و اختلاف ارتفاع زیاد از فاصله نزدیک به دریا تا حد نهایی رویشهای جنگلی باعث شده است تا شرایط رویشی مناسبی برای حضور انواع گونهها و استقرار اجتماعات گیاهی مختلف بهوجود آید (اجتهادی و همکاران، 1383). شناخت عناصر گیاهی موجود در یک منطقه به عنوان مطالعهای زیربنایی برای پژوهشهای بومشناختی، مدیریت و حفاظت گیاهان محسوب میشود (اجتهادی و همکاران، 1388). از میان مطالعات فلوریستیکی که بر روی پوششگیاهی جنگلهای هـیرکانی صورت گرفـته است، میتـوان به پژوهشهای Djazirei (1965)، Zohary (1973)، Mobayen و Tregubov (1970)، Dorostkar و Norifalise (1976) Frey و Probst (1986)، Hamzeh'ee (1994)، Assadollahi (1980)، Ghahreman و همکاران (2006)، Hamzeh'ee و همکاران (2008)، اسماعیلزاده و همکاران (1384)، اکبرینیا و همکاران (1383)، رضوی (1387)، محمودی (1386)، اجتهادی و همکاران (1388) و قلیزاده (1389) اشاره کرد. منطقه مازیبن و سیبن در شهرستان رامسر از جمله مناطق جنگلی است که دارای زیستگاه بهنسبت بکر و دستنخوردهای بوده، که با توجه به موقعیت جغرافیایی منطقه از درختان شمشاد (Buxus hyrcana Pojark.) و راش (Fagus orientalis Lipsky) پوشیده شده است و برای حفاظت گونههای حمایت شده نظیر شوکا، پلنگ، خرسقهوهای و قرقاول خزری به عنوان منطقه شکار ممنوع، در نظر گرفتهشدهاست (یدالهی و رمضانی، 1381). تیپ راش به همراه گونههای زیر اشکوب آن؛ یعنی کولهخاس (Ruscus hyrcanus Woron.)، خاس تاکنون مطالعه دقیق و متمرکزی برای مشخص نمودن ترکیب فلوریستیک منطقه مازیبن و سیبن صورت نگرفته و با توجه به اهمیت این منطقه، شناخت و بررسی رویشهای طبیعی آن حایز اهمیت است. هدف از این پژوهش، جمعآوری و شناخت گیاهان منطقه، به ویژه فلور کف جنگل و منطقه گذار و ارائه اطلاعات حاصل از پراکنش جغرافیایی و شکلهای زیستی گیاهان است. مواد و روشها منطقه مورد مطالعه: جنگلهای مازی بن و سیبن رامسر در فاصلة حدود 60 کیلومتری جنوب رامسر قرار دارد و دارای مختصات عرض جغرافیایی ´48 °36 تا ´54 °36 شمالی و طول جغرافیایی ´31 °50 تا ´42 °50 شرقی است. حداقل و حداکثر ارتفاع آن از سطح دریا به ترتیب 300 و 2300 متر است. منطقه دارای جهت شیب کلی شمالشرقی بوده، میزان شیب آن 15-30 درصد است. وسعت تقریبی آن بالغ بر 15000 هکتار میگردد. بر اساس آمارهای اقلیمی 50 ساله اخیر حاصل از ایستگاه سینوپتیک رامسر، میزان بارندگی سالیانه در رامسر ۸/١٢١٧ میلیمتر و حداکثر بارندگی در مهر و آبان (اکتبر) به میزان ٦/٢٦٩ میلیمتر گزارش شده است و میانگین دمای ماهانه آن در اواخر دی و اوایل بهمن (ژانویه و فوریه) کمترین مقدار را داشته، در ماههای تیر و مرداد (جولای و آگوست) به حداکثر مقدار خود میرسد و سپس تا دی ماه سیر نزولی دارد (شکل 1). متوسط تبخیر ماهانه آن نیز به 833 میلیمتر بالغ میگردد. وضعیت آب و هوای منطقه بر اساس طبـقهبندی دومارتن صورت گرفته است و وضعیت منطقه شرایط مرطوب را نشان میدهد (یدالهی و رمضانی، 1381). از نظر زمینشناسی، منطقه مورد مطالعه دارای تشکیلات شمشک بوده، این تشکیلات از تجمع سنگهایی چون ماسهسنگ، سیلتون، شیل و کلسیتون که به طور متناوب قرار گرفتهاند و در مقطع اصلی (واقع در دهکده شمشک) دارای لایههای زغالسنگ نیز هستند، پدید آمدهاند. سن این تشکیلات را دوره ژوراسیک زیرین تعیین کردهاند که در منطقه مورد مطالعه بین دامنههای شمالی رشته کوه البرز بیرونزدگی دارند. از نظر خاکشناسی، در نواحی جنوبی منطقه، خاک دارای بافت لومی (Loam) همراه با سنگریزه و شیلت با عمق کم تا متوسط و در نواحی شمالی، خاک دارای بافت رسی (Clay) با عمق متوسط تا زیاد است (یدالهی و رمضانی، 1381).
شکل 1- منحنی آمبروترمیک مربوط به ایستگاه هواشناسی رامسر
روش کار موقعیت مکانی ترابرش: با استفاده از دادههای میدانی، نقشه توپوگرافیک 50000/1 و در نظر گرفتن میزان طبیعی بودن (در معرض عوامل تخریبی کمتر مانند چرای دام، قطع درخت و کشاورزی) بخشهایی از جنگل در نظر گرفته شد و یک ترابرش نمونهبرداری در منطقه مورد نظر از ارتفاع پایین (300 متر) تا کوهستانی (2300 متر) مورد مطالعه و بررسی شد. محل دقیق ترابرش و قطعات نمونه مربوط به آن با استفاده از GPS مشخص شد.
نمونهبرداری و شناسایی گونهها در ترابرش (حدود 2000 متر اختلاف ارتفاع) 21 ایستگاه نمونهبرداری (هر 100 متر، یک ایستگاه) در نظر گرفته و در هر ایستگاه سه قطعه نمونه نمونهبرداری شد. اندازه هر قطعه نمونه در بخشهای جنگلی400 متر مربع، درختچهزارها 100 مترمربع و در بخشهای مرتعی 25 متر مربع است. این اندازهها بر اساس انـدازههای حاصـل از تخمین سطح حداقل نمونهبرداری در اکوسیستمهای مرتعی و جنگلی است (Mueller-Dombois and Ellenberg, 1974). جمعآوری نمونهها در سالهای 1388 و 1389 انجام شد و در نهایت، اطلاعات فلوریستیک از 63 قطعه نمونه جمعآوری شـد. همة نمونههای جمعآوری شـده از این قطعات نمونه و همچنین گیاهان خارج از آنها به طریـقه علـمی خشـک و پرس و با استفاده از فـلورهای موجـود، به ویژه فلـورا ایرانیـکا (Rechinger, 1963-2010)، فلـور ترکـیه (Davis, 1965-1985)، فلور عراق (Townsend et al., 1966-1980)، مجموعه فلور ایران (اسدی و همکاران، 1367-1389)، فلور رنگی ایران (قهرمان، 1358-1377) و نهانزادان آوندی ایران (Khoshravesh et al., 2009) شناسایی شدند. همة نمونهها در هرباریوم دانشکده علوم دانشگاه گیلان نگهداری میشوند. در این مطالعه گونههای خزه به علت گستردگی تاکسونومیک و مشکلات شناسایی مطالعه نشده است. شکلزیستی گونهها بر اساس سیستم رانکایر (Raunkiaer, 1934) مشخص گردید. پراکنش جغرافیایی هر آرایه گیاهی از اطلاعات پراکنش موجود در کتابهای فلور، به ویژه فلورا ایرانیکا(Rechinger, 1963-2010) استخراج شد. واژگان مربوط به مناطق جغرافیای گیاهی و جدا کردن هر منطقه بر اساس دیدگاههای Zohary (1973) و Takhtajan (1986) است. در این مقاله واژه "چند ناحیهای" به گیاهـانی که به بیش از سه ناحیه جغرافیایی تعلـق دارنـد، اطـلاق میگردد. در منطقه مازیبن و سیبن، در مسیر ترابرش مطالعه شده، بر اساس الگوی پراکنش گیاهان چهار کمربند ارتفاعی میتوان در نظر گرفت که عبارتند از: کوهپایهای و پست (ارتفاع 300 تا 500 متر)، نیمه کوهستانی یا نیمه مرتفع (ارتفاع 501 تا 1000 متر)، کوهستانی یا مرتفع (ارتفاع 1001 تا 2000 متر) و محدوده گذار (ecotone) جنگل و مرتع (ارتفاع 2001 تا 2300 متر).
نتایج نتایج حاصله از برداشت نمونهها نشان میدهد که در رویشگاه مازیبن و سیبن، تعداد 339 آرایه متعلق به 235 جنس و 80 خانواده از گیاهان آوندی حضور دارند (جدول 1) که از میان آنها دولپهایها با 268 آرایه غنیترین گروه هستند و تکلپهایها با 58، نهانزادان آوندی با 11 و بازدانگان با دو آرایه حضور دارند (جدول 2). خانواده کاسنی (Asteraceae) با 30 آرایه، خانواده گل سرخ (Rosaceae) با 29 آرایه، خانواده نعناع (Lamiaceae) با 23 آرایه، خانواده گندم (Poaceae) و خانواده نخود (Fabaceae) هر کدام با 22 آرایه بزرگترین خانوادهها هستند که در مجموع 37 درصد از کل آرایهها را شامل میشوند (جدول 3). جنسهای Carex (9 آرایه)، Viola، Trifolium (هر کدام با 7 آرایه) و Bromus (5 آرایه) غنیترین جنسها بودند. طبقهبندی گیاهان بر اساس شکلزیستی نشان داد که همـیکریپتوفیـتها با 40 درصـد بزرگترین گروه گیاهان را تشکیل میدهند و پس از آن، به ترتیب ژئوفیتها (25 درصد)، فانروفیتها (16 درصد)، تروفیتها (14 درصد) و کامفیتها (7/1 درصد) قرار دارند. از کل ژئوفیتهای جمعآوری شده (87 آرایه)، ژئوفیت ریزومدار با 68، ژئوفیت پیازدار با 8، ژئوفیت بنهدار با 6، ژئوفیت استولوندار با 3 و ژئوفیت انگل با 2 آرایه حضور دارند. بررسی گستره شکلهای رویشی در بین کمربندهای ارتفاعی، شیبی از تغییرات را بهویژه در خصوص شکلزیستی فانروفیت و همیکریپتوفیت نشان میدهد (شکل 2). از نظر تعلق به مناطق جغرافیای گیاهی (Chorotype) بیشترین سهم مربوط به عناصر اروپا- سیبری (8/23 درصد) و پس از آن چندناحیهای (9/19 درصد)، اروپا-سیبری/ ایرانی-تورانی (3/19 درصد)، اروپا-سیبری/ ایرانی-تورانی/ مدیترانهای (6/16 درصد) هستند و سایر کوروتیپها از نظر اهمیت حضور در رتبههای بعدی قرار میگیرند و 7 آرایه (1/2 درصد) نیز شناسایی نشدند (شکل 3). تعداد آرایههای بومزاد و تقریباً بومزاد (گیاهانی که علاوه بر ایران در یکی از کشورهای همسایه ایران نیز مشاهده شده است) در میان 339 آرایه 4/4 درصد (15 آرایه) بود که از میان آنها 7 آرایه انحصاری حوزه هیرکانی است و بقیه علاوه بر رویش در این محدوده در بخشهای مجاور منطقه ایرانی-تورانی نیز میرویند.
جدول 1- فهرست آرایههای گیاهی شناسایی شده در منطقه مازیبن و سیبن
شکلهای زیستی (Life form): Cha = کامفیت، GB = ژئوفیت دارای پیاز، GC = ژئوفیت دارای بنه، GP = ژئوفیت انگل، GR = ژئوفیت دارای ریزوم، GS = ژئوفیت دارای استولون، Hem = همیکریپتوفیت، Pha = فانروفیت و Thr= تروفیت. پراکنشهای جغرافیایی (Chorotype): SCOS = تقریباً جهانوطنی؛ گیاهانی که محدوده پراکنش آنها بیشتر قارهها (نه همه آنها) را شامل میشود، COS = جهانوطنی؛ گیاهانی که دارای پراکنش جهانی هستند، PL = چندناحیهای، ES = اروپا-سیبری، IT = ایرانی-تورانی، M = مدیتـرانهای، Exino-Hyr = اکسین-هیرکانی، Hyr = هیرکانی، End = انحصاری و TUR = ترکمنستان، Syria = سوریه. N = شمال، C = مرکز، W= غرب.
جدول 2- تعداد تیره، جنس و آرایهها در گروههای گیاهی در منطقه مازیبن و سیبن
جدول 3- تعداد آرایهها و جنسهای موجود در تیرههای گیاهی در منطقه مازیبن و سیبن
شکل 2- گستره شکلهای زیستی آرایههای گیاهی مربوط به کمربندهای ارتفـاعی مختلف در منطـقه مازیبـن و سـیبـن
شکل 3- گستره کورولوژیک در منطقه مازیبن و سیبن (ES = اروپا-سیبری، IT = ایرانی-تورانی، M = مدیترانهای، PL =چندناحیهای،
بحث و نتیجهگیری فلور جنگلهای مازیبن و سیبن برای اولین بار در این پژوهش بررسی شده است. بر اساس نتایج بهدست آمده، تعداد 339 آرایه متعلق به 235 جنس و 80 خانواده شناسایی شد، که خود معرف تنوع زیستی گیاهان و شرایط زیستمحیطی مناسب در منطقه مورد مطالعه است و علت آن را میتوان در موقعیت جغرافیایی منطقه و وضعیت توپوگرافی غیریکنواخت آن جستجو کرد. با اینکه جنگلهای مورد بررسی در شیب کلی شمالی البرز و در آب و هوایی مرطوب و معتدل شکل گرفتهاند، ولی در جای جای این دامنه شمالی به علت تغییرات شدید توپوگرافی و شکلگیری جهـتهای مختلف دامـنهها، خرداقلیمهای بسیار ظریف با تغییراتی از تنوع گیاهی بهوجود آمدهاند. وجود 50 آرایه درختی و درختچهای، نشاندهندة این است که این منطقه از لحاظ تنوع و تعداد آرایههای چوبی غنی است و محیط بسیار مناسبی را برای حضور گونههای متعددی از حیوانات وحشی و پرندگان فراهم نموده است. وجود رطوبت کافی یکی از عوامل مؤثر در فراوانی گیاهان است. تنوع گونههای سرخسی در منطقه (11 گونه) نشان دهندة رطوبت زیاد خاک منطقه مورد مطالعه در فصلهای بارانی است (رضوی، 1387Siadati et al., 2010;). شکلهای زیستی گیاهان بازتابی از سازش آنها با شرایط محیطی، به ویژه عوامل اقلیمی است (Raunkiaer, 1934). نتایج حاصل از مطالعه شکلها و طیف زیستی عناصر گیاهی در منطقه نشان داد که فراوانی حضور همیکریپتوفیتها و فانروفیتها، معرف وجود شرایط اقلیمی مناسب برای رویشهای مناطق معتدله است (اسماعیلزاده و همکاران، 1384) که با نتایج حاصل از مطالعات فلوریستیک در سایر مناطق جنگلهای هیرکانی مطابق است (اجتهادی و همکاران، 1388؛ قلیزاده، 1389). از طرفی، در این مطالعه شکلزیستی در ارتباط با ارتفاع است و همیکریپتوفیتها با افزایش ارتفاع، افزایـش و فانروفیـتها کاهـش مییابند. این نتایج مشابه یافتههای دیگران در اکوسیستمهای کوهستانی دیگر است(Noroozi et al., 2008; Kamrani et al., 2010, 2011). مهمتر اینکه نتایج مذکور با نتایج رانکایر (1934) که بیان میدارد همیکریپتوفیتها با اقلیم مرطوب و سرد ارتفاعات و یا عرضهای جغرافیایی بالاتر در ارتباط هستند، مطابق است. جوانه رویشی همیکریپتوفیتها در زمستان در سطح خاک و بیـن برگها قرار میگیرد و این ویژگی باعث میشود مقاومت بالایی به شرایط دمایی سرد از خود نشان دهند (اردکانی، 1387). ژئوفیتها در شرایط دمایی سرد به صورت ریزوم، پیاز و غده در زیر خاک باقی میمانند و هیچ عضوی از آنها در فصل سـرد سـال دیـده نمـیشود (اردکانی، 1387) ایـن شـکلزیـستی همـانند همیکریپتوفیتها مقاومت بالایی به شرایط دمایی سرد از خود نشان میدهد. در مقابل، کامفیتها و تروفیتها که در برابر به شرایط خشک و نامساعد بردبار هستند (عصری، 1378) درصد کمی از این فلور را به خود اختصاص دادهاند. شایان ذکر است که ژئوفیتها با افزایش ارتفاع در بخش جنگلی (تا 2000 متر) تا حدی افزایش را نشان میدهند ولی چشمگیر نیستند. در ارتفاعات بالا درصد حضور این نوع شکل زیستی به نفع همیکریپتوفیتها کاهش مییابند. کاهش فانروفیتها با افزایش ارتفاع، به دلیل کاهش دمـاست که باعث چیرگی گونه راش شده، فانروفـیتهای دیـگر کمتر دیده مـیشوند (پوربابایی و دادو، 1384). وجود عناصر چندناحیهای در این مناطق را میتوان ناشی از دو عامل دانست: اولاً، مکانهای مرطوب میتوانند رویشگاههای مناسبی برای این عناصر باشند که با این رویشگاهها سازگار شدهاند و ثانیاً، فعالیتهای انسانی (جادهسازی، کشاورزی، ...) مسؤول ورود و استقرار گیاهان با ویژگیهای مشابه با علفهای هرز در برخی از مناطق شده است(Naqinezhad et al., 2006). پراکنش جغرافیایی مجموعه گونههای گیاهی یک منطقه بازتاب تأثیرپذیری آن از ناحیه یا نواحی رویشی مختلف است (کاشیپزها و همکاران، 1383). با توجه به این که منطقه مورد مطالعه از نظر جغرافیای گیاهی در ناحیه اروپا-سیبری (حوزه هیرکانی) قرار گرفته است، درصد حضـور بـالای عناصر اروپا-سیبری در فلور آن دور از ذهن نیست و با توجه به اینکه جنگلهای مازیبن و سیبن همچون سایر مناطق (اکبرینیا و همکاران، 1383)، در حد فوقانی به مراتع ییلاقی و ناحیه ایرانی-تورانی منتهی می شود، ضمن تأثیرپذیری از اقلیم اروپا-سیبری (هیرکانی) در ارتفاعات بالاتر آمیخته با عناصر ایرانی-تورانی است. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مراجع | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
اجتهادی، ح.، آتشگاهی، ز. و زارع، ح. (1388) معرفی فلور، شکلزیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان در جنگلهایشرق دودانگه ساری، استان مازندران، مجله زیستشناسی ایران 22(2): 193-203. اجتهادی، ح.، زارع، ح. و امینی شکوری، ط. (1383) مطالعه و ترسیم پروفیل پوشش جنگلی در طول دره رودخانه شیرین رود، دودانگه ساری، استان مازندران، مجله زیستشناسی ایران 17(4): 346-356. اردکانی، م. ر. (1387) اکولوژی. انتشارات دانشگاه تهران، تهران. اسدی، م.، معصومی.، ا. ع.، خاتمساز، م. و مظفریان، و. (1389-1367). فلور ایران، شماره های 1-67. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران. اسماعیلزاده، ا.، حسینی، م. و اولادی، ج. (1384) معرفی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان رویشگاه سرخدار افرا تخته، مجله پژوهش و سازندگی 68: 66-75. اکبرینیا، م.، زارع، ح.، حسینی، س. م. و اجتهادی، ح. (1383) بررسی فلور، ساختار رویشی و کورولوژی عناصر گیاهی اجتماعات توس درسنگده ساری. پژوهش و سازندگی 64: 84-96. پوربابایی، ح. و دادو، خ. (1384). تنوع گونهای گیاهان چوبی در جنگلهای سری یک کلاردشت، مازندران. مجله زیستشناسی ایران، 18(4): 307-322. رضوی، س. ع. (1387) بررسی شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی فلور منطقه کوهمیان (آزادشهر-گلستان) مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی 15(3): 98-108. عصری، ی. (1378) بررسی اکولوژیک جوامع گیاهی مناطق خشک (مطالعه موردی: ذخیرهگاه بیوسفر توران، استان سمنان). پایاننامه دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران. قلیزاده، ح. (1389) بررسی تغییرات فلور جنگلهای شمال ایران در طول شیب ارتفاعی با استفاده از ترانسکتهای اکولوژیک در چند نقطه جنگلی در استانهای گیلان و مازندران، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران. قهرمان، ا. (1377-1358) فلور رنگی ایران. جلدهای 1-15. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران. کاشیپزها، ا.، عصری، ی. و مرادی، ح. (1383) معرفی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان منطقه باغ شاد پژوهش و سازندگی 63: 95-103. محمودی، ج. (1386) بررسی تنوع گونهای گیاهان جنگل حفاظت شده کلارآباد در سطح گروهای اکولوژیک، مجله زیستشناسی ایران 20(4): 353-362. مروی مهاجر، م. ر. (1384) جنگلشناسی و پرورش جنگل، انتشارات دانشگاه تهران، تهران. یدالهی، ع. و رمضانی، م. (1381) گزارش وضعیت زیستمحیطی موجود منطقه پیشنهادی شکار ممنوع مازیبن و سیبن رامسر، اداره کل محیط زیست استان مازندران، ساری. یدالهی، ع.، ایاز، ق. و سلطانی، ح. (1379) شناسایی حیات وحش حوزه آبخیز گرمرود، شرکت سهامی آب منطقهای استان مازندران و گلستان، ساری. Assadollahi, F. (1980) Etude phytosociologique et biogéographique des forêts Hyrcanienne. Essai synthétique et application à la region ďAssalem (Iran). Tèse 127 p. Marseille. Davis, P. H. (1965-1985) Flora of Turkey and the East Aegean Island. Vols. 1-9. Edinburgh University Press, Edinburgh. Djazirei, M. H. (1965) Contribution à ľétude des forêts primaires de la Caspienne. Bulletin des Institut Agronomiques de Gembloux 33 (1): 36-71. Dorostkar, H. and Noirfalise, A. (1976) Contribution à ľ étude des forêts caspiennes orientales (chaine du Gorgan). Bulletin des Institut Agronomiques de Gembloux 11(1-2): 42-57. Frey, W. and Probst, W. (1986) A synopsis of the vegetation of Iran. In: Contribution of the vegetation of southwest Asia (ed. Kürschner, H.) 1-43. Dr. Ludwig Reichert, Wiesbaden. Ghahreman, A., Naqinezhad, A., Hamzeh'ee, B., Attar, F. and Assadi, M. (2006) The flora of threatened black alder forests in the Caspian lowlands, northern Iran. Rostaniha 7: 5-30. Hamzeh'ee, B. (1994) A survey of the plant associations of the Lessakuti Forests, 3th series, SE Tonekabon, Research Institute of Forests and Rangelans, Tehran. Hamzeh'ee, B., Naqinezhad, A., Attar, F. Ghahreman, A., Assadi, M. and Prieditis, N. (2008) Phytosociological survey of remnant Alnus glutinosa ssp. barbata communities in the lowland Caspian forests of northern Iran. Pytocoenologia 38: 117-132. Kamrani, A., Jalili, A., Naqinezhad, A, Attar, F., Maassuomi, A. and Shaw, S. C. (2011) Relationship between environmental variables and vegetation across mountain wetland sites, N. Iran. Biologia 76(1): 76-87. Kamrani, A., Naqinezhad. A., Jalili, A. and Attar, F. (2010) Environmnetal Gradients across wetland vegetation groups in the arid slopes of western Alborz mountains, N. Iran. Acta Societatis Botanicorum Poloniae 79 (4): 295-304. Khoshravesh, R., Akhani, H., Eskandari, M. and Greuter, W. (2009) Ferns and fern allies of Iran. Rostaniha 10 (supplementary 1):1-132. Mobayen, S. and Tregubov, V. (1970) Carte de la végétation naturelle de ľIran, 1:2,500,000. University of Tehran, Tehran. Mueller-Dombois, D. and Ellenberg, H. (1974) Aims and methods of vegetation ecology. Wiley and Sons, New York. Naqinezhad, A., Saeidi Mehrvarz, S. H., Norozi, M. and Faridi, M. (2006) Contribution to the vascular and bryophyte flora as well as habitat diversity of the Boujagh National Park, N. Iran. Rostaniha, 7: 83-105. Noroozi, J., Akhani, H. and Breckle, S. W. (2008) Biodiversity and phytogeography of the alpine flora of Iran. Biodiversity and Conservation 17: 493-521. Raunkiaer, C. (1934) The life forms of plants and statistical plant geography. Clarendon Press. Oxford. Rechinger, K. H. (ed.). (1963-2010) Flora Iranica, vols. 1-178.- Graz: Akademische Druck-und Verlasanstalt (1-174), Wien: Naturhistorisches Museum (175-178). Siadati, S., Moradi, H., Attar, F., Etemad, V., Hamzeh'ee, B. and Naqinezhad, A. (2010) Botanical diversity of Hyrcanian forests; a case study of a transect in the Kheyrud protected lowland mountain forests in northern Iran. Phytotaxa 7: 1-18. Takhtajan, A. (1986) Floristic Regions of the Word. University of California Press, California. Townsend, C. C., Guest, E. and Al-Ravi, A. (1966-1980) Flora of Iraq. Vols. 1-9. Published by the Ministry of Agriculture and Agrarian Reform of the Republic of Iraq, Baghdad. Zohary, M. (1973) Geobotanical foundations of the Middle East. 2 vols. Fischer Verlag, Stuttgart, Amsterdam. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,152 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,124 |