بررسی آثار اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست محیطی توسعه گردشگری در سکونتگاه‌های روستایی از دیدگاه گردشگران و روستاییان (مطالعه موردی: دشت ارژن-فارس)

مقدمه

در دنیای امروز، برنامه­ریزی توسعه ملی به طور کلی و برنامه ریزی توسعه روستایی به­طور اخص، از ضروریات سرزمین­های مختلف به شمار می­رود. در این چارچوب، شکل‌دهی و نظم بخشی به عرصه‌های مکانی و فضایی در واقع از آغاز زندگی بشر و از زمان بهره گیری از منابع طبیعی پیوسته در مقیاس و مفهومی متفاوت مطرح بوده است. در این ارتباط هر چه سطح فرهنگ بالاتر رفته، شکل عمومی سازماندهی و انتظام محیط و ابزار و دانش گروه‌های انسانی پیشرفته‌تر شده است (سعیدی، 1377: 147). رشد و گسترش گردشگری به شیوه متداول امروزی از جمله پدیده‌های مهم اواخر قرن بیستم است و نواحی روستایی و کوهستانی از مهم‌ترین عرصه­هایی هستند که در زمینه گردشگری و فعالیت­های وابسته به آن مورد توجه قرار گرفته­اند. (مهدوی و همکاران، 1387؛ب 20). بسیاری از برنامه­ریزان و سیاستگذاران توسعه از فعالیت گردشگری به عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه پایدار یاد می‌کنند و در این راستا می‌کوشند، با شناسایی مزیت­ها و محدودیت­های روستائی و امکان­سنجی فعالیت گردشگری در این گونه محیط‌ها و نیز برنامه ریزی اصولی و مناسب، نقش موثری در تنوع بخشی به اقتصاد روستایی و توسعه ملی برعهده گیرند. آنچه مسلم است، این که توسعه گردشگری به طور فزاینده ای به صورت یک نوشدارو افزایش دهنده توان اقتصادی ، بالابرنده قابلیت زیست در نواحی دور افتاده و محرک تجدید حیات ،به حساب می­آید. با این وجود، اگر گردشگری روستایی به نحوی مناسب برنامه ریزی و مدیریت شود، می‌تواند خالق یا محرک فرایند توسعه یافتگی برای حصول به پایداری توسعه در نواحی روستایی و نیز پایداری جوامع محلی در کلیه زیر شاخه‌های اقتصادی ، اجتماعی، فرهنگی و همچنین فعالیت گردشگری به طور کلی به حساب آید. علی رغم این موضوع، گردشگری روستایی فعالیتی پیچیده است که با دیگر بخش­های جامعه و اقتصاد ارتباط دارد؛ بدینسان، آثار وپیامد­های مختلف گردشگری می‌باید در فرایند برنامه ریزی به دقت مورد مطالعه قرار گیرد تا از عوامل منفی جلوگیری شود و تاثیرات مثبت عوامل اقتصادی و اجتماعی و محیطی مرتبط با آن افزایش یابد (قادری، 1382؛ 18). بدین ترتیب، بهره برداری بهینه از توانهای گردشگری روستایی به عنوان راهبردی مکمل توسعه روستایی می‌تواند گامی مطمئن برای ترقی و توسعه فضاهای روستایی در همه ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی قلمداد شود.

شکل‌گیری و گسترش گردشگری در منطقه دشت ارژن و نواحی اطراف آن به صورت خودجوش و بدون برنامه ریزی و مدیریت  مناسب بوده است و به این علت، با ترکیبی از اثرات و پیامدهای مطلوب و نامطلوب همراه بوده است که بعضا موجب برخی دگرگونی‌های فضائی و اجتماعی- اقتصادی شده است. در این تحقیق تلاش می‌شود تا اثرات برجای مانده از توسعه گردشگری بدون برنامه‌ در منطقه مورد مطالعه از دیدگاه روستاییان به عنوان جامعه میزبان و گردشگران به عنوان جامعه میهمان در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست‌محیطی مورد بررسی و واکاوی قرار گیرد

پیشینه‌ تحقیق

در زمینه بررسی گردشگری روستایی و نقش آن در فرایند توسعه روستایی و آثار برجای مانده در سطح روستاهای کشور ما تحقیقات متعددی صورت پذیرفته است اما کمتر به مطالعه جامع در تمام ابعاد آن هم در دیدگاه مقایسه‌ای در سطح روستاها اشاره شده است. در ادامه نتایج تعدادی از این تحقیقات مورد بررسی قرار می‌گیرد:

روح‌الله‌زاده اندواری (1385( در بررسی گردشگری روستایی و آثار اقتصادی و اجتماعی آن بر توسعه منطقه‌ای در روستای آبگرم لاریجان نشان می‌دهد که رونق گردشگری در روستا آثار مثبتی مانند ایجاد اشتغال، افزایش درآمد، مهاجرت معکوس، رونق ساخت و ساز و... را درپی داشته است و از سوی دیگر، ورود گردشگران آثار نامطلوب اجتماعی مانند افزایش انحرافات اجتماعی، اعتیاد، تغییرات نامطلوب فرهنگی و... را به دنبال داشته است. پارسا بصیر (1386) در بررسی زمینه‌ها و راهکارهای توسعه گردشگری روستایی در بخش طالقان از شهرستان ساوجبلاغ معتقد است که در تحلیل عاملی، پنج عامل "گردشگری کشاورزی و غذایی"، "اکوتوریسم ماجراجویانه"، "اکوتوریسم غیرماجراجویانه"، " گردشگری به منظور تجارت" و "گردشگری تاریخی و مذهبی" در مجموع 67٪ واریانس را تبین می‌کند. قهرمانی (1386) در مطالعه نقش گردشگری در توسعه روستایی در دره کن و سولقان شهرستان تهران به این نتیجه می‌رسد که گردشگری اثرات مثبت چندانی بر اقتصاد روستاها و محیط زیست آن منطقه نداشته است، اگر چه توسعه اقتصادی در روستاهای منطقه به جهت احداث راه بسیار پر هزینه و در عین حال درجه یک که به جهت وجود امامزاده داوود یا قطب توریستی منطقه احداث شده غیر قابل انکار است، اما از لحاظ اجتماعی اثرات مثبت خوبی از جمله بهبود وضعیت بهداشت  آموزش، تعامل بیشتر با نواحی همجوار، کاهش مهاجرت و ... داشته است .

رهنمایی و همکاران (1387) در بررسی ظرفیت تحمل حوزه مقصد گردشگری با تأکید بر جامعه میزبان در منطقه کلاردشت نشان دادند که از بعد جامعه میزبان حوزه کلاردشت در رابطه با نوع گردشگران خود ظرفیت تحمل متفاوتی دارد. به طوری که با توجه به عمل‌کرد گردشگران خانه‌های دوم ظرفیت تحمل حوزه به آستانه خود رسیده است امّا در رابطه با گردشگران با اقامت حداقل یک شب (گردشگران اقامتی) اشباع آستانه ظرفیت تحمل مورد تأیید نمی‌باشد. هم‌چنین از بعد جامعه میزبان، وضعیت ظرفیت تحمل حوزه کلاردشت، تحت تأثیر نگرش مردم نسبت به گردشگران مؤثرتر به لحاظ اقتصادی، نوع گردشگران مطلوب به لحاظ عمل‌کردی ( میزان تأثیرگذاری بر محیط) و... می‌باشد. افتخاری و مهدوی (1385) در راهکارهای توسعه گردشگری روستایی با استفاده از مدل [1]SWOT در دهستان لواسانات کوچک نشان می‌دهند که در قالب مدل یاد شده آستانه آسیب‌پذریی نقاط روستایی به علت گردشگری بودن بسیار بالاست ونیازمند بازنگری و ارایه سیاست‌های مناسب در جهت رفع محدودیت‌ها و استفاده از مزیت‌های نسبی موجود است.

کدیور و سقایی (1384) در ساماندهی گردشگری در تفرجگاه‌های پیرامون شهری در منطقه‌ در اخلمد (مشهد) نشان دادند، که تفرجگاه‌های پیرامون کلان شهرها که به طور خودجوش توسط مردم و خارج از هدایت رسمی از سوی برنامه‌ریزان و دولت به عنوان مکانی برای گذران اوقات فراغت در نظر گرفته می‌شود، وقتی که حجم بازدیدکنندگان و کنش‌گری فضایی در آن مکان افزایش می‌یابد نیازمند ساماندهی از سوی مسئوولان محلی و فرامحلی است. در صورت عدم ساماندهی این نوع مناطق نه تنها پایداری محیط با خطر مواجه می‌شود، بلکه امنیت اجتماعی مکانی مربوطه دچار چالش می‌شود. مطالعات مهدوی و همکاران (1388-الف) در زمینه‌ی اثرات گردشگری بر توسعة روستایی با نظرسنجی از روستاییان درّه‌ی کن و سولقان نشان می‌دهند که گردشگری در زمینه‌ی اقتصادی اثرات محدودی داشته و به جز اشتغال‌زایی و درآمدزایی اندک، موجب بالا رفتن قیمت‌ها و سوداگری زمین شده است. در زمینه‌ی اجتماعی اثرات مثبت بیشتری نظیر افزایش سواد، بهداشت فردی و عمومی، افزایش تعامل با نواحی همجوار ، و کاهش مهاجرت داشته است. در زمینه‌ زیست‌محیطی نیز ورود گردشگران به نابودی گونه‌های گیاهی و جانوری، افزایش آلودگی و تخریب محیط زیست منجر شده است. شهیدی و همکاران (1388) در بررسی تأثیرات توریسم در برنامه ریزی نواحی روستایی معتقدند که در قالب ارزیابی و مکان گزینی مناطق توریسم پذیر، با شناسایی تأثیرات مثبت و تبعات منفی در قالب تحلیل عوامل راهبردی، به بازبینی شرایط خاص مناطق روستایی در ایران پرداخت تا بیشترین میزان کارآمدی در نتایج توسعه توریسم روستایی میسر گردد. علاوه بر این، ضروری به نظر می‌رسد که در فرایند توریسم روستایی حفاظت و نگهداشت محیط زیست، استفاده بهینه و متعادل از منابع طبیعی و دارایی‌های روستایی مورد توجه باشد تا در قالب توسعه پایدار روستایی، ضمن پاسداشت حقوق آیندگان از مواهب طبیعی روستا، امکان بهبود کیفیت زندگی و معیشت پایدار روستاییان نیز تحقق یابد.

لوییس (1996) با هدف مطالعه تبیین گردشگری روستایی در ایالت ایندیانا به تاثیرات توریسم بر اقتصاد و جامعه روستایی بدون حمایت‌های دولتی توجه دارد و به برنامه ریزی و ارائه مدلهایی برای توسعه توریسم در منطقه می‌پردازد. ساندهو (1998) به بررسی یافتن تغیرات ناشی از رشد اقتصادی در نتیجه گردشگری در محیط کوهستانی دره کلو در هند می‌پردازد و هدف کلی این پروژه به منظور پایداری از محیط زیست و سیستم‌های فرهنگی و بررسی فعالیت‌های تاثیر گذار بر صنعت توریسم می‌پردازد. کیم (2005) در بررسی نقش توریسم به عنوانی محرکی برای از بین بردن مشکلات اقتصادی در جامعه روستایی کره، به نقش مهم دولت و بازار در مشارکت در برنامه‌های توسعه توریسم در منطقه می‌پردازد.

مروری بر پژوهش‌های داخلی و خارجی انجام شده در زمینه اثرات گردشگری بر توسعه نواحی روستایی بیانگر این است که ورود گردشگری به عنوان یک عامل مداخله‌گر در روستاها از یک سو فرصت‌های جدیدی را برای روستاییان ایجاد نموده و از سوی دیگر تبعات اجتماعی و به ویژه زیست‌محیطی را در سکونتگاه‌های روستایی به دنبال دارد. پژوهش حاضر با نگاهی به تحقیقات پیشین سعی دارد با رویکردی جامع آثار گوناگون اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست‌محیطی را بر اساس نظرسنجی از روستاییان و گردشگران در محدوده مورد مطالعه را مورد ارزیابی و سنجش قرار دهد.

مواد و روش‌ها

محدوده یا قلمرو پژوهش:

منطقه مورد مطالعه؛ یعنی دهستان دشت ارژن از توابع بخش مرکزی شهرستان شیراز در استان فارس دارای 14 آبادی دارای سکنه با 1089 خانوار و 4901 نفر جمعیت است. این دهستان از سمت شمال به شهرستان نورآباد و ممسنی، از سمت شرق به دهستان قره‌چمن از شهرستان‌ شیراز، از سمت جنوب به دهستان‌ کوه مره‌سرخی از شهرستان شیراز و از سمت غرب به شهرستان کازرون محدود می‌شود، مساحت آن 5/470 کیلومتر مربع و معادل 2/5 درصد از کل وسعت شهرستان مشهد را در بر می‌گیرد. (استانداری فارس، 1390).

روش تحقیق:

 روش تحقیق در این مطالعه توصیفی و همبستگی است، بخشی از داده‌های تحقیق از طریق مطالعات میدانی و با ابزار پرسشنامه و مصاحبه و بخشی دیگر از داده‌های مورد نیاز مانند چارچوب نظری ـ مفهومی پژوهش، اسناد و مدارک و سرشماری‌ها از طریق روش کتابخانه‌ای بدست آمده است. جامعه آماری در این تحقیق شامل تمام روستاهای دهستان بوده که بر اساس فرمول کوکران تعداد 3 روستا با جمعیت 989 خانوار مورد مطالعه قرار می‌گیرد. جهت برآورد حجم نمونه از روش نمونه‌گیری شارپ کوکران با سطح اطمینان 95% و احتمال خطای 5/6% به صورت نمونه‌گیری تصادفی ساده استفاده شده است. بر این اساس برای ارزیابی آثار توسعه‌ی گردشگری بر سکونتگاه‌های روستایی، تعداد 186 نفر  از روستاییان و 120 نفر از  گردشگران مورد پرسشگری قرار گرفته‌اند. پس از جمع‌آوری اطلاعات و پردازش آن‌ها در محیط‌های نرم‌افزاری SPSS, ArcGIS و ... به تحلیل داده‌ها و تبیین موضوع مورد مطالعه پرداخته شد.

فرضیه‌ی زیر برای پاسخ‌گویی به سؤال تحقیق طراحی‌ شده است: «به نظر می‌رسد توسعه گردشگری تغییرات مثبتی را در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست محیطی  وضعیت  زیست محیطی و کالبدی در سطح روستاهای منطقه فراهم نموده است».

شکل 1): موقعیت منطقه‌ی مورد مطالعه در استان فارس

منبع: یافته‌های پژوهش  1390

معرفی شاخص‌ها و متغیّرها: شناخت بهتر و دقیق­تر از وضعیت مکان­های جغرافیایی در زمینه­های مختلف در سطوح متفاوت مستلزم دسترسی به اطلاعات کامل و پردازش شده از مکان­های مورد نظر است. برای نیل به این مهم از یکسری شاخص­ها استفاده می­شود که این شاخص­ها می­توانند سطحی از رشد و توسعه مکان­های جغرافیایی را بر اساس معیارهای انتخاب شده نشان دهند (کلانتری، 1382: 112).

جدول 1): بررسی قابلیت اعتماد متغیرهای تحقیق

منبع: یافته‌های پژوهش  1390

شکل 2): رابطه متغیرهای تحقیق و ارائه مدل تحلیلی

منبع: (یافته‌های پژوهش:1390)

برای محاسبه‌ پایایی پرسشنامه، ابتدا پرسشنامه بر روی نمونه‌ای به حجم 15 نفر اجرا گردید و سپس ضریب پایایی به روش آلفای کرونباخ محاسبه شد که مقدار اولیه آن(63/0=α) بدست آمد. پس از حذف 6 سوال، آلفای نهایی به حد قابل قبول رسید که این مقدار پایایی، قابل اعتماد است. این ضریب از عمومی‌ترین ضرایبی است که توسط پژوهشگران علوم اجتماعی برای سنجش پایایی ابزارهای مختلف جمع‌آوری داده‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. با توجه به مقدار آلفای بدست آمده در بالا برای پرسشنامه‌های مختلف، پایایی پرسشنامه‌ها اثبات می‌شود .

روند تحولات جمعیتی روستاهای مورد مطالعه: میزان رشد جمعیت یکی از شاخص‌های مهم تحلیل جمعیت است و می‌تواند در برنامه ریزی‌های توسعه نقش به سزایی ایفا نماید. تغییرات و رشد جمعیت متأثر از رشد طبیعی جمعیت (زاد و ولد و مرگ و میر) و مهاجرت است. نرخ رشد سالیانه عبارت است از نسبت تغییرات سالانه یک جمعیت به کل جمعیت که به صورت درصد بیان می‌شود متوسط رشد سالانه جمعیت در طول یک دوره از رابطه زیر محاسبه می‌شود (مطیعی لنگرودی، 1376: 46).

که در فرمول فوقr :متوسط رشد سالانه جمعیت،P1 :جمعیت در انتهای دوره، P0 :جمعیت در ابتدای دوره، t:طول دوره بر حسب سال هستند. بالاترین نرخ رشد سالانه جمعیت در روستاهای مورد مطالعه مربوط به چهل چشمه با 42/0 درصد و پایین‌ترین نرخ رشد سالانه جمعیت، مربوط به زنگنه بنگرود با 5/2- درصد است. جمع نرخ رشد روستاهای مورد مطالعه 05/0- درصد است که این نرخ رشد بسیار پایین است، بنابراین روستاهای نمونه جزو روستاهای مهاجرفرست هستند.

جدول 2): روند تحولات جمعیتی منطقه‌ مورد مطالعه (85-1375)

مأخذ: مرکز‌ آمار ایران، 1385 و 1375.

نتایج و بحث

تحلیل آثار توسعه‌ گردشگری بر اقتصاد روستایی منطقه: برای سنجش بررسی اثرات گردشگران بر اقتصاد جامعه روستایی از دیدگاه جامعه میزبان و میهمان در سطح روستاهای مورد مطالعه از شاخص‌های افزایش قیمت زمین، ایجاد اشتغال و افزایش درآمد، سرمایه گذاری بخش خصوصی و.. استفاده شده است. چگونگی توزیع نسبی پاسخگویی به گویه‌ها در این جدول آمده است. با توجه به جدول زیر میانگین اقتصادی برابر با 66/3 است. همانگونه که مشاهده گردید این میانگین در بازه 1 تا 10 تعریف شده است. با توجه به جدول 3 ملاحظه می‌شود میانگین بعد اقتصادی از وضعیت متوسط به بالایی از لحاظ رتبه بر خوردار باشد.

جدول3)  بررسی آثار اقتصادی توسعه‌ گردشگری در سطح منطقه از نگاه جامعه میهان و میزبان

منبع: یافته‌های پژوهش  1390

تحلیل آثار توسعه‌ گردشگری بر جامعه و فرهنگ منطقه: برای سنجش بررسی اثرات گردشگران بر فرهنگ جامعه روستایی از دیدگاه جامعه میزبان و میهمان در سطح روستاهای مورد مطالعه از شاخص‌های امنیت، رضایتمندی‌ها و تعاملات فرهنگی و غیره استفاده شده است که با گویه‌های جدول (4) مورد سنجش قرار گرفته‌اند. چگونگی توزیع نسبی پاسخگویی به گویه‌ها در جدول زیر آمده است و مشاهده گردید میانگین کل بعد فرهنگی برابر با 18/3 است که وضعیت متوسطی از لحاظ رتبه برخوردار است.

جدول 4) مطالعه‌ آثار اجتماعی و فرهنگی توسعه‌ گردشگری در سطح منطقه از نگاه جامعه میهان و میزبان

منبع: یافته‌های پژوهش  1390

تحلیل آثار کالبدی توسعه‌ گردشگری در روستاهای منطقه: برای سنجش اثرات توسعه‌ گردشگری بر کالبد جامعه روستایی از دیدگاه جامعه میزبان و میهمان در سطح روستاهای مورد مطالعه از شاخص‌های گسترش امکانات بهداشتی و درمانی، افزایش زیرساخت‌ها و بهبود وضعیت مساکن و معابر و غیره استفاده شده است که با گویه‌های جدول 5 مورد سنجش قرار گرفته‌اند. چگونگی توزیع نسبی پاسخگویی به گویه‌ها در این جدول آمده است. همانطور که مشاهده گردید میانگین کل بعد کالبدی برابر با 92/2 است که از وضعیت مناسبی برخوردار نیست.

جدول 5) مطالعه‌ آثار کالبدی توسعه گردشگری در سطح منطقه از نگاه جامعه میهان و میزبان

منبع: یافته‌های پژوهش 1390

تحلیل آثار زیست محیطی توسعه‌ گردشگری در روستاهای منطقه: برای بررسی میزان تأثیر حضور گردشگران بر محیط زیست جامعه روستایی از دیدگاه جامعه میزبان و میهمان در سطح روستاهای مورد مطالعه از شاخص‌هایی مانند ایجادآلودگی، تخریب اراضی و امکانات بهداشتی، تغییر کاربری اراضی و غیره استفاده شده است، بر اساس یافته‌های پژوهش در جدول 6 میانگین رتبه‌ای پاسخگویی روستاییان و گردشگران در رابطه با بعد زیست محیطی برابر با 62/3 است که از وضعیت مناسبی نسبت به سایر ابعاد برخوردار است.

جدول 6) مطالعه‌ آثار زیست محیطی توسعه‌ گردشگری در سطح منطقه از نگاه جامعه میهان و میزبان

منبع: یافته‌های پژوهش  1390

بر اساس نظرسنجی به عمل آمده جامعه‌ میزبان و میهمان مشاهده می‌شود که بعد اقتصادی با میانگین کل 66/3 دارای بالاترین رتبه و بعد از آن بعد زیست محیطی با میانگین کل 62/3 و بعد فرهنگی با میانگین کل 18/3 و در نهایت بعد کالبدی با میانگین کل 92/2 دارای کمترین رتبه است. در مقایسه بین نظرات گردشگران و روستاییان، بیشترین تفاوت آثار اقتصادی توسعه گردشگری مشاهده می‌شود، به نحوی که حضور گردشگران از سوی جامعه مهمان تأثیر اقتصادی بالاتری نسبت به نگاه روستاییان به این پدیده دارد. کمترین تفاوت در نظرات گردشگران و روستاییان در بعد زیست محیطی مشاهده می‌شود و در مجموع اثر توسعه گردشگری بر سکونتگاه‌های روستایی از سوی گردشگران نسبت به روستاییان بیشتر ارزیابی شده است.

شکل3): مقایسه اثر توسعه گردشگری بر روستاها از دیدگاه جامعه میزبان و میهمان

منبع: یافته‌های پژوهش  1390

بررسی تأثیر توسعه گردشگری بر ابعاد مختلف زندگی روستاییان: به منظور بررسی میزان تأثیر توسعه گردشگری بر سکونتگاه‌های روستایی از روش آماری رگرسیون خطی استفاده شده است. برای برازش از روش رگرسیون گام به گام استفاده شد، در این روش متغیری که بیشترین تأثیر را برمتغیر وابسته دارد ابتدا وارد مدل می‌شود ومتغیرهای دیگر دوباره برای ورود به مدل مورد بررسی قرار می‌گیرند.

جدول 7) لیست متغیرهای وارد شده در مدل

جدول 7) لیست متغیرهای وارد شده در مدل

منبع: یافته‌های پژوهش  1390

در جدول 7 اسامی متغیرهای مستقل موجود در مدل رگرسیونی و روش رگرسیون گزارش شده است. برچسب Enter درستون روش معرف این است که متغیر مستقل به مدل رگرسیونی وارد شده‌اند.

جدول 8) نتایج برازش مدل رگرسیون چندگانه

منبع: یافته‌های پژوهش  1390

در جدول 8 به ترتیب از چپ به راست مقادیر ضریب همبستگی چند گانه،‌ ضریب تعیین چندگانه،‌ ضریب تعیین چندگانه تعدیل شده وانحراف معیار ضریب تعیین چندگانه را بدست آورده‌ایم که با توجه به مقدار ضریب تعیین برابر 986/0 مشخص می شود که رگرسیون خطی متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته حدود 98% از کل تغییرات را توجیه می‌کند. علاوه بر این آماره فیشر وسطح معنی داری رگرسیون گزارش شده است. مقدار P-Value در جدول بالا برابر 000/0 است که از 05/0 کوچکتر است. بنابراین فرضیه صفرآزمون مبنی بر عدم معنی داری مدل رگرسیون را با اطمینان 99% رد می‌کنیم. پس مدل رگرسیونی از لحاظ آماری معنی دار است.

جدول9) ضرایب به دست آمده از برازش مدل رگرسیون

منبع: یافته‌های پژوهش  1390

در جدول بالا برای هر یک از پارامترهای مدل رگرسیون، مقادیر برآورد پارامترها،‌ انحراف معیار برآورد پارامترها برآورد پارامترهای مدل رگرسیون استاندارد شده، آماره آزمون و سطح معنی‌داری برآورد پارامترها گزارش شده است. با توجه به نتیجه بدست آمده مشاهده می‌شود برای متغیر ثابت، بعد فرهنگی واجتماعی و بعد زیست محیطی مقدار P-Value کمتر از 05/0 است، بنابراین مدل رگرسیونی به صورت زیر در می‌آید:

توسعه گردشگری= 146/0  + 188/0*  بعد فرهنگی واجتماعی+ 786/0* بعد زیست محیطی

مقایسه بررسی اثرات توسعه گردشگری بین دو گروه میزبان وگردشگر: ابتدا قبل از انجام آزمون، نرمالیتی متغیرهای تحقیق از طریق آزمون کولموگروف اسمیرنوف چک می‌شود که نتیجه این آزمون در زیر آمده است.

جدول 10) نتیجه آزمون کولموگروف اسمیرنوف در رابطه با نرمالیتی داده‌ها

منبع: یافته‌های پژوهش 1390

با توجه به نتایج بدست آمده از آزمون کولموگروف اسمیرنوف مشاهده می‌شود که هیچ کدام از متغیرها دارای توزیع نرمال نیستند، بنابراین از آزمون ناپارامتری من ویتنی برای مقایسه دو گروه استفاده می‌کنیم:

1) توسعه گردشگری: با توجه به نتایج بدست آمده از آزمون من ویتنی یو(Man Vitni U) مشاهده می‌شود مقدار احتمال آزمون جهت متغیر توسعه گردشگری در دو گروه برابر 136/0 است که از 05/0 بزرگتر است. بنابراین فرضیه صفر آزمون مبنی بریکسان بودن دو گروه از لحاظ میزان توسعه گردشگری پذیرفته می‌شود. بنابراین بین دو گروه میزبان و گردشگر از لحاظ آماری اختلاف معنی‌داری وجود ندارد.

2) بعد اقتصادی: با توجه به نتایج بدست آمده از آزمون من ویتنی یو مشاهده می‌شود مقدار احتمال آزمون جهت بعد اقتصادی در دو گروه برابر 03/0 است که از 05/0 کوچکتر است. بنابراین فرضیه صفر آزمون مبنی بر یکسان بودن دو گروه از لحاظ بعد اقتصادی رد می‌شود. بنابراین بین دو گروه میزبان و گردشگر از لحاظ آماری اختلاف معنی‌داری وجود دارد.

جدول 11) فراوانی و میانگین رتبه‌ها در دو گروه میزبان و میهمان به تفکیک متغیرها

منبع: یافته‌های پژوهش 1390

جدول 12) نتیجه آزمون من ویتنی در رابطه یکسان بودن نظرات گردشگران و روستاییان

منبع: یافته‌های پژوهش 1390

3) بعد اجتماعی و فرهنگی: با توجه به نتایج بدست آمده از آزمون من ویتنی یو مشاهده می‌شود مقدار احتمال آزمون جهت بعد فرهنگی اجتماعی در دو گروه برابر 134/0 است که از 05/0 بزرگتر است. بنابراین فرضیه صفر آزمون مبنی بریکسان بودن دو گروه از لحاظ بعد فرهنگی و اجتماعی پذیرفته می‌شود. بنابراین بین دو گروه میزبان و گردشگر از لحاظ آماری اختلاف معنی‌داری وجود ندارد.

4) بعد کالبدی و زیربنایی: با توجه به نتایج بدست آمده از آزمون من ویتنی یو مشاهده می‌شود مقدار احتمال آزمون جهت بعد کالبدی و زیر بنایی در دو گروه برابر 066/0 است که از 05/0 بزرگتر است. بنابراین فرضیه صفر آزمون مبنی بر یکسان بودن دو گروه از لحاظ بعد کالبدی و زیر بنایی پذیرفته می‌شود. بنابراین بین دو گروه میزبان و گردشگر از لحاظ آماری اختلاف معنی داری وجود ندارد‌.

5) بعد زیست محیطی: با توجه به نتایج بدست آمده از آزمون من ویتنی یو مشاهده می‌شود مقدار احتمال آزمون جهت بعد زیست محیطی در دو گروه برابر 568/0 است که از 05/0 بزرگتر است. بنابراین فرضیه صفر آزمون مبنی بریکسان بودن دو گروه از لحاظ بعد زیست محیطی پذیرفته می‌شود. بنابراین بین دو گروه میزبان و گردشگر از لحاظ آماری اختلاف معنی‌داری وجود ندارد.

نتیجه گیری و ارایه‌ پیشنهادات

برخلاف نظر سنجی از روستاییان و گردشگران که بالاترین تأثیر را در رابطه با متغیر وابسته اقتصادی با میانگین رتبه‌ای 66/3 ارزیابی می‌کردند، در مطالعه رگرسیون گام به گام شاهدیم که این متغیر کمتر تأثیر را از متغیر مستقل توسعه گردشگری پذیرفته است و بیشترین تغییرات متوجه متغیر وابسته زیست محیطی با ضریب 786/0 است. برای اثبات نرمالیتی داده‌ها از دو آزمون کولموگروف اسمیرنوف و من ویتنی یو استفاده شد که آزمون دوم مؤید نرمال بودن داده‌ها در حداقل چهار متغیر مورد مطالعه خواهد بود، بنابراین نتایج بدست آمده از این تحقیق قابل استناد خواهد بود.

در نهایت به منظور آزمون فرض این تحقیق از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شده است که بر اساس آن ضریب همبستگی با احتمال آزمون قابل قبول بین 41/0 تا 63/0 برآورد شده است. بنابراین با توجه به آزمون رگرسیون گام به گام، همبستگی پیرسون و اطمینان از نرمال بودن داده‌ها می‌توان اظهار نمود که توسعه گردشگری تغییرات مثبتی را در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست محیطی  وضعیت زیست محیطی و کالبدی در سطح روستاهای منطقه فراهم نموده است.

جدول 13): آزمون ضریب همبستگی پیرسون بین توسعه گردشگری و متغیرهای وابسته

منبع: یافته‌های پژوهش  1390