بررسی رابطه اشتغال و اندازه شهر در شهرهای استان آذربایجان شرقی

قنبری, ابوالفضل; تقی اقدم قره تپه, جعفر

تعداد نشریات	43
تعداد شماره‌ها	1,706
تعداد مقالات	13,972
تعداد مشاهده مقاله	33,551,832
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	13,307,270

بررسی رابطه اشتغال و اندازه شهر در شهرهای استان آذربایجان شرقی

برنامه ریزی فضایی

مقاله 3، دوره 2، شماره 3، اسفند 1391، صفحه 1-22 اصل مقاله (616.84 K)

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

ابوالفضل قنبری^* ¹؛ جعفر تقی اقدم قره تپه²

¹استادیار گروه پژوهش‌های جغرافیای دانشگاه تبریز

²کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری

چکیده

هدف این مقاله، بررسی ارتباط اشتغال و اندازه شهرهای استان آذربایجان شرقی و تأثیر جمعیت شهرهای استان آدربایجان شرقی بر بخش‌های اشتغال در سال 1385 است. محدوده مورد مطالعه، شامل نقاط شهری استان آذربایجان شرقی در سال 1385 است. اطلاعات و داده‌ها از سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1385 گرفته شده است. روش پژوهش «توصیفی – تحلیلی» است. برای محاسبه داده‌ها از مدل رگرسیون خطی ساده استفاده شده است. نتیجه پژوهش مبین آن است که بین اشتغال و اندازه شهرهای استان رابطه مستقیم وجود دارد. بدین صورت که به ازای یک واحد تغییر در متغیر مستقل یا به عبارتی افزایش هزار نفری جمعیت، 003/0 یا 3 نفر به شاغلان بخش کشاورزی، 149/0 یا 149 نفر به ازای هزار نفر به جمعیت شهری شاغل در بخش صنعت، 118/0 یا 118 نفر به ازای هزار نفر جمعیت شهری به اشتغال در بخش خدمات و 024/0 یا 24 نفر به ازای هزار نفر جمعیت شهری به اشتغال در بخش نامشخص افزوده خواهد شد. در این ارتباط تعداد نفرات افزوده شده در بخش صنعت بالاتر از سایر بخش‌هاست که دلیل اصلی آن افزایش جمعیت شهرهای استان شاغل در بخش صنعت و سرمایه‌گذاری و گرایش بیشتر مردم به بخش صنعت است. همچنین گرایش مردم به بخش کشاورزی پایین است که دلیل این امر را بیشتر ماهیت بخش کشاورزی و عدم تجانس آن با محیط شهری استان می‌توان برشمرد.

کلیدواژه‌ها

اندازه شهر؛ اشتغال؛ شهرهای استان آذربایجان شرقی

اصل مقاله

مقدمه

امروزه جمعیت در سطح جهان دچار تغییر و تحولات بسیاری شده است که عمده‌ترین آن افزایش جمعیت شهرنشین است. در بیشتر کشورهای دنیا بخصوص کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه این افزایش چشمگیر است. در عصری که بیشتر مردم در شهرها زندگی می‌کنند و اکثر فعالیت‌ها نیز در آنها صورت می‌گیرد، شناخت عوامل تعیین کننده کارایی شهرها نه تنها برای برنامه ریزان شهری مهم است، بلکه برای متخصصان اقتصاد کلان نیز اهمیت بسیاری دارد (پرودهم و وون لی، 1380: 25). بی شک روند پرشتاب شهرنشینی این امر را در دستور کار قرار می‌دهد. بنا به اهمیت موضوع و نقش آن در مطلوبیت زندگی اجتماعی و فردی، ضروری است شهرها به درستی شناخته شوند تا با تأمین این شناخت عمیق، رهیافت‌های بهبود و ارتقای کیفی آن فراهم گردد (امکچی، 1380: 47). این مسأله (روند افزایش جمعیت شهری) بر روی بسیاری از مسایل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تأثیرگذار است که یکی از مهمترین این مسایل، اشتغال در بخش‌های مختلف از جمله خدمات، کشاورزی و صنعت است. شهرهای جهان سوم به دنبال افزایش سریع جمعیت با مازاد نیروی کار روبرو هستند که به دلیل داشتن بافت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خاص خود توانایی ایجاد اشتغال برای همه این نیروی مازاد کار را ندارند. این مسأله بیشتر در شهرهای پرجمعیت نمایانگر است. بیکاری، اشتغال کاذب به اضافه اتلاف گسترده نیروی کار در شهرهای جهان سوم به ابعاد سه گانه نابرابری بستگی دارد که عبارتند از: اختلاف شدید در درآمدهای ثروتمندان و توده‌ها، موقعیت ممتاز نیروی کار حمایت شده و سرانجام نابرابری شهری- روستایی (آلن گیلبرت و ژوزف گاگلر، 1375).

معمولاً وقتی که موضوع مورد بحث اندازه شهر باشد جمعیت آن به عنوان معیار اندازه گیری خواهد بود. مسأله توزیع جمعیت در حد مطلوب در یک سلسله مراتب شهری مهمتر از تعیین حد مطلوب اندازه شهر است (عابدین درکوش، 1381). بیشتر محققان و متفکران محیط زیست شهری، شهر سالم و قابل زندگی را با معیارهای جمعیتی ارزیابی می‌کنند. بر اساس این نظریه، جمعیت شهر فی نفسه مسأله آفرین نیست، بلکه نارسایی‌های موجود در شهرها نتیجه تصمیم گیری‌ها و برنامه ریزی‌های اشتباه یا غیر منطبق بر شرایط اکولوژیک شهری است (شکویی، 1373: 492 - 493). آلنسو[1] (1971) معتقد است که اندازه‌ای از شهر وجود دارد که در آن نقطه اختلاف بین سودها و هزینه‌ها و یا به عبارت دیگر سود خالص به بیشترین حد خود می‌رسد. این نقطه حد اندازه بهینه شهرهاست (پرودهم و وون لی، 1380: 25). به نظر ویره ورنر[2] از نظر جمعیتی، بهینه جمعیت در زمانی شکل می‌گیرد که تراکم جمعیت و ساختار آن از لحاظ ترکیب سنی و جنسی و توزیع جمعیت فعال در گروه‌های سه گانه مشاغل اجتماعی متناسب باشد (فرید، 1379: 318). کوین لینچ با تأیید تعداد جمعیت به عنوان شاخص اصلی، در این باره چنین می‌گوید: «در این مورد توافق کلی وجود دارد که متغیر کلیدی، تعداد جمعیت ساکن است و نه مثلاً تعداد کارگران و یا وسعت جغرافیایی سکونتگاه و یا اندازه زیربنا و یا ارزش پولی تولید (لینچ، 1376: 318- 317).

اشتغال را از دیدگاه‌های مختلفی می‌توان تعریف کرد، اشتغال به طور اعم عبارت است از مشغول شدن یک فرد به انجام فعالیتی دست جمعی از برای برآورد نیازهای مادی و معنوی گروهی. اشتغال از دیدگاه اقتصادی شیوه‌های سودمندی و مؤثر هر یک از نهاده‌های نیروی کار در رابطه با بازده و یا نتایج حاصله از آن داده‌ها تعریف و توجیه شده است (پرهیزگار، 1368). در قرن نوزدهم نظریه کلاسیک علم اقتصاد معتقد بود که در صورت عدم دخالت کامل دولت در امور اقتصادی، تعادل اقتصادی در جامعه در حد اشتغال کامل بوجود می‌آید. حد اشتغال کامل حدی است که کلیه عوامل تولید یعنی کارفرما، کارگر، سرمایه و مواد اولیه در جامعه بتوانند به کار مشغول بوده و مورد استفاده واقع شوند (رابینسون، 1353).

چهارچوب ذهنیت نئوکلاسیک بر اساس این فرض شکل گرفته است که اشتغال کامل حالت طبیعی عملکرد اقتصاد است که انحراف از این حالت طبیعی اندک خواهد بود و اینکه در صورت پدید آمدن انحراف، خود نظام اقتصادی واکنش‌های سالم ساز از خود بروز خواهد داد (جی باریر، 1370).

هدف مقاله حاضر، بررسی ارتباط بین اشتغال در بخش‌های سه گانه اقتصادی (خدمات، صنعت و کشاورزی) و اندازه شهرهای استان آذربایجان شرقی و سپس تحلیل چگونگی تأثیر عوامل مختلف جمعیتی بر اشتغال در این سه بخش است. در این رابطه با استفاده از مدل رگرسیون خطی ساده ارتباط بین شاخص‌های سه گانه اقتصادی و جمعیت شهرهای استان بررسی و تحلیل شده است.

مبانی نظری

نظریه‌های اندازه بهینه شهر

موضوع اندازه بهینه شهر از دیرباز توسط فلاسفه و محققان از افلاطون و ارسطو گرفته تا این اواخر‌هاروی[3]،

کلارک[4]، لینچ[5]، جانسون[6]، هیندریک و تیتوس[7] و دیگران مورد توجه بوده و مورد نقد و بررسی قرار گرفته است که از این میان می‌توان به چهار گروه اشاره کرد. برای جلوگیری از اطناب کلام به جداولی که زبردست (1383 : 186- 184)، ارایه کرده، بسنده شده است.

جدول شماره (1): اندازه بهینه شهر بر اساس مطالعات انجام شده

ردیف	مطالعه	اندازه بهینه شهر (هزار نفر)
1	هواردHoward (1902)	32
2	بیکر Baker (1910)	250-100
3	شورای شهر لندن (1915)	250-100
4	اگبرن Ogburn (1937)	100-50
5	کمیته بررسی بارنت‌هاوس (1938)	250-100
6	آکسفورد Oxford (1938)	250-100
7	فیلیپس Philips (1942)	250-100
8	لوماکس Lomax (1943)	150-100
9	کلارک Clark (1945)	200-100
10	لوکوربوزیه (1947)	3000
11	برنان Brennan (1949)	20-10
12	دانکن Duncan (1965)	1000-500
13	هیرش Hirsch (1959)	100-50
14	کمیسیون سلطنتی دولت ملی لندن بزرگ (1960)	250-100
15	گودمن Goodman (1960)	8000-600
16	فیلیپ پنشمل	250-200
17	ژاک بودویل Boudeville (1971)	500-300
18	خوجایف Khodjaiev	300
19	Svimez (نقل از 1960، Cameron) (1968)	250-30
20	ماتور و همکاران Mathur & et al (1968)	130
21	بری Berry (1968)	250-200
22	کمیسیون رادکلیف- ماد (1969)	1000-250
23	پرودنتسف Perevedentsev (1969)	200-50
24	کامرون Cameron (1970)	250-100
25	هنسن Hansen (1970)	250-200
26	آلنسو Alonso (1970)	250-200
27	بوم Baum (1971)	552-482
28	سیل Sale (1980)	500-50 با تأکید بر 60 تا 100

منبع: (زبردست، 1383: 184)

جدول شماره (2): اندیشمندانی که مفهوم اندازه بهینه شهر را مفید نمی دانند.

ردیف	اندیشمندان	نظرات
1	مطالعات بانک جهانی (World Bank, 1979)	اندیشه اندازه بهینه شهر یک مفهوم بی معنی برنامه ریزی است.
2	اسپیر و وایت (1990)	توافقی بر روی اندازه بهینه شهر وجود ندارد و این غیر ممکن است که یک اندازه شهر برای همه بهینه و ایده آل باشد.
3	میلز (1993)	موضوع اندازه بهینه شهر یک اقدام تجربی بدون پشتوانه نظری است.
4	هندرسون (1985، 1996)	شهرها متفاوت از یکدیگر بوده و عملکردهای مختلف و متفاوتی دارند. بنابراین استفاده از یک تابع تولید شهری برای تخمین اندازه بهینه شهری امکان پذیر نیست.
5	هاروی (1996)	در عمل یک اندازه بهینه برای شهر وجود ندارد.
6	پرودوم (1996)	مفهوم اندازه بهینه شهر مفهوم مناسبی نیست، با این وجود، نگرش‌های سنتی به موضوع اندازه شهر که عمدتاًً هزینه‌ها و فواید شهری را تابعی از اندازه شهر می‌دانند، عامل مهمی را در نظر نمی گیرند و آن مدیریت شهری است.

منبع: (همان منبع: 185)

جدول شماره (3): اندیشمندانی که اندازه بهینه شهر را در چهارچوب نظام شهری بهینه مطرح می‌کنند.

ردیف	اندیشمندان	نظرات
1	شیندمن (1959)	اندازه بهینه هر شهری فقط با درک جامع ویژگی‌های آن شهر و روابط متقابل آن در منطقه ای که واقع شده است قابل تعیین است و ارایه اندازه بهینه ای از شهر در حالت کلی غیر واقعی است.
2	نوتز (1965)	به جای جستجو به دنبال یک «اندازه بهینه شهر» منطقی تر است که به «توزیع بهینه جمعیت» فکر کنیم (در عین حال از تقویت شهرهای میانی نیز دفاع می‌کند).
3	ریچاردسون (1972)	موضوع اندازه بهینه شهر یک اقدام تجربی بدون پشتوانه نظری است.
4	اپل بوم (1976)	مفهوم اندازه بهینه شهر نه موضوع مفیدی است و نه پایه ای مناسب برای تنظیم سیاست‌های شهری. بنابراین بهتر است به پیدا کردن دامنه ای از اندازه شهری مختلف در سلسله مراتب شهری فکر کنیم.
5	لینچ (1977)	نظام بهینه ای از سکونتگاه‌ها را می‌توان یافت که از تعداد مکان‌هایی تشکیل شده باشند که اندازه آنها به صورت بهینه ای توزیع شده باشد.
6	بالچین و کیو (1985)	تعیین اندازه بهینه شهر تقریباً غیر ممکن است چون شهرها را نمی توان به صورت مجزا در نظر گرفت.
7	کاپللو و کاماگنی (2000)	به جای اندازه بهینه شهر باید به «اندازه مؤثر» فکر کرد که عمدتاً به نوع و نحوه تولیدات شهرها و نیز نحوه همکاری شهر در درون نظام شهری بستگی دارد.

منبع: (همان منبع: 185)

گروه چهارم اندیشمندانی که اندازه بهینه برای شهر را در چهارچوب شهرهای کوچک، میانی و یا بزرگ مطرح می‌کنند.

اندازه شهر، اشتغال و تنوع فعالیت‌ها

تارزول[8] با مطالعه نرخ‌های بیکاری شهری و تأثیر تنوع اقتصادی در کانادا به این نتیجه می‌رسد که با افزایش اندازه شهر نرخ بیکاری کاهش می‌یابد. از طرف دیگر، با افزایش تنوع بخشی/ صنعتی نرخ بیکاری کاهش، ولی با افزایش تنوع شغلی 118، نرخ بیکاری افزایش پیدا می‌کند (Tarzwell, 1997: 389-398 (. کرمپتون[9] برای مطالعه رشد اشتغال بخش خدمات در شهرهای اروپایی و ارتباط آن با اندازه شهر از آمار مربوط به شهرهای بالای 300 هزار نفر و تحلیل رگرسیونی استفاده کرد و به نتایجی دست یافت که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد Crampton, 1999: 2121-2133)):

- فرایند گرایش به بخش سوم نقش عمده ای در تغییرات اشتغال در نواحی شهری دارد؛

- نواحی شهری با جمعیت 8/1 میلیون نفر دارای بازار نیروی کار کارآمدتری هستند؛

- اندازه نواحی شهری تأثیر مستقیم ولی غیر خطی بر نرخ بیکاری شهری دارد.

میلارد[10] با مطالعه نرخ بیکاری در شهرهای بالای 50 هزار نفر جمعیت فرانسه و با استفاده از نظریه‌ها و مطالعات تجربی مرتبط که وجود ارتباط بین اندازه شهر و نرخ بیکاری را مطرح می‌کردند، نشان می‌دهد که رابطه بین اندازه شهر و نرخ بیکاری به شکل U [11] وارونه است. بدین ترتیب که نرخ بیکاری با اندازه شهر تا شهرهای با جمعیت یک میلیون نفر افزایش و از شهرهای بالای یک میلیون نفر جمعیت به بالا کاهش پیدا می‌کند. بنابراین نقطه برگشت که در آن نرخ بیکاری معکوس می‌شود، اندازه شهرهای یک میلیون نفری است Maillard, 1997: 307)). همچنین نیشیموری[12] با به کارگیری یک الگوی اقتصادی که از تلفیق دو الگوی نظری هریس – تودارو[13] (در مورد تفاوت دستمزد و بیکاری) و عبدالرحمن و فوجیتا[14] (تنوع محصولات و اندازه شهر) چنین نتیجه گیری می‌کند که با افزایش اندازه شهر نه تنها نرخ بیکاری بلکه تعداد بیکاران نیز کاهش پیدا می‌کنند (Nishimuri, 1999: 1437- 1467). اما در مورد تأثیر ارتباط بین اندازه شهر و تنوع فعالیت‌ها نظریات متعددی ارایه شده که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

عبدالرحمان و فوجیتا (1995) با اضافه کردن صرفه جویی ناشی از انباشتگی[15] به نظریه اولیه هندرسون، تلاش کردند تا نشان دهند در دراز مدت تعادل برای شهرهای بزرگ، خصوصاً برای صنایعی که با عوامل بیرونی بیشتری عجین هستند، تخصص است. همچنین عبدالرحمان (1996و 1994- 1990) و کیم[16] (1992) در مقاله‌های متعددی سعی کرده‌اند تا نشان دهند که تحت مفروضات خاصی، شهرهای بزرگتر گرایش به تخصص بیشتری دارند. اما مطالعات انجام شده توسط بگویچ[17] (1992)، دورانتون و پوگا[18]، هندرسون[19] و دیگران (1995) با به کارگیری الگوهای اقتصادی مختلفی، بر عکس مطالعات قبلی نشان می‌دهند که حالت تعادل برای شهرهای بزرگ وقتی اتفاق می‌افتد که شهرهای بزرگ فعالیت‌ها و بخش‌های متنوع تری را دارا می‌باشند (زبردست، 1383).

روش تحقیق

نوع تحقیق کاربردی و روش بررسی آن توصیفی- تحلیلی است. محدوده مورد مطالعه، 57 شهر استان آذربایجان شرقی در سال 1385 است. داده‌ها و اطلاعات از طریق سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن سال 1385 گردآوری شده است. شاخص‌های مورد بررسی شامل جمعیت، شاغلان بخش صنعت، کشاورزی و خدمات است. در این تحقیق برای محاسبه داده‌ها از مدل رگرسیون خطی ساده استفاده شده است. بدین ترتیب که عامل جمعیت به عنوان متغیر مستقل و اشتغال در بخش‌های کشاورزی، صنعت، خدمات و نامشخص به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شده است و تغییرات در بخش‌های اشتغال از طریق افزایش جمعیت اندازه گیری می‌شود. بدین صورت که از طریق معادله به ازای یک واحد تغییر در متغیر مستقل یعنی جمعیت، یا به عبارتی افزایش هزار نفری جمعیت، نفراتی به شاغلان بخش‌های مختلف افزوده می‌شود. در ضمن رشد اندازه شهر به وسیله افزایش جمعیت اندازه گیری می‌شود.

وضعیت جمعیت و اشتغال در استان آذربایجان شرقی و شهرهای آن

جمعیت استان آذربایجان شرقی در سال 1385 برابر با ۳۶۰۳۴۵۶ نفر بوده که 11/5 درصد از جمعیت کشور را در سال مزبور تشکیل می‌دهد. رشد جمعیت استان بین سال‌های 85-1375 به میزان 81/ درصد است که در مناطق شهری 83/1 درصد و در مناطق روستایی 95/- درصد می‌باشد. از مجموع جمعیت استان آذربایجان شرقی 67/66 درصد در مناطق شهری و 33/34 درصد در مناطق روستایی ساکن هستند (مرکز آمار ایران، 1386). در استان آذربایجان شرقی، نرخ فعالیت جمعیت ده ساله و بیشتر، 4/48 درصد بوده است. این نرخ در مردان 9/70 و زنان 2/25 درصد بوده است. نرخ مشارکت اقتصادی یا نرخ فعالیت در نقاط شهری استان، 8/41 و در مردان و زنان به ترتیب 8/67 و 7/14 درصد بوده است. نرخ اشتغال استان آذربایجان شرقی، 4/95 درصد بوده که 7/2 درصد از آن نرخ اشتغال ناقص بوده است. همچنین بر اساس آمار گزارش اقتصادی و اجتماعی استان آذربایجان شرقی، نرخ بیکاری در نقاط شهری استان 3/7 درصد محاسبه شده است (سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان آذربایجان شرقی، 1385: 41-35). از کل جمعیت شاغل در شهرهای استان آذربایجان شرقی 30985 نفر در بخش کشاورزی، 347797 نفر در بخش صنعت و معدن، 275531 نفر در بخش خدمات و 58131 نفر در بخش نامشخص (اظهار نشده) مشغول به فعالیت هستند (سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1385).

جدول شماره (4): جمعت و شاغلان استان در هر یک از بخش‌های مورد مطالعه در سال 1385

ردیف	نام شهر	جمعیت سال 85	بخش خدمات	بخش کشاورزی	بخش صنعت	سایر- اظهار نشده
	اهر	86760	8952	1574	10458	1531
	هوراند	4142	426	117	582	42
	باسمنج	10736	634	236	1692	311
	تبریز	1398060	165591	3961	208829	33915
	سردرود	24932	1502	402	5416	822
	خسروشهر	14925	868	143	1874	2510
	سراب	42335	6172	1225	4577	1008
	مهربان	6258	770	211	1451	96
	شریبان	4374	140	685	859	13
	دوزدوزان	3561	91	543	329	13
	مراغه	149929	16570	2242	18406	3984
	خواجو	1557	102	267	311	78
	زنوز	2995	199	419	189	21
	مرند	114841	14253	1364	17471	2029
	کشکسرای	7446	555	515	999	45
	بناب جدید	4430	178	472	933	26
	یامچی	9320	317	853	1397	137
	ترکمانچای	6548	357	84	633	312
	آقکند	2029	188	249	227	42
	ترک	2041	130	159	202	88
	میانه	89796	10926	1108	10728	3139
	هشترود	19655	2518	377	1997	335
	نظرکهریزی	1269	57	61	176	14
	بناب	76610	8032	1706	11637	1420
	تیکمه داش	2578	159	85	426	6
	بستان آباد	16977	1814	76	2608	121
	صوفیان	8980	1190	245	1185	113
	خامنه	3161	372	101	387	33
	شبستر	14412	2478	103	1581	244
	شرفخانه	3880	259	325	388	79
	شندآباد	8902	442	2299	696	36
	سیس	5130	399	329	580	54
	وایقان	4091	224	103	884	12
	کوزه کنان	3524	120	715	314	31
	تسوج	7437	876	516	850	54
	خمارلو	1373	281	50	166	14
	کلیبر	9700	1695	52	1052	299
	آبش احمد	2548	284	48	303	23
	خواجو	3706	177	269	1006	48
	هریس	10057	1313	358	2055	175
	زرنق	4766	176	420	1414	96
	بخشایش	5758	284	340	2120	39
	کلوانق	6344	192	304	2617	39
	سیه رود	1511	143	97	136	35
	جلفا	5316	875	13	396	450
	هادیشهر	28555	3393	267	3257	1096
	لیلان	6091	420	277	607	48
	ملکان	24680	3809	519	2766	455
	گوگان	11103	1132	736	1544	286
	ممقان	12576	644	602	2275	133
	آذرشهر	36801	4007	741	6072	565
	ایلخچی	13985	1297	722	2538	135
	اسکو	16262	2504	337	2300	356
	قره آغاج	4892	597	119	364	85
	خاروانا	1959	207	175	212	31
	ورزقان	4088	551	158	408	114
	عجب شیر	26847	3689	511	2917	895
				2402539	275531	30985

منبع: سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1385 و محاسبات نگارندگان

بررسی تأثیر اندازه شهرهای استان آذربایجان شرقی بر بخش‌های مختلف اشتغال شهری

اشتغال بخش کشاورزی و رابطه آن با اندازه شهرهای استان آذربایجان شرقی

تعداد کل شاغلان بخش کشاورزی در شهرهای استان آذربایجان شرقی در سال 1385، 30985 نفر است که 3/4 درصد از کل شاغلان شهری را تشکیل می‌دهد. با استفاده از نرم افزار رایانه ای SPSS 17 و بهره گیری از مدل رگرسیون خطی ساده می‌توان تأثیر جمعیت شهرهای استان آذربایجان شرقی را بر بخش‌های اشتغال در این استان سنجید. در این محاسبات اشتغال در بخش کشاورزی به عنوان متغیر وابسته و عامل جمعیت به عنوان متغیر مستقل در نظر گرفته شده است. نتایج محاسبات نشانگر آن است که R² تصحیح شده، 552/ است (جدول شماره 5). همچنین در جدول شماره (5)، R² تصحیح شده نشان می‌دهد که 552 درصد تأثیرگذاری در اندازه شهرهای استان آذربایجان شرقی ناشی از اشتغال در بخش کشاورزی است. در جدول ANOVA نیز معنی دار بودن رگرسیون و رابطه خطی بین متغیرها با سطح معنی داری (Sig: 000) که معنی‌داری آن را در سطح 99 درصد نشان می‌دهد تأیید می‌شود (جدول شماره 6). مقدار دوربین واتسون حاصل از محاسبات 005/2 است که نشان دهنده استقلال خطاهاست. زیرا دوربین واتسون زمانی نشان دهنده استقلال خطاهاست که مقدار آن بین 5/1 تا 5/2 باشد (جدول شماره 5). بر اساس جدول شماره (7) که جدول اصلی برای تحلیل ارتباط میان متغیرهاست، معادله رگرسیونی را می‌توان به صورت زیر نوشت:

Y= 426/502 + /003

این معادله بیانگر آن است که به ازای یک واحد تغییر در متغیر مستقل یا به عبارتی افزایش هزار نفری جمعیت، 003/ یا 3 نفر به شاغلان بخش کشاورزی افزوده می‌شود. این تعداد افزایش، نسبت بسیار کمتری را در مقابل بخش‌های صنعت و خدمات نشان می‌دهد. دلیل عمده این مسأله بیشتر به خاطر ماهیت فعالیت‌های بخش کشاورزی و عدم تجانس آن با محیط شهری استان آذربایجان شرقی است. بدین صورت که بخش کشاورزی بیشتر به عنوان یک بخش اشتغال روستایی مطرح است. چنانکه در سطح استان نیز بیشتر سهم شاغلان بخش کشاورزی متعلق به روستاهاست و در واقع این امر به خاطر تجانس ماهیت بخش کشاورزی با روستاهای استان است.

جدول شماره (5): مدل تبیین رگرسیون

مدل	ضریب همبستگی چندگانه	ضریب تبیین	ضریب تبیین اصلاح شده	خطای استاندارد میانگین	دوربین واتسون
1	749/	560/	552/	62411/459	005/2

جدول شماره (6): تحلیل واریانس مدل تبیین رگرسیون بخش کشاورزی

مدل	مجموع مجذورات	درجه آزادی	میانگین مربعات	مقدار F	سطح معناداری
رگرسیون	481/1	1	481/1	118/70	000/
باقی مانده	162/1	55	322/211254
کل	643/2	56	322/211254

جدول شماره (7): ضرایب رگرسیونی متغیرهای وارد شده به مدل برازش رگرسیون

مدل	ضرایب استاندارد نشده		ضرایب استاندارد نشده	مقدار t	سطح معناداری	همبستگی		آماره‌های چند هم خطی
ثابت جمعیت	مقدار B	اشتباه استاندارد	مقدار Beta			همبستگی مرتبه صفر	همبستگی جزیی	ضریب تحمل	پیش فرض رگرسیون
	265/4	464/62	749/	828/6	000/	749/	749/	000/1	000/1
	003/	000/		374/8	000/

جدول شماره (8): آماره‌های باقی مانده

	حداقل	حداکثر	میانگین	انحراف معیار	تعداد
مقادیر پیش بینی شده	0277/430	3770/4310	5965/543	30692/514	57
مقادیر استاندارد پیش بینی شده	221/-	324/7	000/	1	57
خطای استاندار مقادیر پیش‌بینی شده	879/60	939/453	030/69	909/51	57
تعدیل مقادیر پیش بینی شده	1335/417	8926/18172	5301/786	21651/2345	57
باقی مانده	27051/428-	76746/1847	000/	50184/455	57
باقی مانده استاندارد	932/-	020/4	000/	991/	57

شکل شماره (1): هیستوگرام متغیر وابسته توزیع داده‌ها برای آماره‌های باقی مانده

شکل شماره (1) نمودار هیستوگرام متغیر وابسته یعنی شاخص اشتغال در بخش کشاورزی را نشان می‌دهد که توزیع داده‌ها برای باقی مانده‌ها نرمال است. چون مقدار انحراف معیار پایین تر از 1 است. به عبارت دیگر نحوه پراکندگی شاخص اشتغال در بخش کشاورزی و داده‌های گردآوری شده در مورد آن تقریباً یکسان است. بنابراین می‌توان گفت فرض نرمال بودن توزیع باقی مانده‌ها برای متغیر وابسته صادق است.

شکل شماره (2): هیستوگرام متغیر وابسته توزیع داده‌ها برای آماره‌های باقی مانده

مطابق شکل شماره (2) مقادیر احتمال تجمعی مورد انتظار باقی مانده‌ها به مقادیر متناظر توزیع نرمال تا حدی نزدیک اند. بنابراین فرض نرمال بودن باقی مانده‌ها برای مدل رگرسیون رد نمی‌شود.

اشتغال بخش صنعت و رابطه آن با اندازه شهرهای استان آذربایجان شرقی

بخش صنعت خود به زیر بخش‌های معدن، تولیدات صنعتی، آب و برق، گاز و ساختمان تقسیم می‌شود. از کل شاغلان شهرهای استان 347797 نفر در بخش صنعت فعالیت دارند، یعنی سهم شاغلان بخش صنعت شهرهای استان 8/48 درصد از کل شاغلان شهری است.

نتایج محاسبات حاصل از رگرسیون خطی ساده اندازه شهرهای استان آذربایجان شرقی بر اشتغال بخش صنعت بدین صورت است.R² تصحیح شده حاصل از محاسبات 999/ است که این مقدار نشان می‌دهد، 999/ درصد تأثیرگذاری در اندازه شهرهای استان آذربایجان شرقی ناشی از اشتغال در بخش صنعت است (جدول شماره 9). تحلیل واریانس نیز معنی‌دار بودن رگرسیون و رابطه خطی بین متغیرها با سطح معنی داری (Sig: 000) که معنی‌دار بودن آن را در سطح 99 درصد نشان می‌دهد تأیید می‌گردد (جدول شماره 10). همچنین مقدار دوربین واتسون به دست آمده حاصل از محاسبات 531/1 است که نشان دهنده استقلال خطاهاست (جدول شماره 9). معادله حاصل از ضرایب رگرسیونی را می‌توان به صورت زیر نوشت (جدول شماره 11):

Y= 180/089 + /149

معادله فوق‌الذکر نشان می‌دهد که به ازای یک واحد تغییر در متغیر مستقل یا به عبارتی افزایش هزار نفری جمعیت، 149/ یا 149 نفر به ازای هزار نفر به جمعیت شهری شاغل در بخش صنعت افزوده خواهد شد.

جدول شماره (9): مدل تبیین رگرسیون

مدل	ضریب همبستگی چندگانه	ضریب تبیین	ضریب تبیین اصلاح شده	خطای استاندارد میانگین	دوربین واتسون
1	999/	999/	999/	65264/909	531/1

جدول شماره (10): تحلیل واریانس مدل تبیین رگرسیون بخش صنعت

مدل	مجموع مجذورات	درجه آزادی	میانگین مربعات	مقدار F	سطح معناداری
رگرسیون	263/4	1	263/4	335/51520	000/
باقی مانده	551/4	55	927/827467
کل	268/4	56	927/827467

جدول شماره (11): ضرایب رگرسیونی متغیرهای وارد شده به مدل برازش رگرسیون

مدل	ضرایب استاندارد نشده		ضرایب استاندارد نشده	مقدار t	سطح معناداری	همبستگی		آماره‌های چند هم خطی
ثابت جمعیت	مقدار B	اشتباه استاندارد	مقدار Beta			همبستگی مرتبه صفر	همبستگی جزیی	ضریب تحمل	پیش فرض رگرسیون
	089/180-	236/1	999/	457/1-	151/	999/	999/	000/1	000/1
	149/	001/		270/2	000/

اشتغال بخش خدمات و رابطه آن با اندازه شهرهای استان آذربایجان شرقی

بخش خدمات به دامنه گسترده‌ای از فعالیت‌های گوناگون که از لحاظ ماهوی نیز تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای دارند اطلاق می‌شود. بخش خدمات به زیر بخش‌هایی از جمله عمده فروشی، خرده فروشی، رستوران، هتلداری، بهداشت، حمل و نقل و جزو آن، تقسیم می‌شود. در سطح شهرهای استان آذربایجان شرقی 275531 نفر در بخش خدمات مشغول به فعالیت هستند و سهم آن از کل شاغلان، 6/38 درصد است.

نتایج حاصل از مدل رگرسیون خطی ساده که در آن اشتغال در بخش خدمات به عنوان متغیر وابسته و عامل جمعیت به عنوان متغیر مستقل در نظر گرفته شده است و در آن تأثیر اندازه شهرهای استان آذربایجان شرقی بر بخش خدمات محاسبه شده است، نشان می‌دهد که R² تصحیح شده، 999/ است که این مقدار نشان می‌دهد، 999/ درصد تأثیرگذاری در اندازه شهرهای استان آذربایجان شرقی ناشی از اشتغال در بخش خدمات است (جدول شماره 12). در جدول ANOVA نیز معنی‌دار بودن رگرسیون و رابطه خطی بین متغیرها با سطح معنی‌داری
(Sig: 000) که معنی‌دار بودن آن را در سطح 99 درصد نشان می‌دهد، تأیید می‌شود (جدول شماره 14). همچنین مقدار دوربین واتسون به دست آمده از محاسبات که مقدار آن 716/1 است، نشان دهنده استقلال خطاهاست (جدول شماره 12). معادله حاصل از جدول ضرایب همبستگی را می‌توان به صورت زیر نوشت (جدول شماره 13):

Y= -160/651 + /118

معادله حاصله نشان می‌دهد که به ازای یک واحد تغییر در متغیر مستقل یا به عبارتی افزایش هزار نفری جمعیت، 118/ یا 118 نفر به ازای هزار نفر جمعیت شهری به اشتغال در بخش خدمات افزوده خواهد شد.

جدول شماره (12): مدل تبیین رگرسیون

مدل	ضریب همبستگی چندگانه	ضریب تبیین	ضریب تبیین اصلاح شده	خطای استاندارد میانگین	دوربین واتسون
1	000/1	999/	999/	08018/5	716/1

جدول شماره (13): ضرایب رگرسیونی متغیرهای وارد شده به مدل برازش رگرسیون

مدل	ضرایب استاندارد نشده		ضرایب استاندارد نشده	مقدار t	سطح معناداری	همبستگی		آماره‌های چند هم خطی
ثابت جمعیت	مقدار B	اشتباه استاندارد	مقدار Beta			همبستگی مرتبه صفر	همبستگی جزیی	ضریب تحمل	پیش فرض رگرسیون
	651/160-	041/69	000/1	327/2-	024/	000/1	000/1	000/1	000/1
	118/	000/		231/3	000/

جدول شماره (14): تحلیل واریانس مدل تبیین رگرسیون بخش خدمات

مدل	مجموع مجذورات	درجه آزادی	میانگین مربعات	مقدار F	سطح معناداری
رگرسیون	695/2	1	695/2	263/104422	000/
باقی مانده	419/1	55	554/258082
کل	696/2	56	554/258082

جدول شماره (15): آماره‌های باقی مانده

	حداقل	حداکثر	میانگین	انحراف معیار	تعداد
مقادیر پیش بینی شده	2810/10-	0156/165502	8772/4833	23369/21937	57
مقادیر استاندارد پیش بینی شده	221/-	324/7	000/	000/1	57
خطای استاندار مقادیر پیش بینی شده	289/67	735/501	298/76	375/57	57
تعدیل مقادیر پیش بینی شده	5432/11-	5938/161971	0630/4772	90372/21475	57
باقی مانده	65869/1291-	17847/1316	000/	46195/503	57
باقی مانده استاندارد	543/2-	591/2	000/	991/	57

شکل شماره (3): هیستوگرام متغیر وابسته توزیع داده‌ها برای آماره‌های باقی مانده

شکل شماره (3) نمودار هیستوگرام متغیر وابسته یعنی شاخص خدمات را نشان می‌دهد که توزیع داده‌ها برای باقی مانده‌ها نرمال است. چون مقدار انحراف معیار 991/ است. به عبارت دیگر نحوه پراکندگی شاخص خدمات و داده‌های گردآوری شده در مورد آن یکسان است. بنابراین می‌توان گفت فرض نرمال بودن توزیع باقی مانده‌ها برای متغیر وابسته صادق است.

شکل شماره (4): نمودار خط نرمال باقی مانده‌های مدل رگرسیونی

مطابق شکل شماره (4) مقادیر احتمال تجمعی مورد انتظار باقی مانده‌ها به مقادیر متناظر توزیع نرمال نزدیک اند. بنابراین فرض نرمال بودن باقی مانده‌ها برای مدل رگرسیون رد نمی‌شود.

اشتغال در بخش نامشخص و رابطهآن با اندازه شهرهای استان آذربایجان شرقی

با بهره گیری از مدل رگرسیون خطی ساده که در آن اشتغال در بخش نامشخص به عنوان متغیر وابسته و عامل جمعیت به عنوان متغیر مستقل در نظر گرفته شده است، تأثیر اندازه جمعیت شهری بر بخش نامشخص در شهرهای استان آذربایجان شرقی محاسبه شده است. نتایج محاسبات نشانگر آن است که R² تصحیح شده، 993/ است که این مقدار نشان می‌دهد، 993/ درصد تأثیرگذاری در اندازه شهرهای استان آذربایجان شرقی ناشی از اشتغال در بخش نامشخص است (جدول شماره 16). در جدول تحلیل واریانس نیز معنی دار بودن رگرسیون و رابطه خطی بین متغیرها با سطح معنی داری (Sig: 000) که معنی دار بودن آن را در سطح 99 درصد نشان می‌دهد، تأیید می‌گردد (جدول شماره 17). همچنین مقدار دوربین واتسون به دست آمده از محاسبات که مقدار آن 719/1 است، نشان دهنده استقلال خطاهاست (جدول شماره 16). بنابراین معادله حاصل از جدول ضرایب همبستگی را می‌توان به صورت زیر نوشت (جدول شماره 18).

Y= 2/462 + /024

معادله فوق نشان می‌دهد که به ازای یک واحد تغییر در متغیر مستقل یا به عبارتی افزایش هزار نفری جمعیت، 024/ یا 24 نفر به ازای هزار نفر جمعیت شهری به اشتغال در بخش افزوده خواهد شد.

جدول شماره (16): مدل تبیین رگرسیون

مدل	ضریب همبستگی چندگانه	ضریب تبیین	ضریب تبیین اصلاح شده	خطای استاندارد میانگین	دوربین واتسون
1	997/	993/	993/	04610/373	719/1

جدول شماره (17): تحلیل واریانس مدل تبیین رگرسیون بخش نامشخص

مدل	مجموع مجذورات	درجه آزادی	میانگین مربعات	مقدار F	سطح معناداری
رگرسیون	129/1	1	129/1	317/8113	000/0
باقی مانده	504/7653986	55	391/139163
کل	137/1	56	391/139163

جدول شماره (18): ضرایب رگرسیونی متغیرهای وارد شده به مدل برازش رگرسیون

مدل	ضرایب استاندارد نشده		ضرایب استاندارد نشده	مقدار t	سطح معناداری	همبستگی		آماره‌های چند هم خطی
ثابت جمعیت	مقدار B	اشتباه استاندارد	مقدار Beta			همبستگی مرتبه صفر	همبستگی جزیی	ضریب تحمل	پیش فرض رگرسیون
	462/2-	698/50	997/	049/-	961/	997/	997/	000/1	000/1
	024/	000/		074/90	000/

جدول شماره (15): آماره‌های باقی مانده

	حداقل	حداکثر	میانگین	انحراف معیار	تعداد
مقادیر پیش بینی شده	3160/28	1875/33906	8421/1019	22100/4490	57
مقادیر استاندارد پیش بینی شده	221/-	324/7	000/	000/1	57
خطای استاندار مقادیر پیش بینی شده	411/49	432/368	027/56	131/42	57
تعدیل مقادیر پیش بینی شده	5845/28	5938/33556	7100/1013	51960/4444	57
باقی مانده	89972/753-	47046/2150	000/	70033/369	57
باقی مانده استاندارد	021/2-	765/5	000/	991/	57

شکل شماره (5): هیستوگرام متغیر وابسته توزیع داده‌ها برای آماره‌های باقی مانده

شکل شماره (5) نمودار هیستوگرام متغیر وابسته؛ یعنی شاخص نامشخص را نشان می‌دهد که توزیع داده‌ها برای باقی مانده‌ها نرمال است، چون مقدار انحراف معیار 991/ است. به عبارت دیگر نحوه پراکندگی شاخص نامشخص و داده‌های گردآوری شده در مورد آن یکسان است. بنابراین می‌توان گفت فرض نرمال بودن توزیع باقی مانده‌ها برای متغیر وابسته صادق است.

شکل شماره (6): نمودار خط نرمال باقی مانده‌های مدل رگرسیونی

مطابق شکل شماره (6) مقادیر احتمال تجمعی مورد انتظار باقی مانده‌ها به مقادیر متناظر توزیع نرمال تا حدی نزدیک اند. بنابراین فرض نرمال بودن باقی مانده‌ها برای مدل رگرسیون رد نمی شود.

نتیجه گیری

در این تحقیق مشخص شد که بین اشتغال در بخش‌های سه گانه اقتصادی و اندازه شهرهای استان آذربایجان شرقی رابطه تنگاتنگی وجود دارد. در سال 1385 به ازای هر هزار نفر افزایش جمعیت شهرهای استان آذربایجان شرقی، 294 نفر به شاغلان بخش‌های سه گانه اقتصادی بخش نامشخص افزوده شده است. چنانکه در ازای هر هزار نفر افزایش جمعیت شهری، 3 نفر به شاغلان بخش کشاورزی افزوده شده است. این میزان در مقایسه با بخش‌های صنعت و خدمات پایین است. در واقع این مسأله بیشتر به خاطر ماهیت فعالیت‌های بخش کشاورزی، عدم تجانس آن با محیط‌های شهری و سوددهی پایین در بخش کشاورزی به علت سنتی بودن، عدم حمایت دولت از این بخش و سایر عوامل است. در بخش صنعت نیز در ازای هر هزار نفر افزایش جمعیت، 149 نفر به شاغلان این بخش افزوده شده است. در سطح شهرهای استان میزان شاغلان افزوده شده در بخش صنعت، بالاترین میزان را به خود اختصاص داده است و تفاوت آن با بخش کشاورزی 146 نفر و با بخش خدمات 3 نفر است. البته این میزان تا حدودی می‌تواند مطلوب باشد، چرا که گرایش به بخش صنعت نشان دهنده توسعه یافتگی نقاط شهری استان آذربایجان شرقی است. از طرف دیگر صنعت یکی از فعالیت‌های پایه ای شهرهاست و افزایش جمعیت شاغل در آن باعث گسترش و توسعه شهرها می‌شود. اما یکی از علل افزایش جمعیت شاغل در بخش صنعت را می‌توان صنایع کاربر مانند صنایع تبدیلی و غذایی و صنایع مونتاژ که از فناوری پایینی برخوردار هستند، باشد. در بخش خدمات نیز در ازای هر هزار نفر افزایش جمعیت شهرهای استان، 118 نفر به شاغلان این بخش افزوده شده است که میزان بالاتری را نسبت به بخش کشاورزی نشان می‌دهد. به طور کلی اختلاف نفرات افزوده شده به بخش خدمات و کشاورزی 115 نفر است و این اختلاف زیادی را بین این دو بخش نشان می‌دهد، این امر اعتدال جمعیت شاغل توزیع شده بین بخش‌های مختلف را بیشتر بهم می‌زند. در حقیقت گسترش بخش خدمات در شهرهای استان آذربایجان شرقی عمدتاً به علت فشار عرضه نیروی کار و عدم جذب آنها در بخش‌های مولد اقتصادی صورت می‌گیرد. بنابراین افراد به طرف دلالی و واسطه گری و خرده فروشی سوق داده می‌شود که اغلب نیز تورم زا و نامطلوب است. ملاحظه می‌شود که با تأثیرپذیری از اندازه شهرهای استان آذربایجان شرقی، تعداد نفرات افزوده شده در اشتغال بخش‌های سه گانه اقتصادی عدم تعادل را نشان می‌دهد. نتیجه این تحقیق بیانگر روند تورمی بخش خدمات و اکثراً مشاغل کاذب شهری است و درصد اشتغال جمعیت فعال شهری استان در بخش کشاورزی روز به روز کاهش یافته است، چرا که این بخش به عنوان یک بخش اشتغال روستایی است. با وجود آنکه اشتغال در بخش صنعت روند مطلوبی را نشان می‌دهد، اما احتمال می‌رود که در آینده افزایش بی رویه جمعیت شهری آن را تحت تأثیر قرار خواهد داد. از این رو نتیجه می‌گیریم که رشد جمعیت شهری استان با میزان رشد اشتغال در بخش‌های سه گانه هماهنگ نبوده است. در نتیجه این ناموزونی رشد اشتغال در شهرهای استان آذربایجان شرقی موجب جابجایی نیروی کار از بخشی به بخش دیگر فعالیت‌های اقتصادی و نیز از مکانی به مکان دیگر شده است. با توجه به توان‌های بخش کشاورزی و صنعت و بستر مناسب برای توسعه بخش خدمات، در شرایط فعلی می‌توان تعادلی در بخش‌های سه گانه اشتغال به وجود آورد تا معضل بیکاری در سطح شهرهای استان تا حدودی کاهش یابد.

[1]- Alonso

[2] -G. Veyret Verner

[3]- J. Harvey

[4]- D. Clark

[5]- K. lynch

[6]- E. A. Johnson

[7]- Hinderniki & Titus

[8]- Tarzwell

[9]- Crampton

[10]- M. Maillard

[11]- سایمون کوزنتس در نطق انتخابیه اش در مقام ریاست انجمن اقتصادی امریکا در سال 1955، اظهار داشت که رابطه بین محصول ناخالص ملی سرانه و نابرابری در توزیع درآمد ممکن است شکل  واژگون بگیرد. یعنی همان طور که درآمد سرانه بالا می‌رود، نابرابری ممکن است؛ اساساً بالا رود، درآمد از سطح متوسط به حداکثر برسد و سپس سقوط کند (گیلیس و دیگران، 1379: 134). ویلیامسون نیز پیرو نظریه  وارونه شکل بود و در مورد مباحث منطقه‌ای اولین کسی بود که بحث نابرابری های درآمدی را به مناطق تعمیم داد. او چهار دلیل را برای وجود منحنی  برعکس عنوان می‌دارد: موجودی منابع طبیعی، مهاجرت نیروی کار، مهاجرت سرمایه و سیاست های دولت (صباغ کرمانی، 1380: 4).

[12]- Nishimuri

[13]- Harris - Todaro

[14]- Abdel Rahman and Fujita

[15]- Agglomeration Economies

[16]- Kim

[17]- Begovic

[18]- Duranton and Puga

[19]- Henderson

مراجع

امکچی، حمیده (1380)، «بهره وری و تخریب در ساختمان‌های مسکونی»، فصلنامه مدیریت شهری، سال دوم، شماره 7 (پاییز).

- پرودوهم، رمی و چانگ ون لی (1380)، «اندازه، پراکنش، سرعت و کارایی شهرها»، مترجمان: ایرج اسدی و قادر احمدی، فصلنامه مدیریت شهری، سال دوم، شماره 7 (پاییز).

- پرهیزکار، کمال (1368)، اصول و مبانی علمی، طبقه بندی و ارزشیابی مشاغل، تهران: انتشارات اشراقی.

- جی باریر، ویلیام (1370)، سیر اندیشه‌های اقتصادی، مترجم: حبیب ا.. تیموری، تهران: انتشارات آموزش انقلاب اسلامی.

- رابینسون، جان (1353)، مقدمه ای بر نظریه اشتغال، مترجم: احمد شهشهانی، تهران: انتشارات سپهر.

- زبردست، اسفندیار (1383)، اندازه شهر، تهران: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری با همکاری معاونت شهرسازی و معماری و دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری.

- سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان آذربایجان شرقی (1385)؛ گزارش اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی استان آذربایجان شرقی سال 1384، تبریز: سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان آذربایجان شرقی، معاونت امور اقتصادی و برنامه ریزی.

- سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1385، مراجعه حضوری به مرکز آمار ایران و اخذ اطلاعات، 1388.

- شکوئی، حسین (1373)، دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری، تهران: انتشارات سمت.

- صباغ کرمانی، مجید (1380)؛ اقتصاد منطقه‌ای (تئوری و مدل‌ها)، تهران: سمت.

- عابدین درکوش، سعید (1381)، درآمدی به اقتصاد شهری، تهران: انتشارات مرکز نشر دانشگاهی.

- فرید، یدالله (1379)، شناخت شناسی و مبانی جغرافیای انسانی، تهران: انتشارات پیام.

- گیلبرت، آلن و ژوزف گاگلر (1375)، شهرها، فقر و توسعه، مترجم: پرویز کریمی ناصری، تهران: انتشارات اداره کل روابط عمومی و بین الملل شهرداری تهران.

- گیلیس، مالکوم (1379)؛ اقتصاد توسعه، مترجم: غلامرضا آزاد ارمکی، تهران: نشر نی.

- لینچ، کوین (1376)، تئوری شکل خوب شهر، مترجم: سید حسین بحرینی، تهران: دانشگاه تهران.

- مرکز آمار ایران (1386)؛ گزیده نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1385، تهران: مرکز آمار ایران، دفتر نشر و اطلاع رسانی.

- Crampton, G. R. (1999), "Urban Unemployment in EU, Tertiary-Sector Employment Growth and Urban Size", Urban Studies, Vol. 36, No. 12.

- Maillard, M. (1997), "Does City Size Affect the Rate of Unemployment?" Review Economic Regional et Urbane.

Nishimori, A. (1999), "Product Variety and Sector-Specific Unemployment", Urban Studies, Vol. 36, No. 9.

- Tarzwell, G. (1997), "Canadian City Unemployment Rates and the Impact of Economic Diversity", Canadian Journal of Regional Science, Vol. 23.

آمار

تعداد مشاهده مقاله: 2,271

تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 752

سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب

پیوندهای مفید

اخبار و اعلانات

آمار

بررسی رابطه اشتغال و اندازه شهر در شهرهای استان آذربایجان شرقی

مقدمه

نتیجه گیری